Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 12, 19 March 1892 — Page 1

Page PDF (1.84 MB)

This text was transcribed by:  Kalei Kawaa
This work is dedicated to:  Sea Grant

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Hoolaha Loio

ANTONE ROSA,

AKONI

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

LUNA HOOIAIO PALAPALA.

Keena hana, ma alanui Kaahumanu

2331 tf

 

NELLIE M LOWREY,

NOTARI no ka LEHULEHU

A ME

LUNA HOOIAIO PALAPALA A ME NA

PALAPALA HOOHIKI

Keena Hana me W. R. Kakela, Loio ma ka aoao makai o ka Hale Leta, Honolulu.  2331

 

CECIL BROWN,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai

HE AGENA HOOIAIO PALAPALA NO

KA MOKUPUNI O OAHU.

Keena Hana: Ma Alanui Kalepa.

2331

 

E. G. HITCHCOCK,

(AIKUE HIKIKOKI)

Loio a Kokua ma na mea a pau e pili ana ma ke Kanawai.

E OHIIA NO NA BILA AIE ME KA AWIWI

Hilo, Hawaii    2331

 

GEORGE P. KAMAUOHA,

He Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

Notari no ka Lehulehu.

Luna Haawi Palapala Ae Mare.

No Kohala Akau. Hawaii.

A HE

MEA ANA AINA.

Loaa no ma Kohala Akau, Hawaii.

2331

 

W. R. KAKELA,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

2331

 

WILLIAM C. ACHI,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai imua o na Aha a pau o keia Aupuni.

He Notari no ka Lehulehu a Boroka no na Waiwai Paa.

Keena Oihana, Helu 36, Alanui Kalepa, Honolulu, Oahu.  2331

 

JAMES M. MONSARRAT,

(MAUNAKEA,)

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

E hana ia no ua Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na Palapala Pili Kanawai e ae ma ka olelo Hawaii. Dala no ka haole ma ka moraki ma na Waiwai Paa. Keena Hana: Hale Pohaku hou ma ka aoao ma Waikiki o ka Halewai, alanai Kalepa.  2331

 

WILDER & CO., (WAILA MA.)

Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea e ae a pau e pono ai o ka hale.

Kihi o Alanui Moiwahine me Papu.  2331

 

KO BIHOPA MA, BANAKO MALAMA DALA.

            E LAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoaie ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau kumu. Ina e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupanee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a ua waihoia paha ke dala a hala na malama ekolu I ka wa e hooponopono ia ai na helu. Aole uku panee e helu ia maluna o na dala hakina no na la elua paha o ka mahina.

            Aole uku panee e uku ia I na dala e lawe ia ana maloko o ekolu mahina mai ka wa aku o ka hoomoe ia ana mai.

            He 30 ia mamua aw o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i ka BANAKO, a e luwe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai.

            Aole dala e uku ia, aia wale no ma ke kikoo ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka lawe pu mai i ka buke hoahu dala.

            I ka la mua o Sepatemaba o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia maluna o na pau dala a pau e waiho ana me ke kikoo ole ia, e helu ia ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala na malama ekolu, a ma ia wa aku e hui ia me ke kumu paa mua

            O na puu dala haomoe mai maluna, elima haneri dala, e lawe ia no mamuli o o aelike ana.

            E hamama ana ka Banako ma na ia a pau o ka hebedoma koe ua la Sabati a me ua la Kulaia. BIHOPA MA. Honolulu, Ian 2357-q

 

J.T. WATERHOUSE,

(WALAKAHAUKI.)

Halekuai o na Lole Nani Panio!

ILAKOHAO.

Na Lako Hana Mahiko,

A PELA AKU ME NUI WALE.

 

Alauui Moiwahine,--- Honolulu.

2357-q

 

ALLEN & ROBINSON,

NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU

E loaa no ma ka UWAPO O PAKAKA, Honolulu, ma ke kumukuai makepono loa, no ka pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e kukulu hale. E kipa mai a e ike kumaka.

2357-q

 

He Moolelo

no ka

Ui Nohea Berela.

Ke Kamehai hoopono--Ke kupaa me ka luli ole--He wahine na ke kane hookahi--Ke au popilikia a me ka huli ana o ka pomaikai mahope o ka wahine.

 

MAKUNA X

KONIA NO KA MARE WAHINE HOU.

Ma ka helu 5 o ke Kuokoa o ka pule hope o ka malama o Ianuari i hala, ua hoikeia malaila ke kau ana ae o Haku Hakahusa a me ma keonimana opio Dane Konia me Desmona ma ke Kaa a holo aku la i Kaletope, kahi o ka Lede Octavia e noho ana me kona makuakane hanauna. Ano, e kamailio ana kakou i ko lakou hiki ana aku. Ia lakou i hiki aku ai, ua apoia mai la me ka hookipa pumehana ia e Mr. Kaleneda, a nana i kauoha aku i kekahi o na kauwa o ka hale e kii aku ia Octavia, ka haku opio o ke kakela Kaletope.

He mau minute loihi mahope iho, komo aku la oia ma ke keena kahi a na malihini kipa e luana ana, a ua awiwi mai la o Kaletope, kona makuakane hanauna, e alakai aku iaia no kahi o ka Haku Hakahusa e noho ana, aka, holo e aku la oia imua o ka Haku me na puili lima a me na minoaka mahiehie maluna ona a pane aku la:

“I kuu Haku Hakahusa aloha," wahi ana, "hauoli au i ka halawai ana me oe, ka hoa'loha maikai a a pilipaa o kuu makuakane, a pela no hoi e lilo ai kana kaikamahine i hoa'loha nou--peia anei, e kuu Haku?”

Aole o ka ui wale no o ke kaikamahine a kona hoaloha kana i ike iho, aka o na maka poni eleele a me na papalina loloa pu kekahi o ka makuakane maluna ona, nolaila, lalau iho la oia i kona mau lima, kulou iho la ilalo a honi i na papalina e puai ana ka ula.

“He hoa'loha au nou,” wahi a ka Haku me ke kuoo. “Ke ake nei au e ike mai oe ia'u o kekahi o kou mau hoaloha pilipaa a oiaio. E ae mai ia'u e hoolauna ae me oe i ko'u mau pilkoko opio, Konia ame Desemona.”

Ku ae la na keonimana opio a kunou haahaa aku la imua o ka ui wahine opio a o ka mea i kapa hoohanohano ia o ka Lede Okotavia.

He hora a oi i hoohalaia no na luana malaila, alaila, ku ae la ka Haku Hakahusa me kana mau malihini no ka liuliu ana e hoi, a oia ka ka lede opio i nonoi aku ai e kipa pinepine aku.

Mai kinohi o keia luana a hiki i ka liuliu ana o na malihini e hoi, ua hoikeike aku ka lede opio i kona maalea a pau o ke pahele ikoko o kana mau panai olelo, aole nae i ike mai ka Haku Hakahusa i keia helehelena oiai ua uhi pu ia e ka ui nohea o na nanaina o ka haku wahine opio o Kaletope. Ua hoikeike pu mai no hoi o Dane Konia i kona maalea o ka hoopuninei, aole i ka Haku Hakahusa wale no i lilo ai oia i hooilina no kona waiwai a pau, aka, ika lede opio no kekahi i wahi e hoohui awiwi ia ai laua no ka mare, a o kona kaokoa no ia he haku kuleana oiaio maluna o na waiwai hui a me ka hoolaa pu ia aku o ka inoa Haku. I keia mau mea e hoohana ia la iloko o keia luana, aia no he mau maka hakilo e nana aku ana.

I ka haku a me ua keonimana opio i kaa pono aku ai ma ke alaloa, huli ae la ua Hakahusa nei a ninau aku la ia Konia:

“Wele, Konia, heahe kou manao ana no keia lede opio.”

“He ui maoli no oia," wahl a Konia. "O ka mea mau e kuu haku, iwaena o na wahine opio nanaina pupuka e kuleana ana maluna o kekahi pomaikai nui, o ka hoike mai i na helehelena hoomakue e kaupale e ana i na hoopapa ia aku o kona waiwai, a ua hoopahaohao ia nae au i ka ike maka ana i keia lede opio me ka nanaina o ka hauoli.”

Malia he mau olelo kuio keia a Konia, a he olalo ua hoike mai ia i kona makahehi no Kaletope aole hoi no kona haku wahine opio i manao wale ia nona ia waiwai. O kona aloha no Bereia alole ia i mokuhia mai kona hoomanao ana aku, a ina ua make oia, aole no e panihakahaka ia koua ui a me ke kilakila e ka haku wahine o Kaletope. Ua hoi hope aku kona hoomanao i keia hoohui mare malalo o kona manaoio e lilo ana o Bereia i hooilina no ka waiwai o kona makuakane hanauna. Ano, ua kaokoa oia mai na koi a Bereia a ua nalohia mai kona mau maka, a ke nana aku nei maluna o ka Haku Hakahusa me ka makeleho nui o ka puni waiwai.

“Ina no e lawe ole ka Haku ia'u i hooilina nona, ua hiki no ia'u ke noho kuleana maluna o Kaletope," wahi a Konia. "Aia ka iini o kelakaikamahine no'u, peia ko'u ike. E hana ana au i ko'u maalea a pau e lilo oia na'u.”

“Wele," wahi a Hakahusa. "e manao ana anei oe e loaa ana he aloha mawaena ou a me ia?”

“Ua paa e kuu aloha nona,” wahi a Konia.

“A e mare anei iaia?”

“Ae, e kuu haku. Mai keia wa aku e lilo ana au kona hoa kaunu.”

“Uhu!” wahi a Hakahusa. “A pehea hoi oe e Desemona, ua aloha aloha anei oe iaia?”

“Huli ae la o Desmona me na maka malohi a pane aku la--

“Aole, e kuu haku.”

“Heaha! Aole anei ou mahalo nona?”

“Aole loa,” wahi hou a Desemona. “Aole loa au e komo pu iloko o ka heihei e noi aku i kona lima.”

Na keia pane i pahola iho ka ula o ka inaina maluna o ka Haku a pane aku la--

“He lehulehu wale, e kuu Haku. Aka, i mea aha hoi ka'u e hoikeike ae ai i kona mau kee. He mea ole oia ia'u. He oi aku ka pono e maluhia loa oia mai ka hoopa ana mai i kuu puuwai."

“O! hele ma kahi e kou puuwai," wahi a ka Haku me ke ano hoohuhu pu iho. “He keu kou a ke poo laau noonoo ole loa. I aha ae hou makemake? I anela anei mai ka lani mai?”

“Aole loa pela, e kuu Haku," wahi a Desemona. “Eia no me a'u ko'u noonoo a me ko'u manao i hiki ole i kela lede opio ke hoopiha. Ke nana aku nei au i keia mea he mare he mea i oi ae ka laahia imua o ka hoohui wale ana ae o na lima no na apana aina--he mea e hookuhihewa ole ai kekahi ma kona mau manao iho.”

“Hele pela kau lalau!” wahi a ka Haku. “O oe anei kekahi o na anela i hoinia a kipaku ia mai ka Paredaiso. i hele mai ai oe a kamawae i ka lede Okavia no ka mea aole oia no loko o ka poai anela? Pomaikai loa au i ka lohe e ana i kou manao e Desemona, a ua pakele maoli ko'u mau waiwai mai ka noho kuleana hookohukohu ia e kekahi wahile makilo ma na alanui au e mare aku ai.”

Na keia mau olelo hope i hoopii i inaina iloko o Desemona, oia kana i pane hou aku ai me na huaolelo moakaka o ka hai oiaio:

“Ina e loaa ia'u kahi kaikamahine a'u i aloha ai me ka oiaio, e hoolilo no au iaia i wahine a i haku wahine hoi maluna o ko'u mau mea a pau me ka nana ole ina oia he wahine makilo.”

Ua hoike mai la na nanaina o ka Haku Hakuhusa i ka huhu no keia mau hoike mua a Desemona e hoohaahaa i ka ohana nona ka hanohano i hele a puni ka aina ke mare oia i kekahi wahine me ka nana ole i kona kulana ma ka noho'na, a oia ka ua Haku nei i pane hou aku ai:

“O ka mare ana o kekahi lala o ko'u ohana i kekahi mea i ikeia he haahaa, o kekahi hana ia e loaa ole ai he huikala ia. Aole loa au i makemake iki e noho haku kekahi makilo alanui maluna o ko'u waiwai, a ke ao e aku nei au ia oe e Desemona, mai hoomau i kena mau uilani ana o hala e ka poino.”

“Aole owau kekahi o na anela i hoinoia ma ka Paredaiso i huli aku ai au i wahine anela na'u e like me ka maa o ka noho ana he anela a he anela,” wahi hou a Desemona

“Aka, i mea aha na henehene ana me na inoa anela e kuu haku. Aole au he opio malalo o kekahi ano hoopaa e mare i kekahi wahine haahaa a kiekie paha. Ua manaoio au ia mea he aloha, a o ia kekahi o na waiwai laahia loa i haawila no ke kanaka.”

“O oe ka lalau loa o na lalau a'u i ike ole ai mamua,” wahi a Hakanusa. “aole io no oe he anela, aka he pupule. No kou ike aole i hoopa ia mai kou puuwai e ke aloha o keia lede opio i kue ai oe iaia me ka ikaika. Ua pono, e Desemona. Ke manao nei au ua lohe oe i ka'u hoolala e hoohui ana i na waiwai elua--o ko'u a me ko ka lede opio?”

“Ae, e kuuhaku. Ua ike e au i kau maunu hoowalewale, aole nae e kulai ia ko'u kupaa me ia mea i hooluolu ia ai oe,” wahi a Desemona. “Mai kinohi ke kipi ana o kau hoolala hana i ko'u manao. aole no o'u makemake e hele mai maanei i hoa paonioni no Konia no ke aloha o kia wahine opio.”

“Alaila, ke kue holookoa nei oe i ka'u hoolala hana a me kou hoolilo ia i hooilina no'u, ea.” wahi a ka Haku Hakahusa.

“Pololei oe, e kuu haku,” wahi a Desemona. “Ua nana aku au ia oe he kanaka makua a he keonimana, a ua haaheo au e hiipoi i kou hanohano a me kou ihiihi, aka, ua okoa kaua a'u i hoole ai a kue aku i kau mau hoao e hoohaahaa i ko'u noonoo no kekahi makana.”

“Alaila, ua helu ia oe mawaho e Desemona,” wai a ka Haku “Ua lawa au me oe, aole hoi e koi aku e hoomau i kou noho ana maanei, malia o lilo i mea oluolu ole no kou noho ana. Ua kuokoa oe e like me ke kuokoa o kou manao. A e hoomanao i keia--aole kekahi mea e mohai mai i kona mau kokua a pau i kumu e loaa ai kuu dala.”

“Aole i pane hou aku o Desemona, aole hoi ka Haku a me Dane Konia, a nolaila ua hamau pu lakou ma ke koena aku o ke alahele no ka home. Ia lakou e hookokoke aku ana i ka hale, ua hooho ae la ka Haku me keia mau olelo hoohaehae ia Desemona:

“Konia, i huaolelo hope me oe. Hoao oe e eo o Okavia i wahine nau, a e lilo oe he haku maluna o Kaletope, a e hana no au i palapala hooilina i ko'u waiwai a pau maluna o ka honua nou.”

“E hana io anei oe?” wahi e Konia. “E hoolilo anei oe ia'u i hooilina maluna o kou a pau, e kuu Haku?”

“Ke eo ia oe o Okavia a me Ka letope,” wahi a ka Haku. “Ina e ae oia e mare me oe, e kuahaua aku no au o oe ko'u hooilina.”

He hana ia na'u e hooikaika ai, e kuu haku,” wahi a Konia, “a ke manaolana nei au e hali mai no au iaia maanei he wahine mare na'u mamua o ka la Karisimaka.,,

“A nou hoi e Desemona, ke manao nei au he ake nui kou e hoi no Ladana i ke ao kanawai. Aole anei oe e liuliu iki iho maanei a ike i ka haku wahine hou o kuu kakela nei?” wahi a ka Haku.

“Me ka mahalo, e kuu Haku. E hoi awiwi aku ana au no Ladaua iloko o hookahi hora mai keia wa aku,” wahi a Desemona.

Kunou aku la ka Haku. I keia wa eia lakou ma ka puka o ka hale; lele nui iho la a komo aku la o Desemona no kona keena e liuliu no kahi opeope; hookahi hora mahope iho, haalele iho la oia i ka home o ka Haku Hakahusa no Ladana. Komo aku la o Konia ma kona keena a halawai pu me kana kauwa Hapelike mai Suetelana mai.

 

MOKUNA XI.

"ANO, A I OLE, E NELE!"

E hoomanao ia maanei, o Hapalika ke kauwa pilipaa a Dane Konia ma kela huakai pii mauna a laua i hakuepa ai i kela moolelo o ka make ana o Konia ma ke kaa ana i ka pali, a i hoao e apuhi ia Berela mahope o ko Dane Konia haalele ino ana aku iaia. E hoomanao hou ia, ua haalele aku o Dane Konia ia Hapalika ma Suetelana no Ladana, a ua hoi hope aku o Hapalike ma ke ala no kahi hale a Berela e kali hoomanawanui la o ka hoi--hou aku o Konia, e hoike hele ana i ka moolelo o kela make weliweli o ke apuhi ma na wahi a pua ana e kipa aku ai a maloko pu hoi o na nupepa. Ma ka helu ana i ka manawa, ua hala he mau la lehulehu o ke kaawale ana o Konia ka haku, a me Hapalike ke kauwa, ano ke hoike nei keia wahi o kamoolelo ua hui hou ae la laua ma Ladana, maloko o kahi noho ponoi o ka Haku Hakahusa. He halawai pahaohao ana keia no Dane Konia iaia e haka pono la ia Hapalika me keia ninau mua o ka hoolauna:

“Wele, heaha ka mea hou?”

Hoike aku la o Hapalika i ka moolelo ano nui ma koua ala hoi hope ia Berela, ko Berela haalele ana i ka hale me ka lawe ole i ke dala a Konia i haawi aku ai nana, ko Berela kahiko ole ana i ke kapa kanikau, a pela aku.

Hoolohe mai la o Konia me na maka e kulou ana a hiki i kahi o Ke "kapa kumakena," pane mai la oia:

“Kupanaha no ka kona komo ole i ke kapa kumakena no'u. Alaila ua kanalua aku la oia i kau moolelo haku o ko'u make ana”

“Aole, ua palekana oe ma Ladana nei. Aole o Berela e ake ana e holo mai i Ladana nei mamuli o ka makau i kona makuakane hanauna. A malia o bapetizo ia oe ma ka inoa Haku o Hakahusa, o ka naiohia no ia o kela inoa Dane Konia,” wahi a Hapalika. “Wele, pehea kau apana hana me ka Haku Hakahusa?”

“Ka'u hana? Ho! He mea pahaohao hui nou ke lohe aku, ua lilo au i hooilina no ka waiwai o ka Haku Hakahusa a i kane na ka lede Okavia o Kaletope. Ua hoi hoohuakeeo aku la kela keonimana o maua, o Desemona, no kona makemake ole ia e ka Haku a me ka hoohoka pu ia e ke aloha o lede Okavia,” wahi a Konia.

“E mare ana anei me oe?”

“I na manawa a pau. Eia me a'u kona aloha,” wahi hou a Konia.

“Nani! He ui anei?”

“Aole, aole! Aole e like aku la me ia (Berela),” wahi a Konia, me ke kulou ana iho ilalo me he la ua hookaumaha ia.

Hoomau aku la laua i na kamakamailio ana a na ka bele o ka paina ahiahi i hoopau.

Ua launa pinepine aku o Dane Konia me ka lede Okavia ma ka home iloko o na kukai olelo o ka hooipoipo. O ka Konia upena kuu mua kela o ke ake waiwai, aole hoi o ka hoike i kona aloha oiaio.

I kekahi la, loaa mai la i ka makuakane hanauna o ka lede Okavia he palapala mai Kanada, mai ke kaikunane mai, ke keiki a ka haku mua o Kakela Kaletope, a o ka mea kuleana oiaio hoi maluna o ka waiwai e hookohukohu ia la e ka lede Okavia a e pue ia aku nei e Dane Konia, ka mea i manao ia ua make oia ma kana huakai auwana honua. Ua hoike ia aku la ka palapala i ka wahine opio e i mai ana, ua makaukau ua kaikunane la e hoi mai no Ladana ikolo o Ianuari, a e kauoha pu mai ana aole e hoolaula wale i keia manao hoi ona a hiki i konawa e hoea ai ma Kaletope.

Ua lilo na olelo o keia palapala i mea hookaumaha nui ia laua, aole ma na hoopoino ia mai, aka mamuli o ka hoi pono aku o ka waiwai malalo o ka mea i kuleana io, oia kela kaikunaue ma Kanada, oiai ua hookaulana nui ia ua kaa ka waiwai no ka lede Okavia.

Aole i pau.

 

NA HOKU KAAHELE MA NA POAI LANI.

He lei ko'u nona na pua aala i like me ka Mokihana aala o Kahihikolo a me ke ala Lauae i ka poli o Makana; a o ka nui o na pua o kuu lei he elima kauna ma ka helu Hawaii. Nolaila, o na pua o kuu lei i lolii pu ai i ke ao a me ka po, ua wae ia mai no ia mailoko ae o kekahi mau hoku kaahele o ka lani oiai lakou ma ko lakou alahele pohihihi, a penei e hooheno ai:

Hoku 1,2, aia ke poai puni nei i ka honua ma ke alahele pohihihi mai na maka mai o ka La, aka, o ke olinolino a me ke anapanapa o kona kino, he mea i hoomakaleho ia e kekahi ano pihi iloko o ke kai. Nolaila, hel nui no na mea e pili ana no keia hoku e ka mea kilo e hoomaopopo iho, malia o ike iho oe--“He nani okoa no--Mai Kaena o Waialua.”

Hoku 3,4,5,6,7,8, he mau hoku keia i like ke alahele me ko ka hoku mua, aka o ko lakou nani he mea i hilinai ia e kakou, a he heluna ko lakou ikolo o ke dala a me ke gula. A kona paha ka hooheno ana, “Pili pono ka La i Papaenaena.”

Hoku 9,10, 11, ke hoomalamalama mau nei kona nami maluna o na lau laau o na kuahiwi, a maluna o na pua o na laau ua hoomakalaeho mau lakou i ua wa a pau, a he mea hoi na na o keia ola ana, a e ike auanei oe e ka mea e kilo ana ua “Maikai Kauai hemolele i ka malie.”

Hoku 12, o keia ka hoku nana e hoomalu nei na lahuikanaka. Aka, ina e hooheno hou iho oe, alaila e loaa no he inoa no kekahi manu kaulana o Hawaii nei. A o ia ka ke kiu i hoomanao ae ai, “ua manu kuu hoa--Noho mai i ka nahele.”

Hoku 13,14, o keia hoku ka mea nana i kaupale ka La ma kona alahele, no ka mea o ka nani o keia hoku ua nohoalii ka mahina maluna ona a o na hoku o ka lani kona leialii nani, a e ike no oe “Ua nani o Mauna Kea, ua kahiko mai i ka hau.”

Hoku 15,16, he kau ka weli a me ka poino i ko ke ao nei, oiai o kona leo e like me ka hekili. "Ea mai oe kau ka weli, okala na heu i ka puapua."

Hoku 17, 18,19,20, he mau hoku e malu ai na lahuikauaka a pau o ke ao nei, mai ke kiekie a ka lopa haahaa, a pela au i hoomanao ae ai i keia wahi lani mele, "Aole e hemo ka pili a Makalii, ua kakia kuinao a ke akamai."

O ka huina a pau o keia niau hoku oia ka inoa o kuu lei. Owai au a pehea na hooheno ana?

J. KALEIMAMO.

Niulii, Kohala, Hawaii

 

HOIKEIKE NUI O KE AO NEI MA KIKAKO

U.S. Coast @

KA HOIKEIKE MOKUKAUA

MAWAENA O NA KII HOikeike ano like ole mawaena o ka lehulehu o ma mea hoikeike, oia keia e ike ia ae la ma ke kii maluna. He kii keia o kekahi o na mokukaua pale kapa kahakai hou loa i hoolala ia e ka Buro Kapili a Hoomaemae Moku o ka Oihana Mokukaua, a e kapiliia nei ma ka $3,000,000 na lilo o ka mokukuau hookahi, e na kapili moku Cramp & Sons o Piladelapia a me ka Hui Hana Hao Uniona o Kapalakiko. O keia kii mokukaua hoohalike o 1893, ua kukulu ia ma ke alo o ka Lokowai, ma ka akau o ka Paka Iakesona. Ua poai ia a puni e ka wai, a me he mea la ia ka nana e hoonee ia ae ana a pili i ka uwapo. O keia kii, oia no na hoolala ana a pau o ka moku, e laa na pukuniahi, ka papu, na ohe topido, na upena topido a me na laau nunui, me na waapa, na heleuma, na kaulahao, na kewe, na anini, ka oneki, a pela aku, me na lako no ka hoohana ana ia lakou. Na aliimoku, na luina, na mikanika a me na koa marina i hoonoho ia o ka Oihana Mokukaua i ka wa e malama ia ana o ka hoikeike, a me ka makaukau o ka oihana a me ke ano o ke ola ana oluna o ka moku, e pau ana i ka hoike ia. E hoomaamaa ia ana na luina ma ka paikau, oia ma na waapa, na paikau topido a me pukuniahi, e like la no me he mokukaua maoli.

O ka nui o keia kii moku i kapiliia ai, ua like no me ko na mokukaua maoli i hoolala ia no ke pale kaua aku, oia he 348 kapuai ka loa, a he 69 kapuai laula me 3 iniha; mai ka ilikai ae a hiki iluna o ka oneki owaena he 12 kapuai. Aia mawaena o keia oneki, ua kapili ia he hale 8 kapuai ke kiekie me ka ahamaka e moe ana maluna o ia hale hookahi he 7 kapuai ke kiekie, a maluna aku o keia mau wahi kahi e holoholo ai ke kapena, ka hale kii palapalaaina a me na waapa.

Mamua o ka hale, he puoa i kapa ia ke “kia moku koa,” a ma kahi kokoke i ka piko, ua kapiliia he elua mau kahua poepoe i wahi no na poe kipololei e noho ai. E kau ia ana maluna o keia mau kahua pakahi na pukuniahi kani alapine.O ke kiekie o keia kia mai ka ilikai ae a hiki i ka piko, he 76 kapuai, a maluna ae o keia mau kahua i kukulu ia ai he pahu hae no ka hoailona ana.

E kau ia ana ma ka batari papu o ka mokukaua he 4 pukuniani umikumamakolu ihiha ka manaanoa, 8 pukuniahi ewalu ihiha ka manoanoa, 4 pukuniahi eono ihiha ka manoanoa, 20 pukuniahi kani alapine, 2 pukuniahi wili a me 6 pukuniahi topido. Ua kapili ia keia kii mokukaua ma ke ano i like loa me na mokukaua pale kahakai i hoolala maoli ia ai, a ua hoolako ia me ka kuhikuhi o ke kii mokukaua maoli.

O na lilo o keia kii hale maluna ae, he $100,000.

 

Lolelua ka Waiwai

---- -

E huli a maopopo, mea e ka holokiki o na kaapuni ana a ka huila o ka pomaikai; mai kahi kiekike hea ia o luna lilo, a i kahi hea la olalo loa, ka mamao i hele aku ai o Nebukaneza. O ka poe ano, iloko o na wahi o ke kulana a me ka mana, a ina no lakou e ola aku ana, he mau makahiki pokole a nanahu aku no ka hoowahawaha ia lakou, "oiai nae kekahi poe o keia la, he haahaa me ka hune, e kaahele aku ana maluna o na hokua o ka lahui e lawe i kahi o ka lakou hana o ka makahiki me na hao limanui o ka oihana. Ua paukiki io no ke kaa aua o ka huila!

O na pahu balota na anuu kahi e haule ai na kanaka ilalo e like ka hikiwawe me ko lakou pii ana iluna. No ka poe i hala e ka pomaikai holomua o na makahiki kakaikahi i hala, kupanaha ke koe iki ana mai he poe i halawai pu ole me na loli ana o ka pomaikai, oiai nae he lehulehu ka poe i hoopololei iho i ko lakou mau aoao ke paa nei i na bona me na ki o na waihona dala o ka lahui, a ua eo ia lakou na kunou o ka mahalo ma ka panai. Iwaena o na kanaka lolelua a pau o honua, o ka Waiwai aku ka hikimua. I kela la a i keia la na mea i haawi i ka paulele no kana mau hoohiki me na olelo hoopaa mua. Hookani oia i na olelo hoopaa mua. Hookani oia i na olelo hoolana ia oe e pii la iluna, aka henehene iho, ia oe i haule ai ilalo. Mai haawi i manawa no ke aloha Hoko o kou puuwai e paulele ai i ko keia ao loli wale. Kuu i ka heleuma o kou uhane iloko o ka Haku. Mai ke aloha o Karisto e puai mai ai kou hauoli. A i hoopuni mai ka ehaeha me ka hauoli, ka lanakila me ke pio, ka waiwai me ka hune, ka mililani me ka hoowahawaha ia, ka ikaika me ka nawaliwali, ke ola me ka make, keia ao me ke ao mau loa, no oukou ia a pau, a no Karisto oukou, a o Karisto ke Akua.--Talmage.

 

Na Pilo Aina Kiekie i Noho ia e Kanaka.

Ua kukulu ia mamua aku nei a paa he hotele maluna o ka piko mauna o Pike, he kiekie nona na kapuai he 14,147 maluna ae o ka ilikai, a ua keha pinepine la ola kahi kiekie loa o ka aina o ke ao nei i noho ia e na kanaka. He oialo no, o keia wahi hoomaha hou ua like ole ma kekahi mau mea he lehulehu, aka aole nae ia he mea e lilo ai oia kahi kiekie loa i noho ia e na kanaka. O ke kauhale o Galera me Peru, Amerika Hema, nona ke kiekie aneane o ka houpo he 15,635 kapuai, oia kahi kiekie mua loa e lolil nei kana koi no kahi mua loa o ke ao nei i noho ia e na kanaka. Aka, ke olelo nei o A. E. Pearce, he kanaka anaina i kukulu i mau kahua nana i na kilohana lani maluna o na lalani mauna o Anede, ua loaa aku iaia he elua mau pupupu hale o ka poe eli mineminerala ma kekahi wahi i oi ae ke kiekie mamua o Galera. O keia mau wahi, oia no o Vikareaka (Vicharrayac), he 15,950 kapuai ke kiekie maluna o ka ilikai, a me Muscapata nona ke kiekie he 16,158 kapuai. O ka nui o na kanaka e noho ana maluna o keia mau whai pakahi a puni ka makahini, he elua haneri poe eli mineminerala. O ko Galera mea i kohu ai kana koi ma na wahi kiekie o ka aina i noho ia e na kanaka, no ka mea aia malaila kahi i pao ia o ka honua no ke alahao o Parana Oroya. Aka, e emi iho ana keia alahao malalo o ke alahao akea pomaikai e hoomoe ia nei e hookui aku me ia. E hiki ana keia alahao i kahi kiekie o ka 15,850 kapuai. He elima mau whai eli minerala e kokoke la i Galera malalo o ka hui hookahi, a ke hui nei lakou ma na telepone, a o ia na wahi kiekie loa o na telepone e kamailio ia nei ma ka honua a puni. Eia na uwea ke moe nei ma na wahi piko mauna kiekie elua i oi aku maluna o 17,000 kapuai.

-------- -------

Ua makemake ia na lala a pau o ka Hui Kuonoonoo o Kapuukolo e akoakoa ae ma ko lakou hale halawai, ma keia ahiahi Poaono hora 7:30. Ma ke kauoha.