Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 15, 9 April 1892 — NANEA KAMAHAO O KE KEIKIALII ROMEALA; KA Ui Kila Mageneti O PARAMERI. [ARTICLE]

NANEA KAMAHAO O KE KEIKIALII ROMEALA; KA Ui Kila Mageneti O PARAMERI.

Ka j\V/ n i e haule ai ka Ilonua; KaMahina Meli o Salaredina; Ka La Alohi o Mulisedera: Na Kulu Koko Kamahao Ekolu. Na Ui Hookelakela O KK AO lIOLOOKOA. Poawai Uahoa o h Hoana uei A U KE

Kila Ma<feneti o ke Aloha — lt 0 Parameri no ia. ,} E ke kanaka hookano, e haliu hopo aku i kou alo a huli hoi aku no kahi au i hele mai nei. Aole anei oe i ike oke aupuni kupu ilihia loa keia o Haianapo nei, kahi hoi aole loa i ae ia na kanaka e like me oe ke ano. He komohewa oe a he wawahi maluhia hoi, nolaih;, o ka lohe kou a hooko, a ke ole pela, alalla ua makaukau au e haawi aku i ko kauoha maluna o na koa apau o Haianapo nei, no ka hopu pio ana ia oe a hoopaahao aku iloko o ka halepaahao (x)uli o Haianapo i uku panai no kau mau hana hookiekie.

O koia mau olelo pane okalakala a kahi koa kiai kuapuu, ua iilo ia i mea mahalo loa na ke keikialii Homeala, a oia kana l pane ae ai i kana mau kauwa hoolohe, me keia mau olelo. Ea —ke ike nei oukou i ka oiaio ona mea i olelo ia no keia lahuikanaka llilii e paio ana lakou a hiki i ke kanaka hope loa, aka healia hoi ia mau olelo, aole anei ua alo ia e kakou na make he nui ma ko kakou aiaheie, a e alo hou aku ana no kakou imua oia make i 01 pa tausani aku i keia no ka hopena o ka kakou huakai kaaheie i ka honua no kela inoa hanohnno a kauiana hookahi ako ke ao nei e ake ia o loaa ia lakou. Ua huii hou aeo Komeaia maiuna o ke koa kiai a pane aku la; eke kiai maiuhia o Kaianapo nei, ua loaa ia oe na mahalo ana he nui no kou hooko piha i kahanohanoo kau oihana, aka o kau mau olelo hope o ka hohe wale, ke hooie nei o Romeala ia mea, ua a-a konapuuwai e hele imua no ka hanohano o ka 01hana hookeiakeia me ko ka honua hoiookoa. Ae—e ke koa kiai, ua a-a au e paie i kau mau olelo kauoha oka hohe waie, 110 ka hoike ana aku 1 ko Kaianapo holookoa, aole anei na'u i hoohauie ka mana a me ke kapu o kona mau paia hao no ka wa hope loa, a i keia la, eia au i kahi a'u e koi aku ai ua ec na aupuni o Haianapo ia'u. Ina aoie o Komeaia e ae ia mai aoa e ike aku i ke panl. hao paakiki loa o Kaianapo, oia ke kahua a me ka moie o ka'u huakai, ake haule au iaaua ona i keia la, aiaiia e lilo auanei na Kaianapo e lei ka inoa hookelakela oke aojL hiki ika wa a kekahi loea eae e kaiii aku ai ia mea mai iaia aku, nolaiia eke koa kiai, e oe no ka ipuka hao paakikl o Haianapo nei ka'u huakai o keia la, a o kahl oua panihao paakiki la, aia uo ia i ke aioalii o kou Moiwahine. Oka maluhia ka'u e iawe aku nei, aole o ka mokuahana a me ke kue, a ina o ke kue a me ka uiuaoa ka Kaianapo i makemake, aiaiia e hewa oie auanei au ke olelo ae: Naoi waie kou hioio ana £ ke kulanakaiihaie hookiekie, 4Ja like oe me Babolooa, Ka mea iaii ka weuweu i A mt ka hau.

Ano eke kini maluhfa T ua lohe Bku la oe i ka'u mau olelo, a e wehe ae ī alahele ik/u e komo aka ai. Aole loa! wahi ake kon kiai, me ka oniu pu an* ae i kana pahikau<i, me ka luai hou ana mai ina olelo o*?lea: O ka'u olelo mua o ke kauoha i hai aku ai ia oe, oia kau e keia komohewa e hooko ai, ake hoolohe ole mai ee i ka'u alaila e hookala no aunei au i ka'u pahi me ke kauoha paa au e poina ole ai.— Hahau ka hamare Oiai ka hao e wela ana. Ano eke kaoaka wahahee, ua lohe mai la anei oe 1 ka'u mau olelo? Alaila e hooko anei oe e like me ke kauoha a ko Kaianapo nei kiai maluhia? Ae e ke kiai, ua lohe au i kau kauoha, aka o ko'u houlohe a hooko aoa i ua kauoha ta, ke hoole nei au ia mea. £ like me kou hoole ana mai i ka'a noi, pela wau e hoole pu ai i kau kauoha, a i hoolaio no ka'u mau olelo eia au ke heie aku nei imua a hiki i ka nohaha a weluwelu liilii ana o kela panihao paakiki loa o Kaianapo.

Me kela mau olelo a ke keiki alii Komeala hoouna aku la oia i kana mau kauwa hoolohe no ka hele ana imua malalo o na kanawai o ke aupuni o Bagesara a o ia do hoi ka wa ana kauwa hoolohe ekolu i hao koke ae ai iko lakou mana no ka puka o ka halealii ka pahu hopu. E like me ka hikiwawe a me ka eleu on i haawi ana a ke keikialii Komeala i ke kauoha maluna o kana mau uauwa hoolohe ekolu, pela no hoi ka eleu a me ka makaala o kahi koa kiai kuapuu i puhi koke ae ai i kana o-le kukala kipi a me ke komohewa no ke kahea ana aku i kona mau hoa kiai maluhia. Kmoole aia na wahi a pau o ka halealii ua hele a— «'laiuluu Ilanakahi I ke one o Ohele" —

Ae e ka mea heluhelu ua uuu iu niai la na koa kīai maluhia o Haianapo a liewa i ka wai ua mea he nui, me he piha kanaka la no ke kaha o Waialua. Knu ana ko lakou mau leo hae ahiu o ka inaina a 0 ka lakou mau pahikaua, ke halaoa ala ia mao a maanei, a ina aole e paa ka loea oke ao inalalo o na kiai anaa kana mau kauwa hoolohe ekolu ina la i keia la aohe Honieala' 1 koe ua kau ia i ka lele.

E like me ke ano mau o ka lahui nalo meli ka puahia a me ka pulupuluahi, me ke ake ana e loaa ka enemi i ka wa e hoao ia ai ka lakou waihona momona e hanaino, pela okoa iho la no keia poe, aku t o ia mau kukahalake ana nae, he mea waiwai ole, oiai aia ka mana huna o ke kulukoko elua, a o ka mea hoi i olelo ia oka "Papale ooma kupaianaha" ke huna ala i kona liaku, a aia ua loea nei o ke ao ke minoaka mai la maluna o ua poe koa kiai maluhia la o Haianapo. Oiai na koa e haluku ana io a ia uei ua holo aku la ka halulu o keia mau nakeke a lohe ka molwahine Haianapo, a ola ka ua moiwahine la i huli ae ai maluna o kona aloalii a ninau aku la i ke kumu o keia mau nakeke, a me ka hauwalaau ana o na kanaka. Oka pane i hai ia mai i ua moiwahinela, aia he kipi a he komohewa i loko o na palena o kona aupuni. Owai ia kipi, a niaihea mai nei oia? Aole inakou i ike, a aole hoi i kona mau helehelena aka, o ka mea wale no ia a makou i iohe mai nei mai ka lehelehe mai o kou mau koa.

Ile mau helehelena o ;a hookuekue maka nui ko ka nioiwahine Kaianapo 110 keia pane a kona aloalii, a ia lakou iloko 0 ia mau minute o ke pohihihi, aia hoi hakui iho la ka leo nakolokoio 0 ka hekili, olapa ae ia ka ula ahi o ka uwiia, a i ke kamumu 0 ke aheahe malie ike ia aku la e na mea apau 0 ke keena e kau mai ana ma ka paia ke kii hooleleaka o Kekahi kanaka opio ui aua lahui ia 0 Ilaianapo i mahalo aku ai i ka nani a pau ke aho. E aahu ana ua kanaka opio la i kekahi iole nani a lakou i ike oie ai i ka lua, a ma kona umauma a me na kipoohiwi, e luhiehu ana na hoku alii o ka noho kalaunu o kona aupuni, a ma kona aoao e iewalewa ana ka makia o kona aupuni i hoopaa ia me kekahi kaei gula i okomo ia me na pohaku makamae. No ke aloalii o ka moiwalnne Kaianapo, aohe a lakou mea e ae e kamaiiio ai oka akena wale aku no i ka nani, aka no ua moiwahine ala hoi, iaia i ike aku ai i keia kii hooleieaka, ua palulu ae la ia i kona mau maka, aiaila luai ae la ia i keia mau olelo me he la ua hoopailua a hoowahawaha oia no ka mea nona kela kii. Ha! wahi a ua moiwahine nei, o na debolo kela o na diabolo ka mea hol a J u i hoowahawaha a hoopailua loa al. O Tubelo kela, kela anela kipi nana i alako i ko ke ao nei iloko o ka hoino ia; a, ana paha i manaolana a haakei ai e hoea mal i o'u nei no ka hoohalike ana e like me kana i hana ai i ko ka honua i kela wa mua loa i kinohi ka logou* ka, ha, ha, hele pela, aole loa e hiolo na pani o Kaianapo ia oe a hoea mai ka hope oke ao. £ kupaa ana au no ka wa pau ole, e luii ole hoi no ka wa mua loa. A—e Kaianapo e ku maluna o kou kahua oni ole no ka wa hope loa. Me keia mau oieio a ua moiwahine la o Kaianapo, hina aku la oia i hope o kona noho aiii, me kona mau maka e paa ana no i ka palulu, a no ua ui hoohie la paha keia mau owili lei ahihi. Palulu ka opua i ke ao Ua ieha iki maiuaka i ka wai E hooko mai ana ia*u e moe E moe no au—ke aloha—huli mai.— Aoie i pau.