Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 22, 28 May 1892 — Page 2
| This text was transcribed by: | Timothy Kahiwahiwaakalahui Ka'apuni |
| This work is dedicated to: | Albert Kahiwahiwaakalahui Nawahi |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka Nupepa Kuokoa
ME
Ko Hawaii Paeaina i Huiia
No ka Makahiki. - - - $2 00
No Eono Mahina. - - - 1 00
Kuike ka Rula
AUHAU O KA HOOLAHA ANA.
NA PUKA ANA 1 2 3 4 5 6
½ Iniha $1.00 $1.50 $2.00 $2.50 $2.75 $3.00
1 Iniha 1.50 2.00 2.50 3.00 3.50 4.00
2 Iniha 2.00 2.75 3.50 4.00 4.50 5.00
3 Iniha 2.50 3.50 4.50 5.00 5.50 6.00
4 Iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50
5 Iniha 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 9.00
6 Iniha 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00
O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo ai.
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
H. M. WHITNEY, Luna Nui, J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono
POAONO, - - - MEI 28, 1892.
KA AHAOLELO 1892.
E wehe ana ke Alii ka Moiwahine i kona Ahaolelo mua loa maloko o Aliiolani Hale i ka hora 12 awakea o keia la, me ka Haiolelo mai ke kalaunu mai. Eia malalo iho na hoa o ka Ahaolelo, aka, aole e pau loa mai ana lakou i ka akoakoa:
NA ALII. LUNAMAKAAINANA.
J. Kauhane J. H. Waipuilani
J. M. Horner W. Edmunds
R. Hind J. K. Josepa
W. Y. Horner J. Kaluna
R. D. Walbridge J. A. Akina
W. H. Cornwell W. O. Smith
H. P. Baldwin A. S. Wilcox
G. N. Wilcox W. C. Wilder
P. P. Kanoa J. Koahou
L. A. Thurston A. Kauhi
Jas. Anderson J. K. Kaunamano
A. Dreier G. S. Nahinu
J. Marsden J. Nawahi
Alex. Young J. N. Kapahu
C. O. Berger G.P. Kamauoha
J. S. Walker L. W. P. Kanealii
E. C. Macfarlane W. White
J. A. Cummins J. W. Bipikane
J. N. S. Williams C. W. Ashford
Paul Neumann S. K. Aki
John Ena S. K. Pua
A. S. Peterson J. E. Bush
D. W. Pua R. W. Wilcox
J. G. Hoapili
Ka Hookalakupua o 1892.
I ka lahui mai Hawaii a Niihau e hiolani malie ana, me ka manao he "malu ma ka honua, a he aloha no i kanaka," eia ka ke ooloku mai nei na manao o na kupueu o ka Pakipika e ala e hehiku i ka mana Moi ou e Hawaii, a e hookahuli i ke aupuni ma ke ano Ripupalika. Ua enaena keia manao iloko o na puuwai o keia poe no na mahina loihi, a ina aole i a'e koke mai ke aupuni maluna o ka lakou hana hookahuli aupuni, me nei ua ike maka ka lahui i kekahi hana hookahe koko, a me nei paha ua hilihili hou ke koko maluna o ka lepo o Hawaii, e like me ka hookahe ia ana o na koko o ia poe Hawaii i haule mauwale aku la ma ka la 30 o lulai 1889. Ua haule ia poe me ka ike pono ole i ka lakou mea i hana ai. Ua manao kuhihewa lakou he aloha aina a aloha lahui ia. Ua poina ia poe ma o ke oki koke ia ana o ko lakou mau la ma keia ili honua. Ua poino pu hoi me ko lakou poe ohana, no ka mea, ua hoonele ia lakou i na poe nana e hoolako ia lakou me na pono o keia noho ana; aka, maluna ae o na mea a pau, ua poino ke aupuni Hawaii, mamuli o ka make ana o keia poe ehiku, oiai, aole loa he mana ma ka honua nei e hoopiha hou ia ai ka hakahaka o ia poe Hawaii i haule aku la.
Ua lanakila wale na poe nana i hoala ia hana kupueu, a eia kekahi poe o lakou ke ohi mai nei i ka waiwai o ke aupuni. O lakou ka lakou i noonoo, aole nae he wahi manao iki no ia poe hoakanaka o lakou i poino.
Aui aku nei he aneane ekolu makahiki. He nanaina maluhia maluna o ka aina, a ua laulea a nanea wale ka nohona o ka hapa nui o na makaainana. Oiai kakou e noho walewale ana, e hoohialaai ana i na nani o keia ao, aia hoi, e hookumu ia ana na hana weliweli maloko o keia kulanakauhale. O ka manao ano nui, e hoala hou mai i na hana kumakaia o ka 1889. He mau kaeaea o ka oihana koa na alakai o keia hana ino. Ua mali mai lakou me ko lakou mau paa-lalo i na manao o na makaainana, a ua puni wale aku keia poe me ke ku ole a noonoo, a kaana pono hoi i ka pono a me ka hewa o ka hana a lakou i kono ia mai ai e komo kino aku, "He aloha aina a aloha lahui a he kakoo i ka noho alii," ka makia lalau i hoike ia mai ia lakou e na alakai. E like me ka mea maa mau mawaena o na makaainana, ua punihei wale aku kekahi poe lehulehu, a ua kakau na inoa maluna o kekahi Papa Inoa Kipi. Ua hana ia keia hana ma ke ano lealea a me ka noonoo pono ole. Aole o lakou poe i ku nana a ninau pono iho i ka lanaikehala me nei: He aloha aina oiaio anei keia hana a makou? E loaa hou ana anei ka maha ia Hawaii ma keia aia a makou e hana nei? E kapaia mai auanei makou he poe aloha aina ina e poino ma keia hana?
Aole i komo keia mau ninau, a ninau ano like e ae paha, iloko o na puuwai o na kanaka. Pane na alakai he aloha aina ia, a malaila aku la ka manao o na hipa keiki. Aole keia he manao kuokoa, aka, he manao piliwale malalo o na alakai lalau.
Ma kekahi halawai o ka Hui Liberala Lahui, ua ninau mai la ka Alihikaua: "Owai ko oukou peresidena mua?" ua hooho mai la kekahi poe "Wilikoki!" Ua kuka mua anei lakou a hooholo no ia mea, aole paha? O ka mea maopopo ua olohewa ka waha o ia poe, a ina aohe i olohewa, alaila he poe aloha aina ole maopopo lakou. Pehea e hiki ai ke kapaia kekahi kanaka he aloha aina, ina oia e hoao ana e hookahuli i ke kulana o ka aina ana e noho ana? He kipi kona inoa. Aole loa e hoohaumia ia ka inoa "aloha aina" ma kona hokua. Ua hiki i na poe a pau ke ike mai i ka pololei o keia kalai manao. Pehea ina he aina nui ko kekahi makuahine, a hooliloia e kona keiki akole me kona olepe pu ia aku e hele i kahi e? He keiki aloha makuahine anei keia? Aole! e hooho like mai ana oukou, he keiki lokoino, a e pono e hookaawale aku iaia ma na aina mamao mamua o ka nele loa ana o ka makuahine me na keiki e ae i ka aina. Oia wale no ke ala e loaa ai ka maha a me ka maluhia. O na poe Hawaii e hoao ana e hoonaueue mau i ke kulana o Hawaii, he poe aloha ole lakou ia Hawaii. He ake hanohano e loaa ka mana ia lakou. Oia maoli no ka puana o ka lakou hana hookalakupua. Ina lakou e kau ana ma na wahi panepoo o ke aupuni, e waliwali loa ana ko lakou noonoo e like me ka moa keiki. Oia wale no ke kumu o ko lakou onioni mau, no ka mea o ke kanaka e hele wale ana no aole hana ma ka lima, e ulu mau ana na manao ino iloko o kona naau. E lili ana oia no ka waiwai ame ka hanohano o na poe maikai e ae. Uluku kona manao a pane iho: "He oihana maikai ka mea, nani kona hale, a noho oia me ka oluolu a me ka lawa pono. Owau hoi, he nele a he aea wale iho no; he noho hoopili wale malalo o hai. He nui no hoi ko'u ike, aole nae hoi o'u onou wahi oihana ia mai. Ina wau e lilo i kuhina, pau ka oni lalau ana o ko'u noonoo no na hanalapuwale. He kanaka Lelewa, lalau wale mai no hoi o mea, he aea hupo makawela i pae mai ma Hawaii nei, eia nae hoi noho hookano oia ma ka mana o Hawaii. He kupa ponoi hoi au no Hawaii, eia nae hoi, nanakee ia mai, kohu maunu inoino."
O keia na manao e uluku mau ana iloko o kona noonoo i ke ao a me ka po, a o ka hopena, he hoala i na hana makawela. Aole kumu e ae i ulu mai ai na manao kipi,o keia wale no. Ina e ko ana ka iini, e pau wale ana na manao ino.
Aka, e na Hawaii aloha aina. E ku a nana, e kaana pono mamua o ko oukou lele kino ana iloko o keia mau hana poeleele. E hoomanao oukou, e houoli ana na haole i na hana hookahuli aupuni apau a oukou e hana ai. Olioli lakou, no ka mea o ke kumu ia e lilo koke ai o Hawaii nei malalo o na mana nui o ke ao nei--ia Amerika, a i ole ia Enelani paha. Aole hiki ia Hawaii ke ku kuokoa ina e nui mai ana na hana kaua kuloko. Ua nui ka waiwai o na haole maluna o ka lepo o Hawaii, a aole o lakou makemake e hoolilo ia ia mau mea i mea ole iloko o na hora pokole. Aole mana nana e kaohi aku i ka lilo ana o Hawaii. O ka "Ikaika ka mana oi maluna o ka Pono," ina aole hiki ia kakou ke hoomalu ku pono ia kakou.
Makemake loa o Amerika e kaua me Enelani e pili ana no na sila o ke kai Berina. Ua pane ae o Generla Butler o Amerika; "E uhau aku ia Pelekane me ka huipa ina aole oia e noho malie." O ke kumu o ke koa loa o na Amerika, oia no keia, o ka hapa nui o na waiwai ma na mokuaina hikina, no na Pelekane no ia. Ina e kaua ana, e kaili ia ana kela mau waiwai e na haole Amerika.
Pela no na aupuni nui e upu mai nei e hakaka mau kakou, i kumu e lilo koke ai o Hawaii ia lakou.
E na Hawaii, mai manao kuhihewa oukou, aia wale no ka puniu i na alakai o ka Hui Liberala. Mai manao oukou i ka palolo o ko lakou waha ma ke kamailio, he poe naauao oiaio lakou. Aole a lakou olelo naauao iki i haawi ai ma kekahi o ko lakou mau halawai ana. He nele loa no i kahi puniu. Eia no mawaho nei na poe puniu oiaio. E hoolohe i ka lakou ao akahele, aole hoi i ke pahele a na alopeka, ua like ko lakou mau alelo me na manu kaka, he kakani wale iho no aohe io. He poe naauao no kekahi o lakou. "O ka lohe ke ola, o ke kuli ka make."
E mahalo ia ke aupuni no ka eleu i ka hopu ana mamua o ke kukonukonu loa ana o ka lakou mau hana hoopilikia ia Hawaii--ka aina a me kona lahui.
Eia ke KUOKOA ma ka aoao o ka lahui Hawaii ke pahola aku nei i kona mahalo kiekie i na poo aupuni i ka apahu koke ana ae nei i neia hana lokoino, a pakele ka lahui mai ka poino nui weliweli e hoomakaukau ia no lakou.
Ua lawe ia ae no ka ninaninau e hoomaopopo i ka hewa e hoopii ia ai, i mua o ka Lunakanawai Dole i ke awakea Poalima nei, na poe i hopuhopu ia a e paa nei malalo o ka mana o ke aupuni no ke kipi, oia o V. V. Ashford, Robt. W. Wilcox, George Markham, Kaohiwaina, Balota, Kahahawai, John Rrown, Manuel Ross Jr., George Maxwell, Robt. Palau, Kaimimoku, Kimo Kalo, Alex. Smith. Manuel Espinda, Kila, Lot Lane, J. W. Bipinane a me Keliikuewa. O ke kipi, oia no ka hewa a ke aupuni i hoopaa ai no keia poe a pau, a ke pale kanawai nei na loio o na lawehala, aole i lawa na ike no ka hihia kipi. Nolaila, ke noonoo nei ka aka a Poakahi hoike i ka olelo hooholo.
Na Lealea Heihei Waapa.
I ka la 24 o Mei i hala iho la, oia ka piha ana o ke Kanahiku Kumamakolu makahiki o ke Alii ka Moiwahine o Beritania Nui a Emeperese o Inia. A ina e hiki aku ana ka Moiwahine i ka la 20 aenei o Iune, alaila e puni ana na makaniki he Kanalima Kumamalima o kona noho alii ana, a oia ke aliiaimoku loihi e ola nei o ka noho hoomalu aupuni ana.
Ma ia la ma Honolulu nei, ua kahiko mai na pahu hae aupuni, kanikela a me na moku i ko la kou mau lepa waihooluu like ole no ka hanohano o ka la a ua pani hapa ae na keena o ka oihana kute i ka hapa hope o ka la a hoopau i na hana no ia hapa.
O na lealea ma ke awa o Honolulu o ia ahiahi, oia ka puka ana ae o na moku pea heihei ka moku Sekotia Lassie, Hawaii a me Healani a kakelekele ae la, ma ka puka ana iwaho a hoi mai iloko nei o ke awa, e like no me ka holo ana aku. Ua olelo ia, he moku holo loa ka moku Sekotia ma ka hoopiipii ana.
Mahope o keia lealea maluna ae, hara 5 a oi ahiahi, he heihei waapa iho no na kapena o na moku Sonoma, Benmore, J. C. Potter Forest Queen a me Hokuao. I ka ulele ana o na mapuna hoe i kinohi, ua ahai e ka pupuhi i ka waapa o ka moku Sonoma, kapena Lee. Ua hoomau aku oia i ka nanai poopuu ana ahiki i ka mouo bele a pela no ka hoi ana mai a mauka mai o ka manuwa Kapalakiko. He $120 i houluuluu ia na ka waapa e eo ai. Nolaila, ua eo i ka waapa o Kapena Lee a ua pau i ka mahelehele ia mawaena o ka poe hoe waapa.
Hora 5:57 ia ahiahi no, ua hoomaka ka heihei o ka waapa o ka Hui Matala, me ka waapa hou loa o ka Hui Healani, e hoe ia ana e na poe hoehoe maamaa loa ole elima o na waapa pakahi. I ka ulele ana i kinohi mai iloko aku nei o ke awa, ua haalele ia ka waapa o ka Matala, aka i ka holo ana a ka mouo bele a hoi mai iloko nei o ke awa, ua haalele loa ia ka waapa hou o ka Healani.
NA MOKUAHI KUWAHO NO IUNE
E ku mai ana ka mokuahi Monowai ma Honolulu nei mai na Panalaau mai o ka Hema i ka la 2 o Iune ae nei, a e holo loa aku ana no oia no Kapalakiko ia la.
E halulu mai ana ka Mariposa ma keia awa i ka la 2 ae nei o Iune mai Kapalakiko mai, a e holo loa aku ana no i na Panalaau o ka Hema ia la.
O ka la 14 ae nei o Iune ka la a ka mokuahi Ausetulia e kamumu mai ai i Kou nei mai Kapalakiko, a ma ka la 21 oia malama no e pelu hou aku ai oia no Kapalakiko.
Ua lohe ia mai nei, ua huli ia aku nei e ke kahukula nui, mamuli o ke kauoha a ka Papa Hoonaauao, na hoohalahala no kela kumukula haole o ka apana o Waimea i nema akea ia a ua hoopau ia aku la.
Ka Make Ana i Halia Ole ia o Samuel Mahelona
Ua hala aku i ka make me ka halia ole ia o Mr. Samuel Mahelona, kekahi o na keiki Hawaii akahai o keia kulanakauhale e noho lawelawe hana ana ma Honolulu nei, i ka hora 5:30 ahiahi Poalua nei, Mei 24, ma kona hale noho ma Kulaokahua. I ka wa i pahola ae ai o keia lono hoolele hauli ma keia kulanakauhale, ua kanalua kona mau hoaloha a me na poe pili kokoke iaia, no ka mea, i ka la Sabati nei, ma ka luakini no oia o Kawaiahao, e lawelawe ana i kana apana hana mau o ke Kula Sabati, me ke kino ola maikai.
He ma'i mau kona he hano no kekahi mau makahiki lehulehu i hala, a he mau la no ke kaa iho, ola mai mai no oia a hele i ka hana. I keia loaa ana nae i ke ahiahi Sabati koke iho no, ua oi aku ia mamua o ka mea hiki i ke akamai o ke kanaka ke hoola. O i noke iho na kauka McWayne a me Baldwin, aole hiki ke hoopakele.
Ua hanau ia oia ma Lahaina, Maui, i ka la 7 o Iulai, 1861, na Mr. S. W. Mahelona a me kana wahine. He lunakanawai kona makuakane no Ewa a me Waianae no kekahi mau makahiki, a oia ka loio kahiko loa o ka Papa Loio Hawaii e ola nei i ke 72 o kona mau makahiki, a o ka makuahine, ua hala mua i ka make. Nolaila, ua kokoke e piha ke 31 o kona mau makahiki o ke ola ana.
Ua hoonaauao ia oia ma ke Kula Alii malalo o na kapuai o Rev. A. Mackintosh no kekahi mau makahiki, a i apo ia me ka malama i kona wa e ola ana. Ua haalele oia i ke kula i ka 1878-9 paha, a ua komo a lawelawe hana malalo o ka Hui Kuai Papa o Allen & Robinson. Ua noho paa, oia ma ka hana, me ka pii ana mai ka malama halekuai a i ka kulana kokua malama buke, a oia kekahi o na Hawaii kakaikahi i hilinai ia ma ia kulana o ka paulele ia. Ke kamailio nei kona mau haku me ka mahalo nui nona, ma ka mikiala, ka maemae a me ka akahele ma kana mau lawelawe hana ana. I ka 1882, ua mare o Mahelona ia Miss Emma Napoliona, oiai e noho kokua kumu ana o Emma no ke Kula Hanai Kaikamahine o Kawaiahao kahi ona i hoonaauao ia ai, a o ka hua o keia awaiaula ana oia ka loaa ana o na keiki ekolu e ola nei a he elua i hala aku i ka make. Ua malama maiau laua i ka hua o ko laua noho ana mare ma ke ano kulana kiekie i like me ka na haole pulama ana. Ua hookiekie hou aku o Mahelona i kona ike malama buke i ka wa a Mr. P. C. Jones a ao ana i ka papa kula malama buke i ka po, he ewalu ae nei makahiki i hala, a iaia i eo ai ka makana no ka pololei a me ka maemae o ka malama buke ana i ka wa i hoike ia ai ua papa la. He lima kaukau poepoe maikai ko Mahelona, a aia mawaena o na bila o na ahaloelo o 1887-8 na hoike o kona kakaulima. He noho ana akahai a me ka maemae, a he hoahanau no ka ekalesia makua o Kawaiahao. Oia ka Peredisena o ka Ahuhui o na Keiki Oiwi o Hawaii. A ma ke kau koho balota nui aku nei i hala, au koho ia oia i lala no ka Papa Alanui o ka apana o Honolulu nei.
Ua waiho iho oia mahope nei he wahine, he mau keiki, he makuakane hapauea, he kaikuaana, elua kaikaina a me elua kaikuahine.
Mawaena o ka poe i hiki e ae e pahola i ko lakou mau paumako, S. C. Allena a me ka wahine, ke Kuhina o ko na aina e a me kana lede, ka Lunakanawai Dole, na mea Hanohano G. E. Beckley a me A. Fernandez a me ka laua mau wahine Col. H. F. Bertelman a me ka wahine, Col. J. Richardson, Mr. a me Mrs. S. C. Dwight, Mr. W. H. Cummings, Mr. a me Mrs. C. B. Dwight, a me ka puali o na hoaloha.
I ka hora 4 o ke ahiahi Poaha mai, maloko o ka luakini o Kawaiahao, ua malama ia he anaina pule maluna o kona kino kupapau e Rev. H. H. Paleka, i kokua ia e na Rev. J. H. Iosepa a me O. P. Emekona, mahope o ka lawe ia ana mai o kona kino kupapau mai ka hale noho mai, i ukali ia e ka ohana, a me ke kaoo o na makamaka a me na hoaloha.
Nui na haawina aloha o na makamaka i panee ia i kana wahine, a he ahua o na pua kai papahi ia ma kona he mai na makamaka a me na hoaloha mai.
He puhi ohe hoohanohano ia Mrs. Geo. Brown, wahine a Adimarala Brown o ka mokukaua Kapalakiko, kai haawai ia e ka Puali Puhi Ohe Hawaii maloko o ke kuea o ka Hotele Hawaii i ka po Poakahi aku nei. A ma ka huli hoi ana aku a ka mokuahi Ausetulia i ke awakea Poalua nei, ua hoi loa aku keia lede me ka laua kamalei umi makahiki no America Huipuia.
KA HOOMANA KII A ME KA MA'I
Helu I.--I ka hiki ana mai o na Misionari i Hawaii nei i ka makahiki 1820, he poe hoomana kii wale no na kanaka Hawaii. Aole he Karisitiano hookahi ma ka aina.
Ua kauoha ia na Misionari e ka Ahahui nana lakou i hoouna mai, e hoohuli i na kanaka mai ka hoomana kii a i ka hoomana ia Iehova. Ua hooko lakou i keia kauoha mahope o ko lakou hiki ana mai i anei a ike maka, he poe hoomana kii maopopo keia lahui kanaka.
Iloko o na makahiki he kanahiku i hala ae nei, he nui na mea a na Misionari i hana ai no ka pono uhane o ke kanaka. Ua malama ia ka la Sabati, ua kukulu ia na luakini a me na halehalawai, ua pai ia ka Baibala ma ka olelo Hawaii, me ke ao ia o na kanaka i ka heluhelu palapala, a pela aku.
Mamuli o keia mau hana, ua naauao na kanaka ma na mea pili uhane. Ua ike lakou i ka ino o ka hewa, ke kumu i komo mai ai ka hewa i ke ao nei, a me ka hana e pau ai ia mea ino. Ua ao ia na kanaka ma na hana e ola ai ka uhane, a ua hoonoho ia mai o Iehova i Akua e hoomana aku ai.
Ma ka aoao o ka uhane, ua hoonee mua ia ka ike o na kanaka, no ka mea, ua ae ia i ka ike. O ka ike o na kanaka e noho nei a pili ana i ka ma'i, o ka ike hookahi no ia o na kupuna o lakou. Na manao lalau o na kupuna ke malama ia nei no ia mau manao a hiki i keia manawa, no keia mau manao lalau e pili ana i ka ma'i i hoomana kii ai kekahi poe. Aole na kanaka i hoomalamalama ia ma na mea pili i ka ma'i e like me lakou i hoomalamalama ia ai ma na mea pili i ka hewa. He pilikia pili kino ka ma'i, he pilikia pili uhane ka hewa. E make ka uhane i ka hewa, e make no ke kino i ka ma'i, ma ka hoomana ana o ke kanaka i ke Akua oiaio e ola ai ka uhane. Pela hoi, ma ka ike ana o ke kanake i ke kumu nana i hooulu ka ma'i, e loaa ai iaia ka malamalama kupono e lapaau aku ai ia mea.
He anoano ko ka hapa nui o na laau e ulu nei ma ka honua. Aia a kanu ia ka anoano iloko o ka lepo, alaila ulu mai ke kumulaau. He anoano no hoi ko ka hapa nui o na ma'i e loaa nei i na kanaka. He holoholona liilii loa ka anoano o ka ma'i. Ua ike ia ka anoano o kekahi mau ma'i, a o kekahi mau ma'i e ae, aole i ike ia ka anoano. O na ma'i i ike ia ka anoano, ua loaa ka laau e lapaau ai ia lakou, a o na ma'i i ike ole ia ka anoano, aole i loaa ko lakou laau kupono e ola ai.
Ua manao na kanaka Hawaii, he uhane daimonio ka mea hooulu i kekahi mau ma'i. No kela kuhihewa, hoolilo iho la kekahi poe ia lakou iho i kahuna ne ka hai aku i kanaka, he haka lakou no na akua. I ka lapaau ana, hooikaika wahahee na kahuna e kipaku i na uhane daimonio mailako aku o ka poe ma'i, ma ka mana o ko lakou mau akua.
Keia iho la na hana hoopunipuni a na kahuna lapaau ma'i. Ke karaima keia e hana ia nei e lakou i mea e pio ai na kanaka malalo o ko lakou malu.
O na ma'i ahulau e lele nei mai kekahi aina a i kekahi ae, ua puhi ia ko lakou mau anoano e ka makani iloko o ke ea a puni ka honua. A o kekahi mau mai e like me ka lepera a me ke kaokao, ua laha lakou ma ka noho pu ana o ka poe ma'i.
Aole na na daimonio i hoolaha i na ma'i, aka, ua ulu ae kela ma'i keia ma'i ma ke komo ana o kona anoano iloko o ke kino o ke kanaka e like me ka mea i haiia maluna ae.
He mea makalii loa ka anoano ma'i. Ma ke aniani hoonui ike wale no e ikeia ai lakou. O ke akepau, e olelo ia nei, ua loaa ia ano ma'i ma ka ai ia ana ana o ke ake o ke kanaka e keia mau holoholona makalii i kapaia "he anoano o ka ma'i."
O kekahi mau ma'i e pili ana i ke kanaka, ua loaa no lakou no ka uhai ia ana o na kanawai o ke ola kino. E ulu koke kekahi mau ma'i mahope o ka uhai ia ana o ke kanawai, a o kekahi mau ma'i iho, aole lakou e hoea ae a hala he manawa loihi.
O ka manao, ua loohia ke kanaka i ka pilikia ma'ino i ke komoana o ka uhane daimonio iloko ona, he manao hupo loa ia. E pono ke haaleleia ia manao. He makuahine keia manao no ka oihana hoomana kii. Aole pono ke imi ka hoahanau i ke ola kino iloko o ka hoomana kii ana. Eaho ke make kona kino a ola ka uhane, mamua o ke ola ana o ke kino a kona uahane.
O ka mea e makemake nui i kona ola e lilo aku no ia; aka, o ka mea hoowahawaha i kona ola ma keia ao, e ola mau loa aku no ia. Luka 12:25
Papa Kuhikuhi o na Hana
Ke hoolaha aku nei makou malalo iho i na hoolala hana o ka Ahahui Euanelio nui o ka Pae Aina Hawaii e malama ia ana ma ko lakou halawai makahiki iloko aenei o Iune, penei:
SABATI, Iune 5--Hora 7:30 p.m., Halawai Hui, Haiolelo Makahiki, Oihana Kuwaho, Rev. A Pali, Kawaiahao.
POAKAHI, Iune 6--Hora 10 a.m., Ahahui Kula Sabati Paeaina; a me ka hora 1:30 p.m. 7:30 p.m., Ahahui Imi Pono Opio, Kaumakapili.
POALUA, Iune 7--Hora 10 a.m., Ahahui Euanelilo, Kaumakapili, 7 p.m., Papa Hawaii, 7:30 p.m.,Ahahui Kula Sabati Paeaina, Kaumakapili.
POAKOLU, Iune 8--Hora 9 a.m. a me 1:30 p.m., Ahahui Euanelio. 7:30 p.m., Halawai haipule ma na luakini no ka pono o na hoa o na Ahahui Opio.
POAHA, Iune 9--Hora 9 a.m. a me 1:30 p.m., Hoike Makahiki a ke Kakauleta a me ka Puuku o ka Papa Hawaii Kumakapili. 4 p.m.,Inu Ti ma ka Luakini o Kaukeano. 7:30 p.m., Hoike o ke Kula Kaikamahine o Kawaiahao, Kawaiahao.
POALIMA, Iune 10--Hora 9 a.m., Hoike o ke Kula Kahunapule, Kawaiahao, 1:30 p.m., Ahahui Euanelio, Kaumakapili, 7 p.m., Papa Hawaii 7:30 p.m. Ahahui Hoole Waiona.
POAONO, Iune 11--Hora 9 a.m., Hoiki Hui o na Kula Sabati o Oahu, Kaumakapili, 7:30 p.m. Ahahui Kuikawa no ka hoomaopopo ana i ke kulana o ka Ekalesia Pukiki, Luakini Pukiki.
SABATI, Iune 12--Hora 2 p.m., Ka hookumu ana o ka Ekalesia Pukiki, Luakini Pukiki. 4 p.m., Ahaaina a ka Haku, Kaumakapili. 7 p.m. Haiolelo Makahiki, Oihana Kuloko, Rev. O. Nawahine, Kaumakapili.
Hoolaha Hou.
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO HAwaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka waiwai o PETER FERNANDEZ, o Honolulu, Oahu, i make kauoha ole.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ka palapala noi a A. S. Fernandez a me N. Fernandez o Honolulu, e olelo ana ua make kauoha ole o Peter Fernandez o Honolulu ma ka la 5 o Mei, A.D. 1892, ma Honolulu, a e noi ana e hoopuka ia na palapala lunahooponopono waiwai i na mea noi.
Ke kauohaia nei, o ka POAKAHI la 13 o Iune, A.D. 1892, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi e hele mai ai ka poe a pau i pili, a e hoike mai ina paha he kumu e ae ole ia ai ua noi la.
Kakauia ma Honolulu, K.H.P.A. Mei 23, 1892.
Na ka Aha: GEO. LUCAS,
2391-3t Hope Kakauolelo Elua.
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO HAwaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o J W OPUNUI o Kalauao, Ewa, Oahu, i make kauoha ole.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a GEORGIANA WILLIAMS, no a ma ka aoao o Mary Opunui, wahine kanemake a ua J W Opunui la. e olelo ana o ua J W Opunui la o Kalauao, Ewa, Oahu, ua make kauoha ole ma Kalauao, Ewa, Oahu, ma ka la a kokoke paha i Mei 26, 1890, e noi ana e hoopuka ia ka palapala lunahooponopono ia W R Castle.
Ke kauohaia nei, o ka POAKOLU, la 15 o IUNE, A.D. 1892, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i au noi la imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a ma ia wahi a ma ia manawa e hele mai ai na poe a pau i pili a e hoike mai ina paha he kumu e ae ole ia ai ua noi la.
Kakauia ma Honolulu, K.H.P.A, Mei 25 1892.
Na ka Aha: F. WUNDENBERG,
2391 3t Hope Kakauolelo.
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO HAwaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o ka Moi make KALAKAUA.
Ma ka heluhelu a me ka waihoia ana mai o ke noi a Dr Trousseau, Lunahooponopono Waiwai ma ka palapala kauoha a ka Moi i make Kalakaua, e olelo ana ua waiho ae oia he hoike helu o kona noho lunahooponopono ana, a e noi ana e nana ia ua helu la a e apono ia.
Ke kauohaia nei, o ka POAKAHI, la 20 o IUNE, A.D. 1892, oia ka manawa e hoolohe ia ai ua noi la imua o ua Lunakanawai la, ma ke Keena Hookolokolo o keia Aha ma Honolulu, a ma ia manawa a ma ia wahi e hele mai ai na poe a pau i pili e hoike ina paha he kumu io ka lakou e ae ole ia ai ua noi la.
Kakauia ma Honolulu, K.H.P.A, Mei 25 1892.
F. WUNDENBERG,
2391-4t Hope Kakauolelo.
Nalowale a Aihue ia Paha.
Buke pakeke me ke kikiki eemokuahi me na hua kumu A. R. maloko, he elima dala makana i ka mea e hoihoi mai ana i ke keena o ka Advertiser, aole mau haina no ka ninau. 1ts,2321.
Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai.
Ke HOIKE IA AKU NEI KA LOHE, I KEIA LA ua hookohu ia ka mea nona ka inoa malalo iho i Lunahooponopono no ka waiwai o C ALEE o ka Hui o Chulan & Co., a nolaila ke kauohaia aku nei ka poe a pau he mau koina ka lakou i ka mea i make, a i ole i ka hui o Chulan & Co. e waiho mai me na hooiaio kupono, ina no ua paa malalo o ka moraki, ia'u ma ko'u keena hana ma Honolulu Hale Kahiko ma alanui Kalepa, iloko o eono malama mai keia la aku, a i ole ia e hoole mau loa ia aku no. A o na poe a pau i aie i ua C Alee la a i ole i ka hui o Chulan & Co., ke kauoha ia nei lakou e hookaa koke mai.
J ALFRED MAGOON,
Lunahooponopono Waiwai o C Alee.
Honolulu, Mei 26, 1892. 2391-5t
Hoolaha Hooko o ka Moraki a me ke Kuai.
I KULIKE AI ME NA HOOKO ANA O KEkahi moraki i hanaia i Dekemaba 19 A.D. 1889, e HANNAH N EVANS a me T E EVANS kana kane, o Wailuku, mokupuni o Maui, ia Alexander J Cartwright o Honolulu, mokupuni o Oahu, a hoopaaia ma ke Keena Kakau Kope Buke 121, a ma na aoao 141-3; ke hoolaha ia aku nei, ke makemake nei ua Alexander J Cartwright la, ka mea e paa nei i ka moraki ,e hooko aku i ua moraki la, no ka uhaki ia o ka aelike, oia ka hookaa ole ia o ke kumupaa i ka wa e hookaa ai.
Ke hoolaha ia aku nei ka lohe, o kela mau aina a pau, na pono hoaaina a me pilikana i paa maloko o ua moraki la, e kuai ia aku no ma ke kudala akea ma ka Hale Kudala o Jas F. Morgan, alanui Moiwahine, Honolulu, ke hiki aku i ka POAKAHI, la 23 o MEI, A.D. 1891, ma ka hora 12 awakea o ia la.
Penei na aina i paa ma ua moraki la:
Akahi. O kela apana aina e waiho la ma Lahaina, mokupuni o Maui, nona ka ili he 2 mau eka, 2 mau ruda a me 6 mau roda, a o ia ka aina i kuhikuhi ia iloko o ka Palapala Sila Nui Helu 2475 a Kuleana Hoona Aina Helu 3474 ia Kaniau.
Alua. O kela mau apana aina a pau e waiho la ma Waiakoa, Kula, ma ua mokupuni la no o Maui, nona ka ili he 7 87-100 mau eka, a o ia no na aina i kuhikuhi ia iloko o ka Palapala Sila Nui Helu 1912 ia Kaniau.
Akolu. O kela mau apana aina elua e waiho la ma Waiahole, Koolaupoko, ma ka mokupuni o Oahu, nona ka ili he 57 30-100 mau eka, a o ia na aina i kuhikuhi ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 3601 a Kuleana Hoona Aina Helu 8603 ia Kaniau.
O kela mau aina a pau i hoike ia maluna a i kuhikuhi ia, o lakou no na aina i lilo mai i ua Hannah N Evans la malalo o ka inoa Hana Nawahineokalai ma ke kuai mai a Mahelona Kaniau i ka la 12 o Maraki, 1874, a i hoopaa ia ma ka Buke 39 a ma na aoao 131 a me 132.
ALEXANDER J. CARTWRIGHT,
Mea e paa nei i ka moraki,
No na mea i koe e ninau ia J M MONSARRATT, Loio no ka Moraki.
Hanaia ma Honolulu, Apr. 16, 1892 2391-1t
Ua hoopanee ia ke kuai kudala o ka moraki maluna ae a ka POAKAHI, MEI 30, ma ka hora 12 awakea.
JAS. F. MORGAN, Luna Kudala.
Hoolaha Hou.
AHA HOOKOLOKOLO KIEKIE O KO HAwaii Pae Aina. Ma ka hooponopono waiwai. Ma ka hana o ka waiwai o @ RICHARDSON i make.
Ua waiho ia mai imua o keia @ Mei kekahi palapala i olelo ia @ kauoha hope loa a George Edward @ i make, a @ kekahi palapala @ puka ia ka palapala luna hooponopono @ ia William @ i waiho ia @.
Ke kauoha ia nei o ka POALUA, @ A.D. 1892, ma ka hora 10 a.m. @ Keena Hookolokolo o keia Apana @ Hale, Honolulu @ hooiaio ia ai ua palapala @ la ai au noi la, a ma ia wahi a ma ia manawa @ a pau i kuleana a @ a me ka hoopuka ana @ lunahooponopono waiwai.
Hanaia ma Honolulu, K.H.P.A. @
Na ka Aha: GEO. LUCAS
23@ Hope Kakauolelo
I LOKO O KA AHA HOOKOLOkolo Kiekie o ko Hawaii Pae Aina @ BLANCHARD kue ia HARL@ CHARD. Hoopii oki mare.
LILIUOKALANI. Ma ka loko@ Hawaii Pae Aina.
I ka Ilamuku o ke Aupuni, @ Hope--Me ka mahalo.
Ke kauoha ia aku nei @ L. Blanchard ka mea i hoopii @ mai ana oia i kana pane i kaka@ he iwakalua mahope iho o ka @ keia, e hele mai imua o ka Aha @ Kiekie i olelo ia ma ke kau@ la, e malama ia ana ma ke keena @ o ka Hale Hookolokolo o Honolulu, mokupuni o Oahu, ma ka POAKAHI, la 4 o A@ mai ana, ma ka hora 10 kakahiaka @ no ke aha la e ae ole ia ai ke noi a@ Blanchard ka mea hoopii e like me ka @ kala iloko o kana palapala hoopii @.
A e hoihoi mai i ka palapala @ piha o kana mau hana no ia mea
@ Ka Mea Hanohano @
Lunakanawai nui o @
Sila: Hookolokolo Kiekie ma
I keia la 3 o Maraki @
F. WUNDERSON
Hope Kakauolelo
Ke hoike nei au o ka mea maluna @ oiaio no ia o ka palapala @ oha ua Aha la e hoolahaia @ ia ka hihia a ke kau o @
Kakauia ma Honolulu, Agena @
HENRY @
2386 6t
Hoolaha Hooko Moraki.
MAMULI O KEKAHI MANA @ ia maloko o kekahi palapala @ hanaia mawaena o NAKIAUA @ Koolaupoko, Oahu, o ka aoao @ Kalaehao o Honolulu, Oahu, @ ma ka la 5 o Ianuari, @ ka buke 92, aoao 437 i @ a mamuli o ka uhaki ia @ kela moraki, oia hoi ka @ ukuupanee a me ke kumupaa @ hoolaha ia aku nei, e hooko @.
A ke hoolaha @ o na pule ekolu mai keia la aku @ hoolaha ia aku no @ ke kudala ana ma ke keena @ Morgan ma Honolulu, @ hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W R Kakela@ no keia mea.
Hanaia i keia la 13 o Mei, 18@
W R KAK@
Mea i lilo @
Penei na aina i moraki ia: @
O kela mau apana ainia loi@ ia ma ka Palapala Sila Nui Helu @ Helu 5820 ia Kapuuai, nona ka@ 2390-4t
Hoolaha Hooko Moraki.
MAMULI O KEKAHI MANA K@ maloko o kekahi palapala @ ia mawaena o AH PONG a me A@ Honolulu, Oahu, o ka aoao mua, a me @ Honolulu, o ka aoao elua ma ka @ 1887, i kakau kope ia ma ka buke @ mai ia Ing Choi hooliloia ia W R @ Honolulu, a mamuli o ka uhai ia @ aelike o keia moraki, oia hoi @ o ka ukupanee a me kumupaa, @ hoolaha ia aku nei e ka mea nona @ ua moraki nei, e hooko ana oia@
A e hoolaha hou ia aku nei, a@ o na pule ekolu mai keia la aku @ hoolaha ia aku no na aina i hoike ia @ no ke kudala ana ma ke keena kudala @ Morgan ma Honolulu, a ka la 13 o @ hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W R Kakela na @ no keia mea.
Hanaia i keia la 13 o Mei, 1892
W R KAKELA
Mea i lilo @
Penei na aina i moraki ia:
O kela aina mahi laiki a me kalo i @ ulu a me na lako hana e waiho la i @ Waena, Oahu a i kuhikuhi ia @ mau hoolimalima malalo iho:
1. Ka hoolimalima a Kaluapo ia @ hanaia i Ianuari 1, 1892, no 12 makahiki @ a ma ka @$12 ka uku hoolimalima o @
2. Ka hoolimalima a Makaau @ hanaia i Ianuari 2, 1889 no @ makahiki @ a ma ka $15 ka uka hoolimalima o @
3. Ka hoolimalima a @Noa (k) ia @ hanaia i Iaunari 17, 1890, no 10 makahiki @ a ma ke $50 ka uku hoolimalima @
4. Hoolimalima a na Kahu Waiwai @ Bihopa ia Ing Choi i hanaia i @ 10 makahiki ka loihi a ma ka @ ka uku hoolimalima o ka makahiki, ua @ kulu ia, na lako hana a me na mea e ae a pau i pili i ua aina mahi la.
Hoolaha Hooko o ka Moraki me ke Kuai
I KULIKE AI ME NA HOOKO @ kahi moraki i hana ia i ka la @ 1888. e GEORGE KEKIPI o Ka @ Mokupuni o Molokai, ia J. M. Monsarratt, Ka @ Honolulu, Mokupuni o Oahu, Ko Hawaii @ hoopaa ia ma ke Keena Kakau @ a ma na aoao 487, 488 a me 489 @ hoolilo ia ai i ka Honolulu Library and Reading Room Association o ua Honolulu @ palapala hoolilo i hana ia i ka la @ 1889, a i hoopaa ia ma ke Keena Kakau Buke 109 a ma ka aoao 488. Ke hoolaha ia aku nei ka lohe, ke makemake @ Library and Reading Room Association @ hooko aku i ka moraki, no ka @ like oia ka uku ole ia o ke ku@ ukupanee i ka wa e hookaa ai.
Ke hoolaha hou ia aku nei ka lohe @ aina a pau, na pono hoaaina a me na @ iloko o ua moraki la i kuhikuhi ia @ aku no ma ke kuai kudala akea, @ kudala o James F. Morgan, Alanui @ Honolulu, ke hiki aku i ka POAKOLU @ Iune, A. D. 1892 hora 12 awakea @
Penei ke kuhikuhi ana o na aina @ o ua moraki la:
1. O kela mau apana aina e waiho @, mokupuni o Molokai, @ 53-100 mau eka, a oia no ka aina @ iloko o ka Palapala Sila Nui Helu @ Hoona Aina Helu 1@B i hoopuka @ wanui.
2. O ke kuleana, na pono a @ o George Kekipi, he ekolu mau @ kekahi hoolimalima o na aina o @mueli a me Wawaia, me na lele, @ ma ka mokupuni o Molokai, i @ Austin i ua George Kekipi la a @ ma ka la 6 o Novemaba, 1873 @ ma ke Keena Kakau Kope, Buke @ na aoao…….
No na mea i koe, e ninau ia J. M. @ Loio o ka Moraki a me Honolulu Library and Reading Room Association ma @ na la A. J. CARTWRIGHT
Mea e paa nei @
Kakauia ma Honolulu, Mei @
Hoolaha Hooko o ka Moraki me ke Kuai.
I KULIKE AI ME NA HOOKO @ kaki moraki i hana ia i ka la @, A. D. 1889. e LUAHIWA (w) @ AUAU kane kane o Kamoiliili. W. @ Mokupuni o Oahu, ia Alexander J. @ Honolulu no, a i hoopaa ia ma ke @ Kope, Buke 120 a ma na aoao @ hoolaha ia aku nei ke makemake @ paa nei i ka moraki e hooko aku @ o ka aelike oia ka hookaa ole ia @ me ka ukupanee i ka wa e h@
Ke hoolaha hou ia aku nei @ mau aina a pau, na pono h@ kana iloko o ua moraki la i k@ laha ia aku no ma ke kuai ku@ hale kudala o Jas. F Morgan @hine, Honolulu, ke hiki aku @ 1 o Iune. A. D. 1892; hora 12 awakea @
Penei ke kuhikuhi ana o @ o ua moraki la:
O kela apana aina e waiho @ ma ua Waikiki la a nona @ la malalo iho: E hoomaka a @ Komohana ma ke kihi e hu@ puia Kaluakini a me Loiloa, @ 29 Kom. I 74 kaul. pili me Paa@ 0.411/2 kaul. alaila Hema @ me Kahue. Ak. 43 Hik. 1.81 @ hue Ak. 48 Kom. 077 kaul. @73 Hik 2.41 kaula i ke alanui @ ma ka lihi alanui Hema 43 @ ka pa pohaku Hem. 32 @ Kom. 2.00 @ haku Ak 45 Kom 1.60 kaul a i @ loa, Akau 51 1/2 Hik 0.14 kaui @ Kom. 7.09 kaul pili me Loiloa@ 2.37 kaul pili me Loiloa a i kahi i @ Ka ili, he 2 mau eka, a oia ka aina i kuhikuhi @ ma ka Palapala Sila Nui Helu @ Hoona Aina Helu 5240 a me @ i hoopuka @ Kalama a me Nakookoo, a i hoolilo ia @ Luahiwa e Kamakauila ma ka Palapala i @ia i Iulai 8, 1878 a hoopaa ia ma ke Keena @ Kakau Kope ma Honolulu, Buke 56 ma na aoao 89 a me 90,
No na mea i koi e ninau ia J. M. Mo@ Loio no ka moraki.
A. J. CARTWRIGHT.
Mea e paa nei i ka Moraki
Kakauia ma Honolulu, Mei. 14,1892