Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 23, 4 June 1892 — NA LETA [ARTICLE]

NA LETA

(Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala 110 ua manao i hoopuka ia maialoo keia poo e ko makou poe mea kakau.!

KUPONO ANEIHA KA BALOTA NA LUNA AUPUNI £ KOHOIA AI?

[Kakaa ia e S. H. Kahnkala.] Noiaiia, he mea pono ika Moiwahine ame ka ahaoleio e hooko koke i ka makemake o ka lahuikanaka e hoopau i keia kumukanawai ame na luna aupuni pono ole, me ke kali ole i manawa hou aku. o a mai auanei ke ahi laiapa o ka wiwo ole i ka puuwai o na kanaka aloha aina, e like me ke aupuni o Kiii iaia iho, a i mea e like ole ai kakou me ia aupuni, pono ke ae aku i ka makemake o ka hapanui o ka lahui, i ole ai e iii mai kela olelo kaulana maluna iho o kakou, —oia hoi. "O ke aupuni i mokuahana iaia iho, aole loa ia e mau, " aka, i na lokahi kakou, lanakila, mokuahana kakou, haule!!—E papapau auanei kakou he aa ko kauhale.

No'u iho, ho kuo loa au i na hookohu oihana aupuni ma ke ano punahele o like nie keia wa, a he kue pu no hoi au I ke koho balota luna aupuni Hihupalika pahaohao a kekahi aoao kalai aupuni e kahea nei, oia ka oi aku oka laliuikanaka; he oiaio ua lolie kakou i ka holoinua o na alakai aupuni Ribupalika, aka, heaha ka mea I ike ia no ia ano aupuni, he kaua kipikipi, he powa, lie hao wale, he anunu, he hookahe koko, he hoopili wale a pela aku. E ike no auanei kakou e puka ana ka poe i kupono ole e lawelawe ana i ka oihana aupuni, e like me kakou e ike maka nei i kekahi poe i koho ia i mau wahaolelo no kakou, he poe kekahi oia ano i kanalua ia ka liiki ke iawelawe ika oihana kau kanawai a me ka makaukau piha o ke kanaka ike kalai aina no ka pono o ka aina hanau, ka Moi a me ka lahuikanaka. Nolaiia, o ka'u i ake nui ai e hana keia ahaolel > i kanawai peni.— " Aole e hookomo ia kekahi i luna aupuni ma ka oihana ke oie e ike ia kona makaukau ame kona ano hoopono ma ka ninaninau ana ma na niuau i piii i keia ame keia oihana ana i makemake ai īmua o •< Aha Komiaina o elima lala" i kapaia ka " Aha Ninaninau oihana aupuni o ko Hawaii Paeaina " e like me na loio imua o ka Aha Kiekie, na kumukula, apeia aku.

A na ka Moi ka raaua e hookohu i ua lala o ua aha la mailoko ae o na hoa o ka Papa Loio Hawaii a me kekahi poe kupono e ae i wae ia e ka ahaolelo i like ko lakou makaumakau me na Lunakanawai o ka Aha Kiekie, a ua ioaa ka mana i ua aha la me na Lunakanawai o ka Aha Kiekie no ka wae ana i na ninau o kela a me keia ano, i kupono no' kela a me keia oihana, a e pai ia ma ka pepa ua mau ninau la e like me na ninau a na poe noi Laikini Loio imua o ka AhaKiekie, a e iike paha me ka makemake o ua aha la, a e hiki kino aku na poe noi oihana aupuni o ka Paeaina nei, 'lmua o ua aha la ma Honolulu me na palapala noi i kakau inoa ia e kekahi poe kupono i ke koho ba!ota o ka apana, Mokupuni, a Paeaina paha, me ka uka pu ana i ka waihona o ke aupuni e iike me ke kulana o na oihana a ka mea noi ma kana palapala i makemake ai, e like me ke kanawai koho balota. O ka mea oi aku o ka makaukau ma ka mnanioau ana a ua aha la, ola ka mea e apono ia e lakoa e noho ma ka oihana i hoike ia ma ka paiapala noi a ka j mea noi, nia o ka hookohu ana mai j | o ke poo ma ka oihana, ina īa he iuna aupuni malalo aku o ka mana o kekahl luna aupuni, aka hoi, —ina ia he luna aupuni malaio aku o ka mana o kekahi luna aupuni, aka hoi ina oia ke poo o ka oihana i aponoia e ua aha la, e iike me ka Aha Kiekie a me ka Aha Kuhina, alaila, o ka Moi ka mana e hookohu e iike me ke apono ana a ka " Aha Ninanlnau. " A o ioaa no ia iakou ka uku kupono mo na iiio o ka aha i hookaawaie ia e ka ahaoielo no na la waie no a lakou i hana ai ma ka lakou oihana e Uke mena mea e hooakaka ia ana ma ua kanawai nei. Ua iawe mai au ma ke ano nul wale no o ke " Kaoawai Kaupale Hookohu iuna Aupuni," me ka maoao he kumu hoohaiikelike e hiki al I ko kakou poe kau kanawal ke noonoo iho, aa oi aku paha ka pono o ka hana ana! kanaw&i oia ano, mamua o na hookohu luna aupuui punahele a me ke ano o ka īii, i like

me ka haole aial, ameka Hawaii akula o.keia a meke koho baiota iana aoponi Ripabalika. O ko*a manao maoii keia oke kalai aapani ake?*, e hiki ole ai ī ke kan&ka ke iili piii *uhana T *me ke ake i ka hanohann» no ka mea, o ke kuma oui o ko kakou liii, oi* n< > hookohu ia ana o na poe hupo ma ke ano punahele no ka iawelawe ana i ua oihana ano nai mai a kakou aku a na liaoie. Malia paha hoi, mamall oia ninaninaa ana e Ike ia ai, ua ol ako ka makaakao o kekahi poeHawaii mamaa o kekahi poe liaoie, a peia hol kekahi poe haole mamaa o kekahi poe Hawaii, mamaa o ke ake wale aku i ka oihana i kupono ole i kona ike a me kona makaukau rho. Ke manaoio nei au oia maoli no ke aiahele e loaa ai ona mau luna aapani naauao a me ka makaukau e lawelawe i na hana o ke aupanl, no ka mea, na ka naauao i hoonoho i ke kanaka ma ka oihana, a na ka hupo i kipaku iaia mai ka hana mai. A e ike no auanef kakou ika oiaio, aole loa e aa ana kekahi hupo ake oihana e heie imua o ua aha la no ka ninaninau ia iuai, no ka mea ua like ia me kekahi puupuu ikaika loa i kui ia mai ma kona mau maka e hiki o!e ai i kma hilahiln ke ku aku imua o ua aha la, aka, he mea kanaiua ole iaia ke oleio ae maanei, o ka poe i hoonaauao ia, na lakou auanei e aa ia wahi.

A he mea no hoi keui e hoolana ai i ka mauao o ka poe huli naauao, e like me ke au mamua o na aiakai aupuui o kakou, ua kau aku ko lakou manaoiana no ka pono o ka aina a me ka lahuikanakp, maluna o na poe apau i puka mai ke kuia Nui mai o Lahainaluna, Hilo a me Punahou, aka, i keia wa, ua nana aku na alakai aupuni raa ke ano punahele. Oia ka mea a Kekahuua i olelo inai ai—" Lapuwale o na iapuwale," pau loa na mea ika lapuwale!! Ina kakou e hoomanao ika oleio a na kalaiaina a puni ka honua nei, —oia hol.—O ka naaiiao ona alakai aupuni a me ka noho hoopono o na kanaka, oia ka mea e paa ai ke aupuni me ka pomaikai, a o ka hupo ona alakai aupuni a me ka lalau o na kanaka, oia ke auhulihia ana oke aupuni, kona pono ame kona kuokoa mau loa. I na kakou e hoomanao i kela olelo kaulana a l)aniela.—" I noho ka hanohano ma k® kakou aina, " olelo mai oia, aia a halawai pu ke aloha me ka oiaio, a lioni pu hoi ka pono me ka maluhia, alaila, e noho io auanei ka hanohano maluna iho o ka aina!! Nolaila, pono ia kakou ke hoomanao i kela mau kahua oka hoomnlu aupuni kaulana lloleo o ka Iseraela, aole hoi oia wale, e iioomanao hou ae kakou i na alakai aupuni kaulain loa a ka Emepem Napoliona a puni ka honua nei.

Aoīe oia i hookohu aku i kekahi makaainana o kona aina ma ke ano o kona kulana o ka hanohano, hoa loha, a punahe'e paha ma kekahi kulana kiekie iloko o ka aina, ke ole e loaa na manao o ke koa ame wiwo ole, ka naauao a me ka makaukau, aka, ua nana aku oia ma ke ano o ka hana a ke kanaka, ina no ke kulana haahaa loa oia, a ua loaa iaia kela mau kulana oka hilinai piha la, alaila, me ke kali oie iho, uahookohu koke aku oia makekahi kulana alakai iloko o ke aupuni, mai ke kulana ilalo a i ke kulana kiekie loa. Ina i lawe ko kakou mau Moi a me na alakai aupuni o kakou ia mau rula oka hookohu luna aupuni ana a kela kanaka a ka piha haaheo ioa, ame ke kulana nui wale apuni na hapa poepoe elua oka honua nei; īna i keia la, aohe hulihia ana ona pono a me na kumu o ko kakou aupuni a me ka aina hanau. Me keia manao ponoi o'u oke kalai kupuni akea ana, ke waiho aku nei au na kela a me keia e noonoo ika pono ame ka ole. Me ke aloha i ka Lahui.