Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 23, 4 June 1892 — AHAOLELO O 1892. [ARTICLE]

AHAOLELO O 1892.

Ua n«i a inakolukolu na poe makaikai i hoohanohano oe I ka wehe ana oke Aiii ka Moiwahine Ika Ahaolek) mua loa o kona au, iloko o ke Keena Ahaolelo a mawaho o ke kuea o Alliolaui Haie, i ka Poaono i hala, Mei 28. Mamua ae o ka manawa e lawelaweia ai na hann, oa kukulu eia ae na laina koa elua o ka Puali Kiai Kino, Kapena S. Nowlein, ma ka aoao ma Waikiki a ma ka aoao ma Ewā o ke alanui e hiki aku ai i Aliiolanl Hale, me ka Puall Puhi Ohe ma ke alo ponoi e huli ana i ka puka komo oka hale. E puhi ana na ohe, a e uwai ana na koa i na pu ma ke alo i ka wa a na luna aupuni kiekie kuloko a kuwaho e hoea ae al.

Mnloko o ke Keena Ahaolelo, ua hookaawale ia na noho ma ka aoao hikina no tm hoa o ka Ahakuka Malu a me ka lakou mau wahlne; mamua iho o ia papa noho, na papa o na Luna Aupuni kiekie o na aina e ame na Kanikeia. Oka mua o na luna aupuni kiekie ona aina e, ka Mea Mahaloia J. L. Stevens, ko Amerika llurpuia Kuhina Mana Nui; Senora Canavaro, ko Potugala Kanikela Kiekie; Mekia J. 11. Wodehouse, ko Beritania Komisina a me Kanikela Keneraia; T. Masaki ko lapana Agena Kilo Aupuni a me Kanikela Kenerala; Mous. Vizzavano, ko Farani Hope Komiaina a me Kanikela Kenerala me ka Hope Kakauolelo Mr. Giffaixl. Mawaena hoi o ka puali kanikela, 11. W. Severance, F. A. Schaefer, J. F. Hackfeld, 11. W. Schmidt, 11. F. Glade, H. Rer>jes a me T. R. Walker. Ma ka aouo komohana, na noho i hookaawale ia no na Lunakanawai o ka Aha Kiekie a me ka iakou mau wahine, na hoa o ka Aha Kuhina a me ka lakou mau wahine, na ukali o ka Moiwahine me ka lakou mau wahme, ka Bihopa Willis me ka wahine, ke Kiaaina o Kauai me ka wahine, ke Kiaaina o Maui, na Kapeua o na mokukaua Amerika, Sampson o ke Kapalakiko a me Reiter oka Theiis f ke Kahunapule Hoes oke Kapalakiko ame ka wahine. Oke koena o na aliimoku, ma na noho e huli ana i ka nohoalii ma kela a me keia aoao.

Mawaena o ka hale e huli pono aku nei imua o ke alo o ko kalaunu, na 'Lii Ahaofbīo a me ka Poeikohoia. Mahope koke o keia mau papa noho ae La, na wahine a me na ohana ona hoa oka ahaolelo. Mahope aku o lakou, ka lehulehu. Ma ke awakea ponoi, ua haalele aku la ke Alii ka Moiwahine i ka Halealii maluna o ke kaa alii, i ukali ia e ka Puuku Alii wale no, a ma na aoao o ke Kaa na paa kahili, a mahope mai o ke kaa na ukali alii maluna ona lio. Mahope iho oke kaa alii, ke kaa o ke Kiaaina o Oahu, Mea Mahaloia A.B. Gleghorn; ma ke kaa alua mai, na Alii na Keikialii KawananaKoa me Kalanianaole; ma ke kaa ekolu mai na lede ukali o ka Moiwahine. Ua hoike e ia mai ka haaiele ana o ka huakai alii, ma o ka nakolokolo uuina ana o na pukuniahi o ka batari o Kakaako a me ko ka mokukaua Amerika Kapalakiko. Aole i liuliu mahope oke komo ana aku o ka huakai alii i ke Keena Kaiaiaina, ua puka aku la ka huakai iioko o ke Keena Ahaolelo, o ke Aiii ka Moiwahine i kuikui ia e ka Lunakanawai Kiekie Judd a i ukali ia e ke Kiaaina o Oahu, na Keikialii Kawananakoa a me Kalanianaole, ka Puuku Alii, na ukali kino a me na lede ukali o ka Moiwahine.

I ka hiki ana aku o ke Alii ku Moiwahine iluna o kahi kiekie a me ke kuene pooo ia ana ae, ua knnou ia aku ka R©v. H. H. Paleka e kahoahoa ae i ko na lani mau hoomaikai, a pela oia i kalokalo ae ai a hiki i ka amama ana. Aluila, me ke ku no o na mea a |>au iluna, ua heluhelu kino mai la ka Moiwahine i ka halolelo aiii, o ka olelo Hawaii mamua, a o ka olelo Eneiani mai mahope, penei: j E NA 'Lll A MK KA POKIKOIIOIA. ! Maiiope mai o ka akoakoa iiope | loa ana o ka Ahaoielo o keia Au-1 puui, ua iawe aku la ka make mai | a kakou aku i ko kakou Moi i mlnamina nui ia, a o Ko'u Kaikunane i aloha nui ia hoi. O kona noho Moi ana no aneane e umikumamahikn niakahiki, he manawa ano nui ia iloko o ka moolelo o ko ka* kou aina, he au i loaa ole kona ii*, ke ma ka holomua ma na oihana j kalepa, ka hoonaauao maiamakma j ana a me ka holomna ma ka hoo-; ponopono aupuni ana. E nmlama | ia ana na hoomanao ana no ka Moi i hala aku he mea makamae e kona man hoaloha, a o kana mau ba* na i holopono ma ka imi ana i na mea e {moo ai kona .lahoi kanaka e mahalo ia ana e na mea apau. Oiai, mamoii o ke aiaka! ana a ke Akua amamuli oke kuhlkuhi ana o ke Kumokanawai o ke Au-

puni, aa kahea ia mai la Au e no* ho ma ka Nohoalii o Hawaii, ke pale ikaika nel Au e loaa mai la'u na kokua ana mailuna mal i hiki ai la'u ke hana i na hana e pili ana I ua kulana klekie 'la, I mea e po~ malkai al Ko'u lahui kanaka a e pouo mau loa ai o Hawaii. Me ka ae mal o na*Lii o ke Aupuni aa hookohu aku Au i ka Mea Kiekie ke Kama'ili Vietoria Kawekiu Kaiulani Lunalio Kalaninuiahilapalapa i hope No*u ma ka Noho'HL Ua hoomaopopo pono Au mamuli o ke Kumukanawai a me na Kanawai o ke Aupani o Ko'u kulana he Moi Kumukanawai, eae ana i ka inakemake o Ko*u lahui kanaka. e like me ia i hoike ia mai e lakou ma o ko iakou mau Lunamakaaiuana'la iloko o ka Ahaoielo, a me Ko'u mau Aiakai ma ke Kumukanawai na Kuhina o ke Aupuni, e hooikaika ana Au me ka manaopaa e hoomau loa aku ma ke ano holookoa i keia Aupuni a me kona kuokoa, a e kokua ma ka hoomau loa ana i na mana a mo na pono o na mea a pau e noho ana malalo o ko kakou mau kanawai a me ka liooi ana ae iko lakou mau inimaikai me ka noho oluolu ana.

He mea hauoii la'u ka hoiko ana aku, ua oluolu a ua maikai loa Ko'u iauna ana me na Aupunl o ko na Aina K. O ke Kuikahi Panailike inawaena o keia Aupuni a me Amerika Huipuia, nana i hooiwnaaikui like i na Aupuni a elua mamua aku nei ma ka hooulu ana ae a hoomau ana i na oihana kalepa, rae ka punai ana i na waiwai, ua hoanoe nni ia inamuli o na kanawai e pili nua 1 na dute i hanaia e ka Ahaolelo o Amerika, a ua iii nui mai ke kaumaha o ia mea inaluna o ko kakou oihana mahiai ano nui. Ko iiilinai nei Au, e noonoo koke ana oukou me ke akaheie i na kanawai i» lux>mama m ae al ka pilikia. Ke manao nei Au, he mea pono e kolio ia i Komisina Kuikawa nana e imi aku i ke ano i oi o ke kupono e wehe ia ai a e hoomahuahua hou ia ae ai na oihana hanallma me mahiai o ke Aupuni; a oi loa ae hoi me ka manao i mea e hiki ai i ka poe nona na apana aiua liilii e kokua ma ka hoowaiwai ana a hooholomua ana ike Aupuni ma ka hooulu ana i na inea ulu i kupono i ka lepo 0 ka aina.

O ka manao ia e emi mai ana na loaa o ke aupuni, he mea ia e kupono ai ka pakiko a me ka hoemi ana ma na hoolilo ana i na dala o ka lehulehu, aka, ke manaolana nei Au e hooikaika ia ana e hooko aku i na hana hou i kupono ma na wahi a pau o ke Aupuni. Ke ike nei Au me ka hauoii, ke hana ia nei na ana ia ana mawaena o ke kapakai komohana o Amerika Huipuia a me keia Pae Aina, no ka hoomoe ana i uwea teregarapa moana. Ke manaolana nei Au, e kokua ana oukou i na hooikaika ana a pau e hoohui ia»Hawaii ma o kekahi uwea teregarapa me na wahi e ae o ka honua. Ke w T aiho aku nei Au na ko oukou noonoo ana i ka poloai i loaa mai I Ko'u Aupuni mai ka Peresi- [ dena mai o Amerika Huipuia, e komo pu aku i ka hoomanao ana no ka pih» ana o ka eha haneri makahiki o ka loaa mua ana o Amerika ia Christopher C'olumbu9 ma ka hoouna aua aku i na mea hoikeiko i ka Hoikeike Nui o ke Ao nei e malama ia ana ma ke kulauakauhale o Kikako iloko o 1893. E waiho aku ana ko'u mau Kuhina imua o oukou no ko oukou ! uoonoo ana 1 na Hoike o ko lakou [ mau Keenu a me na Kanawai 1 kupono no ke Aupuni a no ka hooho* lomua ana i na mea A'u i hoakaka ae nei. E na'Ln ame ka. Poeikohoia: Me ka puie ana e kokua mai ka Mea Mana Loa i ko oukou noonoo ana, ke kukala aku nei Au ua wehe ia ka Ahaolelo o ke Aupuni. La Hana 1, Mei 28, 1892. Mahope iho o ka heluhelu ia ana j mai o ka Haiolelo Alii e ke AIU ka ! Moiwahlue i ke awakea a aui Ikl o | ka Poaono i hala, Mei 28, ke kukala 1 ia ana mai" ua wehe ia ka Ahaolelo ! o ke Aupuui 17 a me ka hookaulua [ iki ana no ke kali e kaawale mal ke Keena Ahaoleio, ua hoomaiu mai ke Kakauolelo o ka Ahaoielo o 1890, CharfesWilcox, i ka Hale. ke noi a Hon. P. iNeumann, ua kahea ia na hoa o ka Ahaoleio o 1892: Ua pane mft * na hoa i hikl mai a (koe na 'iil J. Kauhane, B. K. Hind, IJ. G. Hoapili, L. A. Tburstou, P. P. Kanoa a me na Lanamakaainana |A. a WUeox, B.W. Wiicoxame J. W. Pipikane. Ma ke noi a Hon. G. P. Kamauo- . ha, oa koho ia o Hon. W. U. Smith U Percsuleiia no ka manawa. Hoakaka mai ka lunahoomalu, o kahana muaa ka Hale, ke koho i f Komiie no īm palapala hookohu o na hoa. Mahope o kekahi mau noi ano oie,

aa hoopanee ka Ilale • noho hou i ka hora auioA U ma ko noi a Hon. NV. H. i omweil. UAI.AWAI AIINA t.A. Hora 2:30 auina h\ % akoakoa hou ka hale, ka Peresulena no ka nmna\vh rna ka noho. Ma ke nol a ka Hon. t\ \\\ Ashforvl, ua koho ia no Hons. Neumanu, lialdwin, Pua, Marsden a me Akloa i KomUe no ka nana ana i ua p«lapala hcx)kohu o n» hoa. ke noi, ua koho ia o Hon. J. Nawahi i Konilte e kil aku i ka Lunakanawai Kiekie no ka hoohikl ana i na hoa.

Ma ka hom a;2o, ua hoi mni k« Komite o na Pal;»|wla Hcx»kohu * hoike, uh {H>loloi wnlo no na palapala hookohu o na lioa t» no a |*iu, koe ka luna mai Hilo Akau uiai, aka na ku lliilo ia e noonoo i keia niu:i aku no ka mea, hookai\l wale no mahele koho b:ilot;i i waihomai i kan* hoike. Ninau k:\ Ilon. C\ W. Ashfonl iim iuti k:i ft|Hino aim i ka htrike, ua like iu me ka ae ana aku ua paa ke koho ia ana o na h«\ a pau, koo ka luna maiHilo Akau mai. Pane ka noho, he inea ia 0 ae aku ai i ka iawe ana o ka hoa i kona no« ho maloko oka hale* A|>ono ia ka hoike a ke lvomite o na Palapala llookohu. Iloala mai ka noho i ka niuau ina paha e hoohiki hou ia ana na Alil e noho nel ho mau hoa mai ke kau mai i hala. Hoole ia no ka inea, he mau hoa Kau Kanawai uo lakou.

Aluila, ua hoohiki mua ia na Alii hou i Koho ia iho nei e ka Lunakanawai Kiekie, alaila o na Lunamakaainana aku, a o na kuhina aku mahope loa Noi ka Hon. W. H. i\>rnwell e lawo ka Aha i na nila o ka ahaolelo 0 1890. Aeia Noi o llon. C\ W. Ashfonl e hoomaka ka hale ike kt»ho ana i ka L > eresiilcna. 11010. Waiho mai o Hon. J. K. Hush i ka inoa 0 Hon. J. 8. Walker, »e ke noi ina aolo he ipoho e ae, alaila e koho ma ka o lima. Halahu iua« waho 0 na rula. Noi ka Hon. Ci. P. ivamnuoha e kapao i na rula, a e kohoia ka Peresl« elena ma ka o lima. Holo.

Ma ka ninau ia ann, ua kohuia ka Ilon. J. S. Walker i Perejildena, a ua koho aku ka noho i ka Ilon.J.A. Oummina i komite nana e alakai ae ika nolio. He mau olelo hoomaikai pokole niai ka Pt»residena mai. Noi ka Hon. W. 1L ('omwell e hoopanee ka hale a noho hou i ka hora 10 kakahiaka Ponkahi. Hoopanee ka hale i ka hora 4 p.m. LA Hana 2, Mel 30, Akonkoaka hale o like mo ka hoopanee ana. Peresldena Waiker ma ka noho. Kaheaia ka Luna o Hana e pule. Heluhelula ka moolelo o ka la inua a aponola me ka hooponopono. Hoike mal ka Pereaidena, o ka hana mua a ka hule, ke koho 1 ka Hope Peresldena. Waiho aku ka Hon. J. M. Horaer i ka inoa o ka Hon. J. Kauhane. Noi ka Hon. t). W. Pua, e koho ia ona komito e kli aku i kekahi lunakanawai o ka aha kiekie e hele mai o hoohikl ia S. K. Pua, ka hoa i hiki ole mai i ka Poaono i hala. Aeia. Koho ka noho la Hon. J. Nawahi. Kuo mai ka Hon. G. # P. Kamauoha malaio ona rula. No ka mea ma ka ru!a 9 he ekolu lala o ke komite e kii ai i kekahi luuakanawai o ka aha kiekie. Noi mai o Hon. W. White e kapne i na rula, oiai ua hala e aku ke komite kii. Makemake ka Hon. J. H. Waipuilani e koho ia na lala elua i koe o !ke komite. Pane ka noho, ua lawa no i hookahi lala. Hoopii o Hoo. G. P. Kamauoha i ka rula ana a ka noho. Hoole ka nohoaole ia i rula. lloea mai la ka Lunakanawai Kiekie me Ke komite a hoohiki ia iho la o S. K. Pua. Nol o Hon. I). W. Pua e koho ia i komite helu balota 3 lala. Hoohoioia. Koho ka Noho ina Hoiu». Cornwell, Marsden me G.N.WHcox. Waiho mai o lion. Mr. Kaonainano i ka inoa o Hon. J. Nawahl i Hope Peresiderut. Ma ka balota ana, ua koho ia o Hon. J* Kauhane i Hope Percsidena ine 23 twlota f a ua haule o Hon. J. Nawahi me- 22 halota. No ke Kakauolelo oka Hale, ua waiho mai o Hon. E. C. Macfarlane i ka inoa oC. J. McCarthy, o Hon. A. Young i ka inoa o Jas. A. Low, a o Hon. J. A. Akina i ka iw»a o a L. Kekamano. Ninau ka Hon. W. <>. Smith heaha la ka nui e koho ia ai ka moho? Aoleanei o ka iwakalua-kumama-hiku kai makem9ko ia, a i ole o ka hapanui paha o ka hale ke hui pu me na Kuhina? Pane ka Peresidena, aole i maopopo loa iaia, aka, o kona manao na ka hapanui o kn hale e noho ana. E namt i ke koenn i/wi ka aoao fBw.