Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 24, 11 June 1892 — Page 2

Page PDF (1.92 MB)

This text was transcribed by:  Chad
This work is dedicated to:  My KUMU deserves this

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

Ka Ke Kauoha.

@Kuahana Koho Balota.

Mamaa o ka hoike poao ana mai o Hoo J S. Walker. Peresidena o ka Abaclela. ua spono ia ka hoika a ke Komite Aba Hookolokolo e kukala aoa o kela kobo balota i malama ia ma Hilo Akau aole i mana, a ua nele ka Apana i ka Lunamakaaicana ole iloko o keia Hale.

            Nolaila, mamoli o ka mana i loaa ia'o ma ke kanawai, ke hoolaha ako nei ao, e malama ia ana he Koho Balota Kuikawa no ke koho ana i Lunamakaninana ma ua Apana la o Hilo Akao. Mokoponi o Hawaii, ma ka POAHA, la 30 o June, 1832, mawaena o na @bora 8 kakahiaka a me 5 ahiahi.

            () ka Apana Ekula o Hawaii (Hilo Akau) oia kela hapa o Hilo a me Hamakua, mai ke kahawai aku o Hakalau a hiki ilalo o ke kahawai o  Kalapapua ma Hamakua (mawaeoa o Kokaiao a me Kaioehe, ke komo ana a pau o kukalau.

            Mahele Ekahi--Mai ke kahawai o Hakalau a hiki ma ka aoao Hamakua o ke kahuwai o Laupahoehoe.

            Wahi Kobo-Hale Hookolokolo ma Laupahoehoe.

            Na Luna Nana-Geo. Kaihenui, Lunahoomala:

            H.K. Unea, Dr. L.S. Thompson,

            Hookoba kaikawa ia uo ka la koho--

            B.b. Macy,

            J. Kaohu.

            Mahale Elua--Mai ke kahawai o Laupahoehoe a hiki i ke kahawai o Kalapapua.

            Wahi Koho--Halepule o Kaala.

            Na Luna Nana--Geo. F. Rentou, Luna

            hoomalu:

            N. Kekaula,

            S.K. Haina.

Hookoha kuikawa ia no ka la koho--

            E. Madden,

R. Horner

            C.N. Spencer.

            Kuhina Kalaiaina.

            Keona Kalamin, June 1802. 2393-3t

Ka Aupepa Kookoa

M F.

Ko Hawaii Paeainao i Huiia

No ka Makahiki,         $2.00

No Eono Mahina,        1.00

Kuiko ka Rula

Auhau O Ka Hoolaha Ana

Na Puka/Ana. 1 2 3 4 5 6

1/2 Iniha $1 $1.5 $2 $2.5 $2.75 $3

1 Iniha 1.5 2 2.5 3 3.5 4

2 Iniha 2 2.75 3.5 4 4.5 5

3 Iniha 2.5 3.5 4.5 5 5.5 6

4 Iniha 3 4 5 6 6.75 7.5

5 Iniha 3.5 4.75 6 7 8 9

6 Iniha 4 5.5 7 8 9 10

O na Olelo Hoolaha a pau ehoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o kela Nupepa, e hoouna pu wai me ka auhau, a in nole, aohe hookomo ai.

Hoopukala E Ka

Hawaiian Gazette CO.

H.M. Whitney, Luna Nui, J.U. Kawainui, Luna Hooponopono.

Poaono,           June 11, 1892

Ka La Kamehameha

            O keia la 11 o June, oia kekahi o na la nui a ka lahui Hawaii i hoomomoa a hookelakela loa ai mawaena o na la kulaia o ka aina. Ua kukulu ia keia la e Kamehameha VI, i la hoomanao no kona kupuna alii Kamehameha I. ka nai aupuni nana i hoohui i na mokupuni a pau i hookahi alii nana e hoomalu.

            O kahi oi loa o ua lealea kulaia o keia ia, aia ma ke kahua heihei o Kapiolani Paka, no ka mea ua houluulu ia na lealea i hoana okoa ia no ia la a pau malaila. Nolaila, oia aku ana kahi nui o na kanaka i keia ia.

Na Nema Ahaolelo.

            O ka haua nui o ka la 31 o Mei, ka hoopaapaa i ka pono a pono ole o ke pai ana i na hila a pau i lawe ia i mua o ka hale. I ka haukawewe ana iho o kenohi, me he mea la he hoopau dala wale io no ke pai ana i na bila a pau. Aka ma ka hoomohala ana aku i ka noonoo, me he mea io ia, oia wale no ke alanui e maopopo ai i na hoa o ka hale ke hoohana aku, a e pale ai i na kau kanawai pupuahulu.

            Aohe no he kanahai mai o na palapala hoopii e haluku mai nei iloko o ka hale. Ke hoomaopopo i ka waiwai io o ia mau hoopli, he uuku ka waiwai io o ia mau hoopli, he uuku ka waiwai a he opala puhi na ka makani ka nui.

            Ma ka ia 3 o June, ua lawe ia no o ke alii Macfarlane kekahi ninau i kukakuka mua ia mawaena on a a me ka aha kuhina, in a ua hapai ia e ka Aha Kuhina kekahi keehina o papa aku ai i ke Kuhina Amerika no kana haiolelo ma ka la hoowehiwehi pua i na lua kupapau ma Nuuanu ma ke ano komo mai e keakea i ka niana hooko. Oiai ua pane pupuahulu ke Kuhina o Ko ua aina e ma ka wa no i ninau ia aku ai, a ua oki pu wale ia na noonooo no ia ninau, eia nae ua wela ka hapanui o na hoa i keia hana hoohaahaa i ke Kuhina Amerika. Nolaila, ma ka la 6 mai o Iune, ua lawe ia mai e ka I M. Kamauoha, he olelo hooholo e holoi loa ai a hoonalowale aku mai ka moolelo o ka Hale, i kela mau hana ekaeka a ke alii Macfarlane a me ko ka aha kuhina apoo aua ae e kukakuka e mamua me ka nuanao e li ma ka amana ake, elanae, o ka poe no nana i noomakaukau I kela amana me ka pupuahulu kai kau ia.

            Alua aenei mau bila a ka Ahaolelo i loaa ka apono o ka pulima alii, oia ka bila e hookaawale ana i $2000 no na lilo maheleolelo me na hoike o na aha kiure kaapuni a me ka bila he $25,000 i hookaawale ia no na lilo o ka ahaolelo. Ua mioi ae ka Luna o Koolaupoko ma ke kakau ana i kona inoa ma ka papa o ka poe hului mua a pau loa i ka wa hookahi, no ka hopohopo i kela hololi olelo hooholo e kipaku ana i na hoa ahakuka Malu mai ka noho ana hoa ahaolelo, e noonoo ia aku ana i keia Poalua iho. Puiwa e io aku la ka manu.

            I ka Wa i noonoo ia ai ka Bila Haawina i ka Poakahi aku nei , ua hoemi e no ka Aha Kuhina i ka uku o ka Moiwahine i $30,000, a ua hooholo ia no pela. Eia nae, ua nui na kahoahoa no na aina Lei Alii, a me he mea la e pau ana i ka weluwelu liilii.

            Ma keia wa a ka makapaa e holapu nei mai o a o o ka aina, aohe no he kanahai mai o na noi dala a na hoa e kukupau mai nei i ka uwi i kahi kumulau pipi a e pialu aua paha a wiwi haalele. Oiai ua nui hewahewa e no na hoolilo a ka aha kuhina i koho ai a oi mamua o na loaa, eia nae aohe a lakou mau kumu hoowaiwai aina i hoea mai i keai wa. Ua haupu e paha e kau ia ana lakou i ka lele, a na ka apoe no e pani aku ana e naku aku ko lakou pono. I na pela, he keu aku no hoi a ka hoonaikola launa ole.

Hoike Kula Hanai Kaikamahine o Kawaiahao.

            Ma ka hora 9 kakahiaka Pakolu aku nei, ka malama ia ana o ka hoike makahiki o keia Kula Hanai nui o ka aina ma na ike palapala, na himeni a me na mea hanalima akamai i ao ia i na haumana, maloko o ka Halekula. Ua hoomaopopo ia i keia makahiki, u nee hou ke kulana ao o ke kula he anuu hou.

            Ma ka po Poaha mai, ua haawi ae keia kula i anaina mele maloko o ka luakini o Kaawaiaho no ka pomaikai o ke kula, a ua hoouku ia ka poe komo i 25 keneta, oiai he noho ana aie ko ke kula i keia wa. Ua piha no nae ke anaina a ua maikai no hoi na hana a pau o ka po.

            Ua hoohanohano mau ae ke Alii ka Moiwahine i keia mau anaina a i elua, no ka mea, ola no kekahi kokua ikaika o keia kula.

Halawai Ahahui Euauelio nui o ka Pae Aina.

            I ka Poalua nei, i malama ia ai maloko o ka luakini o Kaumakapili ka halawai makahiki o keia Ahahui nui. Ua nui na kahu ekalesia a me na elele i akoakoa mai, mai na wahi mai a puni ka pae aina. Ua hoomaka ia na hana ma ke koho ana ia Rev. J. M. Kealoha i Lunahoomalu, a o Rev. J. B. Hanaike, i Kakauolelo. Eia no na hana ke nee nei.

No ka Laiki.

            Ua lawe mai nei ka Lunamakaainana o Hilo Waena Mr. Koahou, he bila e hoopau loa ai i ke dute maluna o na laiki komo mai. Oiai aohe mea hooulu laiki ma kona apana, a pela paha i maopopo ole ai iaia ke ano nui o keia dute maluna o ka laiki i na poe Hawaii hune. Aka, ma Waipio, Pololu, Waihee a me na wahi e ae o Maui, a me Oahu a me Kauai a pau ua maopopo ia lakou ka waiwai nui o keia mea, a e komo ana iloko o ko lakou i wihilo ke kaumaha o keia bila a Mr. Koahou i lawe mai nei e pakaha ae i ka ai mai ua waha ae o na kanaka. Aole no i mamao aku maluna o 10,000 mau eka i mahi ia i ka laiki. O ka hapanui o keia aia maluna o na kuleana o na kanaka. E ohi ana i na uku hoolimalima maikai a ua kokua nui mai i ka malama ana i ke kanaka. Aka, o kela wahi dute i kau ia maluna o ka laiki komo mai, oia ka mea nana i papa aku ke komo aluka ana mai o no alaiki emi loa mai Kina mai, a i hiki ai i na poe hooulu laiki maanei ki uku i na hoolimalima maikai. E haalele ia ana ke kanu laiki maanei a lilo i mea waiwai ole. E na makamaka o Hawaii, e ala mai oukou a e pepehi i keia bila, a i ole e pepehi mai ana keia bila ia ia oukou.

Ahaolelo o 1892

@Ma ka aeae ekahi wai.

La Hana 7, Iune 4, 1902

Halawai ka hale e like me ka mau.

Na Palapala hoopii,

            Na L. M. Nawalu, mai Hilo mai, e hoopau loa ia ke kanawai e, e hoopau loa ia ke kanawai hookaawale mai lepena; Waiho la laua a noonoo pu me na bila. e hoo pau loa ia ke ana waiwai o ka poe koho alii: haawi ia i ke Komite Hookolokolo. e haawi ia na lapaau ana i na poe i loaa i ka mai lepera no hookahi a elua makahiki mamua o ka hoouna ia ana i ka halemai; haawi ia i ke Komite Malama Ola. e hookaawale ia i $10,000 no na alanui ma Puna, waiho ia a noonoo pa me ka Bila Haawina.

Na Hoike Komite

            Na ke Alii Williams o ke komite pa, ua pau i ke pai ia ka Bila Haawina a me na bila 11, 12 a me 13. Kauoha ia e haawi.

            Na ke Alii Walbridge o ke Komite Hooiaio Bila Kanawai, ua pau i ke kakau poe ia ka bila helu 2.

            Noi mai ke Kuhina Kalaiaina o ke Komite Wae i haawi ia ai ke koi he $300 a kekahi kanaka o Kona, e haawi hou aku i manawa Ae ia.

Na Olelo Hooholo Me na Bila.

            Na L. M. koahou, he olelo hooholo e koho ia i Komite ekolu lala e hili i ka huro o ka Luna Dute no na mea pili i ka opuma. Hoololi mai o Waipuilani i elima lala, a ua hooholo ia me ka hoololi; koho ka noho ia Koahau, White, Ashford, Marsden a me Walbridge.

            Heluhelu mua mai ke Kuhina Waiwai ma ke poo o ka Bila e hoololi a e hoohuihui ai i na kanawai e pili ana i ka Banako Hale Leta a waiho ia malalo o na rula.

            Na ke Kuhina Waiwai he hoolaha kanawai e hoololi ai i ke dute maluna o kekahi mau waiwai.

            Na L. M. Kanealii, he olelo h oholo e hookaawale ia i $5000 no ke alanui mai Makawela a Wailuku. Waiho ia a noonoo pu me kaBila Haawina.

            He hoolaha kanawai na L. M. Kamauoha e hoololi ai i ke kanawai o na laikini halekuai.

            Na L. M. Kamauoha, he olelo hooholo, aole e hoouna hou ia na mai lepera i Kalawao a holoholo ia ka Bila Haawina, a e ae ia o Mr. Lowell e lapaau me ke keakea ole ia.  Haawiia i ke Komite Malama Ola a mahope koke iho no, ua hapai hou ia a ke waiho wale nei.

            Hoolaha mai ka L. M. Smith, he kanawai e hoohuihui a hooponopono hou ai i ke Karaima.

            Hoolaha mai o L.M. Kapahu, he kanwai e hoopau ai i ka pauku 1035 o ke Kivila.

            Hoolaha mai o L. M. Aki, he kanawai e hoopau ai i ke kanawai e hoemi ana i na mo i loaa ma ka hookamakama.

            Na L. M. White, he olelo hooholo i $15,000 no ke Alanui mai Lahahaina a Maalaea. Waihoia a noonoo pu me ka Bila Haawina.

            Na L. M. Waipuiluni, he olelo hooholo, e lilo ka Bila Haawina i hana no ka la ma na Poakahi, Poakolu a me Poalima o na pule a pau. Holo.

            He hoolaha kanawai na ke Alii Macfarlane e hoala ai i ke kanawai e pili ana i na hooponopono palena aina.

            Noi mai ke Kuhina o ko na aina e i manawa hou nona e pane aku ai i na ninau a Bush.

            He hoolaha kanawai na L. M. Kamauoha, e hoololi loa i ke kauawai Papa Alanui.

Hana o ka la.

            Heluhelu ekolu ia ka bila e hoo kaawale ana i $25,000 no na lilo Ahaolelo a hooholo loa ia.

            Hoopanee ka hale.

La Hana 8, Iune 6.

            Hoomaka na hana e like me ka ka mau.

Na Palapala hooph.

            Na L. M. Akina, mai Waimea, Kauai mai e hoopau ia ke kanawai hookaawale mai lepera; e ne ia no na mai lepera e noho nei ma Kalalau e noho pela; e hoopai ia ke kakawai o; Haawi ia i ke komite Malama Ola. E papa ia ka hookomo dute ole mai i ka laikini; haawi ia i ke Komite Kalepa.

Na Hoike Komite.

            Na ke Kuhina Kalaiaina i hoike mai, ua kakau inoa ka Moiwahine i na bila helu 1 a me 2, oia hoi no na uku maheleolelo me hoike o na aha kaapuni he $2,000 a me na lilo o ka Ahaole lo o 1892, he $25,00.

            Ma ke noi, ua koho ka Peresidena ia Cornwell, Kanealii a me Kamauoha i komite e kii aku i ka Lunahanawai Kiekie e hele mai e hoohiki i ke alii o Maui L. A. Kakina. Ua hooko ke komite a ua hoohiki ia ke alii.

            Na ke alii Neumanu o ka hapanui o ke Komite Hookolokolo i hoike mai. Aole i papa ia ka noho ana o na hoa o ka Ahakuka Malu a me na Loio i mau hoa no ka Ahaolelo. Ua waiho pu mai no hoi o L.M. Ashford i ka hoike a ka hapa uuku ma komite, he mau luna hooko no na hoa Ahakuka Malu, a he mana ko lakou e hui kala i na paahao. Waiho ia keia mau hoiki i hana na ka hale no ka la apopo.

Na Olelo Hooholo Me Na Bila.

            Heluhelu mua mai o L.M. Kamauoha ma ke poo o ka bila e hoololi ai i ka pauku 57 o ke Kivila, ma ka hookomo ana i na huaolelo "kamano paakai" ma kahi o ka "waiwai kaleia" a waiho ia malalo o na rula.

            Na L.M. Kamauoho, he olelo hooholo i ke kupono ole o na ninau a ke alii Macfarlane e hoahewa an i ka halolelo a keKuhina Amerika me ka hoakaka ole ia o ke kumu hoopii, a me ka loaa ole he manawa i ka hale e kuka ai, a nolaila e kio la ia mai ka moolelo aku o ka hale na mea a pau i pili ia hana.

            Mahope o ka hoopaapaa loihi ana i ku ai ma ka aoao hooholo loa i ka olelo hooholo, o Kamauoha, Marsden, Ashford, Young, Smith, Iosepa a me Bush, a ma ka aoao kue hoi o, Macfarlane a me Neumann, ua hoole ia ka haawi i ke Komite o ko na aina e. Poe ae: Samuel Parker, H. A. Wideman, C.N. Spencer, a me W.A. Whiting: CO Berger, John Ena, AP Peterson, JNS Williams, Paul Neumann, R.R. Hind, W.H. Cornwell; S.K. Aki, a me Wm. White, ae 13.

            Na põe hoole: DW Pua, J. Kauhane, JM Horner, JG Hoapili, J Marsden, Alex Young, HP Baldwin, W.Y. Horner, R.D. Walbridge, Jas. Anderson, LA Thurston, GN Wilcox, P. P. Kanoa, A. Drier, W.C. Wilder, CW Ashford, A Kauhi, JE Bush, J Nawahi, KM koahou, GP Kamauoha, JH Waipuilam, JN Kapahu, TS Nahinu, LWP Kanealii, W Edmonds, J Kaluna, JK Iosepa, JA Akina, WO Smith, AS Wilcox, a me JA Commins hoole 33.

            Nolaila, ua hooholo loa ia ka olelo hooholo.

            Hoomaha ka hale i ka hora 12:10 a noho nou i ka hora 1:30 auina la.

Halawai Auina La.

            Hora 1:40 akoakoa hou ka hale.

            Na ke Alii JM Honer, e lawe mai ana he mau bila e hoololo ai ka inoa o ka Banako Hale Leta a hoomahuahua i kona holopono, e hoopau i ke kanawai Luna Hooia.

            Na ke Alii Williams, he olelo hooholo e hookaawale ana i na uku la o na luna o ka hale, penei: Kakauolelo, $10; Maheleolelo, $10; Makai o ka Hale, $5; Elele $3; Malama Hale $2.50; Kahunapule, $100; o ke kau. Hooholo ia.

            Na ke Kuhina Waiwai, e lawe mai ana i bila e hoopau ai i ka pauku 517 o ke Kivila; nana no i heluhelu mua mai ma ke poo i ka bila e hoololi ai i ka Mokuna 20 o na Kanawai o 1878, e pili ana i na dute a waiho ia malalo o na rula.

            Ma ke noi, ua ae ia aku ke Kuhina Waiwai e lawe mai ka hale aku i ke Kope Kakaulima o ka Bila Haawina a hoihoi mai i ka la apopo, no kekahi mau hewa Ae ia.

            Na ke Alii Pua, he olelo hooholo i $400 no ka wahina a ka malama halemal pupule i pepehi ia ai a make e kekahi pupule. Waiho ia a noonoo me ka bila o ia ano. Nana no i heluhelu mua mai ma ke poo i ka bila e hoonoho ai i lunakanawai no Kalaupapa a me Kalwao a waiho ia malalo o ka rula.

            Na LM Kaluna i heluhelu mua mai ma ke poo i ka Bila e kno ana i na hookele kaa e lawe pu me ka ipukukui a waiho ia malalo o na rula.

            Na L.M. Kamauoha, he olelo hooholo e kauoha ana i ke Kuhina Kalaiaina e uku aku i $3000 ia E.G. Hikikoki no ka hoopuni ana i pa no ka Hale Hookolo o Kohala. Waihoia a noo me ka Bila Haawina.

            Hoolaha mai ke Alii Neumann he mau bila e kakau ia ai na inoa o na kane a pau iloko o keia aupuni, e hoakaka ai i na uku o na lunahooponopono Waiwai, na luna hooko kauoha a me na kahu malama Waiwai, e hoololi ai i ke kanawai banakarupe, e hoololi ai i ka Mokuna 50 o ke Karaima, pili i ka pauku 1156 o ke Kivila, pili no na hookolokolo hou ma na hihia Kivila, e hookaawale ai i dala e hoopaa loa aku ai i ke alanui lua pele.

            Na L.M. Iosepa, he elua mau oleelo hooholo kaawale, e hookaawale ia i $1000 no ka hale hookolokolo ma Kipahulu a i $3000 no ka hana hou ana i ke awa o Hana. Waiho ia a noonoo me ka Bila Haawina.

            Hoolaha mai ke Alii Cornwell e lawe mai ana i bila e hooponopono ai i na laikini kaa lawe ohua no Maui.

            Na LM Akina i heluhelu mua mai ma ke poo i ka bila e malama ai ke aupuni i na buke Hawaii a waiho ia malalo o na rula.

            Hoolaha mai o LM Akina e lawe mai i mai bila e hoololi ai i kaMokuna 141 o na Kanawai o '87 a hoala hou mai i ka Mokuna 9 o ua kanawai 11886 a e hoololi i ka pauku 1420 o ke Kivila.

            Na ke Alii Macfarlane i heluhelu mua mai ma ke poo i ka bila e hoala hou ai i ke Komisiua Palena Aina.

            Na LM Akina, he olelo hooholo i $2,000 no ka mano o ka auwaha wai ma Kauai. Waiho la a noonoo me ka Bila Haawina.

Hana o ka La

Ma ke noi ua komite ka hale no ka noonoo ana i ka Bila Haawina Ke Alii Marsden ma ka noho.

            Heluhelu elua ia ka hapa mua o ka pauku 1 o ka Bila Haawina, a ma ke noi ua hooholo ia, iua i ka wa e hoopau ia ai ke Komite alaila e noi aku i ka hale, ua waiho hamama i a ka huiua dala.

            Ko ka Moiwahine uku, $30,000. Hooholoia.

            Ka mea Kiekie ke Alii Kainlani, ka Hooilina Alii, $8,000. Hooholoia.

            Ko ka Moiwahine Puuku, $5,500. Hooholoia.

            Na Lilo o ke Alo Alii, $10,000. Hooholoia.

            Hoopau ia ke Komite a apono i a ka hoike.

            Ma ke noi, ua kapae ia na rula a ua heluhelu mua mai ke Alii Neumanu he bila e hookaawale ai i $18,000 no ka hookaa ana aku i ke alanui o ka lua o Pele.

            Hoopaapaa ka hale no ke ano o ka lawe ia ana mai  o keia bila a hoopnee wale ka hale.

La Hana 9, Iune 7

            Hoomaka na hana e like me ka mau.

Na Palapala Hoopii.

            Na LM Kapahu, mai ka apana 2 mai o Honolulu, e hookaawale ia i $10,000 no ka hooloihi ana aku i ke alanui Kula; haawi ia i ke Komite o na aina Aupuni me na Hana hou.

            Na ke alii Macfarlane, mai Kalihi mai, no ka hooloihi ana aku i ka oihanna wai ia apana; haawi na i a i ke komite o na aina Aupuni me Hana hou.

Na Hoike Komite.

            Na ke alii Kakina o ke komite o na aina Aupuni me Hana hou, i hoike mai e waiho ma ka papa i keia mau hoopii i haawi ia aku ia lakou, no ke kokua alanui hao o Hile, no ka papa hookomo hou mai i na ppahana. Ae ia.

            Waiho mai ke alii Neumann i ka hoike a elua lala o ke komite Hookolokolo, no ka mea pilim i ko CW Ashford kuono ele e noho i hoa no ka hale oiai he Notari nooia e noho nei, a ua hooholo ka aha Kiekie i ke kupono ole o na Notari. Waiho ia ma ka papa a lawe ia mai kekahi hoike.

            Na ke Alii Peterson o ke Komite Hookolokolo no i waiho mai i ka hoike a elua hoa, oia iho no a me W white, aohe i pili ka papa ana a ke Kumukanawai i na Notari. Waiho ia a ka Poalua aenei e noonoo ai.

            Na ke alii Williams o ke Komite Pai i hoike mai ua pau i ke pai na bila 21, 22, 23 ,24 ,25, 26, 27.29 a me 31. Kauoha ia e haawi i na hoa.

            Na LM Smith o ke Komite Hookolokolo i hoike mai, e haawi ia i ke komite Kalepa ka hoopii e pili ana i na paahana hookomo ia mau; a o na hoopii hoemi i na uku luna aupuni, e haawi i ke komite Waiwai. Ae ia.

Na Olelo Hooholo Me Na Bila.

            Na ke Kuhina Waiwai i heluhelu mua mai ma ke poo i ka bila e hoololi ai i ka pauku 517 o ke Kivila, e pili ana i na dute, a waiho 13 malalalo o na rula.

            Ma LM Kanealii, he olelo hooholo e koi ana i ke Kuhina o ko na aina e, e hoike piha mai no ka mea pili i ka puali puhi ohe, ka uku malama o ke kumu puhi ohe a me kona lala pakahi; haawi ia i ke Kuhina o ko na aina e.

            Na ia Lunamakaainaua hookahi no he olelo hooholo e kauoha ana i ke Kuhina o ko na iana e , e hoike piha mai i na mea ili i ka Puali koa Kiai o ka Moiwahine, ka uku o na aliikoa a me na koa, a in a paha ua paa malalo o ka aelike na koa; haawi ia no i ke Kuhina i ninau ia ai.

Na LM Kapahu i hoolaha mai he bila e hoonoho ai i Lunakanawai Hoomalu no Kau Komohana; a he olelo hooholo na ia luna no ka $1,500 no ka hale hookolokolo ma ia wahi. Waiho ia ma ka papa a noonoo me ka bila Haawina.

            Na LM Bush i hoolaha mai he bila e hoololi ai i ka pauku 8, e pili ana i ka puali koa.

            Na LM Kamauoha i heluhelu mua mai ma ke poo i ka bila e hoopau loa ai i ka pauku 8, mokuna 82 o na kana wai o 1890, waiho ia malolao o na rula.

            Na LM Bush, he ninau i ke Kuhina Waiwai, in a he oiaio ke lawe nei ka Luna Dute Nui no ka uku ana i na dute i na palapala kikoo pilikino me ka aelike aole e unuhi ia a ahiki i kekahi wa.

            Na LM Akina i heluhelu mua mai ma ke poo i ka bila e hoopau loa ai i ka mokuna 14 o na kanawai 0 1887, a e hoala hou mai  ai i ke kanawai e pili ana i na Lunakanawai o ka Aha Kiekie o 1886, a waiho ia malalo o na rula.

            Na LM Akina i heluhelu mua mai ma kepoo o ka bila e hoololi ai i kapuaku 1,420 o ke Kivila, e pili ana i na haku a me na kauwa, a waiho ia malalo o na rula.

            Na LM Koahou i heluhelu mua mai i ka bila e hoopau loa ai i ke dute maluna o na laikini komo mai a waiho ia malalo o na rula. A na ia luna hookahi no, he hoolaha mau bila e hoololi ai i ka pauku 4, mokuna 18 o na kanawai o 1890, a me hoololi i ka pauku 1,156 o ke Kivila.

            Na LM Aki, he hoolaha bila e laikini ai i na pili waiwai o na ano pau.

            Na LM Waipuilani i heluhela mua mai ma ke poo o ka bila he hoololi ai i ka pauku 1 mokuna 34 o na kanawai o 1880, e kau ana i na dute maluna o na laiki io a me na laiki i pau ole ka ili i ka ihi ia, waiho ia malalo o na rula. Na ia Luna hookani no, he hoolaha i ka bila e kau ai i ke dute maluna o na ilio.

            Na LM Kaunamano, he hoolaha bila e hoomana ai i ke Kuhina Kalaiaina e haawin aku i na laikini kuai liilii e kuai i na hia ma na apana a pau o ke aupuni mawaho aku o Honolulu.

            Nina ia ka hoike a ka Loio Kuhina ina e hoea mai ana imua o ka hale. Pane ka Loio Kuhina, ua kokoke e pau i ke pai ia.

            Na LM Kaunamano, he hoolaha mau bila e hoomahuahua ai i elima luna kanwai no ka Aha kiekie a e kukui ai kula Hanalima no na hawaii opia. Nana no he olelo hooholo, i $400 no ke alanui Pali o Waipio; waiho ia a noonoo pu me ka Bila Haawina.

            Na ke allí Neumann he hoolaha mau bila e hoololi ai i ka mokuna 19 o ke Kivila, a e hookaawale ai i na pani ma kahi o na hale lio.

Na Hana Pau ole.

            Oia ka hoololi i ka rula 25 a ke Komite Rula i waiho mai ai e haawi ia na luna hoomalu o na Komite i ka poe nana e noi mua ma a e waiho mua mai paha i na olelo hooholo. Noonoo ia a waiho ia ma ka papa.

Na Hana o ka La.

            Oia ka noonoo ana i ke kupono ole o na Hoa Aha Kukamalu e noho i hoa no ka Ahaolelo. Waiho ia a ka Poalua e hiki mai ana.

            No ka haawi ale ia o ka bila helu 11 i na hoa, ua kapae i a mahope.

            Heluhelu alua ia ka bila helu 12, e hoonoho ai i Lunakanwai Hoomalu no Waime, Kauai. Oiai e hoopaapaa ana, ua hoomaha ka hale a ka hora 1:30 auina la noho hou.

Halawai Auina La.

            Ma ke noi, ua hooholo ia ka bila e kaukau poepoe a helu helu ekolu ma ka Poalima.

            Heluhelu alua ia ka bila helu 13, e hoopau ai i ke kanawai O a haawi ia i ke Komite Malama Ola, a pela no ka bila helu 25 ua haawi ia no ia Komite.

            Heluhelu alua ia ka bila helu 11, e hoomahuahua ai i ke dute o na laiki komo mai i 12 keneta o ka paona a haawi ia i ke Komite Kalepa.

            Hoolaha ia mai e halawai ke Komite Malama Ola.

            Hoopanee ka hale.

Jame Keau Ma Lifuka Haapai.

            Lifuka Haapai, Aperila 23, '92. I kuu kaikuaana

            Capt. J. Kaai;

            Alhoa oe: ua loaa ia'u he manawa pono e kau leta aku ai ia oe, no ka mea loihi ua la o ke kaawale ana me oukou a pau, aka i keia manawa ke hoouna leta aku nei au ia oe me ka nui o ke aloha.

            Aia no au kou pokii me ke ola kino maikai, aole o'u nawaliwali o ka noho ana, a pela no na me a pau. Aole ilihune o ko'u noho ana ma na mea aahu, aole no he mea e pilikia ai o ko'u noho ana ma keia aina, he nui no ka'u ai me ka ia hoopahu. Pehea la kou noho ana, a heaha la kaau hana e lawelawe mai nei i keia manawa? Pehea ko oukou ola kino a pehea la ho! o Kimo liilii?

            Eia keia; E haalele ana au i keia wahi a'u e noho nei, a e holo ana au i Vavau e noho ai. I keia la, ela au i Vauvau, a e huli hoi aku ana au i Lifuka i keia pule ae no ka hoomakakau ana e hoi mai i keia aina a, u I noho ai,  he kanawalu mile a oi mai Haapai a Vavau.

            Aole no he mau mea ho o keia pacaina. He aina keia aole he wahi loaa lono mai na in a e mai, a pela pu mai Hawaii mai.

            O ke olaha wale ka'u e hoouna aku ne ia oe, E aloha ia Nohea, Kima liilii, Kalika me ka ohana a pau. Aole no he loaa leta mai a'u mai a kuahine mai.

            Owau iho no kou pokii,

            Jame Keau.