Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 27, 2 July 1892 — Page 2

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa

M K

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

No ka Makahiki          $2.00

No Eono Mahina         1.00

Kuike ka Rula

 

Auhau O Ka Hoolaha Ana

Na puka ana    1          2          3          4          5          6

1/2 Iniha          $1.00   $1.50   $2.00   $2.50   $2.75   $3.00

1 Iniha             1.50     2.00     2.50     3.00     3.50     4.00

2 Iniha             2.00     2.75     3.50     4.00     4.50     5.00

3 Iniha             2.50     3.50     4.50     5.00     5.50     6.00

4 Iniha             3.00     4.00     5.00     6.00     6.75     7.50

5 Iniha             3.50     4.75     6.00     7.00     8.00     9.00

6 Iniha             4.00     5.50     7.00     8.00     9.00     10.00

            O na Olelo Hoolaha a pau e boouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a in a aole, noho hookomo ai.

 

Hoopukaia i ka

Hawaiian Gazette Co.

H. M. Whitney, Luna Nui,

J. U. Kawainui, Luna Hooponopono

 

Poaono,           Iulai 2, 1892

 

Ihea kakou e ikaia aku nei.

            Aole makou i ike i keia malama mua o ka noho ana o ka Ahaolelo, i kahi a lakou e hookele aku nei ia kakou.

            Iloko o ka huno a me ka nele o ka aina, ka emi mai o na loaa aupuni a me ka nui hewahewa o na luna aupuni a kakou e hanai aku nei, aole loa he mau hana hoowaiwai a na kiai makaha [na kuhina] o kakou i lawe mai nei no ka hookaha ae i ka waihona e hele aku nei e pialu. Ua nele maoli loa lakou i na kahua hoolala hana no lakou iho no ka pomaikai o ka aina a me ka lahui. Ua like loa lakou me na olulo e paialewa ia ana e na ale o ka moana kai akea i akaka ole kahi a ko lakou mau kapuai e ku iho ai no ka hookanaaho o ka palekana.

            E ia kekahi, ma ko na kuhina nana aku i ka wa e hoomaka ia nei e noonoo ka Bila Haawina, ka moai a lakou i hoiloli ai a onou mai nei i na Solona e ale okoa aku, aka no ka ekaeka o ka mohai, ke owala ia aku nei a ke nuku okoa ia aku nei. A ma kekahi mau koho ana o na haawina, ke mahae loa aku nei ua mau hee ku paha nei, e lele ana kekahi ma o a maanei, a ua oi aku ka makaukau o ke Komite Bila Haawina mamua o na kuhina ma ka wehewehe ana i ka waiwai a me ka ole o na haawina maloko o ka lakou mea i hana ai me ka maopopo ole.

            No laila, ke manao nei makou aole keia aha kuhina na hookele e palekana ai, a pela no hoi ka Hale e nana pono mai ai i ka lakou mau mea e kuka mai nei.

            Hookahi a makou mea i maopopo i keia wa, oia ka paiakuli i na olelo a na Solona e hoemi i na lilo ma na lehelehe, aka he nui no na noi dala ma ko lakou mau kaniai. Nolaila e like me ke kuikahi ole o ka aila a me ka wai, pela no na kileo a me na waha o ko kakou mau Solona.

            E ia kekahi, o ka ahaolelo kelepo loa aku ana paha keia ma ka moolelo o Hawaii nei, no ka mea ke hoao ia mai nei e laikini na poliwaiwai o kela a me keia ano, ke onou mai nei e puhi opiuma keakea ole ia na kauaka, ke ninini ia mai nei e hookane ka waiona ma na apana a pau o ka aina, a o na mea ino no a pau e pakui iho ai i ka hune, na mai a me ka pepehi kanaka, o lakou ke kumu waiwai e manao ia nei e ola hou ka aina a e laupai ka lahui.

 

Pau i ka Hookuku ia na Kipi

            I ka Poaono aku nei i hala, mahope o ka hopu ia ana no ke kipi, ka ninauinau ia ana a me ka hooholo ia e waiho no ka hookolokolo ia e ke Kiure o R. W. Wilcox, Lot Lane, R. Palau, John Brown, Kohiwaina a me Keliikuewa a hookuu ia aku hoi o V. V. Akepoka a me kekahi poe e aku ewalu paha, ua nui na nune a ua kanalua kekahi poe no ka loaa ole o ke Kiure nana e hookilokolo kupono. No ka mea, o kekahi poe o lakou i komo pu ai iloko o na halawai inalu, i hoohiki ai aole e hoike i na mea huna, i hoolala pu ai, ua palekana aku la a hookoe ia iho la kela poe maluna ae. A na kekahi no o ka poe i hookuu ia mai i lawe ae i olelo hooholo iloko o ka Hale Ahaolelo i ka la 22 o Iune, e hookuu mai ia R. W. Wilkoki, a i hooponopono ia ae hoi ma ka hoololi a kupono, i uneune mai i ka hoonakulu ana e hookuu a hiki i ka @ooko io ia ana ma ka la 25 o Iune e hookuu ia lakou a pau.

            O kahi puka wale no o ke aupuni ma keia ohi hapuku ana iho nei i na poe kipi i hoohuoi ia, oia ka mio malu ana aku nei o V. V. Akepoka mailoko aku nei o Hawaii a hookuu iaia i na aina e. No ka mea, o ka manao paa iloko o na Hawaii ano naauaoa a pau, aole e hiki i na Hawaii maoli ke hapai i ke kipi ke ole i paipai ia e kekahi poe haole, a oia maoli no ka mea oiaio i ike ia i keia wa i hoomahele mai nei ke au palapala.

            E ia nae ka makou mea haohao, ke hoahaaina hauoli mai nei na makamaka o ka poe hope i hookuu ia aenei me he mea la he mea lealea ka noho pio ana o keia poe a puka mai aole he mea kaumaha a pilihua. A ke komo pu aku nei keia poe lawehala i hookuu ia mai nei ma keia hana. E aho ke akahele.

 

Hoike o ke kula Kamehameha

            I ka Poakahi aku nei i hala, Iune 27, i malama ia ai ka hoike alima makahiki o keia Kula hou i kukulu ia e ka puuwai hamama o Pauahi, maloko o na keena kula o Bihopa Hale, Kalihi, Honolulu nei. O ka Moiwahine no ka malihini makaikai koikoi o ka la, a ua hauoli loa na makaikai i na mea i ao ia i na haumana a i pane ia mai me ka oleu i ka wa hoike.

            Ua mahalo ia na kumu o kela a me keia haawina i hookaawale ia ai na kela a me keia papa kula a me ka hookomo ia ana o ke ao ana i na haumana. Ke pii loa aku nei na ike palapala e hanai ia nei i na haumana a me na hanalima akamai no hoi kekahi.

            Ma ka po Poalua mai, ua pani ia na hana hoike o keia kula maloko o ke keena nui o Bihopa Hale, me na mele, haiolelo, paio a pela aku. Aole no i haule ka Moiwahine ma keia hoike hope, a me he mea la mahope o ka ike ana i na mea a pau, ua hoi mai kela a me keia me ka mehalo i ke Kumuluna a me na kumu kokua o keia kula, no ko lakou ikaika wa ka hookomo ana i na ike a pau iloko o na haumana.

 

Hoike Kula Kaikamahine o Maunaolu.

            Ma ka hora kakahiaka o ka Poakolu, Iune 22, 1802, i malama ia ai ka hoike makahiki o keia kula hanai kahiko o na kaikamahine Hawaii e ku nei ma na kapuai o ka mauna kaulana o Haleakala, Makawao, Maui. A oiai aole makou me ke haua i ka la i hookakakaha ia ai na haawina hoonaauao i na haumana, aka ua hauoli no nae makou i ka lohe ana mai, ua oi ae ka hooikaika ana a na kumuao i ka hookomo i ko lakou ike iloko o na haumana i ka makahiki i pau, a ua apo aku no hoi na haumana e like me ka hiki ia lakou, a i mahalo ia ka hopena o na hoonaauao ana, ma na ano a pau e ka poe i loaa ia lakou ka pomaikai o ke ku ana he mau ikemaka no ka hoike o ia la. Hoomau ia aku e ka hanauna opio i nui ka ike a me ka makaukau no ke ola maauao ana o keia mua aku.

 

Ahaolelo o 1892

 

Koena ma kaaoao ekahi maii.

            Noi hou mai ke Komite Opiuma e haawi hou aku i manawa. Ae ia.

            Noi hou mai o Iosepa, e haawi hou aki i manawa no ke Komite o na Bila 21 a me 26.

Na Olelo Hooholo me na Bila

            Pane ka Loio Kuhina i ka ninau a Ashford no kekahi hihia kuai rama ma Kauai.

            Pane ka Loio Kuhina i na ninau a Ashford no na poe i hopu ia no ke kipi, eia ka aha Kuhina ke noonoo nei no lakou.

            Pane ke Kuhina Kalaiaina i ka ninau a Ashford, pili no ka oihana wai o Makiki, e nana ma ka hoike a ka Luna wai aoao 150-2.

            Noi mai ke Kuhina Kalaiaina e haawi hou aku i manawa no ka mea pili i ka palekai o Waikiki.

            Noi hou mai ka Loio Kuhina, e haawi hou aku i manawa e pane ai i kekahi mau ninau a Ashford.

            Koho mai ka Peresidena i na lala o ke Komite Makaikai ia Kalaupapa, penei: ke Komite Malama Ola, o ka lunahoomalu o ia komite oia ko keia, Hoapili, Kamauoha, Neumann, Kanealii, Nahinu, Akina, Kaluna, a me Pipikane.

            Ninau ka L. M. Ashford i ka Loio Kuhina no na mea e pili ana i na pake komohewa o ka Belgic, a pela aku.

            Hoolaha mai o L. M. Nahinu, he mau bila e lawe mai ana, (1) e hoonoho ai i Lunakanwai Hoomalu no Molokai; (2) e ae ia na Hawaii maole e lapaau ma ke panalaau; (3) no na mea pili i ka noho ana mare; (4) e lilo no ke aupuni na Kai Lawaia; (5) e hookuu ia na makua mea keiki lehulehu mai kekahi mau auhau aku; (6) e hookuu akea ia na kai lawaia o na Aina Lei Alii. (7) o na keena a me na pakaukau o ka makeke kuai ia i na Hawaii wale no e hoolimalima ai; (8) e hoololi i ke kanawai kuleana liilii; (9) e haawi ai i kekahi mau pono i ka poe e noho ana maluna o na aina aupuni.

            Nana no, he olelo hooholo, i $1,000 no ka manowai o Halawa. Waiho ia a noonoo me ka Bila Haawina.

            Hoolaha mai o L. M. Kamauoha he bila e hoololi ai i ka Mokuna 23 o na kanawai o 1874, e pili ana i ka hana waiona.

            Na L. M. Iosepa, he olelo hooholo i $2,000 no ke Kula Hanai Kaikamahine o Makawao. Waiho ia a noonoo pu me ka Bila Haawina.

            Na ke Alii Macfarlane i heluhelu mua mai i kana bila e kukulu ai i oihana Lunahooponopono Aupuni a e hoakaka ai i na hana.

            Hoolaha mai ke Alii Pua, he bila e hoohuihui ai i na kanawai pili i ke ola o ka lehulehu.

            Hoolaha mai ke Alii Neumann, he bila e hoomana ai i ke Kuhina Kalaiaina e hoopuka i laikini hana waina.

            Na L. M. Aki he hoolaha bila e laikini ai i ke @i-fa.

            Na L. M. Koahou, he olelo hooholo, e hookaawale ana he puu dala no na alanui me na alahaka ma Hawaii.

            Ma ke noi, ua hapai ia ka

Hana O Ka La.

            Heluhelu ekolu ia ka bila e hoonoho ana i Lunakanawui Hoomalu no Hana. Oiai e hoopaapaa ana, ua nele ka hale i ka hapanui ole.

            Hoopanee ka hale.

 

La Hana 25, Iune 27, 1892.

            Hoomaka na hana e like me ka mau.

Na Palapala Hoopii

            Na L. M. A. S. Wilikoki, mai Hanalei mai, (1) aole e hoopau i ke dute o ka laiki a haawi ia i ke Komite Kalepa; (2) e hoomau ia o Kalalau i wahi noho uo na lepera, a haawi ia i ke Komite Malama Ola; (3) e hoopau ia ke kanawai o na Luna Helu nui, a haawi ia i ke Komite Hookolokolo; (4) e hoihoi hou ia mai na hana a na Kiaaina, waiho ia ma ka papa a noonoo pu me ka bila; (5) e laikini ia ka opiuma, haawi ia i ke Komite Opiuma; (6) e kukulu ia i halekula ma Kalihikai, haawi ia i ke Komite Hoonaauao; (7) e hoopau ia ke kanawai o, haawi ia i ke Komite Malama Ola.

Na Olelo Hooholo Me Na Bila

            Hoolaha mai o Kamauoha, he hoololi i na Pauku 5, 9, 61 a me 62 o ke Kumukanawai.

            Hoolaha mai o L. M. White he bila e kahea ai i Ahaelele Hana Kumukanawai.

            Hoolaha mai o L. M. Kanealii he mau bila, (1) e hoololi ai i na pauku 11 ahiki 16 a oka Mokuna 86 o na kanawai o 1890, e pili ana i ka poeikohoia e na makaainana, (2) e kukulu ai i Kulanui Hawaii.

            Hoolaha mai o L. M. Akina, he mau bila [1] e ae ai i na mahiko e puhi rama, [2] e laikini ai i na hale ako lauoho.

            Hoolaha mai o L. M. Aki, he bila e hoololi ai i ka pauku 12 Mokuna 43 o na kanawai o 1882, e pili ana i na auhau kuloko.

            Ma ke kapae ia ana o na rula, ua heluhelu mua mai o L. M. Kaunamano ma ke poo o ka bila e hoololi ai i ka pauku 2 Mokuna 71 o na kanawai o 1890, e pili ana i ka pepehikanaka a waiho ia malalo o na rula.

            Hoolaha mai ke Alii Marsden he bila e hoohoihoi ai i ka malama ana i na ululaau.

            Ma ke kapae ia ana o na rula, ua heluhelu ia mai e ke Komite Bila Haawina keia hoike hoemi uku malalo iho: No ka Oihana Leta, e hoemi ia na uku o na Kakauolelo elua e uku ia nei no ka $200 a me $175 o ka malama, ma ka lawe ana ae i $25 pakahi o ka malama, i hiki ai ke koho ia on a Kakauolelo Iapana. Uku o na Kakauolelo Hale Leta $33,120, aole he $36,00. Uku a ka Luna Leta nui i $6,000, aole $7,000. E kiola loa i ka haawina Waihona Kuikawa Kikoo Dala Hale Leta $5,000. Waiho ia a noonoo pu me ka Bila Haawina.

            Mai ia Komite hookahi mai no, he mau hoemi ma ka Buro Hale Dute penei: Uku o ka Luna Dute nui i $6,000; Hope Luna Dute, $5,000. Luna Awa, $5,000; Malama Hale Papaa, $4,000; Kakauolelo Buke Helu, $3,000; Kakauolelo Buke Helu 2, $2,400; Kakauolelo Buke Helu 3, $2,400; e kiola loa i ka haawina Kakauolelo Buke Helu 4. He mau hoemi e ae no kekahi ma na uku hana o kekahi mau luna e ae, a e hoopau loa ana i na haawina o na luna dute o Kawaihae, Lahaina, Koloa a me Kealakakua. Waiho ia a noonoo pu me ka Bila Haawina.

            Hoolaha mai o L. M. White he bila e hoohoihoi ai no ka hana ana i na mea ai mai na huaai mai.

            Hoolaha mai ke Alii Kakina i keia mau bila, [1] e mahelehele ai i na Aina Lei Alii a me na loaa mailaila mai, [2] e hoohoihoi ai i ke kanu kope, [3] e hooponopono ai i ka hana ana o na pipa alanui.

            Pane ke Kuhina Kalaiaina i na ninau a Ashford e pili ana i ka palekai o Waikiki, aohe aelike no na lako hana, he 694 mau pahu puna ma ka $4,25 pakahi, a he 437 ma ka $4,00 pakahi-huina pau o na pahu puna he 1131.

            Heluhelu ia mai he palapala mai ka Hui Mokuahi Pili Aina mai, e haawi mai ana i ka mokuahi Waialeale no ke Komite e holo ai i Kalawao. Kauoha ia ke Kakauolelo e pane aku i ka hui nana keia makana me ke aloha.

            Ma ke noi, ua hapai ia ka

Hana O Ka La

            Oia ka heluhelu alua i ke koena aku o ka Bila Haawina i ke Komite o ka Hale. Noho o L. M. Smith i lunahoomalu.

            Noi ke Kuhina o ko na aina e, e hookomo i haawina maanei no na lilo o na mea Hoikeike o Hawaii ma Kikako $25,000. Haawi ia i ke Komite o ko na aina e.

            Noi ke Alii Walker, e hooholo ia ka kaawina "Uku o ke Kuhina Noho ma Wasinetona $12,000.

            Oiai e hoopaapaa ana na hoa no ke ano o ke kanaka i keia wa no kona hoohui aupuni, a me ka ninau hoakaka a ka Luna o Koloa, "Heaha ka hopena ke unuhi mai i ko kakou Kuhina ma Wasinetona, he kukala kana paha?" A o ka pane hoakaaka no hoi a ke Alii Marsden o Honolulu, "na like me ke kukala kaua. Aole kakou i ike i ke kulana o ko kakou aumoku kaua a me ka puali koa, a ua makaukau paha kakou aole paha."

            Hoomaha ka hale.

Halawai Auina La.

            Akoakoa hou ka hale i ka hora 1:30.

            Me ke noi, na haawi ia ka haawina "Uku o ke Kuhina Noho ma Wasinetona $12,000" i ke Komite Bila Haawina.

            Na lilo o na Agena o na aina e, $4,000. Haawi ia i ke Komite Bila Haawina.

Oihana Waiwai.

            Uku o ke Kuhina, $9,000, holo. Uku o ka Luna Hooia, $10,000, a me uku o ka Hope $5,000 waiho ia a noonoo pu me ka bila e boopau loa ana ia oihana. Uku Malama Buke Heiu, $6,000, holo. Kakauolelo Keena Waiwai, hoemi ia $3,000, holo. Uku o ka Luna Helu nui o Oahu, $6,000. Noi o White a hooholo ia e waiho keia haawina a me ko na Luna Helu nui e ae o Hawaii, Maui a me Kauai, a noonoo pu me ka bila e hoopau loa ana. Uku o na Hope Luna Helu a me Auhau, $45,000; hoopanee ia mahope e noonoo ai. Uku o ka Hope Luna Helu o Oahu a me ke Kakauolelo, $3,000; haawi ia i ke Komite Bila Haawina. Papa HOopii Auhau, $1500; holo. Kela a me keia lilo Keena Waiwai, hoemi ia $3,000; holo. Kela a me keia lilo keena Luna Helu, $5,000; holo. Hela a me keia lilo Luna Hooia, $600; waiho ia mahope. Kuni me na Hoailona, $300; kiola ia. Metala Ilio, hoemi ia $600; holo. Elele Keena Waiwai, $1,200; holo. Pau ana i na Palapala Hooia Hoahu me na Bona, $4,000; holo. Uku panee o na aie Lahui, me na uku komisina o ka huina e hoouna ia ai i Ladana, $375,000; holo. Na Aie Lahui e e uku ia ana, $10,200; holo. Na auhau papalua e hoihoi ia ana, $3,058,18; waiho ia a Poakolu noonoo. Auhau Halemai i koho ia, $5,624; kiola ia. Kokua i ka Hui Alahao me Aina o Oahu, $6,000; hoemi ia $4,600. Na lilo Komisina Lanatana, $200; waiho ia mahope.

            Na uku o na makahiki elua i hala i hookaa ola ia, $1,378,05 i mahelehele ia no ia poe; waiho ia a mahope.

Buro Hale Leta.

            Uku o ka Luna Leta nui, hoemi ia i $6,500; holo. Uku o na Kakauolelo, $36,000.

            Ma ke noi, ua hoopau ia ke komite a ua apono ia ka hoike.

            Hoopanee.

 

La Hana 26 Iune 28, 1892

            Hoomaka na hana elike me ka mau.

Na Palapala Hoopii

            Na L. M. Bush, mai Koolaupoko mai, [1] e hana ia ke alanui pali ma kela aoao; aia i ke Komite o na Hana hou. [2] e hana hou ia on a Kuikahi Panailike me Amerika Huipuia; aia i ke Komite o na Aina e. [3] e hoopau ia ka Papa Ola; aia i ke Komite Malama Ole. [4] e hoolilo i na Aina Lei Alii i mau waiwai Aupuni; waiho ia a noonoo me ka bila.

            Na L. M. Aki, mai Honolulu mai, e hookaawale ia i $5,000 no ke alanui hou mai ka uwapo aku o Kamika a alanui Vineyard; aia i ke Komite o na Hana hou.

            Na ke Alii Williams, mai Honolulu mai, e papa loa ia ka hookomo ana mai i na mangoose, a e hooneoneo koke ia; aia i ke Komite o na Hana hou.

            Na L. M. Pipikane, mai Honolulu mai, [1] e haawi ia na laikini kuai waiona ma kela a me keia apana; aia i ke Komite Hoole Waione. [2] e koho ia i ekolu lala o ka Papa Ola mai na apana pakahi mai i kela a me keia makahiki; waiho ia a noonoo pu me ka bila o ia ano.

            Na ke Alii Pua, mai Kalaupapa mai, e haawi hou ia na haawina ai i hoopau ia ma ka Panalaau Lepera; aia i ke Komite Malama Ola.

            Na L. M. Koahou, mai Hilo mai, e kuai ia na i'a ma na wahi a pau o ke aupuni ma ka 5 keneta o ka paona; aia i ke Komite Kalepa.

            Na L. M. Iosepa, mai Hana mai, [1] i $1,000 no ka hana hou ana i ka uwapo o Hana; [2] i $500 no ke awapae o Keanae; [3] i $1,000 no ka hana hou ana i na alanui o Hana; aia i ke Komite o na Hana hou.

Na Hoike Komite

            Na ke Alii Baldwin o ke Komite Waiwai no ka bila e kauoha ana e malama ia na buke helu aupuni ma na olelo Enelani a me Hawaii, e waiho ma ka papa. Apono ia.

            Na ia Komite hookahi no, i hoike mai no ka bila e hoololi ai a hoohuihui i ke Kanawai Banako Hale Leta, he bila hou ka lakou no ia mea. Waiho ia a noonoo pu me ka bila.

            Na ia Komite hookahi no i hoike mai no ka hoopii a J. F. Colburn, e uku ia aku ka $124.88 aie a ka Papa Alanui i hoole ai no na lako ai holoholona i hoolako ia i ka Papa Alanui. Mahope o ka hoopaapaa ana, ua waiho ia ka hoike ma ka papa.

            Na ke Alii Kakina o ke Komite o na Hana hou, no na hoopii noi dala, [1] i $10,000 no ka hooloihi ana aku i ke alanui Kula. [2] $8,000 no ke alanui hou mai ke alanui Kula aku a Kuakini. [3] i $5,000 no ke alanui hou mai Niuhelewai aku a i ke alanui halema'i pupule, [4] no ka hoiliwai ana ia alanui Kuakini, [5] i $5,000 no ke alanui o Pauoa, [6] no ka wehe ana i alanui hou mai kahi aku o Kimo Pelekane a i kahi e manao ia nei e hooloihi ia ae ana ke alanui Kula, aole e hiki i ke Komite ke noi aku e hooholo, no ka mea aohe mau hoike kupono no na dala e paa pono ai. [7] i $5,000 no ke alanui o ke awawa o Pauoa, e waiho ma ka papa. [8] no ka hoiliwai ana i ke alanui Kuakini, e hookomo i $2,500 no ka hoopaa ana ia alanui. Apono ia ka hoike.

            Na L. M. Wilder o ke Komite Kalepa i hoike mai no ka bila helu 69, e hoomana ai i ke kukulu ana o na hale papaa no ka hoahu ana i ka aila mahu a me na aila pa-hu e ae, e hooholo aku. Waiho ia a i hana no ka Poaha ae nei.

            Na ke Alii Baldwin o ke Komite Waiwai, no ka hoopii a J. Kahuhu o Kohala i auhau papalua ia ai $5.00, e hoihoi hou ia aku a e hookomo ma ka Bila Haawina. Apono ia.

            Na ke Alii Williams, ua pau i ke pa ʻ i ia na bila 65 a me 66.

            Ma ke noi a ke Alii Williams, ua hooholo ia e hapai hou i ka noonoo ana i ka uku o ka Luna Leta nui,

Na Olelo Hooholo me na Bila

            Na ke Alii Kakina i hoolaha he mau bila, [1] e hooponopono ai i ke kakau ia ana e na hao kuni, [2] e mahelehele ai i na lilo o ka wehe a me ka hoakea ana o na alanui in a ua on a ia e ka poe hui,

            Na L. M. R. W. Wilikoki i hoolaha mai he mau hoololi i na Pauku 20, 41, 54, a me 56 o ke Kumukanawai.

            Na ka Loio Kuhina i hoolaha mai he mau bila, [1] e hoopaa ai i na moku heihei a me na moku liilii, [2] e lawe ai na ka@ hehihehi wawae i mau kukui i ka pa, [8] e hooponopono ai i ka hookomo ana mai a me ke kuai ana o na pu a me na lako, [4] e pili ai i na hana ino a me ka hoopuka i na huaolelo hailiili, kuamuamu a me na olelo pelapela e ae, [5] e hoomana ai i na makai e hookekena aku i ka poe e keakea ana i na alanui ʻ "e naue hele," [6] e hana ai i mau rula a me na hooponopono e makaukau ai na makai, [7] e hooponopono ai i ko na kamalii a me na pokii wa kupono ma na alanui mahope iho o ka napoo ana o ka la, [8] e kena ai i na makai a pau e lawe i ka hoohiki oihana, [6] e pili ana i na kiure korenelo, [10] e laikini ia na hookele kaa hapaumi, [11] pili i na luna aupuni a me ko lakou hoohemahema a hoopalaleha i ka lakou mau hana.

            Heluhelu mai ka Loio Kuhina ma ke poo o ka bila e hooponopono ai i ka papa inoa o na kiure a me ka huiki ana i na kiure a waiho ia malalo o na rula.

            Hoolaha mai ko Alii Williams he bila e hooneoneo ai i na mangoose ma ka mokupuni o Oahu.

            Heluhelu mua mai o L. M. Bush ma ke poo o ka bila e hookaawale ai i puali koa a waiho ia malalo o na rula.

            Hoolaha mai ke Alii Ena he mau bila, (1) e hoakaka ana in a e laikini ia, a i ole, e ae ia paha kekaki uhaki ana o na olelo o ka palapala hoolimalima, aole ia i pili i na aelike e ae o ka hoolimalima, [2] e ae ana i na kumu hoopii ma ke kanawai e hiki no ke kuai ia.

            Na L. M. Aki, he olelo hooholo, e ae ia ke Komite Makaikai ia Kalawao e nana i na mai lepera mama; haawi ia i ke Komite Malama Ola.

            He hoolaha kanawai na ke Alii Macfarlane e hoomana ana i ke Kuhina Kalaiaina e hoolilo aku i kekahi apana aina i ka Hui Home Luina.

            He hoolaha kanawai na ke Alii Pua e haawi ai i haawina hoomau no Kaulua.

            He mau hoolaha kanawai na ke Alii J. M. Horner, [1] e hoakaka ai i dute maluna o na waiwai hoolina; [2] e hoololi ai i ke pauku 6 Mokuna 28 o na kanawai o 1887, e pili ana i ka hoopae limahana pake.

            Na keia Alii hookahi no, he olelo hooholo, e kaueha ana i ka Papa Hoonaauao e hoomakaukau i buke no ka papa ana i ka inu on a, puhi baka, puhi opiuma a hookomo aku no ke ao ana iloko o na kula o ke aupuni.

            Oiai e hoopaapaa ia ana, ua hoomaha ka Hale i ke awakea.

Halawai Auina La

            Akoakoa hou ka hale i ka hora 1:40.

            Hoolaha mai o L. M. Edmonds he bila e laikini ai i na kaa hoolimalima o Wailuku. Nana no i heluhelu mua ma ke poo o ka bila e lawe ai ke Kuhina Kalaiaina i ka wai o Wailuku no ka oihana wai o Wailuku a waiho ia malalo o na rula.

            He hoolaha kanawai na L. M. Aki, [1] e hoakaka ai i ke koho ana i kauka Aupuni no Kalaupapa a me ka hoakaka i kana mau hana; [2] e hoihoi mai ai i na lepera lahilahi o Molokai i Honolulu nei e lapaau ai; [3] e laikini ai i na hookele kaa hapaumi.

            Nana no, he olelo hooholo, e hele pu ke Komite Makaikai Lepera me Lowela a me na Kauka i wae ia e ka Papa, me na poe kakau nupepa a me hookahi mea hele pu o kela a a me keia lala. Haawi ia i ke Komite Malama ola.

            Na ke Alii Williams he hoolaha kanawai, e hoololi ai i na pauku 22, 47, 49, 54, 56, 57, 75, a me na pauku 1 a me 3 a me 108 o ka Mokuna 86 o na kanawai o 1890, oia ke kanawai koho balota.

            Pane mai ka Loio Kuhina no na ninau a Ashford e pili ana i na pake i hoopii ia o ka mokuahi Belgic i lawe mai ai.

            Pane ka Loio Kuhina i na ninau a Ashford e pili ana i na daimana a Rubens i hookomo malu mai ai nona ka waiwai io he $12,723 me ke dute oie, aka ua hoolaulea ia e ke Kuhina Waiwai o ia wa no ka $3,000 me na koina he $144 me ke kue i ke ao a ka Loio Kuhina.

            Heluhelu mai ke Kakauolelo he palapala kono na Prof. W. T. Brigham i ka Ahaolelo, e makaikai aku i ka Hale Hoahu Waiwai hoomomoa o Hawaii nei ma ka auina la Poalima, Iulai 1, a kekahi ia e ae paha. Ae ia ke kono, a kauoha ia ke Kakauolelo e pane aku.

            Ma ke kapae ia ana o na rula, ua heluhelu mai o L. M. Kamauoha he palapala hoopii na Kaona, e hookaawale ia $10,000 no kona hopu ia ana a hoopaa ia ma Kuapapanui he umi la me ka palapala hopu ole. Waiho ia ma ka papa.

            Hoolaha mai ke Alii Kakina he bila e hoakaka ai no ka mahelehele ana i ka auhau Halema ʻ i.

            Ma ke noi, ua hapai ia ka.

Hana o ka La

            Heluhelu alua ia ka bila 52, pili i na holoholona ma na kula holoholona. Mahope o ka hookomo ia ana o na hoololi, ua hooholo ia e kakau poepoe a heluhelu ekolu ma ka Poaha.

            Heluhelu akolu ia ka bila e hoonoho ana i lunakanawai hoomalu no Hana a hooholo loa ia.

            Hoopanee ka hale.

 

La Hana 27 Iune 29

            Wehe ia ka halawai me ka pule i ka hora 10 a.m., a he hapa hora mahope iho, akahi no a lawa na hoa no ka hoomaka ana o na hana.

Na Palapala Hoopii

            Na L. M. Akina, mai Waimea mai, i $15,000 no ke kapili ana i ka palekai no ka muliwai o Waimea. Aia i ke Komite o na Hana hou.

            Na ke alii Pua, na 93 wale no inoa, (1) e haawi mai i Kumukanawai hou, (2) e koho ia na luna aupuni a pau ma ka balota. Waiho ia a noonoo pu me ka bila.

            Na L. M. Smith, mai a S. R. Hapuku mai o Lihue, e uku ia aku iaia he $200 no na poho o ka aina. Aia i ke Komite o na Hana hou.

            Na L. M. Kamauoha, mai Hana mai, (1) e kuai ia ma ke kudala na laikini kuai opiuma, (2) e laikini ia na hale humuhumu lole i $57. pakahi. Haawi ia i na Komite o ia mau bila e noonoo nei.

            Na L. M. Nahinu, mai a hookahi mai kanaka, e uku ia aku i $1,000 no na poho alanui. Aia i ke Komite o na Hana hou.

            Na L. M. Kamauoha, mai Hana mai, (1) e ae ia aku na laikini kuai waina mama a me na bia no ka $100 ma na apana pakahi, (2) e hoemi ia ka laikini kuai waiona mai ka $1,000 a i ka $250. Aia i ke Komite Hoole Waiona.

            Na L. M. Akina, mai Kauai mai na 348 inoa, e hookaawale ia haawina no ke Kula Hanalima o Kanai. Aia i ke Komite Hoonaauao.

Na Hoike Komite

            Na ke alii Williams, na pau na bila 70 a me 73 i ke pai ia.

            Hoolaha mai o Kamika, e noho ana ka halawai o ke Komite Makaikai ia Kalawao i ka hora 4 o keia ahiahi, a ua pani ia o Waipuilani ma ko pua wahi.

Na Olelo Hooholo me na Bila

            Na L. M. A. S. Wilikoki i hoolaha mai he bila e ae ai e komo dute ole mai ka laiki ma kekahi mau mea. Nana no, he olelo hooholo i $500 no ka hana ana i kekahi alanui ma Kauai. Aia i ke Komite o na Hana hou.

            Na ke alii Williams i heluhelu mua mai ma ke poo o ka bila e hoakaka ai i na hana a na Kuhina a me na luna hooko e ae o ke Aupuni, ma ke kuai ana i na mea e hoolako ai no ke aupuni. Waiho ia malalo o na rula.

            Na L. M. Pipikane i hoolaha mai he bila e hoololi ai i ke kanawai kukulu hale o ke aupuni.

            Na L. M. Ashford, he hoolaha mau bila, (1) e hoakaka ai i ua hihia hoowahawaha aha hookolokolo a me na hoopai, (2) e hoakaka ai i ka hoopilipili ana i ka Pauku 7 o ke Ku@mukanawai, (3) e hoomahuahua ai i na mea hookuu o na waiwai banakarupe a me na pono o ke poe i a@e ia aku ai, (4) e hoakaka ai i ka pono o ka poe pale ma na hihia hewa e bela (5) e hoololi ai i ke Mokuna VI. o ke Karaima, ma kahi pili i ke kipi, (6) e haawi i ka mana i ka Papa o ka Oihana Kinai Ahi o Honolulu maluna o na dala i kuleana ai ua Oihana la, a maluna o na hookohu, na hana a me ka hoopau ana i ka Ilamuku Kinai Ahi, [7] e laikini ai a me ka hooponopono ana i ka hookomo ana mai o ka opiuma, [8] e hoololi ai i ke kanawai e pili ana i ka hana a ka Ilamuku Kinai Ahi, [9] e koho ai ma ka balota i na makai a me na lunakanawai apana.

            Na ke Alii Horner i hoolaha mai he bila e hooponopono ai i na hora hana o na luna aupuni.

            Na L. M. Waipuilani i hoolaha mai he mau bila, [1] e hooponopono ai i ka pepehi a me ke kuai ana o na pipi, [2] e hoopau ai i ke kanawai e haawi ana i haawina hoomau no Mrs. J. E. Barnard, [3] e hoohoihoi ai i ke kanu ana o ka halakahiki, [4] e hookaawale ai i ka malama ana o kekahi mau manu Hawaii, [5] e pili ana i na lanatana kuku, [6] e malama ai i na ululaau, [7] e hookaawale ai i ka hookolu ana i na makai a me na lunakanawai apana, [8] e hoopii ia ai ka poe e wawahi ana i na heiau, [6] e ao aku na kumu o na kula aupuni i na haumana i na rula o ke ola kino, [10] e koho ia ai na Kiaaina ma ka balota o ka lahui.

            Na L. M. Kamauoha i hoolaha mai he bila e papa ai i ka hookahu ana i ka poe i komo iloko o na hui malu i mau luna aupuni.

            Na ke Alii Pua i hoolaha mai he bila e hoopuka ai i na on a o na kuleana iloko o na aina konohiki.

            Na L. M. Aki i hoolaha mai he bila e mahelahele ai ia Honolulu i elima mau apana helu a ohi auhau kaawale.

            Na L. M. Kaluna i hoolaha mai he bila no ka ili ana aku o na waiwai hooilina.

            Na L. M. Kanealii i hoolaha mai he mau bila, [1] e hooponopono ai i ke uku o na kaa hoolimalima, [2] e hoomana ai i ka Moiwahine e kahea i Ahaelele Hana Kumukanawai.

            Na ke Alii Baldwin i hoolaha mai he bila e hoololi ai i ke kanawai Luna Hooia.

            Na L. M. Koahou, he olelo hooholo, e hoomana ia ke Komite Holo i Molokai e hookuu mai i na mai lepera o Molokai me ke kuka pu ana me na kauka. Haawi ia i ke Komite Malama Ola.

            Na L. M. Aki i heluhelu mua mai ma ke poo o ka bila e laikini ai i na hookele kaa hapauni a waiho ia malalo o na rula.

            Na L. M. White i heluhelu mua mai ma ke poo o ka bila e kahea ai i ahaelele kumukanawai no ke aupuni a waiho ia malalo o ka rula.

            Nana no he olelo hooholo e hookawale ai i $9,000 no ke kapili ana i palekai, i uwapo a me makeke ma Lahaina. Aia i ke Komite o Hana hou.

            Na ka Loio Kuhina, he hoola@ he mau bila, (1) e pili ana i @ moku hookui ma ke kai, (2) e h@ kaka ai i na alaloa, (3) e pili ana @ ka wehe a me ke pani ana i @ alaloa.

            Na ke Alii Pua, he olelo hooh@ i $1,000 no ke alahaka e a-e aku @ ke kahawai o Niihau. Aia i @ Komite o na Hana hou.

            Na L. M. Waipuilani, he o@ hooholo, e noi ana i mau puu d@ lehulehu no na awapae a me @ uwapo ma ka apana o na Ko@ Hawaii. Aia i ke Komite o @ Hana Hou.

            Na L. M. Kapahu he mau nia@ ka Loio Kuhina, [1] auhea @ huiua dala i loaa mai no ka opiuma @ a me na waiwai i lawe ia e @ aupuni? [2] Ua hoihoi ia mai a@ na walona i lawe ia e ke aup@ [1] Heaha ka mea i hana ia n@ waiona puhi malu ia i hopu ia @ [4] He mana anei ko na Hop Ma@ nui e kaili ai i na wai alako@ mai na poe paikii mai?

            Na L. M. Kamauoha he hoo@ bila e hoonaauao aku ai i na Ku@ kula o na kula Kumumua e hoo@ i ka lakou mau haumana i @ Kula Sabati.

            Na L. M. White i hoolaha mau @ bila e hoemi ai i na ino i loaa @ ka hookamakama.

            Na ke Alii Pua he olelo hoo@ noi dala i $2,500 oo ka uwapo @ Kaunakahakai. Aia i ke Komite @ na Hana hou.

            Na L. M. Akina i hoolaha mai @ mau bila, 1-e hooponopono ho@ i ka oihana makai kuloko, [2] @ hoololi ai i ka pauku 1 Mokuna @ ke Karaima.

            Nana no, he olelo hooholo @ $1,000 no ka hoakea ana aku o @ awapae o Waimea. Aia i ke Komite o na Hana hou.

            Nana no i heluhelu mua mai @ ke poo o ka bila e kau ai i auh@ maluna o na uku makahiki o @ luna aupuni, a waiho ia malalo o @ rula.

            Ma ke kapae ia ana o na rula, waiho mai ke Komite o na Hana hou he hoike hoole no ka olelo h@ holo e hookaawale ana i $3,000 @ ka eli ana i luawai aniani ma Molokai. Apono ia.

            Na L. M. Koahou i hoolaha m@ he bila e ao ia na olelo Hawaii a n@ Enelani ma na Kula Kumumua @ pau.

            Na L. M. Kapahu i hoolaha m@ he bila e papa loa ai i ka haawi ana i kekahi oihana aupuni i kekahi kanaka hana a on a mahiko.

            Na L. M. Nahinu i hoolaha m@ he mau bila, [1] e hoomana ai i k@ Poeikohoia e komo ma na hana m@ kiala hou, oiai ko lakou wa e no@ ana ma ka oihana, [2] e hooponopono ai i na uku o na luna leta a m@ na lawe leta o Molokai. [3] e ho@ kuka ai i na hana a na luna [Kaka@ olelo, Makai o ka Hale, Elele a n@ Malama hale] o ka Ahaolelo, [4] hooponopono ai i ke kuai ana o @ kuleana o na kamaaina ma Kalaupapa, [5] e hooponopono ai i na h@ akai holo o ka mokuahi mawaena @ Molokai a me Honolulu.

            Na L. M. Kaunamano he olelo hooholo, [1] i $1,000 no ka uapo m@ Kohala Hema, [2] i $500 no k@ alanui ma Kohala Hema. Aia i k@ Komite o na Hana hou.

            Nana no i hoolaha mai he ma@ bila, [1] e hoololi ai na hana a k@ Komisina o na pa, a pela aku, n@ lunakanawai hoomalu, [2] e lakin@ ai i ke kuai ana o na io pipi maloo@ [3] e hoohoihoi ai i ke kukulu a me ka hoomoe ana aku o na laina telepone, [4) e hoohoihoi ai i ka hana ana i na pele a pela aku, 5- e hoomana ai i ke Kuhina Kalaiaina @ hoeponopono i ka hoohana ia ana @ na awapae i on a ia e ke aupuni 6- e hoololi ai i ke kanawai o n@ hoopii mai na Aha Kapuni mai.

            Ma ke noi, na hapai ia ka.

Hana o ka la

            O ia ka heluhelu alua ana i ke k@ena aku o ka Bila Haawina i mua @ ke Komite o ka hale. Noho o Kamauoha i lunahoomalu.

            Noi ke Alii Williams, mamuli o ka hooholo ia ana inehinei e hapai hou i ka noonoo ana i ka haawina o ka Luna Leta nui, nalaila, noi oia e noonoo ia ka haawina mua loa malalo o ke poo ka Buro Leta: Uku o ka Luna Leta nui e hooholo aku la $6,000.

            Oiai e hoopaapaa ana, ua hoomaha ka hale.

[Aole i pau.]

 

Wae ia o Peresidena Harisona i Moho Peresidena

 

            I ka la 7 o Iune, ua akoakoa ae i ka Ahaelele ma ke kulanakauhale o Minneapolis, mokuaina o Minneaota, na elele a ka aoao Ripubalika i hoouna ia mai e kela a me keia mokuaina a me na Taritori o ka Ripubako nui o America Huipuia, no lakou ka heluna he 904 ka nui, e wae i moho no ka 1892 no ka mea nana e hoomalu i kela aina nui palahalaha i helu ia na makaainana ma ke kanaono kumamalima miliona.

            Ua pau na la mua ekolu ma na koho luna ana, na wae mau Komite mau, na hoolala hana, na hoopaapaa no na elele kue ia mai a me kekahi mau mea e ae. A ma ka auina la o ka Poalima, Iune 10, ua hapai ia ka lawelawe hana no ka wae ana i na moho i waiho ia mai e ko lakou mau kakalalo.

            Ma ka balota mua ana no ua wae ia o Peresidena Harisona o keia wa i moho, a ua haule o James O. Blaine. Penei na balota i puka mai, Harisona, he 535; Blaine, 182; McKinley, 182; Reed, 4; a o Linekona, 1. Nolaila na wae pono ia o PereHarisona i moho na ka aoao Ripubalika e hooikaika e keia makahiki.

            Ma ka noonoo ana i moho Hope Peresidena, ua wae ia o Whitelaw Reid oi Nu Ioka a Kuhina Noho ma Parisa i waiho aku nei ma ka o lima.