Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 29, 16 July 1892 — Page 3

Page PDF (1.99 MB)

This text was transcribed by:  Maydeen K. Pokipala
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

NU HOU HAWAII

 

            I keia la e ulele hope ai ka puali Kamehameha me Hawaii, mea ke kahua kinipopo.

            O ke kaumukuai o ke kopaa ma ka makeke o Amerika, he oi mau keneta o ka paona. Ko ka laiki Hawaii, he 4@ keneta o ka paona.

            Ua hiki mai ka ona miliona Claus Spreckles a me kana wahine @ Honolulu nei ma ka mokuahi Australia mai o ka Poakolu nei.

            Ua loaa mai na lono waeolelo o ka la 4 o Lulai mai Enelani loa mai e hoike ana, ai a no ka Hooilina Kalaunu o Hawaii ke hauloli me ke ola maikai ma ka aina malihini.

            Ma ka Malulani o ke kakahiaka onehinei, i holo akua ai ka huakai o ka poe pii e makaikai i ka lua pele @ Mokuaweoweo ma ka piko o Maanaloa.

            Aole i haaleie ka mokukaua America Boston ia Kapalakiko a holo mai no Honolulu nei, aka, o ka 15 mae paha o lulai nei ka manwa e holo mai ai.

            Ela mai no o Berela me kona kulana oka imi hoomanawanui i kona makua, a o Alekanedero hoi, akahi no oia a hoi mai mai Kauai mai, mahope iho o kona makaikai ana ia luna o Haupu.

            Ke lohelohe wale ia mai nei, e heihei hou ana na moku heihei o kakou ma ka “La Hoihoi Ea” aenei, lulai 31, aka no ke kaa ana o ka la in@ ke Sabati, nolaila ua hoonee ia mai ka la kulaia i ka Poaono, Iulai 30. Pahu holo, mai Honolulu aku a Hanauma a hoi hou i Honolulu nei.

            Ua hoololi ia aenei ka inoa o ka moku kuna Hawaii Kaalokai mamua a o Liliu ka inoa i keia wa. A keia la, e holo kau ai oia no na mokupuni lulii a ka hema ahiki loa i Kilipaki.

            Nui ka ona ma Kalaupapa, Molokai, ma ka la 4 o Iulai aku nei i hala. Pela mai kekahi mau palapala ia makou. He oiaio ane keia, aole paha? Ina he oiaio keia, alaila ke hopohopo ne makou i ka poi hookaa auhau o kananuha paha auanei i keia mau hana pono ole.

            Ua hiki mai i Honolulu ne i ka la Sabati i hala, ka lunamakaainana o Hilo Akua, A. Horner, ka luna i koho ia no elua manawa mamua ae a hoole ia, a i ke kolu o ka manawa, puka loa mai nei. Ma ka la 11 o lulai nei, ua hoohiki ia oia i hoa no ka Hale, a ke lawelawe hana nei.

            Ma ka hookuku kinipopo o ka Poaono i hala, mawaena o ka puali Kamehameha a me Cresent, ua ahai ae o Kamehameha i ka lanakila, ma ka loaa ana ia lakou he 13 puni, a @ ke Cresent he 8. Ma keia paani ana i akaka ai ka haaheo anan o Kamehameha e kau i ka moho mokomoko no ke kau kinipopo o 1892.

            I keia auina la ka Kamehmeha paani hope loa ana ma ke kahua kinipopo o Makiki, a o kona hoa hookuku, oia no Hawaii. Ke ake nei makou o ike akua ia Hawaii, kela puuali kahiko mai ka hoomaka ana mai o ka paani e akeukeu mai e loaa ai he paani maikai, a e hoihoi ai ka poe makaikai ke nana aku.

            I ka hora 7 kakahiaka Poakolu aku nei, ua ku mai ka mokuahi Australia ma Honolulu nei, mahope o kona haalele ana aku ia Kapalakiko i ka hora 2 auina la Poakolu, Iulai 6. Ua lawe mai oia no keia awa, he 82 mau ohua kapena, 20 mau ohua oneki a me 35 mau eke leta. A ke awakea Poakolu aenei, e huli hoi aku ai oia no ke awa kahi ona i holo mai ai.

            Ua hoomaka mai nei ka oihana makai e hopuhopu i kekahi mau banako sifa, i ka Poakolu aku nei, aka ke haohao mai nei ka poe kamaaina ia hana i ka hopu ole ia o na banako akahi no a ku ae, oia ke hopu ia. Nolaila haku iho la na manao koho o kekahi poe, he uku makana ka paha ia mau banako i ka oihana kaiko i palekana loa ai.

            Ua lilo aenei i ka Hui Malu Hawaiian Lodge, ka pa ma ke kihi hikina o na hauina alauui Hotele me Alakea, no ka $5,500 mai a Kauka Makala mai. O ka hale a me ke kahua o ua Hui la e ku nei ma ke kihi komohana o na haina alanui Papu a me Hoiwahine, ua lilo aku nei no ka papaha i ke kumukuai o ka aina i lilo mai ia lakou.

            HOIKE KULA SABATI Iulai 24, Kula Sabati o Kalawao me Kalaupapa, hui ma Kalaupapa. Iulai 31, Kala Sabatio o Kaunakakai, Aug. 7, Kula Sabati o Halawa me Waialua. Augate 14, Kula Sabati o Kamalo me Kaluaha, hui ma Kaluaha. Augate 21, Kula Sabati o Pelekunu me Wailau, hui ma Wailau ke hiki. Sept. 4, Kula Sabati o Lanai, hui ma Maunalei.-Geo. Kekipi, Kahukula Sabati Nui o Molokai me Lanai.

            Ua kuikui a kulakulai ia o Kapena Makai Lui Touissant o ka Puali Makai o Honolulu nei i ka Poakahi aku nei i hala, iaia i komo aku ai iloko o kekahi hale o Kepohoni a hopu aku ne i na pu-a pepa sifa a me na dala e ahu ana. Ua paa iaia hookahi keia mau mea a pau, a ua komo ika poli. Aka, iaia i hoi aku nei, ua lele aku nei he wahine o Lepeka ka inoa, e kulai i ke Kapena Makai, @ ua lele pu mai he mau kane elua, o Naauao a me Hookano e alu a kokuai i ka wahine. Ua hiu hou ia aku na mea i paa i ka makai a olohelohe i ka mea hana ole. Eia nae, ua hopu ia kela poe a ekolu no ka hoeha i ka makai.

            Ua hookolokolo ia imua o ka Aha Hoomalu o Honolulu ne i ka Poalua i hala, o Kalauokahiki, no elua hewa, oia ka hoeha i kana p@e poli a me ka manao e hana i kekahi ofeni, i ke pi ana o ka wahine, aole e haawi i 5@ keneta i mea sifa nana. Ua hoopai ia no ka hewae mua, he 30 la hoopaahao; a no ka hewa hope, e hoopaa mai oia i $100 ma k@ @on @ aole e hoeha hou i keia wahine no hookahi makahiki. Ua hoohala hala aku oia i ka olelo hooholo i ka aha kiure. Hewa ke sifa la ke ppalauli la i o la honua na maka. He popo auhuhu keia e hola e aku nei i ka hila laikiui piliwaiwai i haawi hoomeamea ia aku i ke komite a hoea mai, pepehi loa ia iho.

 

            Ua poholo a naiowale iloko o ke kai mawaho ae o Kamalo, Molokai, i ka hora 8 kakahiaka Poakollu i hala, Iulai 6, ka haole kuke oluna o ka mokuahi Waimanalo. I pii oia iluna ma ka likini o ke kia hope i loaa aku ka piko o ke kaula i pahemo a hoholo loa iluna. Ua hoonaauao ia aku oia e akahele aole e pii loa iluna o ke kia, oiai he oolea ka makani, he nui ka aleale o ka moana. Ua loaa no hoi ka piko o ke kaula, a iaia e hoi iho ana ilalo, ua walawala loa ka huli anan a ka moku a haule aku la oia iloko o ke kai nalowale loa. O i huli wale ia, aohe loaa iki. Aohe no he akaka o kona inoa. 

            I ke ahiahi Poaha, la 7 o Iulai nei, ua pepehi maewaewa ia ma Waihee, Maui, ma ka okioki liilii ia ana a make loa me ke koi, kekahi paahana mahiko Iapana nona ka inoa Kanazawa, e kekahi Iapana paahana no ola mahiko nona ka inoa Iamada. He mau Iapana hoomauhala keia a elua no kekahi hewa mamua, aka ma ke ahiahi maluna ae, akahi no a hookui ko laua mau kuakoko o ka hoomauhala. Ua hopu ia ka pepehi kanaka, a eia ke malama ia nei ua koi pepehi kana ka la. Ua lawe ia i mua oka Aha Hoomalu e ninaninau ia ai, a ua Walho ia no k e kau kiure e malama ia ana i De kemaba aenei. Eia i Honolulu nei ua lima koko nei.

 

            Ke makemake nei makou e hoomaopopo mai poe he mau olelo hoolaha ka lakou e makemake ana e hoolaha ka lakou e makemake ana e hoolaha ia iloko o ka nupepa KUOKOA, i ka makou mau uku e kau nei, oia he $1.50 no ka hoolaha he hookahi iniha ke akea ke hui pu ia me ke poo, ua like me 50 huaolelo iloko, no ka puka hookahi ana. No elua puka ana, he $2.00. N kela a me keia puka ana mahopeaku, he 50 keneta pakahi. O ka olelo hoolaha e piha ai ka elua iniha akea, a i ole he 80 paha huaolelo, he $2.00 no ka puka hookahi ana, a he $4.00 no hoookahi malama. E hoomanao, e hoouna pu mai i ka uku me ka olelo hoolaha, a i ole ia aole e hoopuka ia.

 

No na Mai Lepera ma

Molokai

 Mai ka hookaawale a hoihoiia ana o na poe i loohia i ka mai lepera ma ke Panalaau o Molokai mai ka 1863 mai, ua hiki aku ka helana o na mai i ka 4557, oia hoi he 2874 kane a me 1683 wahine, nui a liilii. Aka ma ka la 31 o Maraki, 1892, o ka nui o na mai ma ke kahua he 1115, 28 lakou he mau Peke, he 19 he mau haole, a o ke koena aku, he mau Hawaii wale no a me na hapahaole. O ka lilo o ke aupuni i ka malama ana i ke ola i na makahiki elua i hala e au ana i Maraki 31, 1892, he $243,000.

 

NA LETA

 

(Aoie o makou makemake a lawe i ki koikoi o na hala no ua manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe me kakau.)

Palapais, Hoopii i Apuka ia.

MR. LUNAHOOPONOPONO;

            Ma na pule i hala aku ne, ua kakau inoa aku makou malalo o kekahi palapala hoopii imua o ke kau ahaolelo no na kumu he 10 a oi ae, ma ua mea e pili ana i ko makou mau pono o ka noha aua o keia aina o ka “ehaeha.” Aka hoi! aole makou i ike i kekahi kumu ma la palapala e hoopau anan ia Mr. R. M. Meyer, mai ka noho agena ana no ka Panalaau nei. He 560 inoa, mai Kalaupapa a Kalawao, aka, mamuli o na haua apuka hupo a Uilama Tell a me kona mau paalalo, nolaila, ua haehae ia ae la ke poo manao moolelo o ka makou palapala a lilo i mea lo ole. Nolaila, ua kapili ia ae la ka lakou poo a me na kumu hopii a lakou ekolu a oi ae, a hui pu ae la me ka makou mau kumu hoopii ma ia palapala hookahi i hui ia. O ka makemake nui o Uilama Tele e lilo i agena, luna nui, hope makai Nui, i nui ae ka hanohano.

            Ke manaoio nei makou, ina e kakau kaokoa ia ae ka Uilama Tele ma palapala hoopii a lawe aku imua o na ma”i, manao makou aole lakou e kakau inoa mai, aka, koe na hakinapili paalalo. Aole no oe i lawa i lilo agena, no ka mea,, aole i oo pono iho ka lolo, ke o-haka ala no, aole no oe i kupono e lilo i hope makai Nui, no ka mea, aole oe i ike i na kauawai, no kou iko ole pilikia o Paahao ka elemakule ia oe. Pela no oe e lawe hele ai i na makai aupuni o ka Panalaau ne i ka hana pili ole i ke aupuni, apela aku apela aku, Aole no oe i kupono e lilo i luna Nui, no ka mea, he eepa na hana. E ole ka makou keiki, i na he kanaka ike oe ma ke kauawai, alaila, ua hewa oe ma keia hana apuka ano hupo. E na hoa ma’i a pau, mai Kalawao a Kalaupapa, e makaukau e hookomo ae o ka une a me ka paepae malalo ae oka mea kaumalia, a e kaomi iho i ka hoeueu me ka ikaika a e kiola ae i ka mea kaumaha. Me ka mahalo.

Mrs. K. Kekaulike,

Molokai, Kalaupapa,

Hoakai Makaikai no Molokai

 

Ka Komite Ahaolilo ma ke

Kahua o na Ma’i

 

Kakau ia e W.C.Aohi.

(Kena mai kela pule mai.)

            Mai ka iuna nui mai, ua lo@a mai i ka mea kakau ka heluna poloei o na ma’i a hiki i ka la ekolu o Iulai 1@, penei: Na kane kanaka maoli he 612; na hapa haole 45; na pake 2@, na Enelani 4; na Irelani 1; na Amerika 5; na Rukini 1; na Kilipati 2; na Lahui e ae 1; huina 705. Na wahine kanaka maoli 414; na hapa o na ano a pau 30; na pake 2. Huina nui 1,151. Oiai ke komite ma ka hale kahi i noho ai e nana i na kaikamahine malalo o na Virginia, ua waiho mai lakou i kekahi palapala hoopii imua o ke komite e hoakaka ana no kekahi mau kumu, a o ke kumu nui enoi ana e hoaoia na keehina e pale ia ae ai ke komo kolohe ana mai o na kamaliikane ma ko lakou home, ua pane aku ke komite e noonoo ana lakou no ia mea.

            Mahope o ka nana ana o ke komite i ka home o na kaikamahine, ua holo aku ke komite a me na kakau nupepa, me na kauka a me na makaikai e ae maluna o na lio nunui a nani mai na kokua ma’i mai no Kalawao. I ka nana aku i ke kulana o Kalawao, ua emi iho ka nui o na hale malaila malalo o ka nui o na hale ma Kalaupapa, a oiai hoi o Kalawao e huli pono ana i ka makani ma ka aoao e huli ana i ke komohana akau, a o Kalaupapa hoi e huli ana i ka hikina hema.

            Aia ma Kalawao ke kula o na keikikane, no lakou ka heluna he 93; a ke noho hoomalu ia nei ua kula ala e Mary Ann he Virigini, me elua lede e ae a me hookahi keonimana o ka hoomana Kakolika.

            A oiai ke komite a me na makaikai malaila ua mele mai la na keki ma’i i kekahi mau mele ku i ke aloha a me ke eehia i alakai ia e Mikaele Keliikoa, he opio ma’i i lawe ia mai, mai Hookena S. Kona Hawaii mai, he poha makai a uhena na leo o na kamalii, oiai hoi ka leo o ko lakou alakai e kikikoukou ana iwaena o ko lakou mau leo lehulehu, o ke mele, “ka ma’i kaulana o Hawaii,” i mele ia mai e lakkou, ke mele ku i ke aloha a me ka hoehaeha i ka puuwai o ke kamahele, ka oi loa aku o ke aloha a me ka welenia o ka naau, i ka ike ana i na keiki opio Hawaii i hoopoino ia e ka ma’i, e mele ana i kekahi mele aloha i hakuia e lakou, e pili pono ana i ke kulana kupilikiki i loaa ia lakou.

            Ma ka hoomaopo a ka mea kakau, ua like no ka piilikia i loaa i na keikikano mo ka pilikia i loaa i na kaikamahine, ola hoi, mamuli o ka hui poe ma’i lahilahi mai, ua lilo ia i mea e pahola nui ai ka ma’i iwaena o lakou.

            Mahope a ka makaikai ana i ua kula la o na opio, ua holo aku kekahi hapa o ke Komite a me na makaikai e nana i ke awawa nani o Waikolu, aia ma Waikolu ke kumu o ka wai i laweia mai ai a hiki i Kalawao a me Kalaupapa no ka hoolawa ana i ka pilikia wai o na ma’i; ua nani a maikai no na hoolala ana a ka Luna wai Chas. B. Wilson i na mea e pili ana i ua pono wai la o na ma’i lepera; a ina he mea hiki e laweia kela wai a pau o Waikollu ma na kula o Klawao a me Kalaupapa, alaila, aneane hiki no e mahiia ka ai malaila, o lawa ai no ka hoolawa ana i na ma’i; o ka wai a na ma’i e inu la ma Kalawao a me Kalaupapa mai Waikolu mai, he wai nani a maikai, i oi loa aku ka maikai a nani mamua o ka wai e inu ia nei ma ke kulanakauhale o Honolulu, aia no he mau loi lehulehu e ulu la ma Waikolu i kanuia e na ma’i a me na kokua mai, a o na loaa mai e maheleia i hapaha i ka mea nana i kanu, a i hapalua i ka Papa Ola; a oia hoi kekahi o ka lakou manu noi, e haawiia i apono a pau i ka mea nana i hana.

            Mahope o ka hoi ana mai o ka huakai mai Waikolu mai, ua hoopipaia ka huakai holookoa no ke paina aakea, ma ka hale noho o ka Luna nui Wm. H. Tell, ua ai ka huakai a lawa i na mea a pau i hoomakaukau ia e ua Luna nui eleu la; a me ka ninau pono ana o ka mea kakau, ua hai ia mai, ola mau lilo a pau ma ka hookipa ana i ka huakai, mai ko ka Luna nui ponoi ae no ia mau lilo; i ka manao o ka mea kakau, ma na kuakai makaikai a na Komite o ka Ahaolelo, he mea pono e ukuia ia mau hoolilo ana a pau mailoko ae o kekahi haawina o ka waihona aupuni.

            Mahope o ka paioa awakea, ua malamaia kekahi halawai haimanao pokole ua kekahi mau hoa o ke Komite a me na makaikai e ae imua o na mai; a ua komo pu keia poe keonimana i loko oia aluka haiolelo, Chas Wilcox Hon. J.G. Hoapili, W.C. Achi, Hon. J.A. Akina, Hon. J. Kaluna, Hon. J.W. Bipikanea me Mr. Lowela.

            Iloko o ka Mr. Laweia mau olelo, ua hoopuka aku oia i keia mau olelo “Ma ko’u nana ana i ka mai e kau nei maluna o kekahi o oukou, ua hiki ia’u ke olelo, ua hiki ia’u ke lapaau a ola, aole au i manaoio wale no e ola oukou ia’u, aka, ua ike maoli au ia mea, no ka mea, ua lapaau no wau i kekahi poe peia ma Honolulu, a ua ike au ua ola maoli lakou.”

            Mahope o ka pau ana oia mau haiolelo, ua hele aku keia a me kaia e ike i na hoaloha ma ia aina pilikia a hiki i ka aneane ana oka manawa e huli hoi mai ai ka mokuahi Waialeale no Honolulu nei. I ka aneane ana ia manawa, ua piha ku’i ke awa o Kalaupapa i na kanaka, a ia manawa i ike ai na makaikai i na pua’i like ole o keia a me keia ano, a he ku i ke aloha ke nana aku i na hoaloha au i ike ai mamua, ua ano e loa ko lakou helehelena, a hiki ole ia oe ke hoomaopopo, koe wale no na lakou e hai mai i ko lakou mau inoa a mea na wahi a lakou i hele mai ai.

            I ka nana aku, o kakahi pilikia nui iwaena o kela poi e noho la ma Kalaupapa a me Kalawao, oia no ka loaa ole o ka mea @ana e, lapaau i na ma’i, ma ke ano lapaau i na mai” pake, o ke kauka @ noho la malaila, o ka haawi wale no kana i laau no na ma’i liilii, e laa ka fiva, nalulu, a pela aku.

            Ma ka nana ana i ke kulana o ke kahua o na ma’i lepera, he kahua akea maoli, a ke ulu nei ka mea kanu a na ma’i, oia ka maia, ko, uala ipu, a pela aku; ua aike Komite a me na makaikai i na mea ai a na poe e noho la ma ua kahua la, kahi i oleloia “ka luakupapau hope loa o na kanaka Hawaii.”

            Aia he mau @ipi lehualehu ke holo la ma ke kahua o na ma’i no ka Papa Ola, a ke loaa mau ne i na mai’i ka waiu mai na kumullau bipi mai; he mau kanaka okoa ka mea nana e uwi i ka waiu. He walohia maoli no ke kaawale ana o kekahi lala o ka ohana, aka, ina e hiko aku ma kela wahi a walea iho ka noho ana ma ia aina, e ano oluolu maoli ana no ka noho ana i ka nana aku, loe wale no ka ike ole mai i ka ohana a me na makamaka. I ka nana aku o ka mea kakau, he mea maikai no e loaa i ka lehulehu he manawa i ka makahiki e ike ai i na poe i hookaawaleia mai ko lakou mau ohana; aole no paha he mau pilikia e loaa ana ma ia mea, aka, e lilo ana nae ia he mea e hoomalielie ia ai na manao huhu iwaena o ka lehulehu no ka lwaeia o ko lakou mau ohana mai ko lakou mau home aku.

            `Ke haawi nei ka mea kakau o ke KUOKOA a me PAEAINA i huiia i ka mahalo a nui ia Wm. H. Tell me kana wahine a me na kaikamahine elua, no na kokua i loaa mai ma kela aina malihini.

 

KOHO BALOTA NIKIPOPO

 

NO KA MEA OI O KE AKAMAI A ME KA ELEU.

 

Lawe a Lilo o P. Lishman.

 

Na Makana e Loaa Ana.

 

Ka Helu Umikumamalua Ana.

 

NA BALOTA.

 

E pau ana

Iulai 8. H@ina

 

HONOLULU.

 

H. WODEHOUSE 0 14

GEORGE LUCAS 0 8

CHAN WILDER 0 36

E. WODEHOUSE 0 17

C. CONRADT 0 12

H.M. WHITNEY, JR 1 21

CHARLES WILDER 1 11

W. LUCAS 7 95

J.O. CARTER,JR. 4 372

JAMES LEMON 6 19

 

HAWAII.

 

SIMMONS 0 1

M.K. KEOHOKALOLE 0 5

J. THOMPSON 0 11

KEIKIALII J.K. KALANIANAOLE 0 7

GEORGE ROSA 0 2

JNO. REIEDENBERG 0 1

PALMER WOODS 0 3

STEPHEN MAHAULU 0 1

J. PERRY 0 1

D. KAMAKAUAHOA 0 5

A. LAWELAWE 0 1

T. PRYCE 15 64

 

CRESCENTS.

 

C. WILLIS 6 30

GEORGE ANGUS 205 1015

W. WILDER 1 35

P. LISHMAN 178 1060

LIONEL HART 4 22

J. SOPER 6 91

C.J. HOLT 0 1

F. WOODS 0 1

J. GRUBE 0 2

D. CARTER 0 1

 

KAMEHAMEHA.

 

S. MAHUKA 14 807

ROBERT BAKER 0 4

PHILIP DAVIS 0 58

W. AHIA 0 1

C. KAANOI 0 1

ROBERT PAHAU 0 26

G. CUMMINGS 0 14

W. MEHEULA 0 21

J. HARBOTTLE 0 3

            HUINA 448 3904

 

NA MAKANA E HAAWI IA ANA.

            Makana Akahi.-He palapala holo makaikai manawalea i ka Lua o Pele a hoi mai, ma ke ala aku o Hilo, maluna o ka mokuahi Kinau, me ka lilo ole no ke kaa hoolimalima a me ka lio mawaena o Hilo a me ka Lua o Pele, a me na lilo ole o ka noho ana i ka Hale Hookipa. E pau ka mana o ka palapala ae holo he hiki i Dec. 31, 1892.

            Makan Alua.-He iwakalua Kumamalima Dala Gula Amerika.

            Makana Akolu.-He hookahi makahiki lawe wale me ka uku ole i ka nupepa puka la P.C. Advertiser, a me $10 gula pakui.

            Makana Eha,-He hookahi makahiki lawe wale me ka uku ole i ka pupepa puka la P.C. Advertiser a me $5 gula pakui.

            Makana Elima,-Hookahi makahiki lawe wale me ka uku ole i ka nupepa puka la P.C. Advertiser.

Hoolaha Hou.

 

            KE HOOLAHA IA AK@ NEI KA LO@EINA mea a pau ua @ aenei ka @ @(rest of paragraph not readable.)

 

Hoolaha Hooko o ka Moraki a me ke hanai.

                        I KULIKE AI ME NA HOO@O ANA O KEkahi moraki i hanaia e JOSEPH NAWAHI a me EMMA A. NAWAHI, kao a wahine, no Hilo, Hawaii, laoa a eina, ia James K. Keka@ia o Waiohi@u, Kau, Hawaii. Maka ia @ o Novemaha, 1830, i kopeia lioko o ke keena Kaka@@ Kope o ke Aupuni. Buke 1@, a ma na a@ o @ 440, ke hoolaha ia aku nei ka lohe ke ma@ @ ke nei ka mea e paa nei i ka moraki e @ @ aku no ka uhaki ia o ka ae@@ke, oia ka @ooka ole ia o ke kumup@@ a me ka ukupanee i ka wa e hookaa ai.

            Ke hoolaha hou ia aku nei ka lohe o na waiwai a pau i pea ma ua moraki la, e kuai ia aku no ma ke kudala akea ma ka Hale Kudala o Jas F Morgan, ma Honolulu, Oahu ke hiki aku i ka POAKAHI ia 8 o AUGATE 1892, ma ka hora 12 awakea o ia la.

            O ua mau waiwai la i paa i ka moraki, penei ke kuhikuhi ana:

            1,  O kela mau ain a pau i kuhikuhi ia, oia no na aina i paa mua i ka moraki ia e na mea aina la John A Scott ma ka la 11 o Novemaba, 1890, a i kopeia ma ka Buke 126, a ma ka aoao 444, a oia kela (1) nay auba a oay u kuhikuhi ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 1370 i haawiia ia Nahala, e waiho la ma Palima a me Paoau, Kau Hawaii, nona ka ili ke 171.5 mau eka 2 he 30.25 mau eka iloko o ka apana 2 o ka Palapala Sila Nui 6844, Kuleana Hoona Aina 7312 ia M Keawe. O kela mau aina a pau maluna ae, ua lilo mai ia Emma A. Nawahi ma ka palapaia kuai a Hookoho a me kekahi poe e ae ma ka la 13 o Sepatemaha, 1883, i kope ia iloko o ka Buke 88 aoao 91, (4) he 3 11 mau eka i ike ia o ka apana 2 o ka Palapala Sila Nui 4670 a Kuleana Hoona Aina 4738 ia Makaliilii, i lilo mai ia Emma A. Nawahi ka ke kuai mai ia Ainaiki, (5) he 2 1-3 mau eka iloko o ka Palapala Sila Nui 960 ia Keala, i lilo mai ia Joseph Nawahi m ke kua mai ia Lupenui me Paahao na hooilina o Keola ma ka palapala hoolilo i kakauia ma ka la 11 o Aperila, 1884, i hoopaa ia ma ka buke 90, aoao 403.

            2.  O kela mau aina a pau i kuhikuhi ia a i paa mua i ka moraki ia e na mea nana i moraki aku i ka Hilo Sugar Co. ma ka la 11 o Movemaba 1890, i hoopaaia ma ka buke 126, aoao 440, a oia: (1) kela mau aina i lilo mai ia J Nawahi ma ke kuai mai ia B Pitman mai a me kekahi poi e ae ma ka la 6 o Iune, 1871, i paa ma ka buke 33, aoao 67, nona ka ili he elua mau eka; o keia apana aina, ua paa mua no i ka moraki ia, (2) he 1.53 mau eka i kuhikuhi ia iloko o ka Palapala Sila Nui 1238, Kuleana Hoona aina 1107 ia Lahaina, a i lilo mai ia J Nawahi ma ke kuai mai ia Keaka mai ma ka la 24 o Okatoba, 1882, i hoopaaia ma ka buke 79, aoao 46, a ma ka palapala kuai a Joseph Keawe o ka la 10 o Novemaba, 1883, i hoopaa ia ma ka buke 85, aoao 146, a ma ka palapala kuai a Kuike me Kapa, o ka la 14 o Kovemaba, 1883, i kopeia ma ka buke 87, aoao 79.

            3.  O kela mau aina a pau i kuhikuhi ia a i paa mua i ka moraki ia i ka Hakalau Plantation Company ma ka la 11 o Novemaba, 1890, i kope ia ma ka buke 126, aoao 442, a oia (1) kela mau aina i kuhikuhi ia iloko o ka Palapala Sila Nui 2999 ia Niau, nona ka ili he 100 mau eka ma Opea, Hilo, i lilo mai ia Emma A Nawahi ma ke kuai mai ia Niau mai a me kana wahine, ma ka la 20 o Novembaba, 1882, a ikopeia ma ka buke 79, aoao 45. (2) O kela mau aina a pau i kuhikuhi ia iloko o ka Palapala Sila Nui 7700, Kuleana Hoona Aina 3993 ia Hoomoo, nona ka ili he 2485.5 mau anana ma Kukuau, Hilo, i lilo mai i ua Joseph Nawahi la ma ke kuai mai ia Kahi ana a me kekahi poe e ae ma ka la 17 o Okatoha 1883, i kope ia ma buke 86, aoao 6.

            4.  Na apana aina elua e waiho ia ma Kaunaloa, Puna, Hawaii, (1) oia ka aina i kuhikuhi ia iloko o ka Palapala Sila Nui (haawiia) 2807 ia Hoonuu, nona ka ili he 200 mau eka; (2) oia ka aina i kuhikuhi ia iloko o ka Palapala Sila Nui (haawiia) 2165 ia Kanakaino, nona ka ili he 96 mau eka.

            5.  Na hoolimaiima ekolu o na aina ma Kupahua a me Kalapana, Puna, Hawaii, (1) oia ka hoolimalima o ka aina i kuhikuhi ia iloko o ka Palapala Sila Nui (haawiia) 1011 ia Lainaholo a me Keahi, nona na eka he 452 no 10 mau makahiki mai Iulai 1, 1886 mai; (2) ka hoolimalima o ka aina i kuhikuhi ia iloko o ka Palapala Sila Nui (haawiia) 2372 ia Ili, nona ka ili he 356 mau eka, no 10 makahiko mai Feberuari 24, 1886, a me ke kuleana o Malihiui Kaluna a me kana kane i ua aina la no 15 mau makahiki mai Aperila 13, 1887 mai; (3) ka hoolimalima o ka aina i kuhikuhi ia iloko o ka Palapala Sila Nui (haawiia) 2723 ia Kanakaole, nona ka ili he 70.8 mau eka, no 15 mau makaiki mai Aperila 19, 1887 mai.

            6.  O na holoholona a pau i oua ia e ua Joseph Nawahi la.

            7.  O na lako hale a pau iloko o na hale o ka mea moraki aku ma Homelani Home, Hilo, Hawaii.

            8.  O kela hoolimalima o Piopio mai ia Mrs. B P Bishop mai a me C R Bishop ia J Nawahi, i kakauia ma Dekamaba 10, 1883, i kopeia ma ka buke 97, aoao 23, no 10 makahiki mai Okatoba 1, 1883 mai ma ka $400 uku hoolimalima o ka makahiki.

 

JAMES K. KEKAULA, Mea e paa neii ka moraki.

Thurston me Frear, na Loio no ka mea e paa nei i ka morak. 2398-11

 

NA PUUKANI

Kamehameha.

           

            E hele kaapuni ana na Puukani o ke KAMEHAMEHA GLEE CLUB i na Mokupuni o Hawaiine me ka huaipau aku i na kani o ko lakou mau kileo like ole, e haalele ana ia Honolulu nei me ke ahiahi o ka la 15 o Iulai.

            O ka lakou ahamele mua e haawi ana, ma

Lahaina, Maui,

I ke ahiahi o ka la 16 o Iulai, 1892

Mahope aku olaila, e kipa ana ma

 

Wailuku me makawao.

Mailaila aku, e holo ana no

KAU me HILO, hAWAII

. 2397-2t

 

Hoolaha e Lawe i ka Aina no na Hana Alahao.

            Ke HOOLAHA AKU NE KA HUI ALAHAO me AINA OAHU i kona makemake lawe nona mea pili i kona alahao i na pono a pau, ina he pono, o ke Aupuni Hawaii ilioko a i kela apana aina e waiho la ma ka Apana o Honolulu i kuhikuhi la malalo iho:

            “E hoomaka anama ke kia hoomanao ma ke kihi Komohana o ka Palapala Sila Nui Helu 1879 1-2 ia W L Lee, alaila Akau 33 deg. 21 min. Kom 320 kapuai e pili ia me ke Kuleana Hoona Aina 7713 Ap 49 alaila H. 11 deg 30 min Hik 830 kapuai a hikii ka laiua he 6 kapuai ka hohonu o ke kai i ka wa kai mau, alaila holo ma ka laina 3 kapuai ka hohonu, Ak 33 Hik 11@ kapuai, alaila AK 56 Hik 84 Kapuai i ke kihi Komohana Akau o ka uwapo o ka Hui Alahao a me Aina o Oahu, alaila AK 64 Hik 91 kapuai i ka laina e holo la i ka aoao Komohana Hema o ka Palapala Sila Nui 1879 1-2, e haalele ana i ua laina la 0 3 kapuai hohonu Ak 31 deg 30 min Kom 25 kapuai a hiki i ke kihi Hema o ka Palapala Sila Nui Helu 1879 1-2 alaila AK 31 deg 30 min Komahan 383 kapuai e puli la i ka Palapala Sila Nui Helu 1879 1-2 i kahi i hoomaka ai, he ili nona ka nui he 2 3-10 mau eka, o ua aina la, oia kekahikapa o ka aina ma ke Kulena Hoona Aina Helu 13@ ia W Sumner, nona ke kuleana ia ua aina la i lilo mai i ka Hui Alahao me Aina o Oahu.

HUI ALAHAO A ME AINA O OAHU. @    Na J H Patt, Peresidena

 

Kuai a k Luna Hooko Kauoha i ka Waiwai Paa.

MALALO O KA NANA O KEKAHI KAUoha i hoopukaia e ka Aha Hookolokolo Kiekie ma ka hooponopono waiwai i ka la 13 o Mei, 1892, ma ke noia ALEXANDER J. CARTWRIGHT, Lunahooko Kauoha o Eliza Wood Holt i make, e noi ana e haawi ia mai ona kauoha e kuai aku i kekahi aina o ka mea i make, ua hoomana ia mai au e ua A.J. Cartwright Lunahooko Kauoha la, e waiho aku no ke kuai kudaia akea ma kuu Hale Kudaia ma Honolulu, i ka POAONO, la ia o lune, 1892, ma ka hora 12 awakea o ia la, i na aiua a pau i kuhikuhi la malalo iho:

1.        O kela apana aina a pau e waiho la ma Kapuukolo, Honolulu, nona ka ili he 3 io o ka eka, a i kuhikuhi la maloko o ka Palapala Sila Nui Helu 1980 a Kuleana Hoona Aina Lielu 1039 i hoolimalima ia ia J.F. Colburn no ka $120 o ka makahiki.

2.       O kela apana aina a pau e waiho la ma Kalawahine ma Honolulu no, a i ike ia ka aina o Apale ao ia ka aina i kuhikuhi ia ma ka Palapala Sila Nui Helu 1107 a Kuleana Hona Aina Helu 1037.

3.       O kela apana aina a pau e waiho la ma alanui Papu, Honolulu a e noho ia nei e J.J. Cardeu ma ke ano hale ohana, e pau ana ka hoolimalima i Mei, 1894, ma ka uku hoolimalima he $480 o ka makahiki.

4.       O kela apana aina a pau e waiho la ma alanui Papu, Honolulu, a e noho ia nei e A.W. Clark ma ke ano hale ohan ma ka uku hoolimalima he $480 o ka makahiki.

5.       O kela mau apana aina a pau e waiho ia ma Palama, Honolulu, a oia na apana 1 a me 2 iloko o ka Palapala Sila Nui Helu 2594 a Kuleana Hoona Aina Helu 837 e paa nei malalo o ka hoolimalima ia Ahui no ke $80 o ka makahiki.

O keia kuai ana maluna ae, aia ka lilo a aponomai ka Aha nan i hoopuka i ko kauoha e kuai.

Kuikeke dala ma ke gula o Merika Huipula. O na uku hana palapala i ka me e liko ai. No na mea i koe, e ninau ia A.J. Cartwright.

JAS F. MORGAN. Luna Kudala

            Us hoopanee hou ia ke kuai maluna ae mamuli o ke kauoha a ka Aha a ma ka ia 23 o Iulai, 1892, hora 12 awakea. 2395-4t@

 

Olelo Hoolaha.

            MA KA LA HOIHOI EA POAONO, IULAI 30, 1892, e waiho aku ana makou ao ke kuai maloko o ko makou pa pipi e kokoke ia i ka Halekuai o Apo ma Koloa, i na lio maikai a me na lio keki a me kekahi mau hoki.

            Eia he mau lio maikai kau noho, he mau lio kaa, opio. I ao ia a i ole ia, na lio wahine hoohapai keiki me ke keiki a keiki ole ma na kumukuai makepono loa.

KOLOA SUGAR COMPANY 2396-4ts.

 

Hale Hana Kopa O Honolulu,

 

Ua paa aenei ka Hale Hana Sopa Maha Hou o ka poe no lakou na inoa malalo iho a ua makaukau lakou e hoolawa aku i ka poe piepiele i na

 

Kopa Maikai Loa Maoli

I hookomo ia iloko o na Pahu 100 paona mai ke 42 a 36 auka Kopa pakahi.

 

Ke hooia nei makou i ka oi o la MAIKAI o ka makou Kopa MAMUA O NA Kopa o waho mai.

           

            Ua kuni ia mawaho o ko makoa mau Pahu me ka hoailona “HONOLULU SOAP CO.,” a e

Kuai ia e na Halekani Liilii a Pau.

HUI HANA KOPA O HONOLLULU

M.W. McChesney & Sons, Na Elgena. @

 

P PUHALAHUA. LOIO LOIO LOIO

            Ua ae ia mai au e kawekawe imua o na Aha Hoomaiu a me Apana a pau o ke a Aupuni He Agena Hooialo Palapala no ka Apana a Hana Mokupuni e Maui.

            E loaa no au i ka i a P@@@@@ ma liana i kekahi manawa

 

Olelo Hoolaha.

            UA KAPU KA HELE ANA ONA PUAA MA kuu aina ma Honoaula, Maui i kapa ia “ROSE RANCH’, ke loaa e heie ana maikila e pepehi ia ana. Ua kapu a@ ka hele ana na kanaka ina keia wahi, niu @(rest of line not readable) a@ io o Chas Bucha@ ( rest of line not readable) i keal aina, ua pili keia i ka @(rest of line not readable) na holoholona a lakou i ka @(rest of line not readable) hewehe i na puka F. @(rest of line not readable) ili auanei he pilikia, mamoli @(rest of line not readable)  KIMO PELEJANI @    Honolulu, June @

 

J. HOPP & CO.,

Na Poe Hana ma na Lako Hale o na ano a pau!

Hana Moe, Na Uluna Pulu, Etc.

Noho no ka Hoolimulima @, ua Lako Hale me ke kumuhuai e mi.

Honolulu. 22@7 a

 

Hoolaha a na Luna Hooponopono Waiwai.

                        OIAI UA HOOKOHU PONO IA MAI NA MEA nona na inoa malalo iho i mau Lunahoo ponopono no ka waiwai o Peter Fernandez o Honolulu, Oahu i make nolaiia ke hoolaha ia aku nei ka @ a pau he mau koina ka lakou i ka waiwai o ka mea i make e waiho mai i na mea moma na inoa malalo iho ma ko laua mau wahi e ia welawe hana nei i h@kiolo pono ia a me na hila oiaio, ina ke paa ia nei ma ka moraki paha a anu e ae. Waieku mai o na malama eono mai keia la aku a i @le ia e hoole mau ia aku no. U ka poe a pau i @ i ka mea i make, ke kauoha ia la aku nei lakou e hookaa koke mai.

ABB. FERNANDEZ.N. FERNANDEZ

Na Lunahooponopono Waiwai o PETER FERNANADEZ i  June 28, 1892.  2396-4t

 

Hoolaha Hookapu Komohewa.

KE HOIKE IA AKU NE KA LOHE I NA Ona a pau o na holoholona e helehewa la maluna o ko makou mau Aina ma HUMU ULA a me ka hapa mauka o Piihonua, Hilo, Hawaii, o lawe koke aku ia lakou me ka hookaulua ole, a i oie ia e hoopili no e iiku me ka piha o ke kanawai.

HUMUULA SHEEP STATION COMPANY

Na Armin Hankerr. Kalaieha, Apr. 8, 1892.

 

Hoolaha Hookapu Aina.

            KE PAPA A HOOKAPU LOA IA AKU NEI ka holo ana o na holoholona o ka poe e ae maluna o na aina hanai holoholona o u ma @ honua a me ka hapa mauka o Homunia, Hilo, Hawaii, a ke kauoha la aku nei e hoonee aku i na holoholona me ka hookaulua ole, a i ole e hoopii ia no e like me ke kauawai.

J.T. BAKER .

Hilo, Hawaii, Mar. 31, 1@

 

Hoolaha Hooponopono Waiwai.

            MA KA WAIWAI O J W OPUNUI O EWA,  Mokupuni o Oahu, i make kauoha ole ua hooponopono no ia waiwai, nolaila o ka poe a pau i ale i ka mea i make ma keia ke kauoha ia aku nei lakou e hookaa koke mai la’u ma ko’u keena ma Aliiolani Hale, Honolulu a o ka poe a ka mea i kamke i aie aku ai, e waiho mai lakou i ka lakou noi ma ko’u keena iloko o na mahina eono.          HENRY SMITH

Lunahooponopono o ka Waiwai o J W Opunui, Honolulu, June 18, 1892     2395-3t

 

Olelo Hoolaha Hookapu.

E IKE NA ME A PAU MAI KEIA LA AKU, ke papa a hookapu loa ia aku nei ua mea a pau aole e komohewa a lawe wale paha i na mea ulu mailuna aku o ka lii aina o Kukuihae e waihola iloko o ke ahupuaa o Kaloko ma Kona Akau, Hawaii, oia hoi ka ili aina i ilio mai ia’u ma ka hoolimalima mai na Kahu Waiwai mai o ke Moi Kalakaua, e like me ua palena oiaio mai ka wa kahiko mai, a i hooholo a hoolalo hou ia hoi e a’u a me Keoki Mao, no ka hoomaopopo pono ana i na palena o ko maua maui ili aina pakahi e like me ia i hoolimalima ia ai e maua. Nolaila, o na poe e kue ana i keia a loaa aku la’u maluna o kahi i hoikela, alaila e hoopii ia no ma ke kanawai.

KELIIHELEPO. Kaloko, Kona Akau, Hawaii, Mei 24, 1892.    2396-4tP