Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 39, 24 September 1892 — AHAOLELO O 1892 [ARTICLE]

AHAOLELO O 1892

[Koena La Hana 88.] Akoakoa hou ktt ha\e i ka hora 1:30. Olelo o Koahou, aia na ka hapanui o na hoa kohola e hooholo i ka olelo hoohoio. He elua mau hakahaka e waiho nei. Nolaila manao oia, aole e hiki ke noonoo ia keia olelo hoohulo. Oia ke ano i kona heluhelu ana i ka pauku 41 o ke kumukanawai. Nolaila, o koho ana oia ma ka aoao hoopanee loa i ka olelo hoohoio. Kamailio o Wilder—Ua kokua oia i ka olelo hoohoio no na kumu penei: He elua pule i hala aku, ua kipaku la ka Aha Kuhina. Ua ike ia e na mea a pau, ua waiho ia aku he kahua e ka hapanui ona hoa. O ke kahua, ua iawe īa aku e ka hapanui, a oia no keia, na ka lahui e hoomalu i ka aina ma o ka Ahaolelo la, a nolaila, he mea pono e loaa he ieo i ka Ahaolelo i ka wae ana i ka Aha Kuhina. O ken kahua, ua hoike ia aku i ka Moiwahine eke Komite o ka hapanui i kakau inoa malalo o kekahi olelo hooholo, oia he iwakalua-kumamahiku i kakau me ka makau ole, he eono i ae e kakau inoa malalo o ke kahua, aka, malalo nae o kekahi kumu, Ua ae ia, ua hana ka Moiwahine e iike me ka makemake o ka olelo hooholo. Aole oia i ae ua hana pela. Ma ka pane i ke Komite, ua kahea aku oia ia Mr. Peterson e kokua iaia ma ka wae ana i ka Aha Kuhina. Aole i makemake ka Hale i kekahi kokua. Ua noi ia aku oia e kahea mai i kekahi lala 0 ka aoao kue nana e wae i ka Aha Kuhina, aole o ke kokua aku iaia i ka wae ana. Heaha ka hana mua i ko Mr. Peterson wa i kahea ia mal ai? Ua halawai ke komite me ia a ua hookikina mai oia e paa no he elua mau inoa o ka Aha Kuhina mua, a owai īa mau inoa? O na inoa no elua o ka Aha Kuhina i kipaku mua ia aku ai. E loaa anei ka lokahi ke onou ia mai he elua o na kuhina i kipaku ia no ka hilinai ole ia? Aole, a malaila i pau ai, nolaila ua hoike aku o Mr. Peterson ika Moiwahine, aole e hiki iaia ke wae ī Aha Kuhina. Heaha aku ka hana 1 koe? Ua lohe ia mal, ua wae ia he Aha Kuhina na kekahi mea aole he hoa no keia liale, aka na ka poe mawaho, owai la ia, o ke Akua wale no ka ike, ua maopopo ia'u aole au i ike. Heaha ka hopena? Ua lohe ia ma na wahi a pau o ke kulanakauhale i ka Poaiima i haia, ua paa ka Aha Kuhina a e kukala ia mai ana, aka i ka wa hope loa, ua hoole kekahi, a noiaila ua hoopanee ka Hale aī ka Poakahi. Ia manawa mai, aia he wawahi ana o ka pepa hahau. Mahope o ka hoole ana o ka inoa i hoomaopopo ia oia ke Kuhina Waiwai, ua imi hele ia aku e hoopiha i kela hakahaka, ela nae ua hoole wale no ka poe i noi ia aku. Mahope loa, akahi no a noi ia mai ke Kuhina Waiwai o keia wa e wae. Ua hiki anei i ke Kuhina Waiwai o keia wa ke olelo mai oanal wae keia Aha Kuhina? Aoie e hiki ia'u ke manao aku e

aa mai ana oi:i e olelo pela. Ua kena wule īa nial no oia c hoopiha i ka makalua hakahaka o ka Aha Kuhina i kui mua m. Ina hoi oia e olelo mai ana nana i wae i keia Aha Kuhina, alaila, ua hoowahawaha loa maoli oia i kona poe hui hope loa iho nei a me ka Hale. Ua iawe mai oia i ke koikoi mai ka Moiwahine mai f a kuene iho la maiuna ona. Ua olelo ia, o ka poe e koho ana mahope o keia olelo hoohoto, he poe hoohui aupuni waie no. Ina pela, aole loa aa i ike. Aole au e kapa aku ana, eia ka Aha Kohlna ma ka aoao o ka bila lalu piliwaiwai; aka, ke kapa nei au, o ka poe i ma* kemake i ka biia iulu piliwaiwai, oia ke kokua aoa e hoopaa i keia Aha Kahina. O na olelo hooweliweii iho nei a Kaanamanao, no ke kipaku ana i na Kuhina, aoie loa ia he omi • hooioli si I ko'a manao, a iole ii i u hoa o ka Hale. Ui oleio iho nei kekihi hoa, aa moe iho

o Ashford a me Kakina e like me ka Ikma a me ka hipa, no ke ake • komo i ka Aha Kahina. Aole o'a maoaoio ia men, aka, Me manaoUna ko'o e iooa ona poe k&paka maikai e iike me laoa. H Manaoo Kapahu, he oieio hooholo kue keia i ke Kamakanawai, no ka mea aole i ioihi iho ka manawm e ike ia ai ka hana hew* a na Kahloa. Ninaa oia i ka mea nana i lawe mai ka oielo hoohok> ina paha he manao kona ua kue i ke Kumakanawal ka oleio hooholo? Pane o Smith, ao(e ioa. Ua hookaka ke Kumukanawai ala ka loihi o ko ka Ahi Kuhina noho ana maiu* na o ka hilinai o ka Haie Ahaoieio. Kamailio o Bosh, o ke kahaa a ka Aoao Libaraia, ota ka hoomau aku i aupuni na a no ka lahnl, aole hoi kokua i ka Aha Kuhina e ku ole ana maluna o ia kahua. Maluua 0 ia kahua, ke ku nei oia a kue aku 1 ka poe|e hoopaialeha ana i Ka hoopau aku i na ino e iaha nei. Ua no ia kakou e hele mai ianei a e laikini aku i na hana karaima, e hoomanawanui i ka aha Kuhina e hookaukuu waie ana i na karaima, piiiwaiwai, sifa, a pela aku. Ina he kumu e ae kekahi nana e alako i ka aina i ka hoohui aupuni, alaiia oiaanoaupuni auanei e iike me ko keia i keia wa ka mea nana e awiwi. Aohe kanaka e ku ana malana o ke kahua, e ae e hoomaiu ia iakou i keia wa e ka poe ino. O Enelani ke kahua oiaio o na aupuni alii kuokoa. Ke noho alii nei ka Moiwahine Victoria no ka pono o ka lehuiehu, aole ona hoomaiu no ka pomaikai. o ka poe kakaikahi. He eiua o na kuhina i kipaku ia aku i hoihoi hou ia mai nei, a he elua i wae ia mai kahi poai uuku loa ae, oiai e hookae loa ia ana ka aoao hapanui o ka Haie. O kekahi o na Kuhina, ua olelo aoie e noho pu me kekahi o na kuhina e noho pu nei. A oiai e imi pomaikai aku ana kakou ia Amerlca Huipuia, eia nae ua kahea mai nei ka Moiwahine i ke k.inaka nana i lawe mai i kekahi oielo hoohoio hoohaahaa i ke Kuhina America, a i kiola ia ai ua mooielo ia e ka Hale mahope iho. Ua kuoioi maoii ke Kuhina mua i pau a me Mr. Neumann o ka hoi hou ana mai nei mahope o ko laua kipaku ia ana aku, a pela aku, a pela aku.

Kokua loa mai o losepa i ka olelo hooholo. He mea pono eku ka Haie malunu o kona mau kahua, a i ka wa e lke ia aku ai he aha Kuhina liuu, ibc cl«a boa o aha L-nhina mua i kipaku ia, aoie e pono e kokua. Ua like pu me ka ilio e hoi hou ana eai i kona luai. Aole e hiki i ka Hale ke kakoo i ke kanaka lolelaa. Eia iioko o ka Aha Kuhina, ka mea i oleio iho iloko o eiua hebedoma i hala aole e noho pu me kekahi o ka poe e noho pu nei me ia. Aole ona makemake i na Kuhina o ia ano. Kokua o Pipikane i ka hooholo loa aku ika olelo hooholo. Ua maopopo wale no iaia na moolelo o keia poe kuhina. Kamailio mai o R. W. Wilcox, o ka ninau wale no, ua hilinai a ne* keia Hale i ka Aha Kuhina, aole paha? Ua olelo ia na ka Moiwahine keia Aha Kuhina a he hana pono ole iaia ke kipaku ana aku. Kokua o Kanealii ma ka hoopanee loa ika oieio hooholo. Aole he hewa a na kuhina i hana ai e ku ai keia olelo hooholo. Manao ke Alii Pua, he hana hilahiia ole loa ka hoao ana e kipaku aku i ka Aha Kuhina mamua o ko lakou hoao ana e lawelawe i ka hana. Kamaiiio loihi mai o Kauhi ma ke ano e haawi ia aku i manawa no ka Aha Kuhina e kipaku ai i ka Ilamuku ame na luna anpnni kolo-

he e ue. Oieio mai ke Alii Kauhane, aole he oiaio iki ka mea e olelo ia nei, o ka poe e kokua ana i ka oleio hoo* hoio, he poe hookahuli aupuni iakou, ake oihana, a pela aku. No ka mea, aole oia i ake iki no ia mea. Ua hoike aku keia Hale i ka hilinai oie ia eiua o na lala o ka Aha Kuhina he eiua hēbedoma i haia aku, aka aole nae he mea i uiia Iho nana e hoololi i kona mauao. He mea pono e hoomaa ia na maa o Enelani maanei. Manao o White e kali a ike i ka na kunina mea e hana ai. Aole e holo ana olelo hooholo, a nolaiia e waiho a hoopiha ia na noho hakahaka.

Kamailio mai o Kuhina Neumana he mau wahi oleio auka wale no kana e manao ana e kamailio, a o ke kumu, lie uoku loa na manao maloko o ka olelo hoohoio i makemake ia na pane ana mai ka Aha Kuhina aku. Aote oia i makemake e noi aku i ka hale e hoonoho oo ia ia ma ka noho o ka Loio Kuhma, aka, he manaolana kona e hana ana ka liale ! ka mea pono a kaulike. Ua lawe pupoahnlu ia mai keia olekx. Aia aloaa he iwakslca-ku-mamalima poe ma ka ae alaila holo a o ka pau no iaoka Aha Kphina. Manao oiaoke kumu! lawe popii*

ahala U mml al oks olelo hooholo loamoii ooiioke sdo opiopio o iui makahiki o km mea oana i iave mai t imeka opiopio pa o ka me* nana i kokaa. loa e hoio ka oielo boohc4o e waiho iho oo ka Aha Kahir*a i ko lakoa ooho me ka haaheo noL Kamailio loihi mai ke Alii Kakioa ma ka aoao kokaa i ka olelo hoohoio. | (E ioaa no kana haioieio ma ka pepe, o keia pole ako.) Ma ke noi a ke Alli Pete«oo, ua hoopanee ka hale a ooho hou i ka hora 7:30 o ke ahiahi. HALAWAI AHIAHI. Akoakoa ka hale ma ka hora 7:30. Olelo ka L. M. Waipaiiani, ua oai na oleio i kamailio ia ana hol i lohe al i hiki a i lawa iaia ke hooholo i kona manao. Ona oieio e pii» ana no ka piiiwaiwai a me ka opiuma, aoie ia i piii i na Kuhina hou e noho nei i keia wa. Ua oielo ka Lana o ka Apana Ekahi, ona hoa e kokua ana i ka biia kanawai iulu he poe kakoo iakou i ka Aha Kuhina. Kakoo oia i ka Aha Kuhina, aole oae ika bila kanawai iulu. (Luna WaJia—Hauoli au i ka lohe ana i kena.) Ua kuhea ia mai ke aiakai 0 ka hapa nui o ka hale e ka Moiwahi e hoonohonoho i Aha Kuhina, 1 kuiike ai me kekahi manao o ka oieio hoohoio i waiho ia aku imua ona. Aole he wahi oieio i hoike ia e piii ana no ko ka hale kaohi ana i ka mana kuleana e hoopau nku ai i ka Aha Kuhina. Ua iawelawe ia keia ano hana maloko waie no o kekahi aha haiawai hoonohonoho Aha Kuhioa, a aoie īnaioko o ka Ahaoleio. Ina ua ioaa ka hiiinai ia o keia Aha Kuhina e ka poe mea dala, aiaiia, e noho no iakou. Oka mea wale no e ike ia ai o ko lakou hilinai ia oia no ka hoao ana aku ia iakou. No na mea e pili aua ika hoopae opiuma a me piliwalwai, ua iaulaha mua ia mau mea iioko o ka makahiki 1890. O ka makahiki ia ona hana mana. Lilo ka opiuma i uinihapa, a pela aku. He mau hoike Komite kekahi e pili ana i ka opiuma. A ina e hoopaakiki ka Loio Kuhina mahope iho o kona ike ana i ua mau hoike la, alaila, o kona wa ia e kokua ai i ka hoopau ana aku i ka Aha Kuhina.

Ke Alii Peterson.—Nui ka'u mau oieio i lohe mauiua o ka hoomaha ana o ka haie e pili ana no ke aupuni i hookeie ia e ka poe i koho ia e na makaainana. Nul na palahinu maioko o ia mau olelo. Uuku nae ka io. Aohe he pili no na mea ° Kumaiuo ia nei. Aole pela i hana ai ka Aoao Hoomaemae i ka M. 11. 1890. Aoie lakou i kono aku i ka Moi e kauoha mai i ke alakal o ka Aoao Hoomaemae Lahui e hoonohonoho i Aha Kuhina. Nui na kamailio kualehelehe n ke Aiii o Maui mai. Heaha ke kumu kue nui? No ka hoi hou ana ae he elua mau lala kahiko o ka Aha Kuliina mua iioko 0 ka Aha Kuhina hou. Nui kona kue ia. Ua kono ia oia e ka Moiwahine e hoonohonoho i Aha Kuhina. Haawi oia i ekolu makalua 110 ekolu iala o ka Aoao Hoomaemae. Ua hoole ia. Hooikaika hou a hooie hou ia no. Hoike aku au i ka Moiwahine aole he liiki ia'u ke hoonohonoho i Aha Kuhina. Kahea ia ke Alii Makapolena, Hoonohonoho oia 1 Aha Kuhina a oia ka Aha Kuhina e noho nei. L. M. Akepoka.—He hoa'ioha au no na laia a pau o ka Aha Kuihina i na no ko'u aoao lakou a no kekahi aoao paha. Aole loa nae au e kokua 1 kekahi lala kahiko o ka Aha Kuhina mua ina e hoi mai ana oia me ekolu mau anela hemolele hou. Ma ke kumu hea la i loaa ai he iaikini ia Mr. Numann e hiki ai iaia ke hoi hou ae iloko o ka Aha Kuhina (Mr. Numann.—l hoi hou ae au no ka neie o ia makalua, a i kumu no hoi e iilo ole ai ia oe.) Aole i ae laeiae ka lunaikehala o ka Loio Kuhina e waiho iho i kona noho i ka wa ona i kaiehu mua ia ai, a no ia kumu ua hoi hou mai nei oia. Aoie no i hoolohe ka Moiwahine, aka, ua hookohu mai nei no oia he elua o ua mau mea kahiko ala i hoopau la aku, a eia ke noho mai nei me ka oieio ana, " eia no maua la, c na keonimana. " Pela io no paha, aka, e akaheie, o hiki hou mai no auanei he wa, amaiawaaae kaiehu aku ai ia olua me o'u mau kamaa buti. [Akaaka.] Ua hoohaahaa ia ka Hale. O ka wakeia e maiama ia a, ka hanohano o ka haie, a e kipaku aku i keia Aha Kuhiua me ka hookalua oie. Ua iike keia Aha Kuhina me na aeahaukae he eha i ioaa aku i ka ona hale e pakaha ana i ka waiwai o kona pa hale Me ka ikaika o na lima a me na peku ana a ke kamaa, pau aku la iakou i ka puhee. Mahope iho lohe hou oia he nakeke. I heie hou aku ka hana ua hol mai be elua, a o ka ekolu o kekahi no o na kauwa i kokua iaia. O keia kanwa o ke Kuhina Noi no ia o keia Aha Kuhina hou. Ua like uo hoi me kekahi ano i'a i kapa ia he sucker. I koaa wa e aie ai 1 ka maunu ua aie ola i ka makau, Qftuoci • meke abo, a me ka opa

wale ana 110 i kona pa a-i e hen.»o ai loikao. Peia kakou e hana »i Uia. Oka oiaio vrale no, o ka Ilamaku o ke Aupani ka nwpa uui hookmhi mahope oka nohoaiiu Va ike na niea a pau i keia. Xana i kuhikuhi a alakai. Ua oielo ia he mau hana keia e hookomo hou ana i na waiwai iioko o ka mana o ka hookeie aupani. Kokua au ia iakou malalo o keia kumuhana hookahi, no ka mes, ua pono a ua poioleL No ka hopena o keia maa kamaiiio ua olelo ae oia penei: Ina oke Akua he Akaa ia, e koho aku laia, a ina o Bolaboia ke Akaa, koho aku iaia. ! Makemake ka L. M. Nawahi e haawl I manawa i ka Aha Kuhioa e ! hoopau ai ika Ilamuku. Ina aoie iakou e hana pela mahope iho o ka haia ana o ia manwa, e kokua no oia ma ka aoao e hoopau ana ia iakou. Ae oia e haawi i elua ia no lakou e hana ai pela. Mahope iho o na kamaiiio ana a ka Luna Nawahi, ua ulu ae ia kekahi mau ninau e pili ana no ko ke Alii Kanoa naiowaie ana aku mai ka Haie aku, oiai oia no kekahi i ka manawa i wehe ai na hana, a ua heie aku na kamaiiio a me na ninau ana a hiki i ka nui loa ana, a ua kuhi ia na ka Aha Kuhina keia mau hana. Iloko o ka uiuaoa ona leo ua hoopanee iho ia ka Ilale ma ke noi a ba Luna White a hiki i ka hora 10 o ka Poalia.