Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 40, 1 October 1892 — HALAWAI MAKAAINANA. Hooiaio ia na Moho Holo Alii. Walakahauki me Robikana. [ARTICLE]

HALAWAI MAKAAINANA.

Hooiaio ia na Moho Holo Alii.

Walakahauki me Robikana.

I ka po Poakahi iho nei, miiloko o ka Halepaikau ma Manamana, ua malamaia he halawai nui o na poe kolio aiii no ka hooiaio ana i na moho holo aiii Hanale Waterhouse a me Maka P. Robinsou i waeiaUa kaheaia ka halawai e hoomaiu e Mr. J. McCandless, a ma ke noi, ua kohoia o Hon. W. (?. Wilder i iunahoomaiu, Mr. »T. A. Low i kakauolelo n o Mr. W. L. Wilcox i maheleoielo. Mamua o ka hoomaka ana oua hana, ua wehewhe mai ka lunahoomaiu, o ka manao o keia haiawai i kaheaia ai, oia no ka hooiaio ana i na moho alii elua i waeia. Aole kakou e haiawai ana ma ke ano o ika aoao kalaiaina h«>okahi, aka e apono ia elua mau kanaka hoopono nana e hoopiha i na noho hakahaka. 0 na haiolelo o keia po, e lawe ia mai mai ka aoao Hoomaemae, aoao Liberala a aoao e ae. Ua maopof)o no i na mea a pau ina ke koho baiota i haia, na ka Aoao Lahui na moho holo aiii a na ka aoao Hoomaemae na balota; o ke kumu o ia hana ana, no ka mea ina he mau moho okoa ko ka aoao Hoomaemae ina ua pau ioa na Libarala i ka puka, aka ko ike nei kakou iloko o ka Ahaoleio ? « ua oi ae ka ino o kekahi mea mamua o ke koho aua i ka Libaraia. Nolaila, ke halawai nei kakou e hooiaio aku ika holo moho ana o Hanale Waterhouse a me Maka P. Robinson. Aole laua 1 paa mal&lo o kekahi hoohiki, aka f ua maopopo no ia kakou e hele ana laua e hana no ke aupuni maikai.

Kaheala ka Uon. L. A. Kaklna, a eia kana: Owau kekahi mea hoo-

ikaika i ke kau koho balota i hala e koho ia oa moho a ka aoao Lahai, aka i keia wa, oa loli aenei ko'u maoao ia aoao, ake ehaeha pu nel me ke kohola i ale ai ia loru. Ua kae 30 ia Akepoka, Buki me Wilikoki i ke kaa i haU me ka manao pono; aka, mahope mai; ua ola mai he mau ninaa a malao& olaila makou i kuikahi ai. He manaoio ko'u i ka nana ana i ke kahaa ma na aoao a pea, alalla komo na kapuai ma ka aodo aa i koho ai, a kakoo me na hooikaika ana a pau au i koho ai. Aole o'u naakemake no ke kanaka e noho kulanalaoa ana aia a ike i ka aoao hapaaui koho aku ia. Ke aaka mai nei ka poe pakaha i ka paa balota kaokoa, a oia kekahi kama a'u e koho a! ia baiota. Eia he nai waie na lohe no na poai opiuma iloko nei o ka aina. A ia a ike ia e kakoaana na makai i ka paa l»alota o Maile-Hapakini, alaila ua loaa ia kakou he pono e hoohuoi aku ai. Aole he mea o kakou e pane mai ana aia o Water-hou?e-Robin«on iloko o ka poal pakaha y a no ia mea e koho ana au ia lauu. Ua uiu ae he ninau hou, oia keia, e hoomaluia anoi ke aupuni e ka lahui, a i ole ia, e ka maua paha o ke kanaka hookahi. Eia au no ka lahui a pela no keia mau nioho. Aohe a'u mea e olelo kue ai no Maile, he kuai i'a maikal oia, a o Hapakini hoi, he lunakanawai hoomalu maikai oia ke loaa ka hihia, aka, ke hopohopo nei au ua paa kona ihu i kapunuku ia. Oka poe a pau e kue ana i ka bila lulu piliwaiwai, aohe wa e hoopalaleha ai, no ka mea, ua ike 110 kakou i ko Waterhouse a me Robinson kulana ma keia ninau, oiai hol 0 Hapakini e kuhikuhi ana 1 kona kulana ma kona o lima iloko 0 ka Hule ma keia ninau ano nui. ITe mea pono e loaa ia kakou i ona Ahaolelo hoohakaka ole la Amerika Huipuia. Ua puhi ae kekahi eke makani, he makemake au i ka hoohui aupuni, aole keia he ninau no ka lioohui aupuni, aka no ka ai a me ka i'a, he ninau hoi aole e hoopaaia iloko o na aoao. Ua ike no na mea a pau i ke kulana o ka aina 1 keia wa, a me ka loli ana ae o ko kakou launa ana me Amerika Huipuia, a he mea pono ia kakou ka loaa ana he launa oluolu ana me ia aina, eia nae o ke poo o ka Aha Kuhiua i keia wa, he kanaka enemi loa ia Amerika Huipuia a ine ke Kuhina Noho o ia aina maanei. Aole lie hoohui aupuni ko kanaka e ike ilKll Mlin i 11« pomnikni o lonn

mai ana i keia nina ina o ae ia aku ana o Amerika Huipuia e noho mai ma Puuloa i wahi hoahu lanahu. No ka mea pili ia Cecil Brown me \Vaterhouse, ua waiho ia na inoa i ke Komite Wae Moho a ka aoao Libaralu a ua kue mai lakou ia Erown a ua makemake ia Robinson a ine \Vaterhouse. C) keia hana a Brown e holo nei, he hana aloha aina ole. He mau kahua maikai ko kakou a he mau kanaka maikai no hoi nana e hooko aku, nolaila e koho kakou ia laua, a e hoohulihuli aku i na hoaloha e koho i ka kakou mau moho, a e koho ia auanei laua —me ka nana ole ia Brown me Maile.

Kaliea o Hon. J. E. Bush, a eia kana: Aia au ma ka aoao i aupuni maikai, a o ka mea wale no e loaa ai, o ke koho i na Kanaka maikai a puka. He kanaka kue au i ka bila loteri, kue piliwaiwai, a kue i ke aupuni ina e makemake ana ia mau ano hann. Ua liooia ia mai nei kakou, eia he mau kanaka e hele ana e ku ma ka aoao o ke aupuni 110 ka lahui kue i ke aupuni piiikino. Eia keia mau moho ma ke kulana hiki ole ke kuai ia me ka omole gini. He mea pono e loaa ia kakou na kanaka maikai. O ka poe nana i wae ia Maile me Hapakini, oia no ka poe o ka aoao Laliui. Ua maopopo ia'u ina oukou e koho ana ia Waterhouse me Robinson, alaila e koho ana ; oukou no ka lanakila. E hoomalu j ia anei kakou e hookahi a elua paha kauaka a me ka wahine e alakai hewa ia ana? O ka aoao Libarala, no ke aupuni o ka lehulehu a na ka lehuleliu e hoomalu. Pehea e loaa ai ina e ao ia aku ka Moiwahine e hookomo i na punahele a hoopaa i ke aupuni pilikino? E lokahi kakou a kapae aku i &a hookae waihooluu Ili. Ke ku nei au e kakoo i keia mau keonimana, no ka mea he mau kanaka hoopono iaua, a he manaolana ko'u e koho ana oukoa a pau loa ia laua. Kahea ia o Hon. W. O. Smith, a 0 ke ano nui o kana haiolelo, no ko kue i ka bil& loteri. Kahea ia o Hon. t\ W. Ashford, penei kana: I ke kau koho iialota 1 hala, ua kupaa au ma ka aoao Libarala, no ka mea oia no ke aupuni o ka lehulehu—a ano aoie o kakou makemake i poo nana e kaili aku i ke aupuni, mailoko aka o na lima o ka lahui—e like me ka meaakakoa i ike ihonei komakou klpehi ia mai e kekahi pohai e kaiU i ke aupuni a waiho aku iloko

ona lima o ka mea hookahi. Ua makemake keia kanaka hiiokahi e pakaha i na ppno o i»a kanaka, a oo'u iho ua kue aku au uia na heie oka Hale Ahaoielo a maanei. He mea pono » na mea a pau ke hookiekie ae i ka noho alii aua o ke kanawai a me ka makenaake oka lahui, a e lokahi kakou ni& keia ninau. O kalahui anei ke noho alii a i ole o ke kanaka hookahi paha | me kona mau paalalo? Oke kahua e paa ana i na pono o ka lehuiehu, | oia ke kakoo ia, a ii.a o keia ka | manana, e pono ke ku ma keia b&1 !ota. Aohe kanalua no ko laua koho ia, oiai ua iawa ko laua mau inoa maikai i hoopaa kupono aia laua ma ka aoao o ke aupuni maikai. Oka īnoo nahe«a nana e hoomaka'uka'u mai nei ia kakou i kela wa, eia ma ke kii o ke aupuni pilikino. A ina i makemakeia ke aupuni maikai e lawelaweia, alaiia e koho na kanaka i keia mau moho alii. Aia makou no ke kahua oke aupuni maikai, a ke manao nei au e ku rto ia auo aupuni i na wa a pau. Kahea ia o Hon. R. W. Wilikoki, aua olelo oia no na mea piii iko laua holoholo ana i ka wa kamalii me ke aiii ahaolelo Kakiua ma ke kula o Haleakala, kona kue mamua i ka aoao Hoomaemae a i keia \va ua lokahi lakou no kona ike ana he makemake lakou i ke aupuni maikai. Ela ke hoao ia iiei i keia wa, e kukulu i aupuni no ke kanaka hookahi, a e ae wale nku ka lahui i kona makemake. He mea pono e paa ke aupuni iloko o na lima o na elele o ka lahui, a ina aole ia, alaila e kukuli ana oukou imua o ka Moi Bolal)ola. Ke olelo aku nei au ia oukou e na kanaka naauao i mea e paa ai na kaulawaha o ke aupuni ilokoonalima o ka lahui. Kapae ae i na eneenemi aoao kalaiaina a e koho i na kanaka kupuno no ka Hale Ahaolelo. E haalele aku i ko oukou kokua ana i ka aoao Lahui, a mai puni aku ia lakou ka poe e olelo mai ana ina e koho ia alaila e loaa ona kumukanawai hou. fle hoopunipuni wale 110 kela i kumu e loaa ai ona balota, a pela aku. Kahea ia o Heni\v Waterhouse, a eia kana: () keia wae ia ana, lie mea haohao loa kela īa'u, a he mea i onou ole ia aku e a'u. Ke hoomaikai aku noi au iu oukou 110 keia hanohano. Ua ilee no oukou I ko'u mau kahua, a ina e koho ia e kakoo ana au i ka aoao o ke aupuni maikai. ī ka pau ana o ka haiolelo hope r ua hnuwi ia ne ekolu mau huro no na molio a ua hookuuia ka halawai.