Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 45, 5 November 1892 — Ka Haiolelo a ka Hon. G. P. Kamauoha iloko o ka Ahaolelo. [ARTICLE]

Ka Haiolelo a ka Hon. G. P. Kamauoha iloko o ka Ahaolelo.

E KOKUA ANA I KA OLEIX) HOOIIOLO HJLIXAI OLE I KA AHA Kl'iīlNA, OCT. 17, 1 S9£. Mr. Peresidena, o ko kakoa noonoo pono ana i keia Olelo Hooholo, oia kekahi o na hana nui a kaumaha o na hooponopono pilī aupuni ana I ili iho maluna o na alii a me na lunamakaaiaana iloko o kela Hale, e loaa ona Aha Kahina i hikl ke hiiinai ia, i hlkl ai hoi ke alakai aku i ke Aupuni Hawaii ma ke lalahele e hilinai ia mai ai e na iaupuni nui o ke ao nei: ma na ku* I lana hoi e ioaa ai ka maluhia o ka launa ana me na aupuni o na aina e, ke kulana hoi e loaa ai ka ho!o» mua i keia aupuni ma ke kulana kalepa kuloko a kuwaho, a holomua hoi ma ka waiwai i mea e mau ai ke Aupuni o Hawaii. Aole o keia mau mea wale ae la no, aka, i Aha Kuhina e makee ana i ke ola o keia lahui kanaka, a e makee pu ana hoi i ka Noho Moi i hookumuia e Kamehameha I. Nolaila, e Mr. Peresidena, o ka Aha Kuhina e hookele nei I ke Aupuni i keia \va, ua noho lakou iloko o keia Hale no ka manawa pokole wale no mahope iho o ka haule ana o kela olelo hooholo hilinai ole i keia Aha Kuhina no, i laweia mai e Hon. W. 0. Smith, a he mea pono hoi ia'u ke hoakaka aku imua o na Hoa hanohano o keia Hale. Owau a me na Hoa Hanohano J. Nawahi, J. H. Waipuilani, Wm. White a me kekahi mau hoa e ae i ku iloko o keia Hale, ua kue ikaika i keia olelo hooholo malalo o kekahi mau kumu maopopo, oia hoi, aole i ikeia ka hewa o ka Aha Kuhina; he mea pono e lioao mua ia na Kuhina ma ka lakou mau hana, a ike ia ka pono a me ka pono ole ma ka hana, alaiia, kupono ke lawe mai I olelo hooholo hilinai ole. Malia paha he Aha Kuhina keia e hooko ana i ka makemake o keia Lahui kanaka, a e alakai ana hoi i keia aupuni no ka holomua ma ka waiwai, no ka hoomau loa i ka noho Alii, a me ke kuokoa mau loa o keia Lahui, aole hoi Ike i ka lakou nei mau hann, kipaku koke no ka. He mea oiaio, ua hooko ia ko makou makemake, ua noho na Kuhina ma ko lakou mau noho, a hana, a lawelawe hoi i ka lakou mau alakai aupuni ana; a e haawi aku hoi i manawa no lakou, no ka hiki ke ike ia, lie Aha Kuhina kupono ole paha; a e waiho mai ana hoi lakou i ka lakou inau kumu liana ano nui, no ka hoole ana i ka ilihune dala ole o ke Aupuni, aole nae i waiho ia mai he mau kumuhana. Aka no ka manawa i maopo po ole, e 3rr. Peresldena, eia i mua 0 ka llalei keiaAva, keia Olelo Hooholo Hilinai ole i ka Aha Kuhina, iue kekahi man kumu eha e hoomaopopo mai ana i keia Hale, he mea pono ke hilinai ole ia. Nolailn, e Mr. Presidena a me na hoa hanohano o keia hale, no'u iho 1 keia wa, oiai au e hoomaopopo ana i na kumu o keia olelo hooholo ke hoike aku nei au i ko'u manao ponoi, e like me ka'u i hoomaopopo pono ai, i na hana a ka Aha Kuhina mai ka hookohu ia ana mai e ke Alii ka Moiwahine i aloha nui ia, a hiki i keia la a T u e kamailio nei malalo o keia olelo hooholo, e hoike aku ana au, e Mr. Peresidena, e hooholo loa ia keia olelo hooholo hilinai ole i ka Aha Kuhina malalo 0 kekahi mau kumu kupono a'u i koho ai no ka pono a me ka pomaikai o ka poe nana au i koho mai a me keia Lahui Hawaii. Mr. Peresidena, aole au e hoahewa wale ana ma ke kino pakahi o na Kuhin2, omi he poe kuonoono a naauao i mahalo nui īa ma ka iakou mau hana ponoi iloko o keia aupuni, aka, ke kamailio nei au i ko'u manao kokua i keia olelo hooholo maluna o ka lakou mau hookele aupuni a me ka lakou mau hana ana i na kanawai iloko o keia hale Ahaolelo, a e lilohoi ka lakou mau hana me lie mau aniani nana la, na na hoa o keia hale i hiki ke hoomaopopo nona iho, a e lilo auanei ia 1 mau kumu hoohuoi nui no ke kupono a kupono ole paha o keia Aha Kuhiiaa, a ke ole au e kuhihewa ma ka hoike ana aku, o ka hana a kekahi Kuhina i hana ai no ke kokua ana i kekahi poe waiwai, a i kokua like ia e na Kuhina me ka nana ole iho i ka poino o ka lahui e hoea mai ana, ua ili ia mau koikoi maluna o ka Aha Kuhiua.

E Mr. Peresidena a rae Hoa hanohano, ua mioamina nul au i ka Mea Mahaloia Samuela Paka, oiai he Hawaii oiaio oia i aloha nui i ka Moiwahine a me kona lahui a i noho loihi hoi i ka oihana kuhina no ka ekolu o ka manawa o kona liookohuia ana, a owau kekahi i kakauinoa malalo o kekahi palapala noi i ka 3loiwahine e hookohu hou ia mai o Hon. iS. Paka i lala no ka Aha Kuhina hou, a he mea oiaio ua ko ia mau manao ana. A ina he hiki ia'u ke hoomaopopo, ua loaa no he mana malalo o ke Knmukanawai a me na Rola o keia Hale, no ka hiki ke hanaia i olelo hooholo hilinai ole i ka hapanui a hapa paha o ka Aha Kuhina, ina ua hiki ia'u ke hooikaika e hookoia ia manao, aka, no ka hiki ole na komo pu ka'u mau hoakaka ana i na hoa haoohauo o keia Hale mamuli o ka manao hookahi wale no, oia hoi ka hilinai ole i ka Aha Kuhina i ku maluna o ke Kumukanawai. Mr. Peresidena, a me na Hoa Hanohano o keia Hale, ke hoakaka aku nei au I kekahi mau kumu maopopo a'u 1 kanalua ai i keia Aha Kuhina, (a malie paba pela no ka manao o kekahi mau Hoa) iloko o keia mau la I hala aku ne! mamua o ka lawe ia ana mai o keia Oielo Hooholo, a i hiki hoi i na Hoa Hanohano Hawaii ponoi ke noonoo, I alo-

ha i ka Moiwahine me ko kakou J Lahai Hawaii, mamoaoka hiki ana i mai o na pilikia i keia Lahui ka- i naka a e hoolilo aoa hoi i ke kuokoa ' o ka aina ma keia mua aku i mea ! ole. ; Ke hcx>mando nei au, ma ka ma- | lamaoSebdtemaba i hnhi aku nei, ua <; lawe ia mai kekahi Bi!st Kanawai | na kekahi poe Hui, ma o ka Loio i Kuhinn oke Aupani. He Bi!a Ka- I uawai e haawi ana i ka mana i ka 1 Hui Aiahao Oaha e moraki i kona | mau waiwai paa a waiwai iewr, j mawaho o keia Aupuoi, i mea e 1 loaa mai ai ke dala aie no hookahi j miiiona a oi aoie hoi o keia waie no, ' aka, e iiio pu ma kefa moraki a»a, j na pono, a me na pomaikai a pau | ioa o ke Aupuni Hawaii i haawi kaokoa ai i ka Hui Alahao Oahu no kanalima makahiki me na dala makana pu a ke aupuni i haawi ai ma ke kanawai no $700 da!a no ka mile | hookahi ke hana ia. Ake kali mai nei hoi ka Luna Nui o ka Hui Alahao i Amerika Huipuia i ka hoio o keia kanawai oka ioaa no ia o ke daia e uku ai i ko lakou inau Bona maanei nie na hana e ae. Aole hoi 0 keiawale no ke hoopaa pu aku nei ke Aupuni Hawaii ma ka hooia ana aku o na Bona i hoopuka ia e ka Hui i olelo ia niamua aku nei, a mahope aku nei paha he maikai aoie hoi e hiki i ke aupuni ke hoole. Eia no hoi, aole no hoi o keia Hui Alahao wale no ka mea i haawi ia ka mana ma keia kanawai, aka, ua hookomo pu ia o na Hui a pau loa ī kukulu ia ma keia aupuni mamua aku uei, a mahope aku nei paha, e ioaa pu no ia iakou ka mana e moraki aie dala aku me na aupuni ma na aina e, ka mea hoi i lawe ole ia mai, a i hana ia hoi i kanawai, mai ka hookumu ia ana o keia aupuni maluna o ke kumukanawai me iui kanawai a hiki i keia ia. A o ka mua loa keia o ka Ahaolelo, a ma o ka Loio Kuhina hoi o ka Moiwahine mua loa ma ke kaiaunu o Hawaii, 1 lawe i.i mai keia kanawai, i hiki ke hoomaopopo aku na kanaka Hawaii aloha aina, a i mau loa hoi ka noho Alii o Hawaii, o keia ke kanawai e hooliio ana i ka aina i na Aupuni Nui o ke uo nei. Maiio paha ua ike ka poe waiwai, a me ka Aha Kuhina, he Moiwahine keia, o ka wa kupono keia o ka hana ana i na kanawai e hooko ia ai na manao Hoohui Aina o kekahi poe. Ma kuu hoomao])opo pono ana he kanawai keia e hoolilo ana i kekuokoa o keia aupuni i mea ole; a e kokoke mai ka manawa e iilo malalo oka Hoohui Aupuni, ke pau loa na aina o ke Aupuni Hawaii i ka moraki ia mawaho o keia Aupuni, a hiki 010 ke hookaa ia na dala i aie ia, he mea maopoiw ua lilo, ua lilo ka aina i ka poe mea dala o na aina e, a Aupuni paha o na aina e. Nolnila, ua ku au maluna o ka noho Hauohano o Kohala iloko o keia Hale a kue ikaika aku me ko'u mau Hoa Ilawaii i hoike ia, i ka lawe ia ana mai o keia kanawai, a me ka manao i hana ia a hiki i ke ko ole ana o ka manao wikiwiki a pupuahulu o ka Loio Kuhina, a me nn poe kuleana iloko o ka Hui Alaiiao Oahu iloko o keia Hale e hoio koke keia kanawni i hoolalmia aku ma na aina e. fAoIe i pau. ]