Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 46, 12 November 1892 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.

BUKE XXXI.  HELU 46.

HONOLULU, POAONO, NOVEMABA 12, 1892.

NA HELU A PAU, 2415

 

Hoolaha Loio.

 

ANTONE ROSA,

(AKONI.)

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

LUNA HOOIAIO PALAPALA.

Keena Hana ma Alanui Kaahumanu.

2370

 

NELLIE M. LOWREY,

NOTARI no ka LEHULEHU

—A ME—

LUNA HOOIAIO PALAPALA A ME NA

PALAPALA HOOHIKI.

Keena Hana me W. R. Kakela, LOIO, ma ka

aoao makai o ka Hale Leta, Honolulu.  2370

 

P. PUHALAHUA.

LOIO  LOIO  LOIO

Ua ae ia mai au e lawelawe imua o na Aha Hoomalu a me Apana a pau o keia Aupuni.  He Agena Hooiaio Palapala no ka Apana o Hana, Mokupuni o Maui.

            E loaa no au i ka Ua Peepapohaku o Kaupo, a ma Hana i kekahi manawa.        2387-1yr

 

E. G. HITCHCOCK,

(AIKUE HIKIKOKI.)

Loio a Kokua ma na mea a pau e pili ana ma ke Kanawai.

E OHIIA NO NA BILA AIE ME KA AWIWI

Hilo, Hawaii.                           2370

 

J. S. SMITHIES (KAMILA,)

NOTALI no ka LEHULEHU

—A HE—

Agena Haawi Palapala Mare

Mahukona, Kohala, Hawaii.   2378-1y

 

W. R. KAKELA,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

2370

 

WILLIAM C. ACHI,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai imua o na Aha a pau o keia Aupuni.

He NOTARI no ka Lehulehu a BOROKA no na Waiwai Paa.

Keena Oihana, Helu 36, Alanui Kalepa, Honolulu, Oahu.     2370

 

JAMES M. MONSARRAT,

(MAUNAKEA,)

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

            E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na Palapala Pili Kanawai e ae ma ka olelo Hawaii.  Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na Waiwai Paa.

Keena Hana: Hale Pohaku hou ma ka aoao ma Waikiki o ka Halewai, alanui Kalepa.          2370

 

WILDER & CO., (WAILA MA.)

Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu

hale o na ano a pau, a me na mea

e ae a pau e pono ai o ka hale.

Kihi o Alanui Moiwahine me Papu.

2396-q

 

KO BIHOPA MA,

BANAKO MALAMA DALA

            E LAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoaie ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau kumu:

            Ina e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupanee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a ua waihoia paha ke dala a hala na malama ekolu i ka wa e hooponopono ia ai na helu.  Aole uku panee e helu ia maluna o na dala hakina no na la elua paha o ka mahina.

            Aole uku panee e uku ia i na dala e lawe ia ana maloko o ekolu mahina mai ka wa aku o ka hoomoe ia ana mai.

            He 30 la mamua ae o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i ka BANAKO, a e lawe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai.

            Aole dala e uku ia, aia wale no ma ke kikoo ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka lawe pu mai i ka buke hoahu dala.

            I ka la mua o Sepatemaba o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia maluna o na puu dala a pau e waiho ana me ke kikoo ole ia, e helu ia ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala na malama ekolu, a ma ia wa aku e hui ia me ke kumupaa mua.

            O na puu dala hoomoe mai maluna o elima haneri dala, e lawe ia no mamuli o ka aelike pu ana.

            E hamama ana ka Banako ma na la a pau o ka hebedoma, koe na la Sabati a me na la Kulaia.

                                                                                                            BIHOPA MA.

            Honolulu, Ian.                                                                                     2396-q

 

J. T. WATERHOUSE,

(WALAKAHAUKI.)

Halekuai o na Lole Nani Panio!

L K O H  O.

Na Lako Hana Mahiko,

A PELA AKU HE NUI WALE.

Alanui Moiwahine,     -   -   Honolulu.

2396-q

 

ALLEN & ROBINSON,

            NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU E loaa no ma ka UWAPO O PAKAKA, Honolulu, ma ke kumukuai makepono loa, no ka pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e kuai hale.  E kipa mai a e ike kumaka.                                                                         2396-q

 

J. HOPP & CO.,

Na Poe Hana ma na Lako

Hale o na ano a pau!

Hana Moe, Na Uluna Pulu, Etc.

Noho no ka Hoolimalima ana, ua

Lako Hale me ke kumukuai emi.

Honolulu.                    2396-q

 

He Moolelo

—NO KA—

Ui Nohea Berela.

 

Ke Kamehai hoopono—Ke kupaa

me ka luli ole—He wahine na ke

kane hookahi—Ke au popilikia

a me ka huli ana o ka pomaikai

mahope o ka wahine.

 

MOKUNA XXX.

 

KA OCTAVIA PAPA KUHIKUHI—

HOAPONO KA HAKU HAKUHESA.

            O keia mau mea a pau i hoike ia ma ka mokuna i hala ae la, ua hana ia ma ka la mahope iho o ke kakauinoa ana o ka Haku Hakuhesa i kona palapala hooilina.

            Ma keia ahiahi i loaa pono ai o Octavia i ka loio Kewela, ua hele aku la o Octavia i ke keena kakau a loaa aku la no ka Haku Hakuhesa iloko a me ka hakalia ole hoike aku la oia i na mea a pau i hana ia eia a me ka ulu ana ae o ka manao hoohuoi iloko o ka loio nona.  Me ka leo malie i hui ia me ka ha‘uha‘u ana o ka waha a me na kulu waimaka e hiolo makawalu ana i hoike aku ai o Octavia i na mea i hana ia, a no keia mau kahoaka ua hoapono mai la ka Haku Hakuhesa a pii pu ae la kona inaina no ka loio Kewela.  I ka wa i ike ai o Octavia ua huli a kokua ka Ela ma kona aoao, ku ae la oia a puka aku la iwaho me ka minoaka ano hoohenehene.

            Ia Octavia i komo hou aku ai iloko o kona keena hooluolu, loaa aku la iaia kona makuakane a me Konia e u kamailio hawanawana ana a he mau nanaina ko laua e hoike aku ana ia Octavia ua pioloke oloko o laua, a ua hiki aole iaia ke hoomaopopo iho i ka laua mau mea e kamailio ana.  Ua hooki koke ae la laua i ka laua mau kukai kamailio i ko Octavia wa i komo aku ai, a he mau minute mahope iho puka aku la o Callender a hoi aku la.

            A ma keia kakahiaka a Konia laua o Octavia i ulele iho ai maluna o ka laua hooili hakaka kuloko mua, ua hiki aku la ka loio Kewela a hookomo ia aku la iloko o ke keena kahi a ka Haku Hakuhesa e noho ana.

            E noho ana ka Haku Hakuhesa ma kekahi pakaukau nani i kukulu ia ma kahi mamao mai ka pukaaniani aku.  Ia Kewela i komo aku ai, ua ea ae la ka Ela.

            Me ka makue nui o na kuemaka, aka, i kona wa i ike ai o Kewela ka mea i komo aku, ua mao koke ae la kona nanaina hoomakue a ku ae la oia iluna a aloha aku la i kona loio, aole nae ma ke ano ohaoha, aka, ma ke ano kakana.

            “Ua manao au e loaa no oe ia‘u i kauhale nei, e kuu haku,” wahi a ka loio.  “Ma keia ahiahi aku nei ua poina kaua i ka hoomaopopo ana i ka hookaawale ana i puu dala uku makahiki no Konia, a ua makemake au e maopopo pono ia‘u kou manao e pili ana no ia mea.  Ina ua hiki ia oe ke hookaawale i hapalua hora no kaua e kamailio ai maluna o keia kumuhana, ua hauoli au i ka hoolohe ana i kau mau kuhikuhi a me ka mau kauoha.  A ina aole e hiki i keia wa e hookohu mai oe i la okoa aku a e hele hou mai au.”

            “Aole he hiki ia‘u ke hoopanee he manawa hou aku,” wahi a ka Haku Hakuhesa ma ke ano kakana.  E hoomaopopo no kaua i keia wa ano.  E lohe oe ano, aole o‘u makemake e hookaawale i puu dala nona no ka makahiki, a aole no o‘u makemake e hoopaa ia‘u malalo o na palapala.  E lohe oe, o Konia ko‘u hooilina.  Ua paa ia mea.  Aole au e mare wahine hou ana.  Ua paa ko‘u palapala hooilina nona a no kona pono.  E lawe no au iaia ma ke ano he keiki ponoi na‘u a e haawi no au i mau tausani dala no ka makahiki nona mailoko ae o ko‘u eke ponoi.  O ka‘u olelo paa keia.  Ua lawa ke kamailio ana maluna o keia kumuhana.”

                                                                                                                        [Aole i pau.]

 

IKE A O ITALIA.

 

Hoounaia ka Moku Topido Giovanni Bausan no Nu Ioka.

 

Hoohanohano a Amerika Iaia.

[Mai ko Makou Mea Kakau mai.]

            He la kamahao a kaulana maoli ana paha ka la e hookahakaha ai na aumokukaua o na aupuni a pau, e malama ia ana ma ke awa o Nu Ioka nei, iloko o keia makahiki ae.  Eia o Amerika ke kaena nei nona iho, e lilo ana i kona mau aumoku ka hanohano o ka la hookahakaha nui.  Eia ke liuliu mai nei na aupuni o Europa no ka hoouna mai i ko lakou mau mokukaua o na ano like ole, no ke komo pu ana iloko o na hana hookahakaha aumokukaua.

            O ke aupuni mua loa e hoouna mai ana i kekahi o kona mau moku no ke komo pu ana iloko o keia hoomanao a Amerika, oia no ke aupuni o Italia.  E hoouna mai ana oia i kona mokukaua topido nona ka inoa Giovanni Bausan.  Ua kaa ia Italia ka hanohano o na mokukaua mua loa e hiki mai ana i Nu Ioka nei, a i kona moku no hoi e loaa mua ai na kipu aloha ana mai na mokukaua Amerika aku.

            Ua oleloia, ua ano like ke kulana o keia moku me ko na mokukaua o Beritania.  He 3,128 tona kona nui, 6,740 lio ka ikaika hoonee o kona mau enegini, a he 17½ mile kona holo i ka hora.  O kona loihi 280 kapuai, laula 40 kapuai, a he 18 kapuai ka hohonu.  Ke lawe keia moku ia elua 10-iniha a me eono 6-iniha pu raifela o ke ano hou, a me ekolu ohe topido.  O na pukuniahi a pau o kela moku aia lakou ma ke kulana makaukau.  He elua o kona mau pukuniahi, oia na pu topido, aia ma ka papaku olalo o ka moku.  O keia mau pu he iwakalua kapuai ka loa.  Ina e makemakeia keia mau pu e hoohana, alaila na ka mikini e hapai i ka hapa maluna o ka pu, a hookomo i ke tipido iloko.  Pani iho a paa, wehe ke pani o ka lua o ka moku, a hookuu ia aku la ka topido e holo ma o ke kaomi ana a ke ea iloko o ka pu.

            Ke lawe nei oia ia 270 kanaka a me 16 alii.  Penei kona mau aliimoku:  Kapena Alberto De Libero; kokua, Kapena Artuno Roll; aliimoku ekahi, Lutanela U. Bonomo; aliimoku elua, M. Pignatelli; aliimoku ekolu, R. Cipriani; aliimoku eha, Luigi Arcangeli; aliimoku elima, A. Cappellini; poe ao holomoku, Guido Bettolo, Oreste Leontallo, Alberto Viscardi me Roberto Guida; wiliki nui, A. Schiappacatte; na kokua wiliki, Raimondo Loffred a me Ciro Garigiulo; kauka, Adolfo Arcadipane; puuku, Pietro Conti.

            I ka wa e kaalo ae ai o keia mokukaua ma ka Mokupuni Staten, e haawi kipu aloha ia aku no oia e na manuwa Amerika Piladelepia, Vesuvisa a me Dolopina, me na pu aloha he 21.  Pau ia, alaila na ka Piladelepia e lawe aku iaia no ka Mokupuni Kiaaina, kahi e loaa hou mai ai iaia o na kipu aloha hoohanohano ana he 21 mai ka Papu Wiliama mai.

            Iwaena o kona mau aliimoku o ke Keikialii Pignatelli kekahi o ka ohana alii o Italia.          

            Me he mea la, e lilo ana kela la hookahakaha nui i la maka kanaka no Nu Ioka nei, a i la hoi e uluwehiwehi ai me na niuhi (mokukaua) hookalakupua o na aupuni ma kela aoao o ka Moana Atelanika, ke Kai Waenahonua a me ka Moana Iniana.  E hoike hou aku no au ke loaa he manawa.                                                                                                              *          *

 

E Ala, e Eu, e Liuliu, e Lawe i ka Nupepa KUOKOA me Hawaii Pae Aina i huiia, no ka 1893.

 

            E na makamaka a me na hoa aloha o ka aina ua kaulana “ka ua ukiukiu o Makawao, a me ka ua Ulalena o Piiholo.”  Mai ka wai o ka Oopu a kukui o Piikea, i moe kokolo ka uwahi o Kula he ke hau.

             E na makamaka a me na hoa aloha e maliu mai i ka leo kalokalo o ka oukou kauwa.  I mea e loaa ai ia oukou ka nupepa KUOKOA no ke au o ekolu makahiki o ka noho alii ana o Liliuokalani ka Moiwahine mua o Hawaii nei.  E hoomanao iho aia wale no ka loaa o ka nupepa no ka A.D. 1893 a hele mai na kauoha me ke dala kuike, o ka rula o ka pepa me ke dala kuike ia.  E hooko piha ia aku ana.

            O ka Nupepa Kuokoa oia ka nupepa kahiko o na nupepa ma ka olelo Hawaii a i piha hoi me na mea heluhelu o na ano a pau.

                                                                                                            ELIA HELEKUNIHI.

 

He Manao no ka Nupepa.

 

            O ka nupepa, oia ka uwea telegarapa e holo mama ana apuni ko kakou mau mokupuni a hoohuelo aku ma na kukulu o Tahiti.  He mea i hilinai nui ia ka nupepa ma na aina naauao apuni keia Hokuhele.  Aole lakou i minamina i na dala eono a oi ae no ka nupepa i ka makahiki hookahi, aole lohe ia ko lakou leo kaniuhu, aole na leo kupinai o ka helu papa paho! paho!!”

            Aka, hoi i waena o kekahi poe o ko‘u Lahui, ua olelo huhewa ae, he mea hoopaahao a hoopau dala ka nupepa.  O keia nae ka manao o ka poe hupo e like me na keko hupo ma na kapa muliwai o Amasona ma Amerika Hema.  O ka nupepa, oia kekahi mea hoonaauao mai i ke kanaka, pela o Daniel Weba i olelo ai.  “O k naauao, oia ka malamalama o ke kanaka.”  Nolaila, o ka poe lawe ole a pau i ka nupepa, aole lakou e lohe i na mea hou kuwaho a me na mea hou kuloko.  E like no me ke kanaka i lawe ole i ka ke Akua, olelo pela no e lohe ole ai i na pono e ola ai kona uhane ma kela home lani ma-o.  He puni nae ka ninau a ui mai.  Heaha ka Nu Hou o ka nupepa?  Heaha na manao i hooholo ia e ka ahaolelo?  Nolaila, e na makamaka, hookahi wale no malama i koe a me na pule ekolu, o ka pau no ia o keia makahiki.  E lawe i ka mupepa i ole ai e ninau a makilo i ka hai nupepa.  He nui no na nupepa i kukulu ia ma Honolulu aia no nae i ka nupepa a oukou e lawe ai.

                                                                                                S. H. P. KALAWAIAOPUNA

 

KO HILO MAU MEA HOU.

 

E ka nupepa KUOKOA;

            Ano ua loaa hou i kou kiu huli mea hou na mea huna o ke ana a Holilena i huna ai i na pali koheoheo o Manuhele; a oia iho keia:

            KEIKI HOLEHOLE IWI.—Ua hana iho nei kekahi keiki o Kanihomauole, a o Kaniho no nae kona inoa i maa i ka hea ia i kekahi hana oia keia:  Nonoi mai keia keiki i kona mau makua e hoolilo aku ka aina nona, a ae aku nei na makua, a lilo ma ke ano kuai.  Ia wa hele aku nei moraki, loaa ke dala, nonoi i ka haku hana e holo i Honolulu no elua pule, aole i hoi mai a hiki i keia la, oia me kana wahine a me ka laua keiki opiopio; a ke au nei kona haku hana o ka lohe pono ia o kahi i noho ai, a hoouna pololei i ka palapala hopu haalele hana.  Ke noho nei na makua palupalu o keia keiki me ke kaumaha no keia mau hana a keia keiki, aohe wahi e noho ai.

            MAI KUNU.—Ke pahola nei ka mai kunu ma Pueopaku.  E ole ke Kauka Wigginis pau koke ai, he ikaika keia kunu a me kekahi mau mai e ae; ina nae aole i loaa ka laau a keia kauka maikai kokua wale me ka uku ole, alaila, e ninipo ana no elua pule a oi, aka, ina e loaa koke e pau koke no ke malama pono ia na kuhikuhi ana o ka laau.

            HUI O ONOMEA.—Eia no ka Hui o Onomea ke mau nei no ka nee imua ma ka mahi ana, a ke nana aku oe i ka loa a me kalaula o ka aina, mai ka wai o Waiaama a ka wai o Honolii, he uliuli maikai wale no o ka lau o ke ko, a oi loa aku ka lipolipo o ke ko ma kahi e hoopulu ia nei i ka lepo lio.  Ua noho poo ia keia hui e W. W. Goodale.  Ua piha oia i ka oluolu me ka hana pololei mawaena ona me na lima hana, a me ka poe mawaho aole i komo i ka hana malalo o keia hui.

                                                                                                            K. KANAEHOLO, JR.

Hilo, Oct. 27, 1892.

 

Ka Haiolelo a ka Hon. G. P. Kamauoha iloko o ka Ahaolelo.

[Hoomauia.]

            A e like me ke kauoha paa o ka poe nana au i koho mai, e kue ikaika aku i na manao hoohui aupuni a e hoolilo ana hoi i ke kuokoa o ka aina i mea ole ke hoea mai iloko o keia Hale, a malalo o ia mau kahua paa o ke aloha aina oiaio—aole anei ua hiki mai ko‘u wa kupono a me na hoa Hawaii a pau iloko o keia Hale e hilinai ole i ka Aha Kuhina e hooko ole ana i ka makemake o ka lahui, a e hana ana hoi i na kanawai huna no ka pomaikai o kekahi poe waiwai?

            Eia no hoi kekahi, ua lawe mai no ka Loio Kuhina e noho nei, oiai oia e noho he Alii iloko o keia Hale, he Bila Kanawai Helu kanaka hou, a he mea hou no hoi keia, a ua like paha ke ano me ka hana ia ana o na Metala Ilio, he lei hoi ko lakou ma ka ai, o keia hoi e haawi aku kela me keia Luna Helu, a hope Luna Helu, he Papa Hoike nau e malama pono mai kou wa unikumamaono makahiki a elemakule, e hoakaka ana i kou wahi noho paa, kau hana kou haku hana a hana ole paha, a i malama pono ole oe i keia mau papa iloko o kou kino ma kau wahi e hele ai, oiai he mau Luna Helu ma kela me keia Apana, e akahele oe e hoopii ia ana oe imua o ka Aha, a hiki ole ia oe ke hooko pono i ka manao o keia kanawai, e hoopai ia oe ma ke dala aole e oi aku mamua o ke kanalima a he kanawai hoi keia e hoopilikia ana i ka hapanui o keia lahui oiai lakou e palaka ana me ka nanea.  Oiai hoi ma keia kanawai, ua hooikaika pu no ka Aha Kuhina me ke kue ole, e kokua ana i ka manao o ka hapanui o ka poe waiwai iloko o keia Hale, me ko lakou hoakaka mai, ua lawe ia mai keia kanawai e pili i na Pake limahana a me na poe hana a pau i lawe ia mai na aina e mai a ua hooikaika hou aku makou e hoopanee ia ka noonoo ana i keia kanawai, a hooholo ia ka Hoololi Kumukanawai e pili ana i na Pake e hiki no ke hana ia kekahi kanawai e pili ana i kahi lahui Pake me Iapana, alaila, ua kaawale loa na kanaka Hawaii me na lahui Europa ma ka manao i hana ia ai keia kanawai, aka, eia ka‘u i ike aku, aole kokua o ka Aha Kuhina i keia mau manao, a mamuli o keia mau hana i ike ia ua hookomo ia mai na manao kanalua iloko o‘u no ka Aha Kuhina a‘u i manaolana ai, e kokua ana lakou no ka pono o keia lahui Hawaii, me ka hana ole i mau kanawai e hoopilikia ai i na kanaka Hawaii nona ka aina, eia nae aole pela.

            Eia hou kekahi, ua lawe mai au me kekahi mau Hoa Hanohano e ae, he mau Bila Kanawai e pili ana i ke ola o keia lahui, e pili ana i na ma‘i lepera, ka hoopau i ka Peresidena o ka Papa Ola.  E ae ia kela me keia e lapaau i ka ma‘i lepera me ke keakea ole ia ke manao oia he hiki iaia ke lapaau, e haawi ia hoi i mau Laikini Lapaau i na kanaka Hawaii ma ka ninau i ko lakou makaukau, eia nae ka mea i ike ia, ua kue no ka Aha Kuhina i keia mau manao o ka lahui mai o a o, a e like no hoi me ke kauoha o ka poe nana au i koho mai, ke manaolana nei au, e like me ka hooko ole ia o ka manao o ka lahui, i hiki ole i ka Aha Kuhina ke kokua mai, pela au e hoike aku nei imua o keia Hale, e hookomo mai ana ia mau hana i ko kakou mau manao koho, aole e hiki ke kakoo hou aku i ka Aha Kuhina.
            Mr. Peresidena, ke manaolana nei au elike me keia mau kumu mua a‘u e hoakaka aku nei, oia kekahi mau mea nana e haawi mai i na noonoo akahele ana e koho ana, a e kokua ana kakou ma ka aoao o ka Olelo Hooholo; oiai ua ike pono kakou i ka hana a ka Aha Kuhina mai ko kakou haawi ana ia lakou i manawa e kilo aku ai a hiki i keia wa.  Makehewa kekahi mea e olelo mai iloko o keia Hale, ma na haawi ana i na ahuaina lealea i na Hoa, me ka poe mawaho ma Waipio, ma Waikiki ma ka Hotele, a ma na wahi e ae paha e ka poe e kakoo ana i ka Aha Kuhina, a me ka poe kue iloko o na aoao Kalaiaina iloko o keia Aupuni oia na kumu e paa ai ka Aha Kuhina, a e kipaku ia ai paha he mau kumu popopo ia, a koho wale ma ka manao koho o ke kanaka, a ua minamina nui au, malie paha aia iloko oia mau koho ana na manao koho, o ka Aha Kuhina kekahi me na poe e kokua ana i keia wa, e ulu mai ana na manao ana o ka poe Hawaii e koho ana ma ka aoao e kokua ana i ka Olelo Hooholo, ua puni lakou i ka lealea me ka momona o na mea ai o kela a me keia ano i pahola ia mai imua o lakou e na aoao elua iloko o keia Hale ma keia kumuhana, elike me na kumu i hoike mua ia, he mau olelo hoomakaukau ia mai hookuihe i na manao paa o ke aloha aina iloko o ko kakou mau puuwai, e koho me ke kuokoa au i ike ai he pono, ke ao mai nei ka Haku i na kanaka a pau, mai olelo iki aku oe “He pula iki iloko o ka maka o kou hoahanau, me kou ike no he kaola no iloko o kou maka iho.”
            E Mr. Peresidena, e kamailio aku ana au imua o na Alii a me na Lunamakaainana maluna o na kumu hilinai ole o ka olelo hooholo i keia wa, oia keia:
            Akahi—Oiai o keia Aha Kuhina e noho nei i keia manawa, aole loa lakou i hoike mai i kekahi mau kumuhana e pili ana i ke dala e weheia ai ka aina mai kona kulana kupilikii no ke dala ole.
            He mea oiaio, ma keia kumu aole i lawe mai ka Aha Kuhina a hiki i keia wa i ka lakou mau kumuhana e hooholomua ai i na loaa o ke aupuni, aole hoi i kahi mau kumuhana e loaa ai ke dala i ke aupuni, i mea e holomua ai na oihana kuloko a e pale ae hoi i ka hune dala ole o na kanaka; aka, eia ka‘u e ike nei, ke olelo mai nei ka Aha Kuhina he mau kumuhana ka lakou ua makaukau me ka manao e waiho mai i keia la.  Ua hala ka wa pono o keia mihi ana ua kokoke e kau i ka lele.
            Elua—Oiai, he mea kupono loa e pili ana i ka holomua o ka aina ma na oihana kalepa e loaa na launa kuikahi ana me Amerika Huipuia, oi ae ka pono mamua o na mea i loaa i keia wa, a mamuli o ia kumu e loaa i ko kakou mau waiwai kalepa he makeke i hoohaiki ole ia ma ia aupuni.
            Aole i waiho mai ka Aha Kuhina he mau manaolana e lawe mai ana ke aupuni me ka manao e hoolala hou i kuikahi kalepa mawaena o ko kakou Aupuni a me ke Aupuni o Amerika Huipuia, i mea hoi e hoohoihoi mai ana i na oihana mahiai iloko nei o ke aupuni, ma ke komo dute ole ana aku o ko kakou mau waiwai i ae ole ia ma ke kuikahi kalepa mua i hanaia.  O kela kekahi kumuhana ano nui e hanaia e ka Aha Kuhina no ka holomua o keia aupuni ma ka waiwai, a ke manao nei au o keia kekahi kumuhana nui e noonoo ia e na poe aloha aina i mea e pale aku ai i na manao hoohui aina o kekahi poe waiwai oloko nei o ka aina.
            Ekolu—A oiai o ka Aha Kuhina e noho nei aole ia i hoike mai i kekahi manao e kokua i kekahi kumuhana oia ano, a o ke poo o ka Aha Kuhina i keia wa, ua hoike ae oia i na kue maopopo i ka luna nui oia aina ma keia Aupuni, a o ke ano o na hana o na alakai Aupuni e ku nei mahope iho nei a pela no i keia manawa he kue ia Amerika Huipuia a mea na pono Amerika a no ia kumu ua lilo i mea akaka ole e hiki ai ko hoololi ia ko kakou launa kuikahi ana ma ke ano e hoopomaikai ia ai o Hawaii nei e keia Aha Kuhina.
            E Mr. Peresidena ma keia kumu, he mea pono i na Hoa Hanohano ke hoomaopopo, he kumu nui keia; ina he oiaio ke hana nei ke Kuhina Nui o ko kakou Aupuni, i na manao hookuee me ke Kanikela o ke Aupuni o Amerika Huipuia, a i na pela io, ke manao nei au he hana kupono ole keia a ka Aha Kuhina e hana ai, a he mea pono e hoike aku keia Hale i kona manao hilinai ole i ka Aha Kuhina.  No ka mea, o ka hana ana pela i mea e ulu mai ai na manao kue o Amerika Huipuia ia Hawaii nei kekahi o na aupuni nui a makamaka kokoke loa e hoopaa mai nei i nohoalii a me ke kuokoa mau loa o ko kakou aupuni nei, a me ka hookomo ana mai i na pomaikai nui iloko nei o ka aina malalo o ke kuikahi kalepa no na makahiki loihi i hala ae nei.  A ina o keia iho la ka hana a ko kakou aupuni e hana ai ma o ka Aha Kuhina la, alaila e hoea hou mai ana ka manawa pilikia loa ma keia mua aku maluna o na oihana mahiai a kalepa iloko o ko kakou aupuni no ka elua o ka manawa, ka loaa ole ana ia kakou na pono o ke kuikahi me Amerika i mea e hoomau ia ai ka launa oluolu ana.  Oiai iloko o keia mau makahiki i hala, ua ili iho maluna o keia aupuni ka ilihune dala ole me ka pilikia o na kanaka a puni ka Paeaina, mamuli o ka hooholo ia ana o ka Bila Kanawai Hoonoa Dute Kopaa a McKinley e ka Ahaolelo o Amerika Huipuia.
            Ke manao nei au o ka Apana o Kohala kahi o‘u i hoouna ia mai ai, oia kekahi o na apana holomua iloko o keia aupuni ma ka oihana mahiko me na hana lima e ae, a i mea hoi e pale aku ai i na pilikia a e hoemi ia mai ai na loaa holomua e pomaikai pu ai na kanaka kuokoa me ka poe limahana iloko nei o ka aina, ka poe nana au i koho mai, he mea pono ia‘u e haawi i na kiai makaala ana malalo o keia kumu, a i mea hoi e hoike aku ai ka lahui ma o na Alii me na Lunamakaainana i ke aupuni o Amerika ma o kona luna nui la ma keia aupuni, e kue ana i keia mau hookuee a ke Kuhina Nui me ka Aha Kuhina; ina he oiaio keia lono malalo o keia kumu, he mea pono ia‘u a i keia Hale e hoike aku i ke ao holookoa e kokua ana i keia olelo hooholo i mea e hoomau ai i ka noho oluolu a hoaloha oiaio Amerika no Hawaii nei.
            Eha—Oiai aole i hoike mai ka Aha Kuhina i kekahi mea e hoike ana he manao ko lakou e hoao e hoopau i kekahi mau ino e ku nei a e kaulana nei iloko o ka Oihana Makai; a ma na ano e ae aole lakou i hoike ae i ka makaukau kupono e alakai i ka lahui me ka maalahi a puka mailoko mai o na pilikia.
            O keia kekahi o na kumu nana i hoopahaohao i ka manao o ka lehulehu a me na hoa hanohano o keia Hale, e pili ana i ka Oihana Makai o ke Aupuni Hawii ma o ka Ilamuku la, ka lilo ana o ka opiuma i poi, pohaku ula, a pela aku, na hana pahaohao i ike ole ia mamua.  Na hana ekaeka e laha nei, oia ke kipa, pakapio, a pela aku, ua ulu mai ka wa i noho ai keia Ahaolelo mua loa o ka Moiwahine a hiki i keia manawa, he popopo ka Oihana Makai.  Ua ulu mau na ninau i ka Loio Kuhina no ka hoopau i ka Ilamuku, mai ka Aha Kuhina mua a hiki i keia iho la, a ua hoike mai no hoi ke Komite Waiwai i na hewa o ke Keena Ilamuku, oiai ke Kuhina Nui he lala no ia komite, ua lilo nae i mea ole.  E like no hoi me na kumu lehulehu e pili ana i na hewa o ka Oihana Makai me na hoolilo lehulehu i na dala o ka lahui me ke kupono ole a o na hoa no kai ike, eia nae ua hoike mai ka Aha Kuhina i ko lakou manao ole e hooko i ka manao o keia Hale e hoopau i ka Ilamuku.  He mea kupanaha keia, o ka Loio Kuhina ka mana e hoopau i ka Ilamuku me ke apono o ka Aha Kuhina e like me ke kanawai, a ke manao nei au he oiaio paha na wa olelo, ua oi ae ka mana o ka Ilamuku mamua o ka Aha Kuhina, i hiki ole ai ke hoopau ia; pela paha, aole paha koe aku ia i a‘u.  O ka‘u wale no i na Hoa Hanohano o keia Hale, makehewa kakou e huhu i ka Ilamuku oiai he kanaka oia mawaho o keia Hale, eia kakou maluna o na Kuhina e hoopuka ai i ka kakou olelo hooholo.  Nolaila, ke manaolana nei au ua lawa na kumu kupono no ka hilinai ole i keia Aha Kuhina, oiai o ka makemake o keia hale a me ka lehulehu, aole e hiki i keia Aha Kuhina ke hooko.
            Nolaila, e Mr. Peresidena, oiai au e ku nei malalo o keia mau kumu a‘u i maopopo pono ai me ke akahele no kou koho ponoi ma keia olelo hooholo, aia no i na hoa hanohano o keia hale ko lakou koho me ka manao kuokoa, ina e lilo keia mau kumu hoakaka a‘u mamua ae nei i kumu hookahua no ka oukou mau koho me he mea ala aia kakou ma ka aoao hookahi.
            Oiai au e hooki ana i ka‘u mau kamailio ana no ke kokua i keia olelo hooholo, a haawi aku i manawa no kekahi mau hoa.  Eia au maluna o ke kahua kakoo ikaika, no ka noho alii o ke aupuni Hawaii; kona kuokoa mau loa a me ka pomaikai o na makaainana a pau o keia lahui.  A no ka hanohano o ka apana o Kohala kahi a‘u e ku nei iloko o keia hale, e malama i ko lakou mau pono, a me ka pomaikai o ka lahui, ke puana ae nei au i keia mau huaolelo.  E ola!  E ola!  E ola ka Moiwahine i ke Akua.  “E mau ke Ea o ka Aina i ka Pono.”