Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 46, 12 November 1892 — Ka Waiwai o Rokekaila. [ARTICLE]

Ka Waiwai o Rokekaila.

*« Aole loa he mea hookahi e hanu nei ma keia poepoe honua," wahi a kekahi mea hale b.inako o Nu loka, " i ike i ka heiuna nui o ka waiwai 0 ka ohana o Kokekaila, aka, ua hiki ia'u ke olelo ae mnanei ua hiki aku ka huina nui o ko lakou waiwai 1 ka $1,000,000,000. "

Iloko o ka makahiki 1857, ka makahiki hoi i pahola iho ai o kela popilikia nele dala ma Ladana, a no kekahi mau ia ua pau ka hilinai ia o ka inoa banako o George Peabody, a no kekahi mau la hoi ua komo pu aku ka inoa banako maikai o na Hoahanau Baring iloko oia popilikia hookahi, a o ka makahiki hoi ia i poho ai na hale hanako nunui a me na hale kalepa nunui a waiwai, o keia hale hanako hookahi wale no o Hokekaila ka i ku a alo nona iho iloko o keia popilikia nui. Ua lawelawe keia hale baneko i na hana like 010 he nui; ka hoaie dala, na hana aelike, kuai ana i na auka gula me dala, kuai ana i na mahele waiwai, kuai ana aku i na waiwai hoopaa, a he nui wale aku. Ua like keia wa o ka popilikia o ka aina me ka wa pilikia ole i keia hale banako. Ua pilikia pu ka Hale Baneko o Enelani i keia wa a ua nonoi aku i ke Aupuni no na kokua ana, aka, o keia hale baneko mnu no kona nee ana imua. Ona heluna dala he nui i lilo a poho aole ia he mea nona e hookuemi hope i na lawelawe hana ana. Iloko oka makahiki 1818 ua poho keia hale baneko he $40,000,000 i ka manawa hookahi. I ka makahiki 1870 ika wa o ke kaua maw r aena o Farani a me Gercmania, ua papalua ia keia heluua maluna ae ke poho o ka hale haneko o Kokekaila ma.

Nohea mai keia puu mauna nui o ka waiwai ? Nohea ke kumu i kahe mai ai keia waiwai nui ? Aole loa he mea kupanaha maloko o ka buke moolelo Arabia i like aku ke kupaianaha me ka oiaio e like me keia. Aole he mau hana mana ma keia moolelo—aka, he hookahi wale no mana nui oia ka hoomakaulii, hoomanawanui a me ka hakilo ana i na au nee pomaikai o ka manawa.

Aia maloko o ke kulauakauhale o Frankfort, Geremania, he wahl alanui uuku haiki a lepo a i kapa ia ka inoa ko alaoui ludaio. E ku ana na hale loloa a pupaka ma kela a me keia aoao a i hele hoi a piha hookeke i na kane a na wahine, a ua hele hoi apiha i ka maea a me na ea polopolona. Maloko o kekahi o keia mau hale e noho ana o Mayer Anselm Kokekaila, ke kumu a me ka pohaku kihi nana i hookahua mua loa ka hale banako nui hookahi 0 ke ao nei. Iloko o kona mau la opiopio, ua kii ia mai kona mau makua e ka make a lawe ia aku a koe hookahi iho la oia. Ua malama ia oia e ka ohana o kona mau makua a o ka oihana kahunapule ka lakou oihana i manao ai nana. Aka, ua 01 ae ka īkaika o ka manao hana kalepa iloko o keia Mayer Anselm, a nolaila, ua hookomo ia aku la oia iloko o kekahi wahi hale banako uuku ma Hanova. Mai ke kulana haahaa oia i pii ne ai a pela i pii pu ae ai ka makemake a mahalo o ka mea hale banako, a aole i liuliu ua iilo ae la oia i kokua luna hoohana nuL Ma keia kulana oia i noho ai a hiki i ka wa i loaa ai iaia he puu dala mahuahua, alaila, haaleie aku la oia i ka hale banako a hoi hou aku la i kahi alanui haiki a lepo, a wehe ae la he keena hoaie dala a kau pu ae la i ka inoa "Ka Palekila Ulaula." lloko o ka makahiki 1812, make iho la oia me ka waiho ana iho he puu dala nui o Elima Miliona Dala. O keia huina dala nui maluna ae, ua hooili aku oia maluna o kana mau keiki elima, a malalo o ka lakou mau hookele a hoopukapaka ana ua loaa ka huina noi hewahewa o hookahi biliona ($1,000,000,000) a eia no ke pli mau nei i keia wa. A hiki i keia wa aole ioa i uhaki ia ka hoohiki paa a keia Meyer Anselm i kauohaai i kana mau keiki. Eia ke hele nei i ka hanauna ekolu me eha a eia uo kela kauoha ke paa nei. O kela a me keia waiwai pakahi o na Hoahanau Hokekaila a me ko lakou mau hale haneko, ua apoia lakou malalo o ka inoa hookahi Kokekaila. A ehia hoahui i komo iloko o keia baneko e lawelawe oihana nei me na Aapuni Moi kui a me na Anpuni Moi i kda a me keia la ? He mau makahlki i hala ae nei aole i emi iho malalo o Iwakaloa hoahui, a 1 keia

wa ela no ke pii palua nei i kela a me keia makahikL O ka hanaaoa eha keia e hiwelawe nei i k& oihana lxineko ma ka iooa haoeko Kokekaih. O kek&hi o na k«aoha paa a Mayer Kokekaila oia no ka m»re kane a wnhine ana iloko o kooa ohana, eia no ke hooko ia neL

Ma na wahi a pau o ka poepoe honaa, ua ka he hale hanako i hookele a hookahua ia malalo o ka inoa Rokekaiia. Aia ma Parisa kekahi hale banako y aia ma Viena, a aia no hoi ma na wahi a paa o ka poepoe honua he maa miliona dala a keia ohana e hoopukapuka a e kaahele mau nei. Aole i helu ia ke dala a Barings, Goidsmith, Coattses a me ilopes. O na iawelawe kalepa & hoopukapuka dala i hiki ole i keia poe ke lawelawe, na lawelawe a hana ia e keia poe Kokekaila. 3la Ladana, ua hookeie ia ko iaiia haie hanako e Eatona Natana Hokekaiia. I kela ktiua huliamahi i hooaka ia ma Watalu, ua hiki ole i ke aupani o Eoelani ke hooiako i ke daia no kona pualikoa nui, aka, o keia Xatana ka mea nana i haawi aku i ke d*da ike aupuoi. Ika wa oke kaua, ua hoouna aku oia i na manu lawe leta a me na waapa holo loa no ke kahua oke kaua. Ua hele kino inaoli aku no oia no ke kahua kaua. Ua ike oia i ka hooili kaua a na aoao elua. Aia oia ma na wahi a pau a \Velinetona e hele ai. Ua ike ia nae oia a kauoha ia aku la e hookaawale loa a i ole e kau no oia maluna oka amana. A i ka wa i hoomaka ai o ka hee o ka pualikoa o Napoliona, ua kau iho la oia maluna o kekahi lio holo loa i hiki ke loaa me ke dala, a holo aku la me ka puahia nui no na kapakai o Belegiuma. O keia Natana wale no ka mea mua i hiki mamua o na eiele lawe mea hou a Welinekona.

laia 1 hiki aku ai aole loa he mea waapa i aa e lawe iaia a pae ma na kapakai o Knelani mamuii o ka nui 0 ka ino, aka, me kekahl puu dala nui ana ī pakali ai ua ae iho la kekahi mea waapa e hoe iaia a pae i Enelani, a ma ka napoo ana o ka la ua pae aku la oia, a kau iho la maluna o kekahi lio holo loa a hoohiki aku la i Ladana i ke aumoe. Ike kakahiaka o kekahi la ae hoomaka aku la oia e hoolaha i ka lono ua pio na pualikoa hui o Enelani me Perusia a hoomaka pu aku la e kuai 1 na palapala nota hoaie o ke aupuni ma ke kumukuai haahaa loa. He 4S hora mahope iho hiki mai ia ka lono ua lanakiia o \Yelinetona a ia manawa i pii ae ai ke kumu waiwai o keia mau palapala notn. Kuai hou aku la o Natana i ua mau palapala nota ia, a ua oleloia ua loaa iaia he mau miliona dala ina keia iawelawe kalepa ana. Mailoko mai o ka makahiki 181 5 ua hoolako aku keia hui haneko ia Euelani wale no he $1,000,000,000; Auseturia, $250,000,000; Perusia, $250,000,000; Farani, $400,000,000; Italla aneane $300,0000,000; Rusia, $12o,000,«)00; Berazila mai ke $00,000,000 a hiki i ke $70,000,000; a no kekahi mau aupuni liilii e ae mai ka elua hanerl miliona eiala a hiki i ka ekolu haneri miliona —he $0,000,000,000 paha ka huinu pau.