Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 49, 3 December 1892 — NU HOU HAWAII. [ARTICLE]

NU HOU HAWAII.

Ua hookohu ia o Mr. W. E. Rowell i Luna nui no na Hana Hou ma kahi o Makinakoke i make. E hoihoi aku ana o Lunakanawai Hoomalu Enoka Johnson o Ewa i kona hookohu ma ka la hope o keia malama. He kaikoo nui ko Hilo i kela pule aku nei, a ua haki mai ka nalu i kahi i ike ole ia mamua, a ua poi pu ae ke kai iluna o Mokuola. Pakele mai lele loa ka pepeiao o kekahi mea kino uhane mamuli o ke nahu naaupo ana a o kona hoa paio, i ka Poaono aku nei o ka pule i hala, ma Honolulu nei. Eia ke kukulu ia nei ka heiau hou loa o ka Hui Malu ma ke kihi o na alanui Hotele me Alakea, a ma ka la 27 ae nei o keia malama e hoonoho ia ai ka pohaku kumu o ke kihi. Ua haalele in loa ia ka Hui "How Do You Like It" e ka Hui Kamehameha ma ka hookuku paani kinipopo o ka la Kuokoa aku nei, oiai he 12 puni i ka 3 wale no. O ke Alii Ahaolelo Peterson o Oahu nei, ua hoolimalima ia i Loio nana i pahu balota o ka Mahele 2 o ka Apana o Makawao, no ka nana i ko Bila Konuwela pono holo moho Alii. Ua hala aku no ka mokupuni kihapai, maluna. ka mokuahi Mikahala o ke ahiahi Poakolu nei, ka Moiwahine Kanemake Kapiolani, a e hoohala ana oia ma ia mokupuni he mau la. Ma ka mokuahi Waila o ka la Sabati nei i holo mai ai ka moho holo balota alii A. Hocking o Maui i Honolulu nei e hookupa Hawaii ai iaia mamua o ke koho balota ana.

Ma kn la G o keia malama e haaU»lo aku ai ka mokuahi nui China ia Kapalakiko, a holo mai 110 Honolulu nei, lapana ame Klna. Aole anei ola e komo loa mai ana iloko nei e hoau ai hoi i ka hohonu io o ka nuku o ke awa o Mamuia,

Ko wa ia mai nei, e iawe aku ana ko Kanikeia Keneiala Hawaii hou o Kapalakiko i Kakauolelo mai Hawali aku nei, a ua lohe mni makou, ho puali nui o na noi i hula'ku no ua wahi ln.

līa makana mai ke Alii ka Moiwahine Liiliuokiilani i ka ekfliesia o Kaumakapili no ka hookaa ana i ke koena aie o na ipukukui uwila o ka luakini, he $302.85. Nui kela maXnnn a ke Alii o kokua nei.

V. halawai ana ke Knmito Ilooko 0 na Kula Babati o ka Paeaina mn Kaleleonalani Hale, ke hiki aku i ka hora 12 awakea o ka Poalua, I)ekemaba 6, no ka noonoo nna i kekahi kumuhaua e pono ai na Kula Babati a puni ka Paeaina. Ua hookoene loa aku no i ka holo no na mokupuni o Karoline i ke ahiahi o ka Poalima o kela hebedoma aku ne?, kahi mokuahi misionari Hiram Bingham, malalo o ka liookele ana a kona kapena kahunapuio Rev. J. Walkup. O i aua wale ia aku e hana a pau na hemahema maanei noamua o ka huli hoi nna, aohe nao he hoolohe ia mai. Ua ku mai ma ke awa o Kou nei 1 ka hora 9 kakahiaka Poakolu aku noi, ka mokuahi Australia, mahope o kona haaleie ana aku ia Kapalaiiko i ka hora 2 auina la o Novemaba 23. Ua lawe mai oia ia 57 mau ohua kapena, 14 mau ohua oneki, 42 mau eke leta a me na ukana no keia awa. Aka hora 12 nwakea o keia Poakolu ae, e huli ho| aku ai oia no Kapalakiko. E wehe ana ka »<Ahahui Himeni 0 Kilauea" he aha mele nui ma Kealia, Kauai, no ka pomaikai o ka iuakini o Kilauea, ma ke ahiahi o ka La Karisimaka ae nei t A o hoikeiko pu ia mai ana kekahi mau mea kahiko o Ke keneturia umikumamawalu i aui hope ae nei» E uaue ne e na makamaka e ike kumaka i ka po ieaiea o Halalii, i ike 1 ke one kani o Nohiii me ke ahi lele o Kamaile, ame na pupu kani oe i na hale a Limaloa.

Heewalu maa pake malama halekoal o Wailaku i pau mai nei i ka hopuhopu ia no ka piliwaiwai Ua ae la ka bela no lakou ma ke $40 pakahi, nolaiia ua hookuuia mawaho no ke kali i ka hookoS«> kolo. Eia nae, ua haalele honua wale mai iakou i na bela, a ua pokeokeo ke Aupum.

L a hoole ka Ahaolelo aole e haawi i haawina no na liio o ka Puali Puhi Ohe Hawaii e hoio ai e hoaeae i ka lakou mau ohe leo lea i ka ho ikeike nui o Kikako. Nolaiia, aohe wahi mea hoikeike iki a ke Aupuni Hawaii i ka hoikeike oi keiakeia o ke ao nei, e wehe ia ana i keia Mei aku, 1893. Aole dala ke kumu. E hoike ana ke Kula Paio Baibala o Moanalua, ke hiki aku i ka hora 2 auina la o ka Poaha, Dekemaba 29 nei, maloko o ka iuaKini o Moanalua maluna o keia mau kumu paio. I—l Ka ia hope wa!e no anei e hookolokoio ia ai na kanaka a pau? 2—O ka iani ame ka honua owai la o iaua ka ke Akua mea i hana mua ai? O Lunakanawai Kiekie Judd ke kahu o ka Aha Kaapuni o Maui e malama ana i na hihia kiure ma Lahaina i keia inaiama. Mamuli o ka hoio ana o ke kanawai e hooponopono hou ai i ka oihana hookoiokolo, nolaiia, o ka huakai oihana hope loa aku ana keia a ka Lunakanawai Kiekie. Na ka Waila 0 lawe aku ana iaia i keia Poalua ae. Ua leta mai o Tilly K. Kaili mai Waialua mai ma ka ia 2"> o Novemaba i hala, e hoike ana, aa make ma ia wahi i ka la 9 no o ia malama kona makuahine aloha Mrs. Ro*e Kaili, wahine a Rev. S. Kaili, i ke 30 makahiki a keu o kona ola aua ma keia lionua, a ua hoi aku la oia 1 ka home iani ma kela ao mao. j

Ke hoolaha hi mai nei e kuai kudala ia aku ana na laau, na o'a, na i pou, na pili a me na lako no a pau o Kaukeano luakinie ku nei ma koua wahi, oiai, ua pau ka hoopunana una o na anaina pule iualaila, a ua hoi loa i ka luakini pohaku nani hou ioa e ku kilakila nei ma na huina alanui Rikeke a me Beritania. Un waiho ia ae e ko alii Kakina iloko o Ua Hale Ahaoleio i ka Poaha nei, he hoopii i kakau inoa ia e ka poe lawelawe oihanu o keia kulanakauhale, e noi ana e hoeiui ia ke duto o ke kaa hehihehi wawae i umi hapahaneri, ma kahi edute ia nei ho 25 hapahaneri. O ke kumu o keia pii, ke olelo nei na luna dute he kaa lio keia ano' kaa, aole nae pela. He kaa mama keia e hoohana ia ana e na lala o ke kanaka, ua liio i mea hoounauna ia a holo iealea ia. E pono e hooholo ia ona hila e like me ka mnnao o ka poe lioopii me ke kue ole ia.

Eia ma ke ala moana e hiki ai i ka Panaiaau o ka Hema, mai Europa mai, ka Akiduke Francis Ferdinanil, Hooilina o ka Emepera o Auseturia, e kaahele honua ana rna ke ano hoohanoliano alii ole. Me he mea 1«, o kaalo ilio ana oia ma ke knlanakauhale o Honoluiu i keia makahiki ae, ma kona ala e hiki aki». ai i Amerika Huipuia. Ina he oiaio keia mau lono, alaila aole no e nalowale ka hele ana a na alii mai ko na kulana e ae. A oiai heaupum aiii ko kakou, me he mea la aoie no kakou e haule ana i ke ohaoha ana aku iaia. ]Mahalo nui ia ka Aha Kuhina o Wilikoki ma ka hookiekie ia ana ae o Keoki Kamila i Luna nui no na Buke Helu o ke Aupuni, ma kahi o Hon. F. S. Pratt i hookohu 121 i Kanikela Generala no Hawaii ma ke awa o Kapalakiko. He kulana keia i noho ole ia e kekahi Ha? waii maiiiua aku nei, a akahi no keiki Hawaii nana I noho. Mai ke Keena Kalaiaina mai oia i lawe ia mai ai a hoonoho ia ae lā ma keia makalua hou oka hilinni ia. Oka makou wale 110 e ake nei mo ke kanalua ole e lawelawe aku oia i ka hana me ka pololei, a oi ao inainua o kona wa e noho Kakauolelo ana malalo o ka Oihana Kalaiaina, kahi ona i hoomaamaa ia ai ma ka oihana huke helu.

Ho anaina nui hookeke kai hoopiha ae i ka luakini o Kaumakapili I ka po o ka la 28 o Novemaba i hala, no ka hoau ana o ke Alii ka Moiwahine e lioomalamalama mua loii ia loko o ka luaHini me na kukui uiia he 64 ka nui i mahelehele ia ma na huihui ekolu, oia lie elua mau huihui ma ka 12 kukui uila pakahi, a hookahi huihui iwaenakonu me 40 kukui uila. A ika ume ana o ke Alii i ke ki o ka uila, emoole ua malamaiama puni oloko o ka hale, a ike ia aku la na maka a pau o ka poe e noho ana iloko e hallu like ana iluna e nana ai i ka malamalama oka uila. Ua kokua ia mai keia hoau ana e na leo o ka ogana a me ka poe mele i hoolala ia no ia po.