Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 51, 17 December 1892 — UA HALA O J W KALUA Auwe no ka hoi ka Walohia e. [ARTICLE]

UA HALA O J W KALUA

Auwe no ka hoi ka Walohia e.

Ma ke telepone mai Wailuku ae a Lahaina i ke kakahiaka Poakolu nei, i laulaha ae malaiia me ka hikiwawe, a haii lon ia mai e ka mokuahi «*Waialeale M la wa koke no, oiai oia e haaieie ana ia Lahainaa hoi mai a ku i Honoluiu uei i ke ahiahi Pnakohi no, ua komo palaneheole ae Li ka make a lawe aku la i ka hanu ola oJ. W. Kalua i ke kaknhiuka poniponi o ka la 14 o Dtkt'maba nei, ma kona home uhaoha n>a Wailuko, Maui, mahope o ka hoomailo ana a ka m:ii piva no na hebcdoma eha a oi paha rne ka lapaau naauao ia, a me ka hopohopo o!e ia o kona niauawa ia, oiai ua maha mai oia a ua hoomaluia e maloma akahele loa. Aka ua pelukua hou mai la ka mai a hooi ia aku la ka ikaika i ko ke kanaka ike ke hoopakele. Auwe no ka hoi ka walohla e! Ua hanau ia o John Wiiiiam Kalua, ma Kamalo, Molokai, i Augate, 1850. Ua komo oia ike Kulanui o Lahainaluna mai Molokai aku, i ka I hoomaka ana o ka hapaha mua o ke | kula i ka 1565 me ka papa he 65 ka I nui. Nohooia ma ke kula no ekolu makahiki, a i ke kukuluia ana o ke Kula Hanai o Haleakala, Makawao, ua hoounaia oia ekokua i ke kuinuluna R. W. Andrews ma ka hoomaka ana oke kula. Ikawa i pu- | ka ai kona papa kula o Lahainaluna i Mei, 1869, ua hoi hou oia i Lahainaluna a komo pu i na hana e puka | ai me kona mau hoa o ka papa hooj kalii, me ka haawi pu ia o ka pala- ! pah' hoomaikai. Oko lakou poe o ka puka pu ana, o Rev. J. B. Ilanaike, Rev. S. W. Kekuewa, J. L. ! Kaulukou, J. Kalama, J. W. Keliikoa, Hon. T. S. Nahinu, J. Iv. Kekaula, Ilaluapo, J. Makaimoku, 1). W. Kamaliikane, C. B. Elama a tno 1). Alawa. O na kunm o ke kula i ka hoomaka ana, o Rev. J.F. Po£iie, Rev. S. E. Bihopa a me J. Kakina. Mahope mai, ua waiho mai o Pogue a me Kakina a ua hookiekie ia aku o Rev. S. E. Bihopa a o Rev. C. B. Andrews a nie Rev. M. Kuaea.

I ka ISG9, ua komo oia i ke kula kuuka a Dr. Q. P. Judd mc kekahl poe e ae. Mahope mai, ua huli kona noonoo i ka iini kanawai a ua noho malalo o ka Lunakanawai Kiekie i keia wa a ia Lunakanawai Robert Davi.s pu; a i Mei 13 o ka 187G kona hiwelawe loio kaokoa ana. Ia ia i kaawaie aku ai mai Honolulu, ua lawelawe oia i kekahimau oihana aupuni e like me ka Il'ope Makai la no Molokai, Luna Plelu, Luna Ohia Lunakula i kekahi manawa no Wailuku.

Ua hoolilo oiaia Wailuku i kahua paa no kana oihana loio a ua holomua oia ma ia oihana. Ma Lahaina no hoi oia i kekahi wa a malaila oia i mare ai me kana wahine mua. Ua kamaaina a kuonoono oia ma Wailuku, a ua oi aku i ko kekahi mau keiki papa oia aina. He maamaalea a pahee kona lehelehe ma ke kamailio a me ka haiolelo ana ioi aku i ko kekahi poe e ae, a he kupono hoi 110 na anaina nui. Ua komo mua oia i ka ahaolelo mai Wailuku mai i ka ISBO, a mai Lahaina mai I na kau o 1882, 18S4 a rae 1880, a i ke kau o 1890, ua puka mai oia mai Waiiuku Hema mai. Aole oia i holo ike kau koho balota o 18S7-8, a i ke koho balota o 1592, ua holo oia ma Lahaina a haule. He kokua ikaika no hoi oia ma na hana pono, e like rae na lioeueu kula Sabati a me Ahahui Opiopio, a he lala hoeueu ikaika no ka ekalesia o Wailuku a biki i kona make ana aku la.

Ma keia kau hoeueu iho nei i ke kue i ka bila lotari, oia kekahi o na hikimua i ke kue mawaena ona Hawaii naauao a ua kokua ikaika oia i ka lawe ana e kakauinoa ia na hoopii kue oia ano ma ka apana o Wailuku. I ka 1884, ua holo aku om e makaikai pokole ia Kaleponi me kekahi mau kelk! Hawaii ili keokeo a hoi mal no me ka loaa iaia o kekahi mau ike hou a e kokua aku ai i kekahi poe e ae. Ua waiho iho oia mahope nei, he wahine, he kaikamahine a he mau kaikaioa, a no lakou jnakou e hui pu aku nei me lakou iloko o ko lakou wa e u nei. IleHawaii puuwai hamama oi&io, e ike ana i ke kanaka nui a me ka haahaa, a he hale piha heahea» Ma ka hoopanee ana oka Ahaolele i ke awakea o ka Poaha nei, ua hoopanee lakou no ka make ana o J. \V. Kalua, kekahi o na hoa ahaolelo i pau no eono mau kau ma-

niaa aku nei, a i hnl i ?.ku i ka ina&e i ka manawa i haiia mamaa aenei.

Mi ka hora 2 auina la Poaha nei t Uii akoakeKi ae ma ke Keeoa Loio o S. K. Kane keia maa hoaloha o; ka mea i make ma Honolula nei, oia o J. U. Kawainui, J. L. Kaulukou, S. K. Kane, J. K. Kaulia, S. M. Kaaukai, E- Johnson, U. 31aka* halup3, J. M. Kaueakua, K. \Vright, I>. L. Robinson a me na Mea Hanohano J. 11. Waipuilani, R. W. Wilcox, L. W. P. Kanealii, G. P. Kamauoha a me E. K. Lllik:Uani, no ka noonoo ana e kahea i anaiua kanaenae uo ka hoaloha I ako e ia e ka niake. Nolaila, ua hoohulo ia e malama i anaina hoalohaloha nona maloko o ka luakini o Kaumukapiii, ma ka hora 3 auina la Sab.Ui (Apopo), a ua hookaawale ia na noho no na hoaloha a me na makamaka a pau o ka mea i make ma Houolulu nei, no ka lioolohe ana i kekahi mau haiolelo a me na olelo hoalohaloha.