Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 51, 17 December 1892 — NU HOU HAWAII. [ARTICLE]

NU HOU HAWAII.

Piha pono na luawai o Nuuanu i keia mau Ja aku nei no ke kipu mau a na paka ua iuka o Nuuanu. 0 ke kumukuai o ke kopaa ma na makeke o Amerika Huipuia ma na lono hope loa, he 3} mau keneta «> ka paona. Ua lioopli hou iho nei o C. A. 15rown ia C. N. .Spencer, e papa ana Ia Bpencer aole e laweiawe i ka nihana luna auhau nul o Ouhu. Ua ku mai ma Honolulu nei i ke kakahiaka onehinei, ke mokukaua Beritania Daphne, a e hekau ana oia maanei no kekaiii mau la. Mawaena o na ukana a ka mokuahi AlameUa i hooioi hele mai nei mamua oko kakou hale dute, he $500,000 ma ke gula ona panalaau e ahal ioa ana i Kapalakiko. Kia ke hana akamai nei o R. Was3man o Napoopoo, Kona Hema, ma ka hoolilo «na i na poha a me na kunwa I mau iiua ai ono ke hamo ia maluna o ka pahioa. 1 keia la e upu ia aku nei, e hooliiki mai ai ka mokuahi Monowai ma keia awa mai Kapalakiko mai, a ina kona aia moana e kikihi ioa ai no na Panalaau o ka Ilema. Ua hoohui ae he elima mau haolo kamaaina o Waiiuku ia iakou iho no ka lawelawe ana i ka oihana lawaia a malalo o ka inoa, Hui Lawaia i Kaupalena ia. Ua liio aku ma ke kuai kudaia i ka Poaono i hnla ia K. B. Thomas, o Kaukeano luakinl, no ka $260. A no na noho loloa a me na lako e ae, ua hikl aku na dala a pau i ka S7IO. Mamul! o ke kaa ana o na la Karisimaka a me ka makahiki hou ma na Sabati, nolaila, ua iioopinee ia na kulaia aim o na la a ma na Poakahi mahope koke o ia mau la. Ua lohe mai makou, eia ka poe e uhaiaholo nei no ka noho lunakanawal haalele wale ia o Ewa 110 ke kupihipihi o kahi uku, o R. Makahalupa, I. D. laea, E. Mikaiemi, J. K. Kaupu a mo J. Pinao.

Ua hala aku o Hon. J. Nawahi ma ke Kinau o ka Poalua nei no ke koho balota o ka Poakahi aenei o Hilo Hema. He elua walo no mau moiio o iiolo ana, oia o J. Nawahi a im» JoJ»n Kai. H iiookahakaha liou ana ka moho hookelakela holo kaa huiia kahi Maltby maloko o ka Halo paikau o Manamana i ka auiua la a me keia po Poaono. Ma ka uku komo o ike ia ai kona akamai maluua o ka huia. Ua olelo ia, o ka Poaha iho nei, Dekemaba 15, oia ka la e hoau ia ai ka wili o ka hale wiiiko nui hou loa o Makaweli ma Kauai, no ka nome ana i nn ko nepunepu nunui o ua nina nui laula la a ka maka e hewa ai i ka nana. 110 225 mau tona lako hoikeiko a na Panalaau o ka Ilema i hoouna ia mai nei ma keia huakai aku la a ka Alameeia, no ka hoohikihiki loa i Kikako, a iie 000 mau tona aku i koe aka Manposa e lawe hou mai ai i keia pii ana mai. Ma ka hora 3:40 wanaao Poaha ne», ua hoopuoho mai ka bele he hale pauahi ko ke kaona nei. A i ka ninau pouo ia ana aku, hooma«>popo la'iual ana aia he hale no ke Pukiki ma alanui Puowaina ua pau loa i ke ahi a kahi ka ueo. I ka la 10 o keia malama, ua make maloko o ka Halemai Moiwahine o Mr«. P. o'Sullivan i ke 44 o kona mau makahiki a mahope o ke kaa mai loihi ana. Uu hualele iho oia mahope nei, he mau keiki a he kane. Ma ka ia Babati mai, ua manele ii aku kona kino le|>o a kanuia ma Koula. (> ka la 19 o DekemaUx nel, oia ka la hanau o ke alli puuwai hamasna Pauahi nana i kukulu i ke Kula Kamehameha. E malama ia ana he anaina hoomanao maiokoo ka Holo o Hihopa i ka hora 10 o ke kakahiaka Poakahi aenei, a o Pere«ideua Hosmer o ko KulanOi o Oahu ka mea e haioleio mai ana.

Ua hoihoi raai ke Aiii ka 3roiwahine i ka bila kaoawai e hoopololei ai i ka maoawa hana o na luna aupuni, me ke kakau ole i kona inoa, malalo o n» kumu, a e hnpai hou ana ka AhaoMo i ka nooihw i keia l'oalua aku a malia o hoomoe ioti ia aku i ka ulom. Ua manele aku ka make ia Mre. Barah Mu(ch ma ko laaa wahi noho ma Kalihi, i ka la 12 o Dekemaba nei, mahope o ke kaa mai ioihi ana he mau makahiki. O ka nui o kona mau la o ke ola ana, he 2G wale no makahiki. O Kaupo kona aina hanau, a o Maunaolu kona home imi naauao. 3lawaena o na inoa ikaika e aiuaiu nei i na noho Lunakanawai Kaapuni o ka Apana o Oahu nei, o W. Austin WhUing, W. F. Frear a me Antone Rosa. Hu mau inoa e ae no kekahi, aoie lohelohe nui ia ka ikaika, mulia nae pnha aia no fee oni ae la ma kekahi nwu wahi e ae e hoea aku ai i ka p#hu hopu.

Ua hoolele ia mai e p.iikau i uka nei o ka aina i ke kakahiaka Poalima nei, na koa a me na luina o ka mokukaua Amerika Bosetona n ua hookahakaha ae la ma kekahi mau alanui o ke taona nel, a kikihi loa aku ia i Makiki e paikau ai. Ile hana mau no keia ia lakuu e paikau la nei i hookahi la o k>i hebedoma. I ka la 12 o Dekemaba nei, ma Manana, Kwa, ua awuiauluia ae ma ka niare, o Kainana Makanui o "ka ia Ilamau leo," me Kamila o Anahola, Kauai, e G. M. Keone. Mahope iho o ka mare ana, ua pahola ia inai l;i he papaaina i luluu i na ono a ka Hawaii, a ua noho iho ka poe a pau i kono ia e ai a e kaiokalo i na o!a o ka paa mare. I ke awakea Poakolu nei, ua hauie kekahi kanaka o Kamekona kona inoa maiiuna iho o kona lio ma Makiki, he kanaiima wale no iwilei ka mamao mai kona ipuka hale mai. I ka haule ana, ua pa kukonukonu Kona poo ilalo i ka honua aua peku pu iho kona lio. He kupilikii loa kona kuiana i ka Poaha nei, e aili ana me- ka maopopo oie.

U;i make lua ka Halemai MoiWiiliino i ka Poaono i hala, o Mrs. Geo. Risoly ninmuli o ka pau uli* | atia o kona aahu i ke ahi a pilikia pu iiio kona kino, iaia e kuke ana rna ku laua wahi e noho ana ina Kaiuaoiohe, Waikiki. A i hoihoi ia aku i ka halemai e imi i ka palekana, aka, ua nui aku ka pilikia mamuii o ka mea hiki ke hoopakele. Ua haalele aku Ia Venekouwa, 13eritania Columebia, i ka la 29 o j Novemaba i hala, a holo mai la i Honoluiu nei ma ke ala ae o Kapalakiko, ka mokukaua lapana Kongo. | Ua hiki mua mai no keia mokukaua i Ilonoluiu nei he nmu makahiki aku nei i hala. He moku keia nona ka nui he 2,250 mau tona, nona ka loa ho 231 kapuai, laulu he 41 kapuai, a o ka hohonu iloko o ke kai, ho 17 kapuai 5 iniha. Oka ikaika o kona enegini mahu, ua like me ka 2,200 mau lio e ahai ai i 13 mau mile i ka hoi a.

Ua mahuku mai nei ke kahi luna aupuni o Kapalakiko inaluna o ka moku pea S. N. Castle a ua ku mai i Honolulu nei. Ua loaa e mai nei i ka llamuku na palapala, ua pokole a nalowale he mau elala o kana-oi-hana kakauolelo no kekahi Aha Ilookolokolo ma Kapalakiko, a e kauoha mai ana e paa maanei a hiki mai na palapala kupono e hopu al laia a holhoi aku i Kapalakiko. O kona inoa maoli, o Jaseph B. ! Cook, aka, he inoa kapakapa ka j holo ana mai nei. Ke kali ia nei na palapala o ka hiki mai ma ka Monowai, aka, eia no nae ua haole nei ke hookuu ia nei e hele lana* kila, a ua hoi aku nei ma ka Alameiia o ka Poaha nei. Ua noi mai o Geo. Kekipi ia makou, e hoolahaaku no ka hoike hui 0 na Kula Sabati o Molokai a me Lanai, e iike penei: Ma Kalaupapa, 1 ka la 25 o Dekemaba, na kula Sabati o Kalawao a mo Kalaupapa; lanuari 1, 1893, ma ka luakini o Kaluaaha, na kula Sabati o Pele|kunu, Wailau, Halawa, Waialua, |na Honouli, Kaluaaha, Kamalo, Kaunakakai a me ko Lanai. Na Himeni hul e mele la aua, Lei Aiii ina ua aoao 64, 7-1 j Hokuao Nani ma na aoao 36, 48, 85, 97, 108, 180 190. Mana>va no ke kula Sabati hookahi, he 25 minute. Na haioielo 0 ka la, Solmon Kahoohalahaia a me 8. N. Pahupu. Ke kauoha ia nei na kula Sabatt a pau, e hooikaika e pau pouo ka lakou mau haawina iloko o ka manawa. E hoomaka ana na haua, ma ka hora 9:30 kakahiaka.

Ma na hoolaha a na Ilui līooho!#' Mokuahi Oeeanie, ua ike ia iho e) hoomau aku ana lakou l ko Uik<?a! niau mokuihi i ka hol'jiir>i«) ana i \ na Panalaau oka Hf»ma a kmno i »-4; iioko oka mal&ma aenei o Mei. Ua | hooloihi hou U aku p«hA ka haUhali leta am o keia mau mokaaki i keia makahiki ae, a i oie no ka hoohikihiki ohua paha i ka Uoikeike nui. Ua ku rnai ka Alameda ma Honoiulu nei i k* hora s:io wanaao Poaha nei, he 1 a t»i mau la mai NukiUni mai, ma kona ala moena e holo h>a ana no Kapalakiko. Ua lawe mai oia no Ilonoiulu nei ia 5 ohua kapena, a no Knpalakiko ioa, he 19 man ohua kapena a me 45 mau ohua oneki. 3la ke ahiahl o ka Ia 5 o Dekemaba, poi ia iho la ka moku e ka ale a kano la aku la nohoi ka malamamoku me ka ikai(ia nui a hoopiii pu ia, haihai na wawue. Ua lawe loa fci mai a hoolele iu mnl e lapaau ma ka Haiemai Moiwahine. Ma ka hom 4 ahiahi Poaha nei, ua hoomau aku ka "Ala. meda" i ka holo no Kapalakiko, me ka huiui pu aku ia 16 mau ohua kapena, 4281 mau leta, 2090 mau nupepa, 22? mau puoio hale leta a me na waiwal Hawaii he 3254 mau aliui maia, a pela aku.