Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXI, Number 53, 31 December 1892 — NA LETA [ARTICLE]

NA LETA

[Aole o makou makemake e lawe i ke koiko o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe mea kakau.]

Na Mea Hoa o Kona.

Ua hoopau ia: - Ua hoopau ia o W. Muller mai kona noho kumukula olelo Beritania ana no Pahoehoe, Kona Akau, Hawaii, no kona pepehi ana ia Willie Ikaika Jr. a hoopai ia ai imua o ka Aha Apana. He hoopii oki mare: - Ma ka la 26 o Sepatemaba i hala, ua hooiaio ia kekahi palapala hoopii oki mare na Thomas Aiu Jr. i hooiaio; he palapala hoopii kue keia na W. Muller i kana wahine mare, e hoopii ana imua o ke kau kiure o Waimea i ka mahina o Novemaba i hala, no na kumu lehulehu. Aka, aole i hana ia ua hihia la imua o ke kau, me he mea la paha, ua hoopau wale ka mea hoopii.

He pohaku mai luna mai: - Na Ioane Kaea i hai pono mai i keia mea hou malalo iho nei penei: "Ia'u a me - e noho ana ma ke alo iho o ko makou hale i ka hora - o ka la o - aia hoi, haule iho la kekahi pohaku ahi pele mai luna mai, ma ko maua alo ponoi, aia hoi, e wela ana no ua pohaku'la." I ka haule ana nae ilalo, ua naha ae la ua pohaku nei, a ua malama ia kekahi oia mau apana, a ke waiho nei ma ka hale o W. D. Kaea. Ina aole i naha ua pohaku nei, me he mea'la ua 1 1/2 paona kona kaumaha. E Mr. Lunahooponopono e. I kuu lohe ana i keia mea hou i hai ia maluna, ua kanalua loa ia au, a mamuli o ko'u ake e hoopau ia ko'u kanalua, ua hele aku au e ike pono i ka apaua pohaku pele i malama ia ai, a i kuu ike ana, he pohaku pele io no, he pohaku hou loa, aole hoi he pohaku i malama ia no ka manawa loihi.

Hoohaunaele na Iapana a C. D. Muller: - Ma ka la 28 o Novemaba, ua kii aku na luna hana o ka "Hui Mahi Kope me Tea" o Kona Akau nei i na Iapana e hele i ka hana ma ia la, a ua hoole mai na Iapana, "aole e hele i ka hana, no ka mea he la nui ia no ke aupuni Hawaii." A ua ulu mai ka haunaele mawaena ona luna ame na Iapana. A ua hoopii hoi ka haku hana i ua poe Iapana nei imua o ka Aha Hookolokolo no ka haalele hana. A ua olelo ae na Iapana, "ina makou e kaki ia mai i elua dala a ka mea hookahi e uku aku ai no ko makou noho ana e hauoli pu me kanaka Hawaii i ka la kulaia o ke aupuni Hawaii, he oi loa aku ka maikai oia mamua o ko makou lawe ia ana imua o ka aha kanawai." A ma ka la 3 iho nei o Dekemaba, ua lawe ia ae imua o ka aha ua poe Iapana nei. Nui ke akule ma Kailua: –Ma ka la 3 o Dekemaba, ua puni i ka upena a ko Kailua poe ke "akule"; nui na i'a i hei i ka upena. Ua piha pono ka eke; kahi e waiho ai o ka i'a. Ua kolo ia aku nei me ka manao e kokoke iki aku iuka, aka, ma keia hana ana, ua moku pu a e la upena, a pau aku la ka 3/4 o na i'a iloko o ke kai. I keia manawa, ua make ka i'a a ke luu nei na kanaka i i'a na lakou iho, he mau lau a he mau mano ka kekahi poe. Ua luu na kanaka a po ka la, aole i pau ka i'a oloko o ke kai. A ma ka la 4 ae, (he la Sabati) ua pae ka i'a iuka o kahaone, a ua ku ka pilau, a ua kanu ia i ke one. A ke ku mai nei no ua "akule" nei i keia mau la, a me he mea la e puni hou aku

ana no. Ua lokahi ia: - He palapala noi ka'u i ike iho, i kakau inoa ia o na inoa he-e noi ana i ke Kuhina Kalaiaina, e hoomana mai ia S. B. Kaomea i luna alanui nana e hoohana hou aku ke koena o ke alanui e moe nei mai Kailua-kai a uka o Kekaha. He hoike ana mai keia heluna nui - ka poe i kakau inoa i ko lakou hilinai ia S. B. Kaomea, he kupono ma ia hana. Pela io no. I kuu manao, ua lawa ia kanaka ma ia hana, a o kana hana ia i hele a hio ka ihu. Ua kupono ko ka lehulehu hilinai ana iaia, a e nani auanei na alanui o Kona Akau iaia. O ka nele loa o D. K. i hoi mai nei mai Honolulu mai, a hoounauna aku nei ia J. K. N. e hana i palapala noi nana, oia ka luna alanui ma ia wahi. Aohe he loaa, aohe ike, aohe no he poe hilinai aku iaia. Makehewa ka onioni ae e kau ma ia wahi. Kona, Hawaii, Decemaba 15, 1892.