Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 2, 14 January 1893 — NA LETA [ARTICLE]

NA LETA

[Aole o makou makemake e lawe i ke koiko o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia {illegible} ko makou poe mea kakau.}

No ka Ma'i Lepera.

[Hoomauia mai.} Ma keia olelo ana pela, penei ko ke Akua manao, ua paa kona manao e hoopai 1 ka poe hana hewa I ka make maa loa. Pehea la ka noonoo oke kanaka e hoala ae ai iloko ona iho? Eia ka maoao oke Akua ia oe e ke kane a me ka wahioe kolohe, e imi aku oe i ke aianui e weheia ai kou pillkia mai ka make mau loa mai, a e ola no oe, no ka mea, ua hoakaka pono mai ka Palapala Hemolele i ke alanui e ola ai oe; ina no aole oe e hana e like me ia mau kuhikuhi ana, nou no ia hewa. Eia hoi keiō: Pela no ka ma'i lepeni i oleloi< eke Akua iioko o ka liaihala, ua hoakaka mai no ke Akua ma kana olelo, o na lau o na laau ka mea e ola ai na lahuikanaka a pau, oia hoi o ka lau o na laau he laau lapaau ia no na tria , i oke kino; aole oia wale, ua paa ko ke Akua manao e hoopai ia o Ninewa ke hala na la he 40, me keia mau huaolelo wale no o lehova i kauoha ai ia lona, aole i olelo hou aku ke Akua ina e huli mai lakou alaiia aole e inake, akn, o kana wale no, "Hookahi kanaha la e lukuia o Ninewa i ka make." Pehea, ua ae aku anoi lakou e hoomake wale malalo o ia kauoha? aole ioa pela. Kia ka mea i ike ia, ua imi ae keia lahuikanaka mai ka mea e noho ana ma ke kalaunu a i ka lopa pili wale i ke ola no lakou iho, a ua ola lakou. Noiaila, e Hawaii imi loa e noho wale nei, ua silaia anei ko kakou mau ola no ka make mau loa? O ka mea e ikeia nei, ua lilo ke ola o keia lahui ia hal, aolo ia oe ponoi; heaha auanei la ka lakou la hana ia oe? Eia wale no, he enemi oe no'u e pono oe e inake, a o ia mau hana he mau hana naaupo wale no ia iloko o keia au malamalanm a naauao nui wale, a ua lilo ka naauao o keia lahuikanaka i naaupo ma ka lakou hana.

Nolaila, pehea la oe e noonoo ai e ka lahui Ilawaii, e olelo mai paha auanei kekahi poe ua hoao nui ia na lapaau ana n ua ola no, aka, ua puka hou mai la no; heaha la hoi ka hewa o ia, hoomau aku no ka lapaau ana, ina no elua a ekolu puka ana, e lapnau aku no, aole o ka hoea mau ana o ia ma'i iluna ou oia kou mea e haalele loa ai a olelo iho he ma'i ola ole, he naaupo ia olelo; pela no na ma'i e ae e like me ka iiva, nalulu, a pela aku, a me na hooikaika lapaau ana e loaa ai ke ola. 110 eha o'u loaa ana ika ma'i i oleloia e na kauka he fiva, aka, ua lapaauia no a ola. Nolaila, me keia mau hoakaka ana, ua pau ke kanalua ana no ka pono ke lapaau hou aku, aole pono ke hoole wale me ka hooikaika ole i na hoao ana i mea e palekana ae ai keia pillkia mai ia oe ae e Hawaii ponol.

O kekahi mea kupaianalia loa a'u e ike nei t ua kiola ia ka poe ma'i lahilahi a rae ka ma'i i hele a kauiuaha loa i kahi hookahi e huikau ai, i mea nui loa ae ai ua ma'i la iiuna o ka poe ina'i lahilahi, aole hoi he hookaawaleia e like me ka makemake o keia manao akea, a i ole la hoi, e like ae ine ka makemakemake o ke kanawai. Eia no hoi, aole no o hanaia ana keia mau ano hana e ka poe nana e malama nei i keia oihana ke ole e loaa ke aloha iwaena o lakou no keia lahui, a oia ko iakou mea i kapaia ai he Papa Oia, oia hoi e imi aku iakou i na kumu e hiki ai ke loaa ke ola no keia lahui, me ke aloha maoli no iloko o lakou. Nolaila mai ke kumu o ko'u kakau ana i keia manao akea, e koi ana i ka Papa Ola e hana pono mai ka Papa i na mea e pono a e ola ai keia lahui, oia hoi, e hookaawale ae ka papa i ke ano o na ma'i i oleioia he iepera i na papa ekolu. O ka mua, ona ma'i lahiiahi loa; o ka elua, o na ma'i ano mahuahua ikl; o ka ekolu, o na ma'i i hele a kanmaha loa; ona ma'i helu ekahi me elua, penei e hanaia ai: Oka iielu ekahi, e iapaau ia iloko o elima mahina; o ka helu elua, oia hoi ka ma'i ano knumaha iki, i ewalu mahina; o ka helu ekolu, i hookahi makahlki e lapaau ai. i

Ina owau kekahi iala o ka Papa ; Ola, pela au e hana ai i kulike ai | me ka T u i hoohiki ai e malama i ke Kumukanawai, a ke hal nei au i ko'u manao mamuli o kuu ike pono i ke ano o na ma*i e noho nei iloko o ka haiemai o Kalihi. Ekolu no mahele o na ma'i, a o ia mau maheie nae, ua ulupaia iloko o ka luakupapau hookahi, a he ku maoli no i ka menemen* ke nana aku i ke aioha ole o ka Papa CHa, aka he mea akaaka waie no nae ia na iakou nei ma. Ma ko*u manao kuokoa f aole au e

pono ke noho momale wale, me ka ekema ole o ko T o waha o Ulo aoanei ao i pepehikanaka, a hoaht'vra mai ke Akua la'u no ia mew; aka T i ko'u puhi an* i ka'u pu imua o ka lehuiehu, a i iohe ole lakou, ua hala ole au, a o ka Papa Oia paha, a e puka mai auanei ka oinau e iike me keia: loa e aeia ana keia manao, auhea ke kauka nana e lapaau keia mau mahele o na ma'i? Eia ka pane: Elua ma* hele o na kauka, o fea mua i poe kauka kanaka Hawaii, oka lua i poe kauka haole, a na keia a me keia mea ma'i e uku aku i na kauka, Fna peia e hanaia al, ke lana nei ko'u manao e lona ana no he maha a me ke o!a maikai o ke-

kahi poe. Eia hoi keia mea kupanaha, ina e iapaau la ana kekahi ma'i e kekahi kanaka i kupono ke hīlinai e ola ana iaia, aua ike ia ka loli ano e ana ae o ka ma'i ma ke ano maikai, o ka hopa koke ia aku la.no ia a paa ne la, hoike ae la hoi na kauka aole e ola. No keaha iho la? Eia, aole i ana ia ka manawa e lapnau ai o ka hopuia e ia no ia a l>:ta ana i Kalihi, aohe ai iaau he noho wale iho no. Ua like no me ka pepehikanaka. Nolalla, ke koi nei keia makapeni i ka oluoiu o ka Papa Ola e hooikaika e loaa he mau lapaau kupono aua i keia maM. No ka mea, e ola ana no ke hanaia, a oiai ua haawi mai ke Akua i kekahi poe kanaka i poe akamai, a o kekalii poe he naaupo; ua kuhikuhi mai no hoi oia i keia kanaka keia kanaka i ka uhane ike i ka noonoo, a me ka naauao loa. Nolaila, aole oka hana ana o kekahi kauka i kekahi ma'i a ola ole, pau ae la no, aole pela, e huli aku i mea hoola hou, hoomau aku pela.

Ia oukou hoi kekahi wahi kanaenao e na hoaioha lunamakaainana ame na 'lii a me na kuhina pu iioko o ka Haie Ahaoieio, iie mea pono ia oukou ke noonoo nui i ke ola oka lahui, e hooikaika lioi e imi ī kahi e palekana ai ka lahui; no ka mea, aole o kakou mea e pakele ana i keia ma'l, e pau pu ana no kakou iloko o keia lua make hookahl. Aka, ina e loaa ia kakou na kanawai kupono e loaa ai ka maha a me ka oluolu, alaila loaa kahi puu maha iki, a o keia no hoi kekahi kumuhana ano nui e hupai ikaika ia ai iloko o ko oukou mau noonoo ana. He nui na lohe e wawa ia nei, ina he oiaio, aia he mau hancri poe i oia ke noho pu la no nio ka poe ma'i ma Molokai. Ina pela, aoie anei lie mea pono e huli ia aku ka oiaio o ia mau lono, a ina e loaa ka oiaio e pono e hookuuia mai lakou; malia paha mai ke Akua mai ko iakou ola, a pehea la, e haalelo wale īa anei iakou e make malaila me ka nana hou ole ia aku? Aole keia he manawa e nanamaka wale aku ai, o lilo auanei kakou i poe e paio ana i ko kakou mea Nana i hana, aoie oia wale, aka aole keia o ka manawa e nana wale ai, oiai ke holokiki loa nei ka lahui e nalowale iloko o ka make e like me ka waikahe ikaika paa ole ke

pani aku. Nolaila, penei hou kekahi mau hoakaka ana, aia a ahewa Ino na kauka i kekahi poe he ma T i lepem, alaila e huli koke aku ka Papa Ola i kekahi mau kauka kupono e lapaau ai i ua poe la, a e haawi hoi lakou i na lapaau ikaika ana; aole i na haole wale no, aka i na kanaka no kekahi ma'i e lapaau ai. No ka mea, he like ole ke ano o ka ma'i e oleloia nei he lepera, o kekahi ma ka papalina a ma na lima ko kekahi poe, a o kekahi poe aohe ma'i o na helehelena aia nae ma ke kino kekahi mau puupuu a me kekahi mau pohaka kakaikahi. Alaila, eia ka ninau, ua kupono anei ia ano ma'i e e kiola ia iloko oka make? O kekahi poe ua pepee ka lima a ua eha ka wawae, o ke kino he maikai loa, pehea la ia ua kupono paha e kiola ia iloko o ka make? Aole. He mea pono e lapaaaia lakou e oa kauka, ina aole e ola i na kauka haole e haawi koke i ke kanaka nana c lapaau, & oia ko'u mea e olelo nei aole pono e hoole wale no aole o!a me ka hooinaika ole'e lapaauia ua ma'i la.

Pehea la ko f u hoaloha o H. G. ! ua hele aku oia e ixni i I kona ola ma kahi loihi, o la hana ana pela he hann naanao loa ia, aole o ka olelo ana mai a na kauka he ma'i !epera kona he mea ia e haawl pio aku ai e make, aole loa; he mea pono e imi aku i ke ola ma kahi e hiki ai, pela ko ke Akua manao i na kanaka « pau t Ina e ma'i ke kanaka e pono i ua kanaka ia e imi aku i ke ola, a o ka mea imi ole i kona oia he pepehikanaka ia, a o ke kanawai e keakea ana i ka iahui i ka iml ana I ke oh t he pepehikanaka no ta kanawai, he kanawui pahlkaua no ia, a he kanawal kupapau oo li, e pono e hoopau i keU kanawai ino, a o ka poe e aua aoa me ka poe nana i kau

he pepehikanaka lakou, a ua uhaki lakou i ke kanawai eono o ke Akua i kakauia ma Pukaana 20:13. Owau no me ke aloha nui, J. H. Halemai o Kalihi, Dek. 28, 1892.