Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 5, 4 February 1893 — HE MOOLELO HAWAII. [ARTICLE]

HE MOOLELO HAWAII.

MOKUNA II. KE KUMU MUA O KO HAWAII NEI KANAKA. Ma ia wa mai, lilo o Lonoikawai a me na alii i ka hana hewa, alaiia ulu ae la ka manao ia Paao e kii ia Pili i Kahiki, he moopuna oia na Lonoikawai, o Laau ko Pili makuakane, ka Lonoikawai keiki. Ua holo aku o Laau i Kahiki a noho me ko laila wahine a loaa mai o Pili. E loaa no keia ma ka papa kuauhau o Ulu ke hoopuka ia aku. I kona hiki ana mai, ua apo aloha na alii a me na kanaka iaia, he alii oluolu oia. O Kanaloanui ka inoa o ka waa o Pili ma i holo mai ai, aole nae i maopopo loa ke ano o ka hana ia ana o ua waa la.

Ua oleloia, i ko Pili holo ana mai ua hele pu mai na ia elua me ia. oia ka Opelu a me ke Aku; a i ka wa e makani mai ai ka moana, a kupikipikio ke kai, alaila haluku mai la ke Aku a hoolili mai la ka Opelu, a malie iho la ka ino a laiku iho la ka moana. Pela iho la ke ano o ko Pili ma holo ana mai, a ua kapu ioa ia mau ia i ka wa kahiko. A mahope iho o ko Pili nohoalii ana, ua hoi loa aku o Paao me Makuakaumana a me ka poe e ae i Kahiki. Na Paao i hoomaka i ka lawelawe ana i ka oihana "Ka-pu-o" a me ka "Puloulou" a i hoololi hoi i ke kukulu ana i ka heiau. No Kaulu-a-Kalana o Oahu: O kekahi keia o na kanaka kaulana loa ma ka holo moana ana i hiki mai i Hawaii nei, nana i hehi ku i na nuku ale o keia moana Pakipika me Lauhau Kapawa kona kilo hoku. No Kahiki mai oia, a ua oleloia, ua pau na wahi o keia moana laula i ke kaahele mau ia e ia. Ma ka hoku no ka hahai ana a pae i ka aina ana i makemake ai. E like paha me ko na Magoi hookele ana i ko lakou mau waakaulua he umi ihu ma kela kula loa o Suria a kaihalulu ana i ke awa lai o Betelehema Iuda.

No Moikeha: O Olopana kona kaikaina. E nana i ke kuauhau o Nanaulu. O Luukia ka Olopana wahine, i Waipio ma Hamakua, Hawaii ko lakou wahi i noho ai; a mahope mai, ua haalele lakou ia Waipio, a holo aku i Kahiki a pae ma Raiatea, a noho malaila alii. Ua lawe pu aku o Moikeha ia Laa he keiki alii opio, i keiki hanai na ua Moikeha la. A hala wale na la he nui, ulu ae ia he wahi kuee mawaena o ko lakou noho ana, a manao ae la o Moikeha e hoi mai i ke one oiwi.

Hoi io mai la oia me kekahi poe e iho a lehulehu wale, malalo ona alakai ana a Kamahualele kona kilo hoku, a pae lakou ma Wailua i Kauai, aole nae i hoi mai o Laa kana hanai me ia, a o Puna ke alii o Kauai ia manawa. He mau la ka lakou noho ana ma Kauai a mahope iho, kukakuka pu iho la na kuhikuhi puuone, o Puna ko Kauai aliiaimoku a me Kamahualele ko Moikeha kilo hoku, e noi aku ia Moikeha no Hinaaulua kana kaikamahtne i wahine na Moikeha, a ua pono ia i ko Puna manao, a ua hoao eleeleu io iho la laua. A make o Puna, lilo ae la o Moikeha i alii no Kauai, a he lehulehu wale na keiki i loaa mai na laua. E maila hou aku ana.

Ua ku mai ka moku pea nui Eclipse i ka Poakahi nei mai Nanaimo mai, me ka piha lauahu. O kona hohonu iloko o ke kai, he 25 kapuai. Ua komo mai oia i ka nuku o ke awa me ka maalahi, aka aohe ona uwapo kupono e pili mai ai. E hookokoke ia mai ana paha oia ma ka uwapo maikai o ke alanui Papu, aole nae ka pili loa mai, alaila hoao e lu mai ka lanahu a mama ae pili loa mai