Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 7, 18 February 1893 — W. G. Irwin a me ka Ninau Hoohui ia Hawaii. [ARTICLE]

W. G. Irwin a me ka Ninau Hoohui ia Hawaii.

Nu loka,.lan. 29.—0 William G. Iriwn e noho nei ma ka Hotele Windsor, he hoahui hoi no (iaus Spreckels maloko o ka oihana kalepa ko-paa ma Hawaii. *I kona manawa ī ninau ia aku ai ma ka po nei pehea la kona manao no na lono hou mai Hawaii mai, a heaha aku la ka hopena no keia hookahuli aupuni, ua pane mai la oia:

"He lehulehu wale o na meu a'u i ike al maloko o na nupepā puka nhiahi, a he mau mea hou loa kela ia'u, no ka mea, ua haalele aku au ia Honolulu ma ka la 27 o Dekemaba. I kuu \va i haalele aku ai, e pahola ana no ka maluhia mc ka inaikai, aka, no na makahiki he elima i hala ae nei, ua ike wale ia aku no na kahoaka oke au hulihia. Ile wahine loea a na«uao kiekieka Moiwahine aka, e liko no rae na hanauna o na lahui poelele eaeapau, aia no he wa ona o puni wale ai mahope o na hoowalewale ia mai, a puni hei koke ae la no i r.a waiwai, a elala maoli paha i onou ia aku ma> mua o ukali malie ana mahope o na ao maikai a naauao ana a na poe kalai aupuni akamai. Ua loaa iaia he uku makahiki o $80,000 a me ka haleaiii nani nona e noho ai, nona hoi ke kumu lilo makahi o $500,000 a oi; a ina i noho malie oia ma ka malama i ke kumukanawai, ka mea hoi nana i hooia mai I na haawina o ka pomaikai me ka holomua, ina la ua mau no ka mnikai o na mea a pau. Aka, ua punihei walo aku nei nae oia mahope o na hoolala ano uluaaewa he lehulehu wale. E laa keia, he kapu ke komo ana o ka opiuma ma Hawaii. Eia nae, ua haawi ia aku oia me na puu Uala nui—$100,000 a peta aku, no ka ao ia mai e kalepa ia ka opiuma, a ua ulu ae kona niakemake e haoa i kekahi mau aelike me kekahi oka poe lawelawe ia ano oihana. He mea oiaio, ke hookomo malu ia nei ka opiuma me ka nui, a ke hoolHo ia nei ma ko kuai aku me ka eml ioa me he la, aole ī papa ia e ke kanawal. I kekahi manaw», ua manao ibo au he oi aku ka pono no ka lehuiehu o laikini la kela hana kalep», i wahi e ioaa ai i ke aupuni he loaa mai iaila mai, mamua hoi o ka pau lon I kela poe hoopae mala. Aka uae, aole lon au I hoakaka tki ia mea Imna o ke akea.

O kela komu hana e pm ana i ka Bila Loteri, oia ke koma me ke kaiialua l ula mai ai o keia poitH>, a i ole, ola paha ka laaa hahau i haki iho mahope o ke kua o oa makaai* nana hoomanawanoi. lTa ao mao aku oa alakai o ka Moiwahine iaia, aoie «wike hapai i oa haiia uioahewa i kue ia e ka nooooo a me ka makemake o na boa o aha kuhina. Aka, ua hooloiiioii mau ia oae na AhaKuhina ma Hawaii iiokomai nel o aa makahiki hope. Otrao ke> kahi o na iaia o ko ka Moiwahine AhA Kuka M&iu, a oa hoao maa aka hoi au e ao aku uiia e hoopau

ae i kooa konio poo aua iioko o kela mau bsna uluahewa. lie mea oiaio, ua ku|»aa aiakou na poe kauaka ilikeokeo m» ke alakai poloiei ana i ka Moi »00 Kalakaua. U haku iho oiakou he kumnkanawai maikai, o laa hoi like me ka mea e loaa ai he noho ana eoaluhia ma na mokupooi ho!ook<xi, a ua iawe ia aka la imuuomi, a kauoha iaoia e kau mai i koua i noa. Mahope mai nae oia manawn, ua ike iho la ia he maikai keia mau mw a pau, ke lawa pono nae oia me ke Uala e pepa pulapu ai a me konn lawa pu hoi i ke kami. pena e kena ai o kona pua aka, aia no nae kekah! inea iioko o kona naau hwhalihala mau ana, uo ka mea, aole oia he Moi e like me ko na mua ae i hata. Owau ka hoa hui 0 Clau3 Spreckles, a ke man:io nei au, no maua ka hookahl hapakolu o ka waiwai oihana kulepa kopaa a i«au maloko o ka pae moku. Ke loaa nei ia maua he 50,000 tona koiKUi 11 nu ioko mal o ka huina nui o 150,000 lona. Ua noho au malaila no kanakoiu-kumamalima mau uiakahiki, a ke lawelawe nei maua he inau luile oihana haneko a me ka nihana kulepa komisina. Nolaila, o ke kuleana oihana e liko me kela, «ole e mie ke koikoi malunu o ka maaao o ke alakai (Moi) a ua loa-A hoi ko maua mnliu ia mai e ka Moiwahine a me kana mau lawelawe ana tna ka hookele pololei ana i na hana a j»au a hoea wale mai nei 110 i keia wa mai nei. Iloko o Novemaba i hala ae nei, aole mnua i ano makemake i ke ano o ka hoo» kele ia ana o »a hana, a 110 ia mea, ua hele aku la au me kekahi mau hoa eae e ike ika Moiwahine. Ua olelo aku Ja makou iaia, he mea pono e hookohu ae oia i Aha Kuhiua nmikai pe f a ua hooko oia pela. Me he la, mahope mai nei o ko'u kaawale ana mai nei mai Honoluln mai, ua liookahuli hou mai nei oia i kela mau mea, a ua hookohu hou mai nei he poe kanaka haahaa iho, ka poe hoi nana oia i ao mai nei me ke ano hookumaemae ino loa, a hana mai la oia i kela liana kue ino

loa, a he kumu hoopoino loa hoi

j nona iho. Ua kauiuaUa loaau no ka Moiwahine, no ka mea, he wahine oia a ka naau e mahaio nui loa ai ma na ano he lehulehu wale, a he makamaka aloha hoi 110 ko'u ohana, aka, ua akaka loa nae, ua hala loa kana mau hana mawalio loa o ka palena kupono. No na mea e hoea mui ann, eia wale no ka'u i ike: Ina e lilo ana o Ilawaii i kekahi mana aupuni eae mawaho ae o leona aupuni ponoi, alaila, he mea pono loa lilo ia Auiei'ika Huipuia. Ile oi loa nae ko'u makemake ina no he hiki ia makou ke noho e like no me ko makou ano inau. Ua lawa inaikai ko makou noho ann. Ma ka hoomaopopo ana, he poe h<la makou no Amen'ka, no ka mea, no na Anierika wale no ka ekolu hapaha o na lawelawe kalepa ana a pau i hana ia malaila. Ua pulama maluhia la ko ola a me na waiwai malalo o ke kumukanawai kahiko. Ua lawa hoi makou ine na Aha Hookolokolo maikai, a ua hooko kouliko ia me ka hakalia ole na hoopaapaa a pau. Ile mama ko makou niau auhau, a ke hoonianao nei au, o ka auhnu waiwai he hookahi walo 110 pakeneta. Xo na kamaaina Pelekane olailn, ua kuikahi maikai ko lakou mau manao me ko na Amerika. He mahua 10 110 J;o lakou mau kuleana waiwai ma Hawaii, aka aole nae e like ka nui mo ko ua Amerika. He mea oiaio, ke manao nei au ua ane like no ka nui o ko na Geremania me ko na Pelekane.

Aka, o like no me ke ano niau ma na wahi a pau he kuleana oihana kalepa ko Enelani, e hooikaika mau ana oia e pan i kona kuleana ma ia aupuni. Aka, aole loa o'u ike mahea Ia kona walii kuleana e koi aku ai maluna o na mokupuni. Malia paha he kuleana io no kona me ke kanalua oie, ma ke ano launa wale uo o na mokupuni me Kanada. Ua kamaiiio ia hoomoe ana i waea olelo mawaena o Kanaeia me na mokupuni a me ona iaina mokumahu ma ke ano ho mea e hoomohala loa mai ai i ka laina kaamahu o Kanaela. O ka hapanul o ko makou mau lako mai waho wale mai no, e iaa na lako hanai o ka makou mau holoholona. No ia mea, ua hiki loa ia oe ke hoomaopopo iho i ka pomaikai nui o loaa mai ana mai kela mau mokupuni ma: ma ke kulnna kalepa, a peia pu hoi e HIo ai ho mau ninau ano nui ke hapai ia ke kumuhana hoohui Aupuni me Amerika Huipuia. i Oia liol, aole o'u ike iki ma ko I kumu hea o Berltania Nui e hiki at ke nianao aku he koina kuleana dala kekahi ona ina hoi e hoohui ia ana kela mau mokupuni. Aohe kaj nalua i ke kulana o ka lokahi o na Hawaii, oial, ua lokahi ko makou mau manao o Amenka ko makou pouhonna, aole hoi o kekahl mana aupuni e ae ma keia ao hoiookoa. He ohohla nui la kela manao. Ua pili wale no ka hapanui o napoe ! Amenka e lawelawe kalepn nei ma- j laila ma ke koko, a hanauna paha me kela puali mikanele kahiko i hoonnaia at iiaila mal Amen'ka aku nei. Ua hoomaikeike nui iakeia mau mea ma kela mau mamaiaolelo paio kaiai aopuni o ia wahi, ola hoi keia, "Pojil Mikaneie" oia hoi na haole ili keokeo a na kanaka maoii i niau ai ma na ioina kalai aupuni. Ua lokahi na manao o m poe kupa ili keokeo a pau malaiia, a koe wale no i*aha be poe kakaikahi o na kanaka koko hapa, oia hoi, ka poe ma ka aoao oka poai i kapaia ka poai o na kanaka maoli.

He ake nai loa ko»u e maopopo pehea ia kc kulana o ka maaa aa* paoi ma \Vasinetona © hooklpa ai i oa KomUioia ina ka iakoa huakai kapae ae i ka Moiwahine. He mea oiaio, he pee makaakaa wale do lakoa a pau, » aoie hoi he wahi e ma~ aao ia aka ai he hemahema. He kamaaiua au iaUkou apao, ahe

hoike oiaio lakon paknhi no kuleana a pau ma iiawaii. Aka, aoie nae o'u ike la e hiki ai i ke aupnni ke ho»fcipa { a { s «kou ma ke knUna oihana, no ka mea ua hele mai l.ikou nia ka a<wo o ka poe hoekahuli aupuni, aka ina ka mea oiaio nae, o na lala io no o kela aoao ka poe kupooo e noho hoomalu ia Hawaii. Ke wanao mil nei au, he oi aku ka oaaikai e hoike mai iakoa U lakou iho iua ke ano makaainaoa, a e minoi mai hoi e kakooia ke Aupuni Kuika\va r a hiki i ka manawa e hoapono ia ai, a hooholo ia paha ka hoohul aina, a i ole o kekahi ano e ae a Amenka Huipuia e hana ai. "Ka Peresideoa o ke Aupuni Kuikawa Mr. 8. B. Doie, he kanaka kui>ouo oia ma na ano a pau 110 ka ooho hoomalu ana. lie kanaka oia me ka inoa maemae loa, a he naauao kiekie hoi ma ka oihana hcx>kolokolo. Va noho oia ma ko uiakou Oihana Aha llookolokolo Kiekie. He pulapula hoi oia na kekahi o na misionari kahiko, a ua loaa iaia ka hilinai piha ia e na poe a pau o ia mau mokupuni. Aohe o'u hopoho[K» iki no ka mea e pili ana i ka maluhia o na moku» puni, a i ole, no ke ku(>aa mau o na oihdna kalepa waiwal o ke aupuui. E hoomau ia aku aua no na mea a pau me ka maiuhia me ko*u kanalua ole oiai e hoolaia ia ana keia mea nui. I mea e hoike ai i ka oiaio, ua hoaie aku au i ke aupuni mamua iki iho o ko'u holo ana mai he $100,000. Oiai aole i komo nui mai kekahi mau loaa aupuni ia wa, a ua makemake ia he mau dah\ no ha uku ana i kekahi mau lilo, nolaila, ua hoaie aku la au ia mau daia. Aole loa o'u hopoiiopo e loaa hou umi ana kela mau dala ia'u, mo ka poino ole.' T (Manawa o Xu loka,' lanuari 2i>.)