Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 11, 18 March 1893 — HE MOOLELO HAWAII. [ARTICLE]

HE MOOLELO HAWAII.

MoKI'NA 111. NA K l'kl'l.l' KIIA. O na maliele o ka uin&: N'o ka Mahiai ana: AoU? no i iiko ka mahiai ana o ko kalo o na aina waikahe me ko na ainu waimapuna, he nui no ka hana aia ma Kona; o Moiokai he okoa loa ka maiil ana. He paeli nie ka hoahu ana i ka lepo a ku he mau puu lalani nunui iloko o ka loi, i kapaia he puepue, e like ka nunui oia mau paepae me ka makemake o ka inea nana e mahiai ana, i hanaia hoi pela i pii ae ka wai a i io 110 hoi ke kalo ke kauu aku; pau no ia oo ai liana hou no i puepue hou. Ulu na mea kauu e ae maluua iho, ke ko, ka maia, ka uala, akaakai, a ma hai hoi o ka pili wai puepue ke kalo e ulu ana, a ua Uaumaha ko laila ano mahial ana mamua o ko na aina wai, aka nae, ua maa 110 kolaila mau kini mai kahiko mai a hiki mal i keia wa a ua ono a kau ko mio kolaila poi ia lakou. lleokoa no ka mahiai ana i ke kalo o ka aina maloo. Pii aku ke kanaka mahiai a ka moku amau, kua (oki) aku me ke koi pahoa a ku iho ilalo, o ke poi iho la no ia a me ke kipulu 0 ka mala, a hamama ae la ke pulu, alaila, kii aku la ka liuli; a i ke kanu ana, aia I»e mau laau loloa i hanaia o inua a oi, ku a maloeloe, alaila paliu aku la i ua iaau nel, ue ma o ue no maanei, hoolei iho la ka huli iloko olaiia, a pelanoapuni ke pulu; kanu kane, kanu ka wahine, kanu keiki. Ile ano mahiai haaheo keia na ko Ililo kino, kahiko a maikai, heie e kanu huli. He mama iki ka uiahiai ana o ke kalo ma ka aina uialoo; he ai ewe no hoi ke malama pono ia. Penei; ina e oo ka ai, ma ke kalo maKua 110 e lawe mua ai, koe aku 110 kao-ha; pela oo a puni ke pulu. Ina ua nui ka hana ana, e loihi no ka maaawa e ai ai ia ai; a i ka hoi hou ana mai mahope e ai ai, ua oo a ua nunui kaio o ka o-ha, alaila lawe ae no malaila, koe aku ka pllimai, ola hoi kana keiki aku; a pela mau aku uo a puni hou a puni hou ke pulu, hoi hou no noahope mal e ai ai; aia hoi ua ihiuui ke kalo ka pilimai, a lawe ae no oc malaila, koe aku ke kamau, oia hoi ka ka pilimai keiki aku; a peia mau aku no, tiole he wa e pau ai; o ka waele mau ana i ka nahelehele ka mea e mau ai ke ewe ana o ka ai. He kumu alakai kupono keia no na haipule, o ka waele mao ana aku 1 oa nahelehele o ka hewa e ulu kaioio ae ana Hoko ona Ibo, a iloko hol o ka hoalauna, ka mea o mau ai ke ewe ana o ka pono karistiano iloko o ka naau. Eia ka inoa o kekahi inau kalo I Ike ia, heaweuweu, aapu, ape, lele, oooe, opale, oopo, haokea, haehae, hapuupuu, ka-i, kukaeopae, kumu, kalalau, lauloa, lehua, lola, mana, manini, makohi, (pilalii) mai, nohu, paia, waehiwa, a he mau kalo aku 00 i koe paha, oiai, he Uke ole no na inoa. No ke kano maia aaa. Ilele nioa ka poholi maia a nui, «Uaila, eii ka makalua a ake® kopono no hoi a peia uo hoi ka hohono no iiookihi kapuai a oi iki.

i !?u bv k~ \i-xu. x.'.U i-> c4e a iUU i,r. ;«o » k'O kuou'u v ka i « %h; pahoa a ! jv»H n<> |- va jfx% n,% ffiab« j u»e ? ' a W'ilho |vjtk»hi i oa mia jv hu'; n* i ma b-ii o n~\ niakawr;»sho 3 e ae sca ka la O kupt>o> i k.i M>\ a&ni*. ai a UiiioUA |j>a. e hele ;»fu U a na,?? iki no k* piha b\s o ka op».i> aU'.U. pqk* aka ta a waho. n;m.t ae Ui i ka a i na uii kup* ?>,> i ka 1« 'o, stl»ila he?t % sku U a heipu iho U ka Ihn.i i ka eldu o ka pf>huli 5i p*jle aku U l* llaaakn* Unai peneh 4 *E Hawakalanal e* o kau hani o ka h x>ulu t i u!u ka maa i hele hoi k:i hua o ka mala a hibU kn punwii a hooUitu ka pu> ajaia a hiki ole ke hoe» ae i kn «hui o ka niaia a kaaa, oka nunui lao ka nunui ia o k;i maia a kaun la e, i ai kanak» r a ni ke aku.i, n ai ka puaa i ka maia a ksua t Aniania ua noa, leie vrale.-* Ahiil;\ pea ae Ih na Uma i ke kua, h lalau iho !a nti linm i ka pohuli, ;i htH>hasv\e :«e !a iluna, a hwhikHka 1« i ko kino, a hookuu iho l:i i ka pohuli ileko o ka lu«, ,i kanu iho U t ka a ke kumu o ka i*.«huli, n pti;i no i na pohul» |.H'la n«» v i»an-t ni i !U jx>huli s pHU. ! I lKM»ha:»v* e h, n h*Ki?tik,ik i id ke | kino, n»' ka m;MK*o an», |H?hi no e | hikaka .ii ke kaiuk.i knnu m>ii i ua ahui n»;iia iv.*i kt* «k> at», m» ka I minui i> ka ahui.—Mul no ka ap*. (i ;xu/.) Ua konio aihue i;i ka halekuni o A. L. J.»hti-«>n m,i Alanu. Moi i ka wunauo Po-.ikolu nei, a ua hiu ia aku he mau pa'.ule a he mau papah». Ua olelo »e o Mr. C\ R D.ivi>, ka lunal)oo|>onoi>ono o ka nupepa Bloomfield, olowa, penei: Uu hiki ia'u ke hooia kiekie aku i ka Laau | Lapaau Kunu a ('hamherlain imuao ! ka i>oe a pau i hoopilikia ia e na ! ma'i nnu me ke kunu kalea. Oia ka'u i hoohainu ai no ko'u ohana jjo nr. makahiki elua i hala ae nei, a ua ike hoi au, oia ka oi iwaena o na Laau Lnpaau e ae a'u i ike ai no ia ano uia'i. Ile ->0 kenola oka omole e kuai ia nei e P»r..\sox, Smith C'o, ma na Pae Aina 1 Ilawaii. Ua. hoopilihua nui ia o Joseph V. I)ory o liinoe, e ka iua'l rumatika, a ua hoao oia he mau laau iapaau iie iehulehu wale, aka, ua olelo ne nae oia aole !na lie loaa iki inai o ka oluulu iaia mai kela poe laau mai, aka mahope mai nae, ua loaa iala kekahi laau nana i iioola koko ae i kona ma'i. Ua i nui kona hauoli, a no ia mea, ua ; ulu ne !:ona manao he mea pono e ona ka lono i na poe i loohia ia me . ia ano ma'i healia ia keia laau iapaau nana oia i hoola koke. lve ; hoike aku nei oia no ka pomaikui o ica lehulehu ua kapala ua laau la he 'hnmheHain'* Pain I)alm» loaa ma kahio Bknson, A- C0.,. maka Pae Aina Hawaii. 24:30-4