Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 12, 25 March 1893 — NA LAUNA ANA ME IAPANA. [ARTICLE]

NA LAUNA ANA ME IAPANA.

ile uiea minamina ina e ala mai ana he kuee o ka noho ana maikai mawaena o na aupuni ekolu o lapana, Hawaii a me Amei'ika Huipuia, a ke manaoio nei nae makou, ina he eneenenii io kekahi, alaila, e hoopau e ia ana mamua ae. Eia he kokoke e 20,000 mau lapana iloko o Hawaii nei. Ma ke kuikahi i hooholo ia i ka 1886, ua malama akahele ia na pono ona lapana. Ua hoolimalima ia na luna nana a me na maheleolelo i mea e ike kokeia ai na hoohalahala e hoea mai ana. ua hoolimalima ia na kauka i poe nana e lapaau i ka ma'i, a ua loaa i ko lakou mau Kanikela ponoi a me na agena na inanawa maikai e makaikai ai i ko lakou mau lioakanaka, a e nana ai i ka hooko pono ia o na aelike kepa me ka maikai. O-kainea e ike laulaha ia nei. he oi ae na poe |)aa)iana lapana maanei ke ano kulana mamua o na paahana o na aina kanu ko oae o ka honua nei.

Ke akahele loa nei ke Aupuni Kuikawa i ka hooko ana i ke kuikahi, a aole loa lie niau loli ana oke aupuni e hiki ai ke hoeini iho i ka mana o na aelike. E like me ka niakou e hoomaopopo nei, ua hiki no i kela ame keia aupuni i hana kuikahi ke hoike aku iloko o eono malama i kona makemake e hoopau i ke kuikahi limahana lapana, aka aole nae e hoohaiki ia na pono o ka poe i komo mua iloko o ka aina.

Ua manao wale ia, i ka wa i hiki aku ai o ita mea hou o ka hookahuli aupuni o ka la 17 o lanuari ma Hawaii nei i lapana, ua hoouna pupuahulu mai la ia aupuni ianei i ka mokukaua holo Naniva e hakilo i na pono o kona mau makaainana maanei. Ike ku ana mai oua Nanim nei. ike iho la ke kapena he malnhia a palekaua no na mea a pau inalalo o na kiai ana a na noku a me na Kahakahana, a aohe hoi he mea a kona mau hoakanaka e hoohalahala ai.

I He niea i kamailio mau ia inamua aku nei, he mau makai hiki i hala ko ke aupuni o lapana hoomano ana mai ike noi e haawi ia ka mana koho balota i kona mau makaainana ma Hawaii nei. x\ole iae ia aku keia no na kumu lehulehu. He mau malihini wale no lakou malalo o ke Kanikela lapana, nana e paa ka akahi hapakoiu o ko na limahaua uku malama, a o ka nui o lakou e ake aua no e hoi i lapaua. Aole no hoi o lakou ae ia e koho balota ma lapana. 0 ke koho balota mua loa i malama ia ma lai>aua. i ka makahiki 1890 wale aku nei uo ia, he mau makahiki loihi ioa mahope mai o ke kuikahi i hana ia ai. A mailoko mai o! kanaha miliona ka heluna k&naka. he eono hanen tausani (600,000) wale no i ae ia e koho l>alota, no ka mea aia he ana waiwai kekahi maloko o ka aina, aiaila koho.

[ keia wa» ho «ū aku na lapana kane oo uia Ihiwaiī nei mamoa o ua kane Hawaii pouoi oia heiuua aoo. a he kakaikahi hoi na keiki lapaua inaanei. Nolaila ina e ae ia keta lahui i ike ole i ka kakou olelo. na kanawai a ine ka hoomana e koho. alaila e lilo ana ia lakou ka mana o na koho haiota ana, alaila kaa ke aupuui nialalo o lapana, oka iiio no ia o Hawaii i pauaiaan no lapana. Ke olelo nei iuie keia haoie Beritauia aona ka inoa o Haku Edwiu ArnolJ. mea maikai ka ia no kaknu. aka, ua oi ae ko kakou u,;i!> ;:iakee apoaku i na |K)no a ine na noiio aua knokoa o na makaainana o kela Hipuhaiika Noi. ka aina ! kahi nana i liaawi mai i na haawina pomaikai o ka noho ana naauao a me Karistiano ia kakou.

No ka mea »» piii ana i kela paahao iapaua pepehi kanaka i mahuka aku mai ka mana o ke kauawai. kau iluna o ka i moknkaua Xanir<i a aua ia kti. me he mea la aole e apono ana ke aupuni o ka Emepeia o iapana ia hana. Mamua o ka hana ia ana o kekahi kuikahi panai paahao mawaena o kakou a me Amenka Huipuia. ua hoihoi wale aku kakou i kekahi mau paahao aihue i ka waiwai i haawi ia e malama i mahuka mai ianei mai Amerika Huipuia mai. l'a hana aku kakou i kela ma ke ano aloha aole ma ke koi a kekahi kuikahi. i hoike no ko kakou manao maikai i kela iahui. He liana maikai mau no o lapana i keia walii lahui uuku, a he hana hanohano ia na ka lahui nui ka liana maikai i ka i iahui uuku.

iie maikai 110 hoi ko lapana launa ana me Amei'ika Huipuia 110 kekahi mau kumu. 0 Amei'ika Huipuiawale no ka inea hookahi ona mana i ae aku i ka mana hookolokoio o na Aha īapana i ka wae komo ai na haole ma kekahi hihia

Eia kekahi, i ka 1884. ua hoihoi aku o Ameuika Huipuia ia īapaua. lie SSOO,OOO, oia ko Amerika Hnipuia mahele o ka uku huikala a lapana i uku ai i na mana nui uo kela kaua o Somouosaki ika 1804. No ka liewa a kekalii alii lapana i kipu ai i na moku o na aina e. ua kono ia kela aupuni e uku he ekolu mau miliona (§8.000.000) dala koi polio. 0 kela mahele i uku ia mai ai ia Amerika Huipuia. ua waiho ia me ka hoopa ole ia aku iloko o ka waihona elala a hiki i ka \va a ka Ahaolelo lalnu i noonoo ai he hana pono ole a hookaumaha wale, nolaila liooholo ai lakou e hoilioi hon aku ia lapai-a kela pmi <lala uui. Aole he aupnnie ae i hana pela, a aole no hoi o lapaua o lioopoina ana i kela hana maikai. A hiki mai i keia wa. ua makemake loa ia na lapana ma Amei'ika iluipuia. .\o ia mea. ka manaoio ne'i makou aole ka Emppire o lapana <» hann ino ana ia Ilawaii nei.