Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 13, 1 April 1893 — Ke Kumukanawai o amerika Huipuia. [ARTICLE]

Ke Kumukanawai o amerika Huipuia.

I Mannili oka makemake o kekahi poe lehulehu o na Hawaii maoli, nolaila, ke manao nei makou c wehewehe aku i ke ano oke Kumukanawai o Amei'ika Huipuia. 0 keia Kumukanawai. ua noho mana oia 110 ka luinen mau makahiki aoi mai lulai 1788 mai. No ehiku mau makahiki mamua aku o kela nuuiawa, he noho "aupuni kuikahi'' wale no mawaena o na mokuaina eku ana ia wa, aka, he awaiaulu nawaliwali a lawa kupono ole o ka noho ana hui, me ka Peresidena ole ma kona poo, aole hoi he Aha Ilookolokolo Kiekie a ano jnana eae nana e hookekena i kela a me keia mokuaina e hooko ina olelo hooholo aka Ahaolelo. He aelike wale no kela mawaeua o na mokuaina. oiai hoi ke kumukauawai e.ku nei helioohui ana no na inakaainana a lilo i lahui me ka Peresiclena nana e noho mana maluna o ka puaii koa a me ke aumoku kaua, ka waihona laliui, me ka aha kiekie maluna ae o na aha hookolokolo inokuaina. Nolaila, ua hoomaka ke poo o ke Kumukanawai me keia mau huaolelo:

"0 makou, o na makaainana o Amei'ika Huipuia, i mea e ku ai a maikai ka iiui ana, ke kukulu ana ike kaulike, ka hoopaa ana i ka maluhia o ka aina, ka hookaawale ana i ka pouo o ke pale aku, ka hoomahuahua aua aku i ka pono laula, a i loaa ai na pomaikai o ka nohona lanakila no makou iho a me ka makou mau mamo, ke hoolaa a kukulu nei makou i keia Kumukanawai no Amei'ika Huipuia." 1 ka manawa i mana ai keia Kumukanawai, he umikumamakolu wale no mau mokuaina ia manawa me ekolu mau miliona (3,000.000) kanaka ka nni o ka lahui. Iloko o ka hookahi lianeri mau makahiki, ua ulu ae ka lahui a mahuaīiua a hiki i ke apo ia ana ona mokuaina he 44 ine na kanaka he 63 miliona ka nui. Eia nae, ua oia mau no ke ku ana o kela Kumukanawai iloko o na hoopilikia ia mai, a ua oi aku ka onipaa i keia wa mamua o na wa e ae.

He luuikuuiaimilima mau pauku hou i pakui īa mai no ka hoopaa i na pono kino kanaka. ona pauku hope ekolu oia ka hua o kela kaua nui kuloko a i ake nui ia ai e hoopau loa i ka hookauwa kuapaa no ka manawa mau loa a e haawi ina pono kaulike i na kamaaina o keia a me keia la~ hui a waihooiuu like ole.

He ano papalua ke aupnni o Ameiika Huipuia, eīike me ka ike o ko makou j>oe heluhelu, oia hoi ke Aupuni Lahui maluua o ka aina- holookoa me kona kulauakauhale poo aupuni ma Wasinetona, a me kanaha kumamaha mau aupuui mokuaina malalo iho ona. 0 ke Aupuni Lahul o ka iawelawe wale no kaua i na mana i haawi ia mai iaia e ke kiwiukanawai. 0 na mana e ***<>, no na rookuaina iehulehu aku ia. He mana ko ke Aupuni Lahui mainna o na hana kīiwaho 2 P l ?* e hana * na e kukaia aku e kaua, e kukulu a malama i ka puali koa a me ke aumoku kaua, a pela aku.

ka mea hiki ole i na mokuaina Ike hana. oke Anpuni Lahui ! waie no ka mea mana e hauai I ke da3a a hana i na mea e ae | mawaho aku o ke <rnla a Ime ke kala i elala aupuni 1110 ka hookaa ana i na aie; He mana ko ke Anpuni Lahni : maluna o na waiwai kalepa, e | e kau ai i na dote a e kaana ai i |ka auhau like nialuna o Ame- ! nka Huipnia. Aka aole nae e ; hiki ke kau i ka auhan a dute paha maluna o na waiwai puka aku iwaho. Nolaila. o nn j hale dute a pau. na hale kukui a pela aku, aia lakou malalo o 'ka mana o ke Aupuni Lahui. INa ke Aupuui Lahui no hoi e i hoopai i na poe hoopae malu. |na powa ma ka moaua- a me !na kamima i hana ia ma ke ikai. Na ke Aupuni La.hu i e- | ana i na awa kumoku. na | kapakai. na muliwai. a pela | aku. Ona hale leta a pau a me na eke leta, aia no malalo oke Aupuni Lahui. Xana no ka mana e hoopuka i na palapala sila i nana i iuii me ke akamai i kekahi haua hou a loaa a me na palapala hookuleana i na poe haku manao no na huke. Nana no e kau Ina kanawai like no ka hookupa ana a punī ka aīua o Auienka Huipuia. He mana kona e kau i na kanawai like no ka aie kaa ole. aka aole nae ona lawelawe i keia manawa. Na na Aha Ilookolokolo o Amerika Huipuia e hookolokolo i na poe hakihaki i na kanawai a ka Ahaolelo Lahui i hooholo ai, na hihia moana, na hihia mawaena o na mokuaina, niawaena o na mokuaina a me na kamaaina o kekahi mokuaina e akn. a ma na hihia pili i na aupuni e a mau kakamaaina paha. Ma kekalii aoao iioi, he mana ko na aupuni mokuaina maluna ona hihia kuloko a pau, ina paha e like me ke kanawai o ka mare, no lakou ia aole no ke Aupuni Lahui. 0 ka hapauui o ke kanawai karaima. no na aupuni mokuaina no ia. koe wale no na hihia i hoike ia niamua. Na kela a me keia mokuaina e ohi i kona mau auhau iho, e hana i ko lakou mau alanui a kapili i na alahaka. e malama i ko lakou mau kula. hoonaauao iho a he mau aha hookolokolo a me na lunakanawai ko lakou no lakou iho. iI o ma u sila ponoi no ko lakou a he niau hoailona knlana aupuni no hoi no lakou iho. Aole mau puali koa kumau o na aupuni mokuainn, aka he mau koa puaiu no ko lakou. ka puali hoi e kahea ia aku ai e puka niai e hoomalu ina he mau haunaele a ohumu kipi kekalū e ulu mai ana. oke Auiuini Lahui, ua like ia me ka La, a o na Aupuni Mokuaina, ua iike lakou me na hokuhele e poai ana a puni i iiului pu aku me ia.