Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 15, 15 April 1893 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa

Me

K@ Hawaii Paeaina i Hu@

No ka Makahiki          $2.00

No Eono Makahiki      $1.00

Kuike k@ P@

 

Na Puka Ana               1 Pule              2 Pule              3 Pule              4 Pule              5 Pule              6 pule

Iniha                            $1.50               $2.00               $2.50               $3.00               $3.50               $4.00

2 Iniha                         $2.00               $2.75               $3.50               $4.00               $4.50               $5.00

3 Iniha                         $2.50               $3.50               $4.50               $5.00               $5.50               $6.00

4 Iniha                         $2.00               $4.00               $5.00               $6.00               $6.75               $7.50

5 Iniha                         $3.@               $4.75               $6.00               $7.00               $8.00               $9.00

6 Iniha                         $4.00               $5.50               $7.00               $8.00               $9.00               $10.00

O na Olelo Hoolaha a pane hoouna iamai ana no ka H@laha maioko o keia Nupepa, e hoouna @ mai me ka auhau, a in a aole, @ohe hookomo ia.

 

@oopukaia E Ka

Hawaiian Gazette Co.

@

@

Poaono,           Aperila 15, 1893

 

Na Leta

Aole o makoa makemake e lawe i ke koiko o na hala no na inanao i hoopuka ia inalalo kela poo e ko wakou @oe mea kakou.

 

Ka Manao Hohui Aina o Linekona Holstein.

E Mr. Lunahooponopono:

            Akahi au a hoike aku ia oe a nau hoi ia e hai aku i na oiwi ponoi o ko kaua aina i koʻu mau manao. no na ninau ano nui o keia mau la. Iloko o neia mau pule, ke halawai nei kekahi poe o ko kaua lahui maanei, ma ke ano halawai hui aloha aina a pela aku, aka ke ike nei au, aole loa lakou i ike a hoomaopop i ka holopono o ka lakou mau lawelawe hana ana, a aole no paha i mahui iki na pomaikai e loaa mai ana ia kakou no nei mua aku.

            He mea nui ia i ka poe kalai aina a pau, oia hoi. e kiheahea pono inai lakou ma ka hoike ana aku i na pomaikai e loaa mai ana no ka lakou mau kumuhana, in a e kakoo ia ana ka lakou mau kumuhana, a e loaa ana i ke kanaka a lakou i makemake ai e hoohulihuli i kela ike e hiki ai ia kanaka ke manaoio aku, o ka lakou io no ka pono.

            E nana ae kaua i ka lakou @ mau pono e hoike mai nei ia kaua, a ia kakou a pau.

            1. He mea pono e hoi hou ae ka Moiwahine i ka noho Moi o Hawaii nei.

            2. He aloha i ka aina.

            3. E hoomau i ke kuokoa.

            O ka Mahele I, ke manaoio nei au he kumuhana palaualelo a makehewa loa ia, no ka mea. in a e hoolapuwale ia alii iaia iho a waiho mai i na kumuhana e hoopilikia ai i kona lahui, me ka paulele wale ihop no, no knoa hanohano, a no ka pomaikai o kona pakeke ponoi, aole ia he alii i aloha i na makaaiuana, a makoe la hoi i ka pomaikai o konoa lahui.

            Ua make ke Alii Kalakaua me kana mau pono, aka o ka Liliu mau pono i manao ai e haawi mai ia kakou, aia la ihea. O kaua hoowaiwai i makemake ai e hooili mai maluna o kana, oia ka hana piliwaiwai, ke Kumukanawai Hou a me ke kuai opiuma. I aloha ia no ka alii i ka ike mai i kona mau makaaiuana, a ma ia olelo aua aʻu pela, ua maopopo he aloha ia, ia alii. in a he mau hana pono kana no ka pomaikai o kona lahui.

            Ina ua hiki i kekahi o ko kaua lahui ke olelo ne e pomaikai ana ia i keia mau kumuhana nui a ke Alii Liliu i manao ai e hooili mai maluna o kakou a pau. alaila, e kala mai iaʻu no ka hoike ana aku i koʻu hoahewa a hoohenehene i keia mau hana waiwai aʻu i ike ole ai i kona hoopomaikai io mai ia kakou Hawaii.

            Mamuli o keia mau kumuhana a Liliu i manao ai e hooili mai maluna o kakou, he mea maopopo, e nui ana kana mau dala nona iho a me koua mau aialo mai ka laikini piliwaiwai a me ka opiuma mai ka poe i makemake ia mau hana, a e oi aku ana kona hanohano malalo o na mana pakui hou o ke kumukanawai hou, oiai o kaua ia i make e ai ma ke ano he alii, a heaha ka kaua e ka makaaiuana.

            Malia paha e i ia mai ana e ka poe aloha alii o@ ooma@ aku no kaua i ke aloha a hoowaiwai i ke alii, me ka @iaopopo maoli no ka hana ino ia mai nei kaua a ko hoopai @uaia mai nei, ke hiki mai in a manawa hanohano, ike alii a hoahaaina @ ua alii nei. Ua nui na kanaka i pilikia ilihune i keia wa mamuli o keia mea he aloha alii. Iloko o keia apana o Kohala Akau. ua kuewa a auwana no koo o na alii ma keia aina, ke imi nei lakou i pono no ko lakou ohana ma na aina malihini. ke noho nei lakou iloko o o ka hune a me ka nele i na pono keia ao, a no keaha? Mamuli o ko lakou aloha alii, hookipa i na alii, hoilihune ia lakou iho i mea e pono ai na alii, kukulu i na hale hanohano a hoolako i na mea hoonani makamae no ka hoolauna ana mai i na alii mamuli o ka puni i na pelo a na alii, a heaha ka na alii i hooil mai ai ia lakou?

            O ka pilikia, ka aie a me ka nele. Aole e hiki i kekahi o Kohala Akau nei ke olelo ae, ua loha ke alii i na makaainana o Kohala nei, oiai ke noho mai nei ia poe makaainana on a iloko o ka hune i keia mau mahina lehulehu i hala aku nei, aohe mau hana pomaikai a ke alii ia mau makainana i mea e hoike ae ai oia i kona aloha io i kona mau kanaka. Malia paha e kaukai ana ia a na ka piliwaiwai ke kumukanawai hou a me kuai opiuma e hoopomaikai ia Z. Kalai, J. Kekipi, J. Kaai, D.D. Kahookano a me kekahi poe e ae he lehulehu i ilihune i keia wa, mamuli o keia mea he aloha a makee alii. No laila e Kohala, i aloha ia ke alii i knoa ike mai i kona mau kanaka a e like me kona hookae ana i kona lahui a imi wale no i na mea e pomaikai ai kona mau pakeke elike me ka Numana mau noi hou ana aku nei Wasinetona i mau dala hou ua ua alii nei, he mea pono ia kakou e huliaku ke aloha aloha aku i ko kakou mau lima na agena e imi aku ai i ko kakou mau pono pili kino e pomaikai ai ka ohana a e lawa mau ai ua pa ipu o kakou i ka ai.

            Ua hala ka manawa aloha alii, i ke au no ia o na Kamehameha, aka i kea wa, e hoopala@alaha aku i ke kahua no ka imi ana i ua pono o keia noho ana. E nana i na lahui e ae e mikiala nei i ka hana, a e hoohalike pu me lakou. Nolaila, ua lawa kakou i na alii, oiai he poe ake hanohano lakou, e malama ana i na punahele, e hoopilikia ana i na niakaainana, a aohe a kaua pono ia lakou, no ka mea, ua loihi na la o ka hoao ia ana o na alii, a aohe o lakou loli ae mai ke kulana haaheo. O ko kana makee pono i keia wa. oia ka imi ana i ke alahele e ili mai ai na pomaikai maluna o kakou, a e hoowaiwai ia ai ko kaua ohana, a e kuonoono aku ai ka kaua mau mamo in a keia mua aku.

            Ina mamuli o keia mau hoakaka ana e hiolo io mai ana na punawelwele i uhi iho nei maluna o na onohi maka o ko kaua lahui, alaila o ka lakou ike ana iia ua lakai hewa ia lakou e ke kumuhana o ka mahele 1. ma ke alahele o ka pomaikai a me ka nohona maluhia o keia mua aku. No ke kumuhana 2. oio hoi ke aloha aina ke hoike aku nei au i ka palaualelo oia mau olelo e pua mau kei mai ka lehelehe o ka poe i iko ole ia mea he aloha aina. Ua nui ka aina a ke alii puuwai hamama Kanikeaouli i hooili mai ai no kela a me keia @ akaainanana. Ua noho ko kakou mau kupuna ma ka lako i ka aina a i ko lakou haule ana. nawai i unani i ka aina a lilo ia hai? Na Hawaii no mamuli o ka palaualelo, puni walke a alike moraki a kuai, no ka iini i ke @ala luhi ole. he kakau wale aku no i ka inoa i na palapala o haawi ana i ko lakou mau kuonoono a na kupuna i imi ai i ka poe o na aina o i hele mai ai ia nei e huli waiwai ai.

            I keia manawa, ua @ele ka h@panni o ko kana lahui i ka ai na ole, a ihea iho la ko kohu o ka poe e kelahea uei i ko lakou aloha aina. Mai kohu ia mau olelo, in a na na kupuna o kana e hoopuka, in a ua kupono ia mau kalahea ana i keia manawa ua like ia me ka mauaopaa ana oia poe o o@li mai ana ka @a i ka la apopop mai ke kona @ohana mai: E hooholomua i k@u hana e hooikaika e kakou o i ke kulana anpuni, e hoona@ @auao ia oe ihopp a iue kau mau eiki ma na hana mikiala e pono ai ka ohana e noho me ka ubaai ole i ka aina a me ke dala au e paa nei i keia wa, e ao i ka hookuonoono, oiai aole hookahi o keia mau mea ke lilo in a e hoohui aina ana kakou a e maopopo anei i ko kaua lahui, o ka pomaikai o ko ke kanaka iiui a makee pomaikai nona iho a me kona ohana, aia wale no ia malalo o a hoohui aina.

            O ke kanaka e olelo ana he aloha oia i ka aina i ka wa e huli mai ai o kona alo imua o kaua a ke nalo ae kona mau maka, ua makaukau oia e piepiele a kuai aku i kona pono koho a kiviila no ka kanalima dala a oi, aole ia he kanaka aloha aina. O ka Moi e makee wale ana no kona hanohano. o ka wahaolelo o ka makaainana e ake wale ana no i ka waiwai kipe, o ka makaaiuana puni wale i na pelo aia poe, ua hoike maopop mai ia i kona aloha ole i kona lahui, kona aina a me kona mau pono. Nolaila, ua naluea ka pepeiao i ka lohe mau i ka uwe mai o ka poe aloha aina no ka mea nau no e Hawaii i haawi i kou aina ia hai mamuli o kou uhaai, a auhea kou aina i keia wa e kahe wale nei o kou mau waimaka.

            Aole wale no ia aka, ke uwe hou mai nei ko kaua lahui i kona kuokoa, a ua hoomaopopo anei oe e ka mea heluhelu i ke ano o ia mea he kuokoa? O ka hapanui o na kanaka o keia apana, ke noho nei malalo o na aelike kepa paahana no na makahiki loihi, me ka hiki ole ia lakou ke wehe a hoohiolo i kela kaulahao e hipuu nei ia lakou. nolaila, auhea ke kuokoa o ia kanaka i keia manawa. oiai, ke hookauwa kuapaa ia nei ia e konahaku, auhea iho la ke kuokoa o ia kanaka in a o kona alahele ia e hele nei? Ua maopopo aohe on a kuokoa nona iho, oiai. o kona kulana i keia manawa, ua like me na paele o ka hema i ka wa e hookauwa kuapaa ia ana lakou e na haku hana, a nawai i wehe ae i ke kaumaha o ia poe paele? Ua maopopo ia kaua, ua ke aupuni o Amerika, mamuli o kona kaua ana aku i kekahi o kona mau makaainana kipi, pela au e manaoio nei, a e uwalo aku nei i koʻu lahui e noho nei malalo o ke kepa, o kou kuokoa e ke kanaka kepa, aia ia malalo o ka hoohui aina me Amerika Huipuia, nolaila, e Kohala, o ka mea hea kau i makemake ai, o kou noho anei makou ano hookauwa kuapaa malalo o na mana Moi, na aelike kepa me kou kuhihewa, he kuokoa kou i keia manawa, a i ole o kou makemake i ke kuonoono ka holomua o na hana, a me ka hoopau ia mai o kou nohona paahao malalo o ke kepa. Noʻu iho, ke ake nei au i ka hoohui aupuni. no ka mea, na ia hana e hapai ae i koʻu lahui iluna. e hoopau i kona hune. a e hoohiolo i na ehaeha o ka nohona aupuni moi a me ke kepa. O ka Hawaii ma ia la e mikiala ana i kana hana ponoi e hookuonoono ana iaia iho, e mahi ana hoi i kahi lihi aina e waiho ana iaia, e hoao ana e hooholomua iaia iho. e mau ana no kona kuokoa nona iho, aohe on a kau e hiolo ai, a nau no e Hawaii e hoolapuwale ia oe iho, i mau no kou makemake e noho no malalo o ua haku hooluhi. He mea oiaio he aloha io ia no ke kuokoa o ke kanaka, e like me koʻu makee no i koʻu; aka, malalo o ke Hoohui aupuni, ua oi aku ke kuokoa e loaa mai ana i ko kaua lahui ilihune e noho nei me ka pilikia. Iaʻu e kakau nei i keia kukulu manao, ke ike nei au i ka pupuku e mai no o na helehelena o koʻu mau hoa in a paha he mau manao kue ko lakou i kaʻu e hoao nei e ao aku i koʻu mau hoa makaainanana o ka Aina Haahea nei, alaila, e kala mai iaʻu no ke noi e a@ aku i ko lakou oluolu, mai huna a pee malalo o na inoa kapakapa ke pane mai lakou i keia mau manao.

            Aole i pau ko@ mau manao no ka wehewehe ana aku ia kaua i ka waiwai ole o keia mau mahele ekolu e uwe mau ia nei ma na halawai, aka. e hiki mai ana ka wa e ike ai koʻu lahui e noho nei i ka huue; he mea oiaio kaʻu e waiho aku nei no ko lakou mau pono pilipaa o keia mua aku.

            "O ka wa keia e ka@u ai i ka lala uwaina a me ke @umu piku, no ka mea, e hiki mai ana ka la e @uana ai oe, ka@ mau keiki me kau mau moopuna. a me ka malihini i kipa ma@ malalo o ko laua mau lala n@lamalu. no ka ai ana aku i ko laua mau hua ono." Me ke aloha no. H. L. Holstein (Linekona. Kohala Akau, Mar. 27, 1893.)

 

Moolelo o ka Aha Ekalesia o Hana.

E Mr. Lunahooponopono:

            Aloha oe: E oluolu ia mai e kou hanohano i wahi koawale o kou kino lahilahi no kela mau huaolelo e kau ae la maluna.

            Ma ke Sabati iho nei la 19 o Maraki M. H. 1893, maloko o ka luakini o Wananalua Hana, ma hope o ke anaina pule i malama ia e E. M. Hanuna kekahi lunakahiko, ua noho iho la ka aha luna a me na ho@hanau o ka Ekalesia o Wananaluna o noonoo i kekahi kumuhana, oia hoi keia:

            E ae mai iaʻu i ekolu malama a hoi aku no au. O ka mea nana ke kumuhana maluna ae, oia no ke kahu o ka Ekalesia o Wananalua, e noho kokua Lunahooponopono ala @e ka "Nupepa Puka La Kuokoa," a mamoli o kona hiki ole ke hoi mai a halawai pu me kona Aha Luna a me na hoahanau, nolaila ua hoouna mai oia i kekahi le@ ma o B.K. Kaiwiaea @a, e hoike ana i kona manao a me kana noi.

            Ma ka hola 1 auina la, ua noho iho la ke anaina malalo o ka noho lunahoomalu ana a B.K. Kaiwiaea, a o E. M. Hanuna ke Kakauolelo. Laweia ke kumuhana o noonoo.

            Ku mai o G.P. Kauimakaole a olelo mai la: E Mr. Lunahoomalu, ua maopopo ke kumuhana, a o kaʻu wale no e noi nei, e hooholo keia Aha Luna a me na hoahanau, e kauoha aku iaia e hoi mai e malama i kona ekalesia.

            Na J. K. Hanuna i puiliili ae imua o ke anaina, me ka amama ana, e hookuu loa aku iaia e lawelawe ma ia hana no ka manawa pau ole, no ka mea, e lilo aku ana paha oia kekahi o na Kuhina o ke aupuni a i ole, i Peresidena no Hawaii nei, a he hana kupono ole na kakou ka au@ ana aku iaia e hoi hou mai i hope nei, a he kulana hoi e hooi ae ana i ka hanohano i Hana nei.

            Na J. H. S. Kaleo i kahoahoa ae me ka olelo ana, ke minamina loa nei au no ka loaa ole ana iaʻu he mana koho maluna o keia ninau, ua loaa nae iaʻu he mana kuka iloko o ka Aha Luna, aka, ma ke kumuhanna imua o keia anaina, ke hooikaika nei au in a ka aoao e apono aku i ke noi, aole noi e like me ka ka makua i olelo iho nei, "e hookuu aku no ka manawa pau ole, no ka mea, e loaa aku ana ka kekahi oihana iaia mai na Kuhina mai, a i ole oia aku ana paha kekahi Kuhina." He moeuhane palaualelo ia na kekahi kanaka e noonoo mua ai. O kana wale no i noi mai nei, e ae aku kakou iaia no ekolu mahina a hoi mai no oia, nolaila, e hoomaopopo kakou i ke kumuhana, a e hooholo iho kakou e like me kana noi.

            Na P. Kauimakaole i @ mai a hoounauna ae la imua o ke anaina ma ka olelo ana. Aole i like koʻu manao me ko kela makamaka, no ka mea, aole na kakou i olelo aku iaia e hele a lawe i kela hana, aka, nana no, a ke noi, mai nei @ ia kakou e hooku@ aku iaia, ua oi loa aku ka pono, in a ua lawe oia @ hana, e hoopau loa aku iaia.

            Na P.K. Kauimakaole i olelo mai. Eia na hoa ke kamailio nei e hoopau loa i ke kahu, a e ae aku i ekolu mahina, aka, ma ka le@a imua o keia hale, e noi mai ana e ae aku no ekolu mahina a hoi mai no, aka, in a paha e noi e hookuu loa aku, alaila, aia au @ ka aoao e hookuu aku, aka, no na kamailio ano ole, aole au e kamailio ana no keia kumuhana.

            Na S. W. Kaai i kaiehu ae i ka puiliili a mahele ae la i na puu elua, a helu ae la i ko ka la a me keia puu, me ka olelo ana. He elua no mea ano nui iloko o ka aelike, oia ka aoao mua a me ka aoao elua, a ua like hoi ia me keia ekalesia a me ke kahu. I ka manawa e kue ai kekahi @ ka aelike, ua hewa oia; nolaila, owai ka mea i kue, o ko kakou kahu no, ua hele aku oia me ko kakou ae ole. I ka manawa holo balota iho nei, ua ae aku kakou iaia me ka maikai, a o keia, ua hele aku oia me ka manao i na hana o ke kino, nolaila e akahele oukou ma ke koho ana.

            Malia, ua ike no ke kahu, aole i lawa kona ola e noho nei maanei. no laila, hooholo oia e lawe i ka uku i oi ae, he hana naauao ia, aka ke noi mai nei oia e hookuu aku kakou, ua oi loa ka pono ehookuu loa aku kakou ia ia. Heaha ka waiwai o na olelo naauao i elima wale no poe nana e hoolohe aku. Heaha ka Kawainui! A heaha hoi ke kulana o ka Aha Kuhina ma ka hooponopono ekalesia. Na ka Aha Kuhina anei keia nupepe? (Ua pane unai o J. K. Hanuna, na ka Aha Kuhina.) Aole pono e hoohui ia oa hana pili aupuni me na hana hooponopono ekalesia. Ke kokua nei au e hookuu loa aku i ke kahu.

            Na W.P. Haia, wahi ana i olelo ae ai. He hana nui no keia na ka ekalesia e hana ai in a peneia wale no e kamailio ai. Ma koʻu hoolohe ana aku nei i na manao o na hoa, me he ia, e ahewa ana lakou i ko ke kahu hana ana me keia; aole i hewa ke kahu. O ka io o ka lakou nei manao ma wa nana aku, he okoa loa ia, a ke uhiuhi mai nei maluna o ke kumuhana "e hoopau loa i ke kahu," ka mea hoi i loaa ole iloko o kela leta, a he kalai manao ko lakou nei mawaho @e o ko kumuhana imua o keia anaina.

            Ke minamina loa nei au o ulu mai he kuee mawaena o keia ekalesia kina lawe ana kakou a hooholo e hookuo i ke kahu, no ka meaioa e hookuu ana kekahi poe, e houle ana kekahi poe, a oia ka hoomaka ana e mokuhana. He mea pono e nooaoo akahele ia a loaa ka olelo hooholo kupono.

            Mai ia M. H. reater ae. Ke @inamina nei au o loaa he olelo hooholo e ahewa aku ana i ke kahu a e hookuu loa aku iaia, oiai o ke kumuhana wale no, e ae aku no ekolu mahina, aka, ke alakai mai nei kekahi poe hoa naanao i ka mea mawaho ae o ke kumuhana, a he mea hoi i hookahua mua ia. Ma ka naua aku, ua loaa ka olelo hooholo i keia manawa, aka, he ao aku nei au i koʻu ohana, e holoi i ko kakou mau lima a maemae, a mai ae e kau mai ke alima o ke kipaku kahu maluna o kakou.

            Mai a E. M. Hanoua mai. He wea pono ia kakou e hoopololei maluna o ke kumuhana, a o ka hoopau kahu he ninau okoa aku ia. Ma koʻu manao, ua hewa no ke kahu mamuli o kono waiho ana mai i kela noi na kakou e noonoo aku, mai oi loa aku ka pono in a oia i waiho mai i hope nona, alaila, aole e hiki ia kakou e lawe a noonoo i keia noi, a i kona haalele ana i na hipa, ua hewa oia, mahope komo mai na iliohae, a o ka lilo no ia i mea ole.

            Ku mai o Bila Bolabola a olelo mai la. Heaha no hoi ka hewa in a kakou a ae aku ana i ekolu mahina.

            Na Moses Pipi. Noʻu iho ka ae nei au i ekolu mahina, a hoi mai no ia, elike me kana noi.

            Ku mai o J. H. S. Kaleo a olelo mai la. Ma ka hoolohe ana i ka olelo a na hoa, ke hookokoke aku nei kakou i kahi o ka olelo pilikino o kekahi i kekahi. Mai lawe mai kakou a noonoo i ka hoopau i ke kau, ia kakou e hana ai pela, ua hupa loa kakou. Aole e hiki ia kakou ke lawe mai i ka hana a ka Aha Luna Kahiko o na mokupuni o Maui a i Hana nei hooholo iho kakou e kipaku i ke kahu. O ka kakou hana, in a e makemake kakou e hoopau i ke kahu, e hana i Palapala Hoopil a waiho aku imua o ia Aha; aole he kuleana o keia ekalesia e hoopau ai i kekahi kahu, nolaila, e hooholo kakou penei: E ae aku i ke noi, a i ole e kauoha aku iaia e hoi mai, aole hoi e kipaku loa.

            Kuekaa hou mai o J. K. Hanuna, aole pono ia kakou a ae aku i kana noi, he hoolanakila ana aku ia iaia, ua lawa ko kakou ae ana aku i ka mauawa i hala; o ka hana ana a ko kakou kahu pela, he kokua loa oia i na hana a keia aupuni kipi, e ke kaawale na kahunapule no na pono uhane, aole e komo pu @oko o na hooponopono aupuni ana, a ke manao nei au e hooholo penei: Ua ahewa ia oe, aka, ua hookunia oe.

            Na ka Lunahoomalu mai. He wahi mea uuku wale no keia, aka, i ko kakou kamailio waiwai ole, a ua hala elua ho@a ia kakou; o koʻu manao no ke kahu, ua hewa oia no kona haalele ana ia kakou, a e ae aku no elike me kana noi.

            No ka hoopaapaa o ka Hale, ua hoololi mai o Kaleo i ka ninau a J. K. Hanuna i kokua ia e Kaai, a penei ka hoololi" Ua akewa ia oe, a ua ae ia ke noi. Kokua ia. Ninau ia a hooholo ia. Ma ke ahewa, eha, a eha in a ka hoole. Koho ka Lunahoomalu ma ke ahewa. Ma ka ae i ke noi 6, a ma ka hoole 5. Hooholo loa ia.

            Hookuuia ka halawai

                        Makaalae

 

Moolelo o ka Aha Euanelio Mokupuni o Hawaii

            [Koena mai kela pule mai.] Hapai ia ke kumuhana 5, hoike komite, koi o W M Kalaiwaa e kapae i ua rula, a ua aponoia. Hoike waha mai oia e pili ana i kana hana komite, koi o W M Kalaiwaa e kapae i ua rula, a ua aponoia. Hoike waha mai oia e pili ana i kana hana komite no ka aie o ka ekalesia o Kekaha. aua hoomaopopoia he $137.25 ka aie o ka ekalesia. Noi o S. L. Desha e waiho… keia hoike waha a hiki i ka hapai ia ana o ke kumuhana 111, a ua @ponoia. Heluhelu mai o C M Kamakawiwoole i ka lakou hoike komite no ka aie o ka ekalesia o Hamakua waena me komohana ia Bev S Kaili, a ua apoia keia hoike a na komite.

            Ua hookuu no hoi ka aha i ko lakou noho ana komite no keia aha, noi o Z Paakiki e kohoia i komite pani ia Rev S Kaili no ke koena aie o ka ekalesia, a ua apono ia ka inoa o J Kalino i komite pane. Hoike mai o G W Waiau ke komite haipule i ka mea nana e malama ka halawai o keia ahiahi, oia no o J Kalino kona hope e koho aku ai. Hapaiia ke kumuhana 6. Hoike waha mai o O P Emesona i kekahi mau mea ano nui mai na aina e mai, ua ku no i ka mahaloi. Noi o G W Waiau e hoopanee keia aha a noho hou mai i ka hora 9 a.m. o ka ka apopo, a ua hoopanee ia me ka pule a O P Emesona.

            La hana 2, Maraki 7, 1893. Halawai hou ka aha e like me ka hoo panee ana, lunahoomalu ma ka noho, malama ia ka hapa hora hai pule, kahea inoa i na lala o ka aha, heluhelu ia ka moolelo o ha halawai i haia a ponoia me na hooonopono ana. Hoike komite no ka palapala hoopii kahea haiolelo ia G M Na huamakua no Milolii. Noi o K@ui e lawe ia keia hoike a noonoo, a ua aponoia, ua kamailio nui na hoa no keia hoike, noi o S W Kekuaewa apono loa aku i ka hoike a ke komite a ua hooholoia.

            Hapai ia ke koena o na pala@ala hoopii. Palapala hoopii kahea@ahu mai Humakua waena me kona hana ia M C Kealoha i kahu @akou. Noi o S W Kekuewa e law@ia keia palapala a noonoo a u@aponoia. Noi o W M Kalaiwa @ waihoia keia palapala mai ka li@ o ke komite imi kumuhana, @ ua aponoia.

            Hapai ia ke koena @ na hoike kihapai, heluhelu ma@ J Kauhane i kaua hoike no Wai@inu. Noi mai o O P Emesona @ aiholia keia hoike a hiki i ka @ e hapai ia ai ke kumuhana 18 @ aponoia. Noi o O P Emesona hapai ia ke kumuhana 18, ko@ ana i na elele o keia aha no ka @ nui nui ma HOnolulu, a na apono @ a eia a inoa. T S K Nakauela @ J Manu, Kaiewe, Kalaiwaa @ sia me Kino. Hapai ia ke kui@ hana 7. Kamailio nui umi o Ew@ na e pili ana i na Ezalesia o ke @ mau paesina me ua opio i hoo@auaoia. Hapai ia ke kumuha@ 8, ua kamailio nui no na hoa i @ a kumuhana. Noi mai o S W @ekuewa e hoonohoia o D K Mehe@ la i komite no ka ekalesia o Milolii, Kona waena me Kealakekua, G W Waiau no Kaohe, S L De@ha no Hakalau me Onomea ke kaawale aku o M C Kealoha, D Kahooio no Hamakua waena me komohana, no ka wa e haiolelo ai o M C Kealoha ilaila, J Kalino no Kohala hema, a ua aponoia. Waioho @uai o Emesona he oieio hooholo e pili ana i na ekalesia o Kapaliiuka, Kaohe me Milolii. Ua kamailio nui na hoa no keia olelo hooholo. Hoike mai o G W Waiau ke komite haipule i ka mea nana e malama ana ka halawai o keia ahiahi, oia no C M Kamakawiwoole me S W Kekuewa, noi hou mai oia e hoopaneee keia aha a noho hou mai i ka hora 1:30 p.m. a ua hooholo ia e hoopanee me ka pule a C M Kamakawiwoole.

            Halawai hou ka aha i ka hora 1 p.m. e like me ka hoopanee ana, lunahoomalu ma ka noho, pule o S L Desha, noi mai o W M Kalaiwaa e heluhelu hou ia ka olelo hooholo, a ua aponoia. Noi hou mai no oia e kohoia i komite pane aku i ka Papa Hawaii no keia mau ekalesia o kapaliiuka, Kaohe me Milolli a ua aponoia ka inoa o O P Emesona i komite pane. Heluhelu mai o C M Kamakawiwoole i ka lakou hoike komite e pili ana i ka palapala kahea kahu o Hamakua waena me komohana, ia M C Kealoha e apono ana i ka palapala kahea a ua apono ia keia hoike a na komite.

            Noi mai o W K Kalaiwaa, e kohoia i komite pane aku ia  M C Kealoha e hoi koke aku i ka ekalesia o Hamakua i kona wa e ae ai i ka palapala kahea, a ua aponoia ka inoa o J Kalino, D Kahooio me C M Kamakawiwoole i mau komite pane. Hapai ia ke kumuhana 9. Ua kamailio no na hea no keia kumuhana, a ua waiho mai o S L Desha he olelo hooholo e pili ana i ka hooponopono ekalesia ana a ua aponoia kana olelo hooholo. Hapai ia ke kumuhana 10. He hookahi keiki a keia aha a ua waihola ka niuaninau ana a ka aha e noho ana ma Kohala akau i ka malama o Sepatemaba 1893. Noi o W K Kalaiwaa e hoopane@ keia aha a noho hou i ka la apopo mahope o ka pau ana a na hoike kula Sabati, a ua hooholoia e hoopanee me ka pule a S W Kekuewa.

            La Hana 3, Maraki 8, 1993. Halawai hou ka aha e like me ka hoopanee ana. Lunahoomalu J Kalino ma ka noho malama i ka hapa hora haipule, kahea inoa ia na lala o ka aha, heluhelu ia ka moolelo o ka halawai i haia a aponoia. Hapaiia ke kumuhana 11. Nui ka kamailio ana o na hoa no keia kumuhana, a ua waiho mai o O P Emesona he olelo hooholo e pili ana i ka pono o na kahu ekalesia i hanai hapa ia, a ua pakui ma o W M Kalaiwaa e wehe akea ia na ekalesia no keia pilikia a ua apono la keia ololo hooholo me ka pakui, Hapai ia ke kumuhana 12. Noi mai o S L Desha e waiho i keia kumuhana a ka aha e hiki mai ana a ua aponoia. Hapai ia ke kumuhana 13. Kamailio pokole mai o S L Desha me ka paipai ana e nini nui na opio i ka naauao. Kumuhana 14, hoopanee ia a ka aha e hiki mai ana. Noi mai o O P Emesona e hoohulia ke kumuhana 15 me 17. a ua aponoia. Kamilio pokole mai no hoi oia e hoeueu na kahu i na hana pono. Hapai ia ke kumuhana 16. Ua kamailio wale no na hoa no keia kumuhana.

            Hapai ia ke kumuhana 19. Noi mai o S W Kekuewa e noho keia aha ma Kohala akau, i ka malama o Sepatemaba 1893, a ua aponoia.

            Waioho mai o W M Kalaiwaa he olelo hooholo. Mahalo i na kamaina me na makamaka o ka ekalesia o Puk@ana no ko kokua ana i na lala o ka aha ma na mea pili kino, a na apono ia kana olelo hooholo, a noi mai ia e heluhelu i ka moolelo o ka aha, heluhelu ia a aponoia. Noi mai o S L Desha e hoopuka ia ka moolelo o ka aha ma ka nuepepa a ua aponoia. Hoopaneeia me ka pule a Rev J Kauhane.

            D K Meheula.

            Kakauolelo o ka Aha E@au@io, Mokupuni o Hawaii.

            Kaohe, Maraki 13, 1893.

 

He Hana Alol@ Ole

            Ua lohe mai @akou, ma kekahi o na la i@ala aku nei, ua hele aku o J. S. Kalana. me kekahi paupala hoopu imua o na hoa@anau o Kaumakapili e kakau@ inoa mai, e kipaku i ke kah @ o ka Ekalesia o Kaumak@ pili, a me ka olelo aku i na @oahanau. "e hoopau oukou iaia a owau ko oukou kahu, he $100.00, wale no koʻu uku o ka makahiki, he pii loa ka uku o keia kahu o oukou pilikia loa oukou." He hana aloha ole maoli keia  keia Kahunapule, ke hele a kue mai i kona hoa o ka oihana hookahi, na ka oihana e hele mai. oia ka rula i ka poe haipule

 

Hoolaha Kumau.

 

Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai.

            O na põe a pau he maukoina ka lakou i ka waiwai o kekaha i make o Waiehu, Wailuku, Maui. Ko Hawaii Pae Aina, e hoouna koke mai ine na hooia kupono i hoohiki ia imua o ka Notari o ka Lehulehu, i ka mea nona ka inoa malalo i ho ka mea i hookhu ia i Lunahooponopono Waiwai no ka waiwai o ka mea i make, maloko mai o na malama eono, a i ole ia e hoo@e mau loa ia aku no. O ka poe a pau i aie i ka waiwai o ka mea i make. e hookaa koke mai ma ka manawa a mamua ae o ka pau ana o ka eono malama.

            W. H. Daniels.

            Lunahooponopono Waiwai o Kekaha i make. Wailuku, Maui, Oct. 25, 18@2.

 

J. Hopp & Co.,

Na Poe Hana ma na Lako Hale o na ano a pan!

Hana Moe, Na Uluna Pulu, Etc.

Noho na ka Hoolimalima ana, ua Lako Hale me ke kumuhuai emi, Honolala.

 

Kakela

Me

Kuki

Ka Helekuai N@

O Na

Waiwai Like Ole

 

Na Mea

Hana Kamana @

Na lako pili hao kukulu hale

Na kepa,

Na lei ilio,

Na kaulahao @

Na Pahi,

Na Upa

Na k@

N@

 

Palau Li@

N@

N@

N@

N@

Na le@

Na kaulaha @

Na uwea pa

Na kaa palala

Na mea piula

Na ipuhao.

 

Makau me Aho Law@

Na Iliwai

Na kaula

Na hlu peaa

Na pulumi

Na @

Na k@

Na @

Na @

 

Na pakeke hao,

Na kapu hao

Na p@

Na kukaepek@

Na u@

Na @

 

Mikini Humuhumu Kaulan@

Wilcox & Gibbs, Hookahi L@

Ka Remingtou, Elua Lopi@

A me na ukana he @ me keia ano.

Kakela me Ku@

Kaayer Sasepariia

Oia ia laau oi loa o ka @ no na mai i hookumu ia @ loko ino mai. Ua oi loa ae h@ ka mea, o kona kahua i hooku@ ai o ka

Honodorusa Sasepariia

ma na mea a pau e hooikaika kukulu hou i ke kino i h@ iiwali ia e ka maʻi a me ka eha.

            Ua hoonoono ia ka ai, ua h@ ia ka unaʻi o ka waihona ho@ ua hooikaika ia ke Ake a @ Puu Hoowali ai, a hoohana @ ia na lala a pau o ke kino. Ua @ kuke ia mai ke kino ae k@ make o ka alaala, ua hooia na eha, na puha, na re@ tika, na maihehe, na h@hue a me na maʻi ma ke poo@ wale o ka hupe, a ma na wahi@ ke hooia mai nei na Kauka al@ ka maikai o keia laau.

            Ke hula nei ia hai, a e hoola hoi ia oe.

            No ke kunu a me ke anu@

 

Ayer Cherry Pector@

ka laau lapaau alakai o na ohana.

            No ka nalulu, ka lepop@ ka lena a me kekahi mau @ inoino e ae o ka opu, e lawe i k@ Ayer Huaale Cathart@. E makemakenui ia nei e ko k@ puni.

            Hoomakaukauia e K@ J A@r & Co., Lowell, Maseku@

 

Hollister & Co

Na Agena @ua ka Papain@ Hawaiʻi.