Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 15, 15 April 1893 — HE MOOLELO HAWAII. [ARTICLE]

HE MOOLELO HAWAII.

MOKrNA V. i | No ka Hoaiio Axa. t A mahope iho o keia. e oki i : ka mauu o luna o ka puka, a hili i ka mauu o na aoao o ka puka a maikai. a pau keia mau ■ mea alaila lawe inai na uiea ai a makaukau. pau ka holoholo ; ana. hoomalu no ke kaumaha jai ana. Penei e pule ai: j "E na aumakua ika po. na i' aumokua i ke ao, uiai ka hikina a ke komohaua, mai ka hema a ka akau, eia ka ai. eia ka ia. eia ka puaa, eia ua mea ja pau i hoolako ia ma keia Ipapaaina, no ke komo ana o ka hale hou, ke ai nei makou, o ke aka ka oukou. e hele nui mai oukou e ai mai ke nui a ka liilii, aole e koe aku kekahi o ohumu auanei, a i ko oukou hele ana aku t e waiho mua iho i ka oukou hoomaikai no'u no ka mea hale, a o ka oukou pulapula hoi, e hoola mai ia makou a pau, a i hele ko makou ola a kolopunu, a haumakaiole. a palalauhala, a moe i ka moena huli i ke alo iluna, a ka i ko-ko, o ka oukou ola ka hoi ia ka ke akua. Pela no hoi ia oukou c ka poe wahiue, mai ka pa;i iluua a i ka paa ilalo, mai aka a kai, mai nae a lalo, mai ka hookui a ka hoohalawai. kiki koele, aohe mea i koe. hele nui mai e ai. e komo hoi i ka hale hou. e ola hoi ia makou i ke ao nei. e naua i ka poe ohumu, i ka leoleowa, a e hooie aku i na haku aiua. Amama ua noa. A pau ka pule ana, o ka haupa iho la ! no ia i na mea i hoomakau- i kau ia. A noa ae la no hoi. | A pau ae la ka piiikia, ua paa ka hale, ''ua uoho i ka malu' haie haiauaoia," wahi a kahiko. i No ko kapa. i

He nui ka ilihune o ka poe o ka wa kahiko ma Hawaii nei, aole uui na mea i aaliu ia. he malo pau wale 110 ko kane, a he pau no hoi ko ka wahiue, a o na keiki. he olohelohe no lakou, aoleo lakou kapa t he hele waie iio lakou. Ua loaa tuai ke kapa o keia lahui no loko mai o kekahi mau laau e ulu ana ma keia pae aina, a eia na inoa, wauke. mamaki, ulu, maauea, maaloa, palaholo, akia poopumaia, o na mea hooluu pu no ke kapa, kukui, holoi, olena, amau, alaea, iliahi, paihi, uoni, moelua, a me ka puakai, a pela aku. Na na wahine keia hana, aole na ke kane, penei ka bana ana: Kii aku i ka ili o kekahi o keia mau laau, oka wauke paha, hohole mai, (elike me ka ilihau a olona,) a pau ia, e kolikoli aku i ka ili eieele mawaho loa, a koe iho ka io maloko. a e hoomoe palaha aku me ke kau ana iho o na mea a pan i kolikoli ia, kekahi maluna o kekahi, elike no hoi me kn nui kupono ke hana ia, a c nakinaki ae ina kaula mawaena me ka pauku aua mai ke poo aku a hiki i ka huehueio, alaila, hohoa, aku me ka pauku hohoa i hoomakaukau mua ia maluna o ka pauini laau a o ka pohaku paha. a liio ae ia i mea paishaiaha a lahilahi, a kapa ia iho la he maomao. Aiaila, waiho aku i ua maomao nei iloko oka wai, a hala he mau la, lilo i mea palahe a walewale, a kihaehae ae la a okaoka loa, a popo ae elike me ka makemake o ka mea nana e hana, e lawa ai uo ke kapa hookahi.

A pau keia, ekii aku i kaj mao o ka amau, a o kona wale, oia ke kae no ka wa e kuku ai t i ole ai e mokumoku a makili-; kiii ke kapa ke kuku aku. Ina j e makemake i kapa eleele, e kii i ka auhau do o ka wauke a bau paha, a puhi i ke ahi, a he lanahu maikai ko laua uo ka haua hooluu kapa, he aeae f aole kalakala, kui a wali aeae, kawili me ka wai, a oia wai eleeie huipu me ke kapa e knku ia ana, a oia ka mea 1 eleele ai ke kapa. Penei ke ano o ke

knku aua: Lie iehulehu no na ano mea paahana e pono ai keia hana hopo. oke kuft a mo ka ie kuku oke kua. he laau ia i kalai ta, he anana a oi aku ka loa, he eono a ewalu iniha ka laula o kahi e kuku iho ai. 0 ke kawau, o ke kolea oka holei kekahi niau laau haua uiau ia i kua kuku kaoa, a me ke koaie no hoi, ua kalai owawa ki olalo ae o kekahi kua i paa ke kau iho iluna o na paepae uluna moena, ma kekahi poo. a ma kekahi poo no hoi. He nui na ano ame ua inoa o na ie kukn. he ie halua. he ie pa. he ie hoopai. a ia mea akn. ia mea aku.

A pau ke kapa i kuku hoomaikai ia. lawe e halena i kahua: maiau ke kahua a makai, aole wahi iwhaku, opala, a laaiaau e waino malaial, o pohae ke kapa ko kaulai. A maloo, koino hou ika wai i pan ke kae hohono wauke, a haiena hou. mahope hohoa i waliwaii ke aahu a moe; he eiima kapa i kui ia, hookahi ia knina, umi kuiua. hookahi iako, a pela akn. Ua lawa ia no ka paio ana nie na kehau anu oka hooilo. He nui a iehuiehu ka inoa i> na kapa ma ke ano i hana ia e like ine ka makemake, eia kekahi mau inoa. Aaaemahuna, poiula, kea, kalahale, koaoan, koahapii, paikukui, ouholowai. puakai a pela aku, (AoU' i pau.)