Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 17, 29 April 1893 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

ME KO HAWAII PA@AINA I HUIIA.

BUKE XXXII            HELU 17.       HONOLULU, POAONO, APERILA 29. 1893.      NA HELU A PAU. 2439

 

Hoolaha Lolo

 

R. KAKELA,

@ a ho Kolua @a he Kon@

LUKA HOOIAO PALAPALA

 

@LLIE M. LOWREY

@TARI no ka LEHILEHI

A ME

@Luka Hooiaio Palapala A Me Ka

Palapala Mooniki

@na Hana me W. K. Kakele, @ me ka

@makai o ka Hale lala, Honolulu       @

 

S. SMITHIES (KAMILA,@

@TALI no ka LEHULEHU

A ME

@ena Haawi Palapala Mar@

@hukona. Hohale Hawaii       @

@NTONE ROSA,

@Ahon@

@ a he Kokua ma ke Kanawai.

LUNA HOOIAIO PALAPALA

@eena Hana ma Ala@ Kaahumanu

 

@ G. HITCHCOCK,

(AIKUE M@)

@oio a Kokua ma na maa a pau e pili ana ma ke Kanawai. @EHIA NO KA HILA @@ ME KA AWIWI Hilo, Hawaii.            237@

JAMES M. MONSARRAT

(MAUNAKEA)

@oio a he Kokua ma ke Kanawai

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

E hana ia no na Palapala kuai, Palapala pol@mal@wa @ me ma Palapala Pili Kana-ale ae ma ka mar@ki ma na Waiwai Pau. Koo@@li@@@ @@@@@ Pohaku @@@ @@@ ka no ma Waikiki ka Halawai alanui Ka-@             2370

 

@LLEN & ROBINSON,

NA MEA KUAI @@@@@@@ ANO A PAU E loaa no ma ka @@@@@ o PAKAKA, Ho-Nulu, make ku@@ukuni makepono loa, no ka maikai o ka lehulehu e makemake ana o ku @ hale. K kipa mai a e ike kuinake.

 

WILDER & CO., (WAILA MA.

@ea Kuai Papa a me na Lako ku-kulu hale o na ano a pau, a me na mea @@@ a pau e pono ai o ka hale.

            Kibi@ Alanui Moiwahine me Papa

 

@. T. WATERHOUSE,

(WALAKAHAUKIA)

Ialekuai o na Lole Nani Panio!

LOKOHAO.

Na Lako Hana Mahiko,

(PALA AKU NA @i@AL@)

 

Alanui Moiwahine…Honolulu.

3896-q

 

KO BIHOPA MA,

BANAKO MALAMA DALA

E LAWE NO MAKOU I NA PALA HOOMOE ma ka hoale ana ma ko makou @ANAKO malama Dala malalo o keia mau kumu: @ina o hoomoe mai ke kauaka hookahi i na Dala Klima Hanori, o uku no makou i ka uku. @auee ma ka Klima Hapahau@@@ o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawo la ana mai o ke daie. Ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a ua waihola paha ko dala a hula na malama @ola i ka wa o hooponono ia ai ua helu. @olo uku paneo o helu ia maiuna o ua dala ha @ua no ua la elua paha o ka mahina.

            Aole uku paneo e uku ia i ua dala o lawe ia ma maloko o ekolu mahina wai ka wa@ku o ka hoomoe ia aua mai.

            He 30 la mamua ae o ka unuhi ana aku o ke @ahi kanaka @ kana mau Jule, e boike e wai i ka NANAKO, a e luke pu ia mai ke buke dala i ka wa e kikoo ai.

            Aole dala e uka ia, aia walo no ma ko kiku@ i ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka @wo pu mai i ka buke hoahu dala.

            I ka la mua o Nepalemabe o kola o mo keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na @@@ a pau, a o na uku panee i uka ole ia ma @ua o na puu dala a pau e waiho ana @e ke kikoo ole ia, e helu ia ma ka aoao o ia mea hoomoe dala mai i hala na malama ekolu, a ma a wa aku o hui ia me ko kumu paa mua.

            O na puu dala haomoe mai mahina elima @ane@@ dala, e lawe ia no maunulu o o aolike ana.

            E hamama ana ka lianako ma na ia a pua o ka hehe@ome, koe ua la Sabali a me na la Kulale.

BIHOPA MA.

Honolulu. Ian

 

J. HOPP & CO.,

Na Poe Hana ma na Lako Hale o na ana a pau!

Hana Moe, Na Uluna Pulu, Ele.

Noho no ka Hoolimalima ano, ua

            Lako Hale me ke ku@@huai @@i

            Honolulu.        @@@@

 

KAUKA LEONG KENG TONG.

(L. AKINA)

E IKEAUANKI NA ANO LAHUI A PAU, E nono ana ma ke Aupuni Hawaii, mai na kane, wahine a me ua keiki. I loaa i na mai o kela a me keia aoo. @ na@o mai i ko'u keena hana, a na'u e hoopau aku i na ehaeha a ka ma'i maluna o oukou e ua makemake he hiki ia'u ke lap@au i na ano ma'i ia pau; ma'i iloko o ka opu, hu'i ke kino, aki iloko o ka iwiw, eha o ke poo, ma'i wahine, a pela aku, Mai hoolohohe ake e na hoa, a he hiki ia'u ke lapaan i ka ma i hookaawale ohana. Hele mai hookahi, hele mai elua, hele mai no a p@@ loa; he oluolu ka auhau, ko hui me ia ma na kukai ololo ana; ua makuakau au e pulama mai i na kono ana mai mai na Mokupuni mai, me ka elua me ka hiki-wawe loa, he makemake a he hoaloa maikai oukou o ua uluwali oinia.

            DK. L. AKINA,

            nalu oe, Huina o ua Alapui Kamika a mo olelo Honolulu.     @@@@@

 

HeMoolelo Hawaii

MOKUNA VI.

            Ina e como aku ke alii a pukana paha iloko o laila, me ka mano e hoopai i ka poe pio, a e pepehi paha ia lakou. alaila, e pepehi ia ua alii la a mea e ae paha e na kahuna o ka puuhonua. a make oia; aole oia e pakele, no ka mea ua manaopaa ia, o ka peo e komo ana i loko o ka puuhonua aia lakou mahalo o ka malu o ka mea nona ka puuhonua. He hale malaila e noho ai na pio, a make ke alii a pau paha ke haua, alaila hoi no lakou me ka maluhia i ko lakou wavi iho. I a kukuluia he puuhonua ma na mokupuni a pau. O Haleokeawe a me ko Waipio na puuhonua kaulana loa o Hawaii.

            He kahua akea ko Haleokeawe, ua hoopuni ia i ka pa pohaku laula a kiekie. he huinaha loa kono ili. 119 auana ka loa, 67 anana ka laula, 2 apana ke kiekie a elua me ka hapa anana ka manoanoa o ka pa; a ua ike ia na kii he nui ua kukulu ia maluna o ka pa a puni. He ekolu mau heiau maloko o ka pa, he 21 anana ka loa, 10 anana ka laula, a he hookahi me ka hapa anana ke kiekie o kekahi heiau. Ua oleloia, ua kukulu ia kekahi heiau i ke au o Keaweikekahialiiokamoku he elua haneri me kanaiwa makahiki i hale aenei.

            Ma Mani, o Poopuupaa ka puuhonua, ma Waihee; he mau aina okoa kekahi, oia o Lahaina me Olowalu. Ma Kauai o Keoneakahaamaluihi, ko Waimea a me Mana puuhonua ia; o Wailua ka puuhonua o Puna, Koolau. Haalelea a me Napali.

            Ma Molokai, na hookaawale ia kekahi mau okana aina i puuhonua, oia o Kaluaaha a me Mapulehu. I ka wa ia Kaniehamoha I. ua holo mai kekahi poe mai Hawaii a pae ma Molokai; ua pepehi ia kekahi poe o lakou. a ua mahuka aku kekahi poe ma ka na helehele no ka makau i ka make, a o kekahi poe ua holo aku i Kaluaaha a pakele iho la, no ka mea he aina puuhonua ia. O Kaiakea kekahi puuhonua o Molokai; o Olokui kekahi aia ma Koolau i Pelekunu. I kekahi wa i kaua ai o ko Maui poe i ko Molokai, oia hoi aole laua i hui ia wa. kaua no lakou a hiki i Pelekunu, auhee ko laula poe a holo aku la lakou iluna o Olokui, a iki ko Maui i ko lakou la pii i ka plai no ua puuhonua la, pii aku la lakou mahope a olokaa ia mai la lakou me ka pohaku a nui ka poe i make, a palekana ka poe o Molokai, a kapaia ai o Olokui ho puuhonua.

 

NO NA HEIAU.

            He hana i maa mau i na kanaka o ka wa kahiko ke kukulu heia ana; aole nae he like loa o ke kukulu ia ana o na ano keiau a pau. He okoa no ka heiau a na kanaka, ho liilii iho ka lakou, o ka na alii he nua ae ka lakou. Ina ma kahakai ke kukulu ia ana o ka heiau, he Kuula ia a he Koa kekahi inoa; a in a ma ke kula he Pohakuokane ia. Penei ke kukulu heiau ana a na 'lii;

            Kikikoele ua kanaka a pau i ke oki laau, mai na 'lii a na makaainana, ua ua kahuna no e kuhikuhi aku i na 'lii i ka luau e oki ai a na lakou e olelo aku i na kanaka. A hiki lakou malalo o ka laua, alaila, hahau ke kahuna i ka ihu o ka puaa hiwa, ka niu hiwa, ka awa hiwa, i'a ula, ka aahu, a hoomoe i keia mau mea a pau malalo o ke kumu o ka laau; alaila, oki ka laau o kauo i kai; a in a e loaa he kanaka, alaila oia ke ha'i ia no ka hoala ana o ka heiau.

            O ka pouomuianu ke kukulu ma, oia ka pou kihi ma ke kua o ka heiau; a ako ia a paa, alaila hanaia ka unu, oia kahi e kau ai o ka lele o ke alii.

            Penei nei ohi ke ano o ka heiau a kanaka: He wahi pa poepoe, a o kabi o ke akua kii, hookiekie ae ia wahi; ua wa-hiia ke kaua kii i ka aahu ulaula a keokeo paha. Ua hoohaahaa ia no hoi kahi o ka mea mohai aku. Ina he mohai kulu koikoi, he aahu ka mohai, he puaa a me ka niu. Eia kahi pule: "Eia ka ai e ke akua, e Kanehekili, e Kanewawahilan, eia mai ka alana he mohai aahu, he niu a me ka puaa, e ola ia'u i kau pulapula."

            O ka heiau o na alii, he nununui ae ia; na na kanaka i hana kekahi mau heiau. Ua kapa ia owaho loa, he kipapa a o Kahalepahu kekahi inoa, a maloko mai o Kailiili oia kahi kokoke mai i ka paehumu, a o Kamana mai oia ka paehumu, a o Kamoi oia ka a'e ana iluna o ka anuu o ka luakini. Ua hookaokoa ia no kahi o ke kahuna a me ko ke alii wahi.

            I ke ahiahi e komo ai ke alii iloko o ka heiau; ua kapu loa ka heiau aole e maalo kanaka malaila, in a maalo kekahi kanaka malaila he make kona hope. A ma ia wa no e ku ai ka Aha, a i ke kai ana o ka Aha he kapu loa ia wahi, aole he mea a'e maluna, a'e no he make kona hoopai, mai ke kanaka a ka ilio. A ina e kani ka manu hewa iho la ke kai ana o ka aha; a in a e hololea, alaila moe ke kahuna ilalo a nana i ka lani, in a paapu ka lani mai o a o a koe waena, alaila olelo ae la ua kahuna la penei: "Apopo kopi ka paakai, aole i akaka ka mea e hee ai; na kela aoao mai paha, na keia aoao aku paha." Aka, in a e nana ke kahuna a i paapu mai kela aoao wale no i ke ao. aole hoi he au o keia aoao, alaila hoike ae la oia aole e hele i ke kaua a kahi la ae.

            Ina e kapu ka heiau a noa, a hele i ke kaua a make kekahi alii o kela aoao, alaila kau ia i ka lele, oia ka mea a ke alii lanakila e hai ai i ke alii i pio iaia. Alaila, kaumaha aku ke kahuna imua o ke kii me ka olioli, ma ka hookomo ana aku i wahi puaa liilii iloko o ka waha o ke kii, a i ka i'a paha, no ka mea, ua manaoia mai iaia mai ke ola ana o ko lakou alii a me ka lanakila ana ma ke kahua kaua imua o na enemi.

            O ko Hawaii kii i oi aku ka nui o Waialeale; o Kawalakii ko Maui; o Puukohola, Kupalaha. Mookini a me Kahua na heiau o Kohala; o Ahuena, Keikipuipuiahuena me Hikiau i Kaawaloa ma na Kona; o Wailehua me Halulukoakoa ma Lahaina; o Popoiwi, Kanemalohemo me Laaloa ma Kaupo me Hana. O Kukailimoku me Keoloewa kekahi mau kii akua kaulana loa; o ko laua mau kino ua kama ia i ka aha a hakuia ke kino i ka hulu manu; o ka maka he uhi a me na niho mano ma ka waha. Ua malama nui ia no hoi me he mau akua kii kalai la na iliili a me na pupu o Ninole e ko Kau poe.

 

NO KA AI KAPU ANA.

            He wahi hana keia i hookumuia mai kahiko loa mai ma o Wakea la laua me Papa. Ua oleloia mamuli no o ko Wakea makemake e lalau ia Hoohokukalani ka laua hiapo, a me ke alakai ana a kona kahuna ma keia ai kapu ana, i hookoia ai ia haua ekaeka e na kumu o ko Hawaii nei mau hookawowokauaka. He hana nui loa hoi keia a kaumaha, a he hana pono ole hoi iwaena o ke kaue me ka wahine. Ua luhi loa ke kane i ka hana ana i ka ai, he imu okoa ka ka wahine a he okoa no hoi ka ke kaue: aia a kalua ka imu a ka wahine, alaila hele ke kaue a kahu i kana imu iho a kalua, alaila kii e huai i ka ka wahine imua, a hana a pau a wali a komo i ka umeke, alaila o kana imu aku. Pela no e hana mau ai na wa apau o ko laua noho ana, aohe e ai pu.

            Eia kekahi hana luhi, o ke ako ana i na hale: he eono a oi aku i kahi wa e kukulu ai. Penei: 1. Ka hale imua, oia ko ke kane haleaina; 2. Ka hale hoomana i na akua kii; 3. Ko laua hale moe; 4. Ka haleaina o ka wahine; 5. Ka hale kuku-kapa o ka wahine; 6. Ka hale pe'a o ka wahine i ka wa ma'i wahine a hanau keiki paha. A in a he lawaia ke kane, kukulu ka hale kuula, a in a he kalai waa a kahi olona paha, e kukulu ana no na hale. Ua nui ka luhi o ke kane i keia mau hana a pau. Ua kahu no nae ka wahine i ai no kaua kane iho. Ua oi aku no nae ko ka wahine kaumaha i ko ke kane, a penei e maupopo ai: Ina e hiki i ua la kapu heiau o na akua kii o ke kane uo make pinepine na wahine, a ua hookaawale ia hoi ma ke kane aku i ka wa pe'a. Ma keia hookaawale aua, aohe pumehana ke aloha mawaena o ke kane a me ka wahine; no ia mea ua kolohe aku ke kane me ka wahine okoa, a o ka wahine hoi me ke kaue okoa.

A puka hou aku

 

Komisina Amerika James

H. Blount.

            Ua hanauia o Mr. Blount ma Gerogia i ka la 12 o Sepatemaba, 1837, a i ka wa i kaua ai ka Akau me ka Hema, ua komo oia i ke kaua ma ka aoao o ka Hema, aka i ka pau ana o ke kaua, ua hooikaika oia e lapaau i na palapu o ke kaua, a e hoolaulea a oi aku ka ikaika o ka noho hui hou ana. He kino puipui, mau poohiwi kihikihi, mau maka uliluli, he lauoho ulu nui i hina, a papalina olohe. O ke ano o kana kamailio ana he ulolohi a ku i ka noonoo akahele.

            Ua koho mau ia oia i Lunamakaainana i ka Ahaolelo Lunamakaaiuana Lahui ma Wasinetona, mai ka Apana Eono mai o Gerogia, no eono mau kau ahaolelo pololei. Ua koho mua ia oia i ka 1872 a noho hoa kaukanawai mai ia wa mai a pau i ka la 4 o Maraki, 1893, mamuli o kona ae ole maoli e noho hou aku.

            Ua hoomaopopo ia mai, oia nei ka mea mua nana i hoohali kamailio aku ia Peresidena Cleveland no ka pono ke hoouna i Hawaii e nana pouo ai i ke kilana o na mokupuni, a me he mea la ua koho ia oia ma o kona ano noonoo lunakanawai la aole ma ka onoouou hooikaika ma kela a me keia aoao, he noonoo akahele e hiki aku ai i ka hopena kupono.

 

            Aia no na elele a na aoao kalaialna kue i ka hoohui aupuni o kekahi mau apaua o Maui ke kakau la ma na palapala hoopii i na moa o na kane makua, na wahine, na kamalii opiopio o na kama elua a me na bebe ai waiu.

 

Hookuleana Hou na Hawaii!

E Kii i ko Onkoa mau Aina

E Ala Hoi e na Hawaii i keia wa Maikai!

 

            Auhea oukou e ko makou mau hoahanau Hawaii i nele i na alna, i na hale a me na home ole? E ala mai a hoolohe i ka makou e olelo aku nei, a na makou e imi aku i ko oukou mau pomaikai a me ko ka oukou mau kamalii.

            Ma ke KUOKOA o Maraki 11 i hala, auau elua, ua hoolaha aku makou i ko makou mau manao e imi a loaa on a mau home no oukou, no ko kakou mau hoahanau a me na kaikuahine. E huli aku i ka oukou mau pepa o ka la 11 o Maraki a heluhelu hou i ho i ka manao ma ka aoao elua melalo o ke poo "Ka Home Hoo@nonoono." Na H. M. Wini, Luna Nui o ke KUOKOA kela mano i kakau, a ua puka mua ma ka olelo haole iloko o ka nupepa puka malama Planters Monthyly. O na haole a pau i heluhelu ma ka olelo Enelani a me na kanaka maoli a pau i heluhelu ma ka olelo Hawaii, i ua manao la, ke olelo nei lakou, he manao waiwai loa kela-- no ka mea ua likie no ia hana me ka Kamehameha III, i hana ai no knoa lahui. Eia na huaolelo ano nui a waiwai i kahakaha ia ma ua manao ia, penei:

                        1. E haawi ia i ke poo o kela a me keia ohana Hawaii waoli in a paha ke kane a wahine ia i nele i keia wa i ka                        home, a e haawi ia i kela a me keia kano i kupono i ku koho balota i nele i ka aina i keia wa, ma ka mahele ana i elmia a                 iwakalua paha eku aina kuleana.

                        2. O keia mau kuleana hookuonoono, e hookaawale ia wai no ia wai na wahi kaawale o ua aina leialii a ma kahi                    paha i hoolimalima oiai oia e noho ana malama o ua aina la ana i noho hoolimalima ai.

                        3. E haawi ia no keia aina i ua mea hookuleana la nona a me kona mau hooilina, me ka hiki ole nae i kela mea                      hookuleana a me kona wai hooilina ke kuai a haawi wale aku paha i ua aiua nei ia hai.

                        4. Ina i ka wa e pua ai ka noho ia ana o ua aina hookuleana la, a i nelo paha i ka hooilina ole ma ke kanawai n                   agena paha, e hoi hou no na aina la i ke aupuni e like me ka wai haawi ia aku ai, a e lilo i aina aupuni.

            E hoolohe mai, oiai makou e kamailio aku ana no ka mea pono e hana aku ai i keia manawa, i loaa ai i kela a me keia mea pakahi on a kuleana aina, no ka mea ke olelo mai nei ka poe a pau i paulehia i na mea a pau e noi@ ia nei e hoohui io ia aku ana kakou.

            E hoouna mai kela a me keia peo ohana kane a wahine i nele i ka alua a me ka home ole ma ke kakau ia makou i kona inoa, ka nui o na makahiki, kahi e noho ai, ka nui e na keiki a moopuna paha. Penei e kakau mai @:

            "Owau kekahi i heluhelu i kau hoopii no ka mea e pili ana i na Home Hookuonoono, a no ko'u nele i ka aina ole ke makemake nei i ke Aupuni e hoolako mai me on a home.

            O ko'u inoa, o _____

            Ke nono nei au ma _____

            Ko'u mau makahiki, he _____

            He wahine ka'u. (aole paha.)

            Ka'u mau keiki, he _____

            He _____ e ola nei a he _____ i make.

            Ka'u mau moopuna, he _____

            He _____ e ola nei a he _____ i make.

            E opiopi i kau pane a hookomo iloko o ka wahi leta, a kakau iho mawaho, penei:

Oihana Hookuleana Aina.

Nupepa KUOKOA

Honolulu.

            E malama ana makou i papa inoa o ka poe a pau i makemake i kuleana aina a i palapala mai ia makou, a na makou e noi i ke Aupuni hou e ae mai i ka oukou noi a i loaa ai on a kuleana aina me on a home.

            E ala mai e na Hawaii a e iwi i keia mea maikai no lakou iho a no ka oukou mau keiki.

 

Kokua i ka Hookuleana Aina

            O na Aina Leiaili, oia no ma aina o Kaikeaouli i hookaawale ai nona iho a me kona poe hooilina, i ka manawa ana i mahelehele ai i na aina o kona Aupuni mawaena on a iho, na Alii a me na makaainana. Iloko o 1865, ua hooholo ia iho la e ka Ahahookolokolo Kiekie e ili mau aku keia mau aina maluna o na poe nana e noho ma ka noho Moi. Ua hoohele iho la hoi ka Ahaolelo he kanawai e hoala ana i Papa Komi@ina no ka hookele, nana a hooponopono ana i kela poe aina. Oiai, aohe hooilina o Kamehameha I, e ola nei, aolaila, ua lilo kela poe aina i ka lahui i keia manawa, oia hoi, ua hookaawale ia e ka Ahaolelo no ke kokua ana i ka noho ana o k Luna Hooko kiekie loa ma ke oihana.

            Oiai hoi ua nalohia kela oihana, a ua lilo hoi i mea ole i keia wa, ua kaa kela poe aina iloko o ka mana o ke Aupuni.

            O ka nui o na eka o na Aina Leialii he 900,000, ke hui pau la, a oia hoi kekahi o na aina maikai loa maloko o keia Paemoku.

            He lehulehu wale o lakou i hoolimalima ia aku me na auhau hoolimalima emi loa, a i ka manawa e pau ai o ka manawa o keia poe hoohoolimalima, e pii loa ae ana ka uku hoolimalima.

            O ka loaa mai o keia poe aina ua olelo ia he $70,000 i ka makahiki, aka, he manawa pokole mai keia wa aku e mahuahua loa ae ana maluna o ia huina.

            He mea pono e pulama mau loa ia keia pae aina mai na lima mai o ka poe alunu aina a we ka poe hoowakaulii, a e haawi ia aku no ka pomaikai o na makaainana ponoi o Kauikeaouli. Ua hapaiia ae keia mauao hoolale i loko o ka mahina o Feberuari iho nei i hala, a ua lilo hoi i mea makemake nui loa ia e ke Aupuni Kuikawe a malia no palia o hooholo loa ia a@u.

                        1. E haawi aku i kela a me keia poo o na ohana Hawaii a pela pu hoi i na poe koho balota Hawaii a pau ka poe hoi                        aole he mau on a aina i keia wa mai ka elima a iwakalua mau eka mailoko ae o na Aina Leialii.

                        2. O ma kamaaina o kela a me keia aina ke loaa mua ke kuleana o ka wae mua ana, mamua hoi o na kanaka o kahi e           mai.

                        3. E haawi ia aku ka palapala kuleana hoona i ka makaainana no kona wa e ola ana, a i kona mau hooilina mahope                     aku on a, me ua kumu aole e hiki ke hoolilo ia, a moraki ia no kekahi aie.

                        4. I ka manawa e nele ai kekahi o keia pae aina i ka noho ole ia e ka mea i hoona ia aku ai, a i kona agena a hooilina          paha, alaila e hoi hou aku i ke Aupuni. Ua hauaia kekahi manao hoolala o keia ano ma Olaa, Hawaii, a ke holomua loa nei.

            O ka manao o keia mea oia no ka loaa ana he home no kela a me keia ohana Hawaii, i hiki ole loa ke hoolilo ia mamuli o ka aie, a i hiki ole hoi ke kipaku ia lakou mailuna mai oia mau wahi. He oiaio, he poe mahiai maoli na kanaka Hawaii e like me ke ano o ko lakou poe makua mai. Ua kapa ia o Honolulu ka iliua kupapau o ko lakou lahui.

            Na ke ano he poe mahiai e waele a e kanu ana i na mea ulu ma ko lakou mau aina ponoi iho e loaa ana ia lakou ka noho ana hauole loa ae, a me na ola kino oi loa ae o ka maikai. O keia iho la ke alahele oiaio o ka "Hooulu Lahui"

            O ka pii mahuahua ana ae o na haawina pomaikai e ukali wai ana mahope o ka hoohui aina, he kumu ia e hoohoihoi ai i ka poe mea ako noho a mahiai aina e kanu i ko lakou mau wahi me ke kope a me na kumulaau hua ai, a o ke kaaua kaulike e kakoo ia ua kupa o ka aina me na aina a me na home e ke Aupuni hou.

            E loaa ana ka hana i kela a me keia mea i ake nui i ka hana, a e like hoi me ka olelo a ka Baibala: "Ua hiki no ke moe iho malalo o kana kumu waiua a laau piku ponoi me ka mea ole nana oia e hoopilikia mai a hoomaku'uka'a mai paha iaia."

W.D. ALEXANDER

 

NA LETA

            [Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo@e ko makou poe mea kakai.]

 

He Olelo Hoole Ikaika.

            MR. LUNAHOOPONOPONO: He mau manawa iloko o na pule kakaikahi i hale ae nei, ua lohe mai au i kekahi lono lauahea e i ana, owau ka kekahi i komo pu aku e hoolala a lawelawe i kekahi kumukanawai ma kahi o ke kumukanawai o 1887. Maloko o ka nupepa Hoku Hawaii o ke ahiahi nei la 19 o Aperila nei, ua hookahaha nui loa ia au i ko'u ike ana iho i kekahi palapala i kakau inoa ia e ka Moi wahine i pau iho nei, a maloko o laila, ua hoakaka kuoo ia ae ua hoolala a ua hoomakaukau au i kekahi kumukanawai no ka Hui Kalaiaina a e haawi ia aku i ka Moiwahine no ke kuahana ana aku, a pela aku. He hoopunipuni ino loa a kupono ole loa kela mau olelo ma na ano a pau. Aole loa kekahi wahi lihi o ka olaio maluna oia mea. Ua like kona oiaio ole a kahua ole me ke ano pahaohao o ka moeuhane. Malia, ua ike ia no ka mea mele o ua leia ia a me Mr. F. M. English, in a oia ka mea nana i hana kela mea, he hoopunipuni iuo lea kela. Ina i hana ia kela moolelo no ka makeke hoopukapuka o ka mokupuni he kanalua loa ko'u in a ua lawa kona waiwai io no ka hoomaopopo wale ana aku no, oiai aole no o'u hoomaopopo i na olelo hoopunipuni e aku he lehulehu wale e kamailio mau ia ana ne'u. Aka, aole nae i hana ia no nei wale iho no, aka, i hoopuka ia keia me ka houna ana aku i na aina e, i hiki ai i ko Amerika Huipuia ke ike mai, a i kumu hoi i hilinai ole ia mai ai na Komiaina Hoohuiaina, a ma la mea hoi e hoopoino ai i kela hana maikai. Aka ma ka'u huakai koke aku nei nae i Amerika Huipuia ua maopopo i ko'u manao he ikaika loa ke kulana o ka makou kumuhana, a ke pii wau ae la kona wikani i kela a me keia ia me ka manao ole o na makaa inana o Amerika Huipia e lilo ia i mea hoopilikia mamuli o keia olelo hoopunipuni, a aole hoi e manao io ia mai e hookahi mea mailoko mai o kela a me keia poe he umi e heluhelu ana i ua mea 'la. He hookahi wale iho no keia o na mea kupono loa e hana ia ai i uluna paepae me ka hoa ana e paa kekahi kumuhana i maopopo loa kona haule.

WILLIAM R. CASTLE.

(KAKULA.)

Honolulu, Aperila 20, 1895

 

Na Mea Hou o Kauai

            Nui ka ua o Hanalei me na Koolau. Ua hiki mai o Kapena J. Ross ke Komite o ka H.H.A.Aina, a ua kakauinoa aku kekahi poe mai ka elemakule a na keiki iluna ke alo ma o na makua la. He poe no kekahi i makemake i ka hoohuiaina, koe wale no ka maopopo ole in a e loaa a loaa ole paha ka pono koho balota i na makaainana Hawaii ke hui io.

            Ua malamaia he halawai@e ka poe o ka aoao hoohuiaina ma Hanalei, a ua nui kamailio me ka holopono ole o na hana i lawelaweia.

            He nui no ko Kealia poe i makemake i ka hoohuiaina a ua kakauinoa kekahi poe, pela me ko Lihue, a o ka oi loa aku ma Waimea a me Niihau. Mahope iho o ka wehewehe pono ana o kekahi mea i ko Kalalau poe e pili ana i ka hoohuiaina, ua nui ko lakou kahaha no ke kakau ana malalo o ka Ross palapala hookamani. Elua la on a ma Kalalau me elua po, a he lawaia ulua ka hana. Maikai no ke komite o ka Hui Hawaii Aloha Aina.

            No na olelo a ke komite aloha aina i ke kipakuia o na paahana e na haku hana o Kauai uo ke kakauinoa ole malalo o ka hoohuiaina, he hoopunipuni wale no. E lawe ia Kilauea, Kealia, Lihue a me Waimea, o na haku hana mea aina o keia mau wahi, ua waiho aku na na kauaka e hooholo no lakou iho.

            Ua pau ka wili ana o na mai hiko o Kilauea me Hanalei.

            Aole i pau ko Enoka Kahele lawe leta ana, e like me na laukua olelo he nui. Nana no i hoopiipii kai ae a malie wale iho no, ua hoole piha oia i ke kakauinoa i ka hoohuiaina no ke aloha i ka Moiwahine.

            Ke koala nei he mau Hawaii o Hanalei i Hui Hana Kalo Palaoa me hana poi.

            Huliamahi nui na kanaka o Waimea i ke kanu ai a pela ko Kalalau me Hanalei. Aole e holopono na hana mahiai ke nele kakou i ka hoohuiaina.

KAPALILAUAKOMAKANA

 

            Ua pau ke kakani ana o na kauaka o ka Makeke, ua kakali aku nei i ka manuwa Beritania nana e hoihoi ae i ka Moi i ka nohoalii, aole nae he hoihoi ia ae, aole makou e kala i hoonaauao aku ai i ka lehulehu.

 

            Ua mahuka i ka wanaao Poalima ka haole nona ka inoa Wm. Bruett, i ae i kona hewa no ka wawahi hale a aihue ai i ka $10 a me ka wati i ka po Poaono aku, a waihoia no ka aha maiuna no e haawi mai i ka olelo hoohole. Mailoko aku o Kuapapanui keia paahao i mahuka ai a nalowale. O ka wiliki haole e ku ana e malama i ka hale hoopaa lawehala, ua hopu ia a eia ke pau nei. Aka, o ka paahao, aole i loaa iki a hiki i keia la.