Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 18, 6 May 1893 — Page 3
This text was transcribed by: | Manuel Harris |
This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
@I ALAHAO ME AINA O OAHU
MANAWA HOLO.
Mahope aku o Okatoba 1, 1892.
NA KAA AHI
A.M. A.M. P.M. P.M
@@@@@@..6:15* 9:45 1:45 4:3@+
@@@@@@..7:20* 9:57 2:57 5:35+
@@@LIULI 7:36* 10:43 3:43 @:42+
@@@@@@ 8:35* 11.55 4:55 @:50+
@@MANANA WALE NO.
AEIA HONOLULU…. …. …. 5:10 …
MANANA …. .… …. …. …. 5:45 …
@@ & MANANA … 6:55* …. …. …. …
@HONOLULU……7:30* …. …. …. …
@ a Poaono wale no.
@ @a la Sabati.
@ @a Posono.
HOU HAWAII.
@@@@kohu ia o D. M. Kapalau o @ i luna pa aupuni no Kolau@@ Oahu.
@ aha mele hookani ogana ka @ Wray Taylor e haawi ana ma@o ka luakini o Kaumakapili i @ o Poalua aku, Mei 9.
@ali aku ke Kilauea Hou no @opapa i ke ahiahi Poalua nei, ia @@uloakumamakolu mau mai le@@ mai ka hale mai aku o Kalihi.
@ a ke hoohikihiki ia nei i ke @@makauhale Momi o Ewa, na one @@e puupuu nunui o Puowina, i @@@halii no na alahele wawae o ke @@makauhale.
@a make kanu loa ka nupepa @@@ rala, " olai o ka lua keia o ka @@aloma o kona pee ana mai ka @@aku o na nupepa o keia kulana@@ ile aohe hoea iki mai.
@a ke ike ia nei ka puuluulu nui @@ kanaka ma alanui Maunkea @@ kahi kokoke i ka halekaawai @@, a ua hoohuoi ia ke hoomaka @@@ mai nei ke sifa. E akahele !
Ua ma ke kahua mai o Kalawao @@e Kalaupapa he 1084 mau mai @@ a, a mawaho ae o keia mau he@@ he 200 paha mau kokua mai a @@@ Papa Ola i ae ai e hele ilaila e @@ua ai.
Ua na puali hukihuki kaula o @@oa a me Kapaukolo ke hoolala @@ e hookuku hukihuki kaula no @@@@@ dala nui i hoahu ia e na aoao @@@. O ka manawa e ulele ai, eia @@@ i @mua koke iho.
Ua Poaono i hala, ma ka hale @@ ko o Wainaku, Hilo, ua pohole@@@ ke poo o kekahi limahana Iapa@@ ka mikini hoomaloo kopaa, oiai @@ e apa wale ana no. Ua nana ke @@@ ka a ua olelo e ola ana no.
Ua nui ka huhu o kekahi mau @@ o ka Ahauhui Aloha Aina, mai @@@mokupuni mai no ka nana maka @@e aku no o na luna nui o ka @@@ahui Aloha Aina o ka mokupuni @@ Oahu nei. Pehea no la e hiki ai @@@e i makaukau?
Ua hookolokolo ia ka wiliki A. R. Walker o Kuapapanui imua o ka @akanawai Foster i ka Poalua aku @@, no ka hoomahuka ana i ka paa@@ o Bruett, a ua hoopai ia he $50 @@e $3.50 koina. Ua hoohalahala @@ i ka olelo hooholo.
Ma ka hora 7:30 o ka po Poanono @@o nei i hookani ia ai ka ogana hou @@ka luakini o Kaukeano. Piha po@@ ka luakini i ka poe makaikai. I @@ makou hoolohe ana aku i ka @@okani ia ana mai, he uhene maoli @@ i ka pua koulau o Malama.
He uuku wale no na kanaka i @@ele mai nei ma ka aoao hoohui @@@a mai ka mokupuni mai o Maui, @@he nui ma ka aoao aloha aina. Eia @@ae ka olelo a ka poe kahiko, "e @ali ana ka hau nui i ka hau iki. @ make ana ka moo-loa i ka moo @ oko."
Ua ku mai ka mokuahi "Mono@@ai" i ka wanaao o nehinei (Poa@ma), mai na Panalaau mai o @ukilani a me Auseteralia, a ua @olo koke aku no ia la i Kapalakiko. Ua kau pu mai na kanaka Samoa e @awe ia ana i ka hoikeike nui o @ Kikako..
I keia pule aku, e holo aku ai ke Kakauolelo o ka Oihana o ko na aina e i Kalaupapa, Molokai, e haawi aku i ko kia hoomanao o Makua Damiena a ke aupuni i kukulu ai @o ka poe nana i lulu i ke dala, i na agena o ka misiona Katolika Roma e n@ho nei ma ke panalaau.
E ia ke hapai nei ka nupepa namu Avalakaika o ka Halepai Kuokoa, @he pepa iuoa lulu dala no ke kokua ana aku i ka puali puhi ohe o na @epera. Ua wehe ia keia pepa kakau inoa i ka Poalua, Mei 2, maloko o keia halepai a ua hookupu ia mai ma dala he $34 mamua o ke pani ana o ka puka. He $25 o keia heluna na na aliimoku a me na kanaka o ka mokukaua Amerika Bosetona. Owai hou aku koe?
I ka auina la Poakahi, i hoohuli aku ai ka ihu o ka mokukaua Amerika Mohican e holo no ke kai Beherina, aka, e kipa mua ana nae oia i ke awa o Townsend e hoopiha lanahu hou ai mamua o ka holo loa ana aku no ke kahua pepehi kila e kiai ai i ka poe komo hewa ae e luku wale ai i na sila e ku nei ka aha uwao ma Parisa no ka noonoo ana i ka mea pono e hana ai, a i ole i na palena mana paha o na aupuni e noho ona nei ma ia kai.
He malama a oi i koe, e hoomaha ana ka mokuahi "Kinau," a e pii ana iluna o ke alahuki moku e hookomo hou ai i kekahi mau papaa hao ma kona kikala. Iaia e noho ai, alaila, e pani ia ana kona mau wahi holoholo mau e ka mokuahi 'Waila' a o ka Likelike hoi ke pani ma na awa o ka Waila ma Maui.
Ua loaa aku ia Kapena Cutler o ka moku "Klikitat" e ku ana ma ke awa o Kahului i ka la 1 o keia malama, he elua mau keiki Hawaii mahuka. I ka ninau ia ana aku e hele ana laua i hea, ua pane mai la, he makemake laua e ike i ka hau anu. Ua haawi ia aku laua ma ka lima o ka mana hoomalu, a aia ke paa ia la.
Ma ka hora 7 o ke ahiahi Poalima i hala, Aperila 28, ma ka home poho o ka Peresidena o ke Aupuni Kuikawa S. B. Dole, ua pahola ia @ai he papa ahaaina nui i luluu i @ kohi kelekele a ka puukolu no @@hanohano o ke Komisina J. H. B@@nt. Malaila ae ka Lunakanawai Kiekie o ke aupuni A. F. Judd me kane wahine.
M@ke Calaudine o ke ahiahi o ka Poalu@ nei i huli hoi aku ai ke komi@ hanohano Hoohui Aina o Maui. Ua hooko ia ka lakou mau mea a @ i hele mai nei, aole he olelo an@@koe, no ka hoohui aina. Ua kup@@o maoli no lakou he mau Amerika aio, a ua hoi aku lakou me na @@ hoohanohano o ke Aupuni Kuik@@a.
O ka nui @@ make o ka apana o Honolulu ne@@ no ka malama o Aperila i hal@@oenei no ia: He 28 Hawaii, 4 Iapa @@ 4 Pake, 1 Pukiki, 1 Amerika Hu@@ ia a me 2 o na lahui e ae. Huina @@ 40. He 9 o keia huina i make la@@u ole ia. O ka huina uuku loa k@@ o na make i ike ia iloko o na Aper@@@ o na makahiki eha mamua aku ne.
I ke kaa hapaun@@ ke alanui Nuuanu e pii ana i@@ i ka hora 9:30 o ka po Poakahi@ i a mauka aku o ka uapo o Peleu@@ ia hoi, ua pahu ae la ke kukaep@@o kekahi poka i kiola ia maluna o @alahao i ka a'e ana aku o ka huila@@a hoopiha ae ke kukaepele i @@@ ai i ka uahi, a ua kau pu ia hoi @@ o hua e ka weli o ka makau, aka @@@ nae mea i poino.
Mawaena o na hora 10 a oke awakei o ka la Sabati i @a, oiai ka mea malama o ka lu@i Bihopa e nana ana i kana hana @ maloko o ka luakini, aia hoi komo ae la kekahi "piko pau i iole" iloko o kona hale noho n@ hope o ka halekula Sabati, huli @ loko a aihue aku la ia $150, ka huina@ houluulu o kana wahi loaa liilii o ka hoiliili ana a ku ka puu. Ua nana no keia kolohe.
I ka Poaono i hala, i kekahi pake ma Waialua Oahu e hele ana ma kekahi aoao o ke alanui, a i ka halawai ana me kekahi paa pipi mauo me ka hookaawale ole ae iaia, ua hookui mai la oia me keia paa ppipi a hina ino iho la i lalo o ka lepo a make iho la mamuli o ka moku ana o ke aa-koko. Ua hooikaika ia e hoopakele, aka aole hiki. Ua noho ke clure koronelo e noonoo, a ua hookuu ia ka mea hookele mai na hewa aku a pau.
KEOLA - PAEHAOLE. - Ma Halawa, Molokai, i ka hora 10 kakahiaka o ka Poaha, Mei 4, ua awaiaulu ia ma ka mare e Rev. J. Kaalouahi, o James Nahanu KaoaokalaniKeola o Honolulu, me Miss Lilia Keliikauila Paehaole o ka wailele o Moaula. Ke pahola aku nei na hoaloha o ke kane mare maloko o keia halepai i na puuwai opio i omau ia i hookahi pana ana, a ke kalokalo ae nei no ko laua noho ana oluolu, ola loihi a me ka holomua i keia mua aku.
Ua hoi aku no ka home i Amerika Huipuaia, malama o ka moku pea S. G. Waila i ko hora 2:45 auina la Poakolu nei, o Mrs. W. B. Oleson, wahine a ke kumuluna o ke Kula Kamehameha, a me na keiki elima. Ua ukali ae na haumana kula a hiki i ka uwapo e pili ana ka moku, a kuukuu iho la ka puali mele o ke kula he mau leo mele no ka hoohaunohano ana i ka ohana e hoi loa ana no Amerika. Ua ukali pu aku na leo hoaloaloha a na makamaka no ko lakou oluolu a me ka pae palekana aku ma ka aina maloo. Aloha nui.
Mawaena o na komite kue i ka hoohuiaina i hoouna ia mai nei e Maui a me Molokai, he elua mau kanaka i kaulana he mau kahuna anaana, oia he hookahi mai Maui a he hookahi mai Molokai mai. He mea kupanaha keia i ko ka poe kue hoohuiaina kawelewele nounoo ana no i ka mana o ka anaana, a nolaila hoouna mai la i keia mau kahuna. Aole anei he mea kupono i ke komisina ke waiho mai i kekahi mau ninau e hue mai ai i na pihaa moe kahawai e hoolaha ia nei i ka loa a me ka laula no ka hoomanamana o ke Aliiaimoku.
Nui ka nune o na elele kue hoohui aina o Maui mai i ka la Sabati nei, no ko na komite o Honolulu nei nana pono ole aku i ko lakou wa i pae mai ai i ka uwapo o Aina Hou, a nolaila, ua hou wale aku na komite i o a ianei i kau a mea o ko lakou nana maka wale ia me he mau keiki makua ole la. Eia nae, ma na la mamua aku, he paikano maoli na palapala i hoea aku i keia poe e hookekena ana, aka i ka hiki ana mai nei nae, he keu a ka hemahema maoli. Ua komo ke kaniuhu iloko o kekahi mau lala o ke komite a me ka mihi no keia puni wale i na palapala a ko Honolulu nei.
NUHOU KUWAHO
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Mariposa i ke kakahiaka nui Poaha mai Kapalakiko mai, ua loaa mai la mkou na mea hou malalo iho:
Ua huli hoi mai nei o B. F. Dilinahama mai kana huakai imi dala aku nei i na aina e no kana hana nui he alahao.
Ua pii ae ke kumukuai o ke kopaa ma ka lono hope a i ka 3.88 mau keneta o ka paona.
UA MAKE O KAPENA WILTSE.
Ma Nu Ioka, Aperila 26, ua make o Kapena Gilbert C Wiltse no ka mai lolokaa. I kona wa i haalele ai ia Honolulu, ua maopapa ai ke ano kupilikli o kona alokino.
KOKUA O KALIVALANA I KA HOOHUI.
Kikako, Aperila 14. - Na ka mea kakau nupepa o ke "Chicago Herald" ma Wasinetona i palapala mai penei:
O Kalivalana Iaua o Gresham, ua makemake i ka hoohui ia Hawaii. He pololei loa keia olelo. Aole keia he manao i hopu awiwi ia e ka Peresidena a me ka Aha Kuhina. Ua noonoo akahele lakou i na aoao a pau o keia ninau a ua hoololo lakou, aia wale no ma ka hoohui ia Hawaii ka mea pono e hana ai a pau na pilikia. Aole nae lakou i makemake e hooko pupuahulu i keia hana nui. Aole no hoi lakou i makemake e hana kuikahi me kekahi Aupuni Kuikawa nawaliwali a hiki ole ke koo iaia iho. Noliala, ua hoouna la mai ke Komisina Blount i Honolulu, nana e huli akahele a e hoopau i ko Amerika pulama ana, a e waiho wale aku i ke Aupuni Kaikawa e malama iaia iho. Ina e lawa ana kona ikaika ponoi e hoomau ia kona maua a hiki i ke kau Ohi, (Sepatemaba) ala ila e makaukau ana k Peresidena e haawi aku i keia hana Hoohui aina imua o ka Ahaolelo Lahui me kopa hoapono ana.
Aole nae ona manao nui i ka makemake o ka poe ona mahiko. Aia no kona manao no ka mana o Amerika Huipuia ma ka moana Pakipika, a me ka hoopaa ana i mau pakaua malaila. Ua maopopo no hoi ia Kalivalana ka makemake o ka lahui Amerika e hoolanakila i kona mana mawaho ae o kona mau palena kuloko.
Ua kauoha ka Peresidena ia Mr. Blount e huki iho i ka hae Amerika no ka pono ole o ko Amerika hana kuikahi ana me kekahi mana aupuni i hiki ole ke malama iaia iho.
AHAOLELO KUIKAWA O AMERIKA HUIPUIA.
Mai ka waha mai o Mr. Grin@@aum, kekahi o na kamaaina @@onoono kahiko o Honolulu @@@, i loheia mai ai keia mau @@@ hou ano nui penei:
@@@ kuahaua ae ka Peresidena @@eveland, e akoakoa ae na @@ elo Lahui o ke Aupuni @@@ kulanakauhale o Wasinet@@ ke hiki aku i ka ma o Iulai. no ka noonoo a keia mau kumuhana ano m@ nei:
Aka@@ E noonoo i ke Kuikahi Ho@@iaina o Hawaii me Amerika @@puia, no ka mea e pau ana @@ Komisina Bount hoike no n@@ea i loaa iaia ma Hawaii.
Alua. E@@oo no ka hana pono e pa@@ka holomoku ana o na dala @@ a Amerika i Europa.
Ua loaa mai @ ono oiaio loa, i ka wa i @@aku ai ka lohe i Amerika @@uia, ua huki ia ka hae A@@a ilalo mai luna iho o ka @@hae o Aliilani Hale a ua @@pae ia ka hoomalu ana a ka Amerika ia Hawaii, ua @loke koke ka aina mai ke@@eia pae e huhu a nuku me@@ a i keia hana a ke aupuni @ ohaahaa ai i ka hae a @e akaka ole o ka hopena. Ua olelo ia, aohe pioloke @ ike ia ma Amerika Hui@ mamua ae nei e like me @@ pioloke i ike ia no ka hui @@@ ana o ka hae Amerika ilalo. A iloko o keia wa ulupuni, ua ninau nui ia ka Cleveland kumuhana no Hawaii a ua pane aku oia aole i haalele ia o Hawaii.
AUPUNI KULOKO NO IRELANI.
Ua hooholo ia ma ka heluhelu elua iloko o ka Hale Ahaolelo Makaainana o Beritania Nui, ka bila kanawai e haawi ana i Aupuni Kuloko no Irelani. He kanahakumamakolu ka oi o ka poe ae I mua o ka poe hoole ma ka wa i ninau ia ai na ae a me na hoole. Ma keia e ike ia ai, ua ola o Pohakuhauoli a ike i ka hooholo ia ana o kekahi o na hana ano nui a kona noonoo i hakoko ikaika ai.
KA MOI PIOPIO O SEREVIA.
O ka moi opiopio Alekanedero o Serevia, ka mea aole i piha ka umikumamawalu makahiki, ua hopu pio iho la i kona mau kuhina a me ke kahu aupuni a hookikina aku la ia lakou e waiho mai i ka lakou mau oihana. Ua ahewa aku oia i kona mau luna hooko, o ke kumu o keia hookahuli ana ia lakou, oia ko lakou hakihaki i ke kumukanawai. Nolaila eia oia ke noho moi nei, a me he mea la, ua makemake no na makaainana i kela hana.
Ua hookupu dala mai ko Honolulu no ke kokua ana i na puali puhi ohe o na mai lepera o Kalaupapa i na dala he $113.50. Oia ka nui o na dala i loaa mai a hiki i ke ahiahi Poaha nei.
NA LETA
[Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no @@ manao i hoopuka ia malalo o keta @@@ e @@ makou poe mea kakau ]
AOHE OIAIO.
I ka Lunahoopono o ka Nupepa KUOKOA, Aloha oe: -
Ua hoolaha ia ma ke KUOKOA o Feberuari 4, he palapala malalo o ke poo "Auhau ia na Lepera o Kalalau" i kakau ia e Davida Kasukai. Ua huli akahele au i na mea i olelo ia maloko o ua palapala la a ua ike ia he mau olelo hakuepa oiaio ole wale no, a pela no hoi ka mea nana i kakau aole he inoa oiaio. Ma kou hoolaha ana aku i keia, ua hana mai oe i ka mea maikai i na kanaka i hoahewa akea ia iloko o kau pepa no ka hoopilikia wale i na ma'i lepera o Kalalau.
Owau iho no,
J. K. FARLEY,
Lunahelu o Kauai.
Na Mea Hou o ke Kahua Mai Lepera.
Ke ku ana mai o ka mokuahi Lehua a me ka piha ohohia o na mea a pau i ka hiki kino ana mai o ka Peresidena W. O. Smith o ka Papa Ola a me kekahi poe e ae he nui.
Mr. Lunahooponopono: - Ma ka hora 8:45 o keia kakahiaka, Aperila 29, i ku mai ai ka mokuahi Lehua ianei, mahope o na paio wiwo ole ana mai me ka makani aku mamua pono.
He maikai ke awa i keia la, a ua hoopiha ia ae hoi me ka heluna nui hewa hewa o na kanaka mai na wahi like ole mai a lehau ke awa.
Ua holo mai ka waapa mua me kekahi o na alii moku o Lehua e hoike mai an i ka lohe; eia maluna o Lehua ka Peresidena o ka Papa Ola, ke Kuhina Kalaiaina a me kekahi poe e ae.
Ua lilo ia mau minute i was oi loa ae o ka hi o o na mea a pau, a e haka pono ana na maka i ka moku o ka holo mau mai o ka waapa me ke ohohia nui.
I ka waapa i makeukau hou mai ai no ka holo a haalele aku i ka moku, ua haawi ae la ka puali puhi ohe o ke Kahua Ma'i malalo o ke alakai ana a Chas. N. Kealakai, ma ke puhi ana i ka leo mele Lei Ohaoha March a me Aloha Oe.
I ka hehi ana mai o na malihini aukai i ka lepo i weliweli nui ia o Molokai nei, oia koke no ka manawa i puhi ia mai ai o ke mele lahui "Hawaii Ponoi," me ke anoano nui e hiki ole ai i na lihilihi ke aua iho i ka waimaka.
Oiai kou mea kakau e kilohi ana i ka huakai malihini, ua hoomaopopo aku la ko'u ike ana ia Hon. W. O. Smith, Hon. J. A. King, J. T. Waterhouse, Jr., C. B. Reynolds, Esq. a me Sam Kamaka o ka Hui o Waila, a o ke koena aku he poe a'u i kamaaina mua ole ai.
Ua hookipa ia aku ka huakai ma ka hale o ka Luna Nui a Uilama Kele i noho ai, a he kaoo nui o na kanaka e ukali ana o na lima o na wawae.
Ua hoomaha iki ka huakai he mau minute, a ku koke mai la no ka Peresidena o ka Papa Ola Hon. W. O. Smith, a kamailio pokolu mai la i keia mau huaolelo penei:
Ua hele mai nei makou i keia la e nana na kauka o ka Papa Ola i ka poe o oukou i manao ia aohe ona mai, a e makemake ana hoi e hookuu ia e hoi i kona wahi. No ka nui loa o ka'u lohe, aole he mai o kekahi poe o oukou, alaila ua hiki no i na kauka ke hookuu ina io aohe no i na kauka ke hookuu ina io aohe mai. Mahope iho, ua hele wawae aku ka huakai e makaikai i ka Home o na kaikamahine.
Hoi mai, paina liilii iki a kau ae la ma na lio no Kalawao, a ua makaikai aku i ka Home o na Keikikane, a hala loa i Waikolu no ka nana ana i na paipu wai o makou.
I ka huli hoi ana mai, ua hoomakaikai ia i kahi i manao ia ai no ka luawai, i ike ke Kuhina Kalaiaina.
I ka auina la hora 3:30 p.m. halawai hou ma ka home ku wale o ka Luna Nui ma Kalaupapa no ka hoike ana aku o na mai i ko lakou mau manao i ka Papa Ola no na pilikia, a pela aku.
Na kou mea kakau i waiho aku @@ ua o ka Peresidena me ka walo@@ nui i keia mau noi malalo iho:
@@@ haawi hou ia ka aihanai. 2. I @@@@@ ahi kuata aila kukui hou, ma@@@@@ e o ka haawina mua. 3. I @@@@@ i paona kopaa hou. 4. I mea @@@@@ Yeast Powder) no ka poe @@@@@ palaoa (Flour.) 5. I Luna Le@@@@ e Kahua Mai nei. 6. I Age@@@@ ho paa maanei. 7. E kauo@@@ ia o Kauka Lutz no ka lapaa@@@ keia mai. 8. I Luna Nui h@@@@ I halekuai ma Kalaupapa ne@@@@ E ae ia ka malama ana i na@@@ haipule i ka po. 11. E hoopa@@@ oihana hana ole e uku ia ne@@@@ i. 12. E ae ia ka ohana e @@@@ ai e ike i hookahi manawa i k@@@ hiki, ma na lilo o ke aupuni @@@ haawi wale ia na pahu a m@@@@ io ole me ke kuai ole. 14 @@@ ia i mau hale kuke no na hal@@@@@ ka Papa Ola. 15. I mau hale @@@ no na hale nele o ka Papa O@@@@ E hoopuni ia ka ilina kupap@@@@ Kalaupapa me ka pa kupono.
Ma keia halawai @@@ alo a he alo, aole e hiki ke@@@@ popo ia ka nui o na kanaka a @@@ lakou mau manao pakahi, ol@@@@ ma ka nana aku a kou me @@@ me he la e kakali ana la@@@@ ka Moiwahine e hoolako ma @@@@@
A o keia no hoi ka mea @@@ a ka mea kaku i maha@@@ aole i ike ia aku na helehele @@ Loio Kuhina a me ke Kuhina @ aina e pulama mai ana malu@@ lehulehu no ka ninau hoohuia @@
E like me keia Hui Aloha Ai@@@ wale o Kalaupapa nei i kakauino@ nei na mai me na kokua no ke i ka hoohui aina, ka hapuku lepo me ka opala, a e piha opala ana paha kela Aha Elele Nui a ka Hui Aloha Aina o ka la l @o Mei, ma Honolulu.
Ua hoohalaia ka huakai i keia la me na hoonanea ana a ka puali puhi ohe, ka lehulehu hoi e anoi nui ana i na mea hou a hiki i ke shishi ana.
Ma ka hora 3:30 p.m., kau ma na waapa no Lehua moku me ke ola kino maikai, iloko o na leo mele walohia a ka puali puhi ohe e kukupau ana i ka lakou mau hokeo leo lea, a he kohu bana maoli no na ka Moi, aole no paha he lua mawaho ae o Honolulu e like me keia.
Me ke aloha nui i na keiki lima hei o ka Papa Pai Pookela o Hawaii nei. JNO. A. KANAMU.
Kalaupapa, Aperila 29, 1893.
MA KILAUEA.
He Elua Mau Huakai i ka Luapele.
Karistiano @ne ia Pegana.
Owai la iloko nei o Hawaii i lohe ole no ke Aliiwahine Kaulana Kapiolani? Aole o ka Moiwahine Kane-make e noho mai nei, ka mea hoi i aloha nui ia e na puuwai o na Hawaii no ka maikai a me ka oluolu waipahe o kona puuwai, aka, me ka moo hanauna alii kiekie ole o ke au kahiko mai e hiki ai ke kau-o mai i ko lakou hoohanohano ana aku me ka hoihiihi ana - He kaikamahine o Kapiolani na kekahi Kaukaualii kaulana loa o Hilo Keawe-mauhili, a mamuli o kana mau hana koa kaulana, ua lilo oia ke Aliiwahine Kiekie a kaulana loa o kona mau la - a i oi loa ae hoi maluna o ke kiekie a me ke kaulana o kekahi wahine pegana iloko o ia wa oia hoi o Kaahumanu, ka mea hoi nana i hooikaika e hoohuli i na Hawaii mai ka noho hookauwa kuapaa ana a ka hoomanamana. I kekahi manwa oiai e pahola ikaika ana ka pakela inu waiona me ka noho ana uhauha palena ole, a e ka wa i hookipa ia ai o ka noho ana karistiano, o Kapiolani kai lilo i pookela loa, a he hoku malamalama no ke ala kai ana i ka loina o ka noho ana maemae a me ka noho ana pono. Iaia wale no mawaho o na Hawaii e ae i hoea mai ai ka luku ia ana o na hana nui kaulana ka mea hoi i kupono ai o kona inoa e loaa na hoohanohano ana aku. Ua hoohiolo ia na kapu, a o na akua nana e hoopuni ana i na Moi, ua hoike maopopo ia ae la he mau mea wale no ia no keia honua wale iho no, a o na akua hoi, ua kapae loa ia lakou ma na paia o ka huna kele loa ia, aka ma ka piko nae o kekahi kuahiwi kiekie, e mau ana no ko Pele noho mana kiekie ana, a e weliweli like ia hoi e na poe a pau.
Iloko hoi o Dekemaba, 1824, wahi a ka moolelo, i manao paa ai o Kapiolani e hoopau i ka manao kuhinewa o na kanaka no Pele maloko o kona heiau a e aa aku hoi i kona mana. Ua hoao aku na kane, na wahine a pela pu no hoi me na misionari e hoohuli mai i kona manao, aka ua kupaa loa ka manao o kela Aliiwahine kiekie loa e hoike i kona hilinai a me kona paulele maluna o ke Akua o na Karistiano. O ka poe e hoomanao nei i ka luhi a me ka inea o ka hele ana ma ka huakai i ka lua o Pele o keia mau la, ma ka mokuahi, na kaa a me ka holo ana maluna o na lio, ua hiki ia lakou ke hoomaopopo iki iho i ka luhi i loaa ia Kapiolani ma kana huakai o ka hele wawae ana i kela lea mai Kealakekua a hiki i Hilo nona ka mamao he 150 mile, me ka makaikai pu ana i ka luapele. Aole he alanui o ka lua o Pele iloko o ia mau la; aole no he mau kuamoo, aole no hoi he mau alahele maluna o na pohaku pahoehoe, aka, ua hele kohana aku oia maluna o na pohaku pele ooi wawana, me ka paholehole o kona mau wawae a me kona mau lima, e naku hele ana maloko aku o na nahelehele loloa o na ulunahele, me ka a-e ana i na kahawai kuhohonu o na mauua, ua hoomau aku la no nae ke Aliiwahine kaulaua e hooholo pono i kana huakai pookela loa, a lua ole o ke ahonui. I ka hoea ana aku ma ka lua o Pele, ua halawai aku la o Kapiolani me ke kahu akuawahine o Pele, a nana hoi i olelo mai iaia, mai aa oia e hele ma kahi o ka luapele, me ka hoike mai ina oia e hoao @na e uhaki i ke kapu o ke @@kuawahine ahi, alaila he ma@@ ka mea loaa iaia.
"Owai oe?" i ninau aku ai o Kapiolani.
"O ka mea e noho ia nei e ke akuawahine," wahi a ka pane.
Ma ka pane ana aku, ua heluhelu paanaau aku la ke Aliiwahine i kekahi mau pauku olelo o ka Baibala, e hoike ana i ke kiekie a me ka mana palena ole o ke Akua oiaio. Ua lawe ia mai la ka palapala hookapakapa wale ia iaia me ka i ia mai mai ia Pele mai kela leta, aka o ka Kapiolani pane wale no, he mau olelo e ae no mai ka Baibala mai me ka pane ana i ko ke Akua oiaio inoa, a hiki i ka mumule ana o ua kahu akua-wahine la a me kona mihi ana mai na haalele mai la ka ka uhane, a akua noho iaia Ia wa, ua hele loa aku la o Kapiolani no ka luapele, a malaila, ua hookahana nui ia oia i ka loaa ana aku iaia o Mr. Goodrich, he misionari, oiai hoi, i kona lohe ana i keia huakai a Kapiolani, ua hele mai la oia e halawai pu me ia. Ma ke kae hikina o ka luapele ua kukulu ia i wahi malumalu nona, a ma ia wahi hoi e hiki ai ke nana aku i ka loko ahi nui, a ma ia wahi hoi i hoohala iho ai ke Aliiwahine ia po. He aa hoi au e i ae ai, he kakaikahi loa paha na kane a me na wahine e ola nei i keia mau la e ake ana e hana i kela haua hookahi, me ka noho hookahi ana me ka ike ole i na poino e hoea ana o kela wahi hoomaka'uka'u. Aka, o keia wahine nae i hoomalamalama hapa wale ia no, a he wahine hoi i hoonaauao ole loa ia, a nona hoi ke koko ma kona aa koko mai na alii nui kiekie loa mai o na hanauna mai he lehulehu wale, a ua ho-a ia kona uhane me ke ahi e loaa io ai ka mea oiaio. Owai ka i hiki e hoike mai heaha la kona manao ma kela po ana i noho mehameha ai? Ua hiamoe no anei oia, a kahi e hoomanao ae ai? Ua kuihe iki no anei kona manao kupaa wiwo ole, a lua ole? Aole he hookahi e hiki ke hoike mai, no ka mea, oia hookahi wale no ma kela hana oi kelakela o ka wiwo ole.
I kekahi kakahiaka ae, me kanawalu o kona poe kanaka ua iho aku la oia ilalo ma kahi o 500 kapuai a oi, a hoea ma kahi o ka "Paepae Eleele," kahi hoi e nana pono aku ai i ka loko ahi enaena me na elelo ahi e pipii ana ma o a maanei, ua ai ae la oia i na hua ohelo kapu, kela hua liilii ulaula e ulu nui ai ma kahi o na pahoehoe o ka lua pele, a ua hoolaa ia aku keia mau mea ia Pele wale no; a ua kiola aku la oia i kekahi mau pohaku iloko o ka loko ahi, me ka i ana: "O Iehova ko'u Akua, a nana i no-a i keia ahi. Aole o'u makau ia Pele; aka, ina au e make ana mamuli o kona inaina, alaila, ua hiki paha ia oukou ke makau ia Pele; aka ina au e paulele ia Iehova, a hoopakele hoi oia ia'u i kuu wa e uhaki ai i ko Pele mau kapu, alaila, e makau oukou ia Iehova, a e hoomana iaia wale no." Ia wa ua mele aku la lakou he mele hoonani i ke Akua, me ke kukuli ana iho ma ke kae o kela ahi mau loa, ua haipule aku la lakou iaia. Iloko o na kakau moolelo ia ana a pau, aole he mea e hiki ai ke hoohalike aku i ke kiekie o ke koa a me ka maemae.
Eia hou no hoi keia huakai alii makaikai i ka lua pele. Ua hoea ae keia ma ke kau mua o ka makahiki 1890. Ua hauoli hoi na paemoku i ke kanaonokumamaono o na makahiki o ka waele ia ana, ka hoonaauao a me na alako ana o ka noho ana malamalama mai ka wa o kela aliiwahine kaulana i hele ai e uhaki i ke kapu o Pele. I ko ka Moiwahine Liliuokalani pii ana aku maluna o ka noho kalaunu, ua hele kaapuni aku oia ma na mokupuni me ka makaikai ana aku ia Hilo, a mai laila aku, elike me kana i kakau ai ma ka buke hoopaa moolelo o ka Hale Luapele, "e hele ana e haipule aku ia Madame Pele." He mea oiaio no paha, aole loa ona makau no ke akua whine i hoonele ia, no ka mea, he alii Karistiano o Liliuokalani. (a i ole, mamua paha) Ua olelo ia, he wahine malamalama a naauao oia, a ma ia ano, he mea hiki ole loa ke loaa na hookanalua ana a me ka hopohopo ana elike la me ka mea i hekau iho maluna o ka noonoo o Kapiolani ka mea hoi i nele loa me na haawina o ke ao ia, me ka noho ana hapa pouli. I kulike ai hoi me ka mea e manao ia aku ana, nolaila, o keia mau huakai a keia mau mea kiekie ua hoike mai i ka like ole loa o ko laua kulana ma ka hoike papa ana aku.
(Aole i pau.)
Ua kau aku ke Kahukola Nui A. T. Atkinson ma ka mokuahi Waila o ke ahiahi Poaloa aku nei a holo aku @@@ makaikai i @@ kula aupuni o ka @pa@@ o Hana. @ @@la ana iaia he mau pule ma keia huakai oihana, a iaia e @@ei mai ai e kipa ae ana oia i @@ kale o Mo@@@@ e kakilo ai.
Hoolaha Hou.
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI APANA Ekoia e ke Hawaii Pae Aina. Ma ka Aha Hooponopono Waiwai. Ma ka waiwai o KAPAHU (w) o Honolulu, Oahu I mako kauoha ole.
Ma ka heluhelu a me ka waiho ana mai o ka palapala noi a Moses @ahaiki o Honolulu, Oahu e olelo ana, o Kapahu o Honolulu, Oahu, ua make kauoha ole ma Honolulu ma ka hapa mua o ka makahiki 1890, a e noi ana e hoopuka ia ona palapala lunahooponopono waiwai iaia.
Ke kauoha ia nei o ka POAKOLU la @1 O MEI A. D. @@@@ ola ka manawa i koho ia no ka hoolohe ana i ua palapala nei la, wa ke Keena Hookolokolo e kela Aha ma Honolulu ma ia manawa a ma @ wahi e hele mai ai na mea a pau a e hoike ina paha he kumu kekahi e ae ole ia ai ua noi la.
Hanaia ma Honolulu, ko Hawaii Paeaina. Mei @ A. D. 1893.
Na ka Aha:
GEO. LUCAS,
24@@@ Hope Kakauolelo.
AHA HOOKOLOKOLO KAAPUNI APANA Ekahi o Ko Hawaii Pae Aina. SIELLA GEMS kue @a ARTHUR GEMS.
LILIUOKALNAI: Ma ka lokomaikai o ke Akua, Mei o ko Hawaii Pae Aina:
I ka Hamuku o ke Aupuni a @ kona Hope paha, Aloha: Ke kauoha ia nei oe e kii aku ia Arthur Gems, ka mea pale, lua ola e waiho mai ana i pane ma ke kakau maloko iuai o ua la @e @@@kalua mahope iho o ka hooko ia ana aku e hele mai imua o ua Aha Hookolokolo Kaapuni la ma ke Kau o Feberuari e malamala ana ma Honolulu, Mokupuni o Oahu, i ka POAKAHI, ia 6 o Feberuari aenei, ma ka hora 10 a. m., e moike mai i kumu no keaha ia e ae ole ia ai ke koi a Siella Gems, ka mea hoopii e like la me ke nei maloko oka palapala noi e hoopili pu la nei. A malaila e hele ae ai oe e hoike piha i kau hana i hooko ai.
Ikea e HON. W. A. WHITING.
Lunakanawai Mua o ka Aha Hookolokolo Kaapuni Ekahi.
Hanala ma Honolulu, i keia la 9 o Ianuari 1@@@.
GEO. LUCAS.
Hope Kakauolelo.
Ke hooia aku nei au o ka mea mamua ae, oia ke kope oiaio o na palapala kii ma ua hihia ia, a ua kauoha ua Aha Hookolokolo la e hoolaha ia, a e hoomau la ua hoopii la a ke kau o Mei o keia Aha.
Honolulu, K.H.P.A. Feb. 13. 1893.
2438-6t F. WUNDENBERG.
Hoolaha i ka Poe i Aie Aku Ai.
Oiai, ua hookohuia mai o ANGELINE KUHIAU i lanahooponopono me ka palapaala kauoha i hoopili ia no ka waiwai o Keoni Kuhiau k o Honolulu, i make, ke hoolaha aku nei i ka poe a pau he mau koina ka lakou i ka waiwai o ka mea i make, e waiho ae iaia ma ke Keena Loio o W. O. Smith Esq. ma Honolulu, iloko o na malama eono mai keia la aku, a i ole ia, e hoole mau loa ia aku n@. O ka poe a pau i ale i ka mea i make, e hookaa koke mai iaia.
ANGELINE KUHIAU.
Lunahooponopono Waiwai o Keoni Kuhiau.
Honolulu, Mei 3, 1893. 2410-@
Hoolaha Hooko o ka Moraki a me ke Kuai.
KE HOOLAHA IA AKU NEI KA LOHE I kulike ai me ka maua o ke kuai i hookomoia iloko o kekahi moraik i hanaia ma Feberuari 8, 1890, e GEORGE W MACFARLANE ia CHARLES R. BISHOP, kopeia iloko o ke Keena Kakau Kope Buke 123 a ma ua aoao 135 a hiki i ka 137, ke makemake nei ka mea a paa nei i ua moraki a e hooko aku, no ke kuma, ka hookaa ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee i ka wa e hookaa ai.
Ke hoolaha hou ia aku nei, o ka makemake i ka mea e paa nei i ka morak, o k@ kuai aku o na waiwai i paa maloko o ua moraki la (aia wale no ke koe a hookaa piha ia mai ka moraki) ma ke kudala akea ma ka hale kudala o James F Morgan, ma Honolulu, hora 12 awakea o ka POAONO, IUNE 3, 1893.
No na mea i koe, e ninau ia C. W. Ashford, Loio no ka mea e pua nei i ka morak, Alanui Kalepa, Honolulu.
Kekauia i keia la 1 o Mei, 189@.
CHARLES R. BISHOP,
Mea e paa nei i ka moraki.
O na waiwai e kuai ia aku ana e like me ka hoolaha maluna ae, oia keia malalo iho:
O kela mau aiua e waiho la ma na Alanui Nuuanu, Hotele a me Betela, @ ike la ma ka inoa ka aiua o Keo Bu, i kuhikuhi ia e like penei:
1-Na ana o na Pa 1, 2, 3, 4, 5 a me 6, e hoomaka ana ma ka pahu hao ma ke kihi @kau @, ka Pa @ ma alnui Nuuanu, he 78.9 kap@@@ @@ai ko kihi hema aku o ua alanui Nuuanu a me Hotele, a e holo ana:
1-Hema 33@ 38' Hik. 194 8 kapuai e pili la ma ke alanui mawaena o keia aina.
2- Hema 59@ 00' Kom. 45.6 kapuai e pili la ma alauui Betela.
3-Akau 4@ 30' Kom. 4.4 kapuai e pili la me ka aina aupuni.
4-Akau 20@ 30' Kom. 18 kapuai e pili la me ka aina aupuni.
5-Akau 72@ 30' Kom. 29 kapuai e pili la me ka aina aupuni.
6-Akau 60@ 00' Hik. 1.5 kapuai e pili la me ko Beck.
7-Akau 36@ 10' Kom. 86 kapuai pili me Beck.
8-Hema 60@ 00' Kom. 1.5 " " "
9-Akau 8@ 45' Kom. 43.6 kapuai pili me ko Harbottle.
10-Akau 24@ 30' Kom. 31 7 kapuai pili me ko Austin.
11-Akau 58@ 40' Hik. 27.7 kapuai e pili la me ke alanui Nuuanu a hiki i kahi i hoomaka ai. Ka ili he 8121 kapuai kuea.
2-Na Ana o na Pa 7, 8, 9, 10, 11 a me 12, e hoomaka ana ma ke kihi Komohana o na alanui Hotele a me Betela, a e holo ana penei:
1-Hema 59@ 00' Kom. 66.9 kapuai pili me alanui Betela
2-Akau 33@ 38' Kom. 91 kauai pili i ke alanui mawaena aku o ka aina.
3-Akau 67@ 35' Hik. 66 9 kapuai e pili la i ka Nekina o James Olds, a hiki i ke alanui Hotele.
4-Hema 33@ 33' Hik 93.1 kapuai pili ma alanui Hotele a hiki i kahi i hoomaka ai. Ka ili, he 6165 kapuai kuea. 2440-5
Hoolaha Hooko Moraki.
MAMULI O KEKAHI MANA KUAI I HOIKE ia maloko o kekahi palapala moraki i hana ia mawaena o GEORGE N SHAW o ka aoao mua a me W H Cornwell o ka aoao elua, ma ka la 20 o Okatoba, 1891, i kakau kope ia ma ka Buke 132 anao 4@1 a mamuli o ka uhai ia ana o na ku@nu aelike o kela moraki, oia hoi ka uku ole ana o ke kumupaa a me ka ukupanee, nolaila, ke hoolaha ia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai.
A ke hoolaha hou ia aku nei, aia mahope aku o na pule ekolu mai keia la aku alaila, e hoolaha ia aku na aina i hoike ia ina ia moraki no ke kudala ana, ma ke keena kudala o Jas F. Morgan, ma Honolulu, ma ka la 27 o MEI, 1893, hora 12 o ia la.
Aia ma kahi o W. R. Kakela na olelo hoakaka no keia mea.
Hana ia i keia la 27 o Aperila. 1893.
W. H. CORNWELL,
Mea Moraki Mai.
Penei na aina i moraki ia:
1-2 Kuleana ma ka aina hui o Kahana ma Kaanapali, Maui, Sila Nui 1166, 2675 eka
2-1 Kuleana ma ka aina hui o Mailepai ma Kaanapali, Maui, Sila Nui 1633 798 eka.
3-He apana aina i Waiokaina, Lahaina, he 36 roda ka nui, kuleana 3419B o Pupule.
4-He apana pa hale i ke Alanui Moi, Leleo i Honolulu, 197 anana kuea, Sila Nui 2461 kui. 4747B la Malaekoa.
(O na apana 3 a me 4, aia malalo o kekahi moraki $600 ia Hillebrand, buke 131 aoao 171.)
2439-td
Hoolaha Hooko Moraki.
MAMULI O KEKAHI MANA KUAI I HOike la maloko o kekahi palapala moraki i hanaia mawaena o S KALAUMANO KAALE a me S KAALE kana kane mare o ka aoao mua a me Edward Furstenan o ka aoao elua, ma ka la 3 o Dekemaba, 1888, i kakau kope ia ma ka buke 113, aoao 394, a mamuli o ka uhai ia ana o na kumu aelike o kela moraki, oia hoi ka uku ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee; nolaila ke hoolaha ia aku nei e ka mea nona ka aoao elua o ua moraki nei, e hooko ana oia ia mana kuai.
A ke hoolaha hou ia aku nei, aia mahope aku o na pule ekolu mai keia ia aku, alaila, e hoolaha ia aku na aina i hoike ia ma ia moraki no ke kudala ana, ma ke keena kudala o Jas. Y Morgan, ma Honolulu, ma ka la 27 o Mei, 1893, hora 12 o ia la.
Hanaia i keia la 18 o Aperila, 1893.
EDWARD FURSTENAN,
Mea Moraki Mai.
Penei na aina i moraki ia:
1. He apana aina me ka hale ma Kaliu, Honolulu, Oahu, he 17-100 eka, a i hoolilo ia la S K Kaale ma ka palapala kuai a A J Cartwright ma ka la ekolu o Dekemaba, 1888, a kopeia ma ka buke 122, aoao 314.
2. He apana aina ma ke alanui Liliha i hoakakaia ma ke Sila Nui Helu 6-18, a i hooliloia i na mea moraki aku ma ka palapala kuai a J Moanauli i kopeia ma ka Buke 81, aoao 123.
2438-4