Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 18, 6 May 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

MOKUNA VI. ! l'.iA kekahi mea kumaha, he ka- | pa na kii o ua kaoaka a me na aiii; I iua he ohia ke kii o kekahi, kapu | oia ia i i.iu, piii uo i na inoa ohia a ptu. lu.i iie ulu, kapu no, pela i ua ano l '. iu ii pau i hana iai kii, a pela no i iih nu ; ;« ai i kanu ia a i ulu waie in ii no paha, i>eia no i na mea oU -ī pau ma ka iina a ma na wai. Ina hoi he iwhaku ke kii o kekahi, oia aiiii no. L'a p.iu pu na o ka iani a ine ku henua i ka lioomanaia, ua iwi o ka poe make a pela aku. Aka ua hauaia keia mau mea ma* uiu'ii o ka uauupo a mo ka ike ole i ke Akua oiaio, a he pouii pu ka aina i ka uahi pele o ka lua ahl o ka* make mau ioa. O keia ka hihia a me Ka popiiikia, ke kaumaha a me ka lulii hewa ma na mokupuni he nui loa, p ui ole i ka hai ia aku. Aole no i muopopo loa ka hookumu ia uua o ka ai-kapu, oieio kekalii poe niai a Kahiko mai, oia hoi maeuua aku o Wakea; oielo hoi kekaiii poe, he hou naai, 1 ka wa 110 o Luhaukapawa, aole nae i maopopo ioa. Kia nao l;a moolelo 110 Wakea a me Hoohokukaiani: Hanai ia o e Papa ;i uui, a he wahiue maikai ia, a ike :icla o Wa« ke.t koua makuakaue i kona ui, ua kuko iho hi la o moe malu me ia. liui 1111 i oia i wahi o hooko ia ai 0 koua kuko me ka nalo mai a Papa ae, aoie loaa; kauohaaku la oia i ke kiiiiuuii. ona a lioike aku la i koua niakomake e moe me kana kaikam «hine me ka naio loa ia Papa kana wahine. Alaiia pane mai Ia ke kiihuua, penei e hiki ai: •*K imi kuua i mau po kapu uou, a e iiuokaawale ;ie i ko ai pu ana ine Papa, a pehi no hfy i mau po kaou nonn, i kauwalo ai oia mai a t;e mai, a ua'u e hai aku ia olua, a he inau kauoha hoi mai ke akua m ;i, i lohe pono o Papa, aole oia e huhu mai. Eia hoi kekahi, e hookapu i kekahi o na ia na ke akua, a me kekahi o ua ai a me kekahi o na holoholona. E kukuiu hoi i mau heiau no ua akua, no Ku, no Kane, no Kanuloa a me kiui o ko 'kua, o na mea 110 a pau i ioaa mua i ko ke kauaka iima e haawi mua ia aku ka ke akua." O keia iho la na ao aua a ke kahunn, a ua pono ia i ko Wakea inaiiao. Alaiia, hele aku la ke kahuua, a hui pu īho la me Papa ame Wakea, a lioike aku la i na olelo a pau i hoike mua ia ao uel, me ka hooiaio pu ana aku iiuu;t o Papu, mai ke akua mai keiii oiiiaua, a uaae mai la no o Papa me ka oluolu maoli. A pela iho ia ke kumu o ku ai-kapu ana i ike ia un keia īuooielo. Mumua ae o ua niau po kapu nei, ao aku ia o Wakeai ke kahuua: <; A ī iuoe auanei maua a inoku ka pawa 0 ke ao ea, ;ilaila, kii ae oe e hoala 1 v'u ma ka pule hoala." Ae mai la no hoi kela. A i ka po kapu elua, moo iho ia o Wakea me Hoohokukalaui, a I ka mokuna pawa, pule mai la ke kahuna, aole uae i lohe iki o Wakea, ua uanea ioa i k;> aina moeuhaue, a i ka puoho ana ae, ua kahikole ka la; alaila, puiou ae la o Wakea i ke kapa a puka aku la iwaho, a holo :iku ia ī ike ole mai o Papa. Aka, aole oia i nalo, a maoiH)i>o iho la la Papa ko Wakea hewa; a ike oia i ko Wakea komo ana imua, holo kiki aku oia a komo ilaila e paio me Wakea, n hopu mai o Wakea iaia a hoihoi mai iwaho e hoomalielie ai, aohe nae na o Papa, a ma ia wa iho la uo, ua kaawaie ,iho la laua. Ma ia 11 uo, nookupu ae Ia o Wakea ia P.ipa aole ai i ka puaa, ka niu lelo, a me kekahi uiau maia; ki>e nae ka pnpoulu, ka iiiolena, ka ntu hiwa. Kapu kekahi mau ia, oia hoi ke ku-mu, ka uiano, ka uiua a me ka honu, a pau ae la ka ai pu aiu o kc kaue. A i ka j«u aua o ua oieio a Wakea ia Pa|w, kuha aku la ia i ua maka o Papa, a hookaawale iiio la ia laua. Ua ili pu mai keia mau kapu i na wahine a pau maho[h» uiwi o o ka wahine e ai au:< ? aole oia e |»akeic mai ka make ae, mai i:.i alii u me m% makaainana o u au. A iwaena uiai paha o na hanauna alii, ua ike ia ua hooliloia kekahi mau kauaka i ai-noa, he mau hoa ai pu me ua aliiwahine a me na Wiihine koikoi no hoi; a na ia poe kane uo hoi e lawelawe i ka ua aliimau meu ai, a ua kapaia iakou he ai-noi, a i>e ai*puhia, a he a-i-puu-puu hoi. MOKUNA VII. RA HOOMAXA KAHIKO. Ue eha mau mahele o na akua e hoomana ia ai i ka wa kahiko. Ka mu.t, he aumakua; ka lut> he unlhijj|li; ke ka ha, be kaO ka aummkoa, oia uo ke akua kumu kahiko mai na kupuna mai,

a i «,iv ua lotta lakou maiioko mai e taiia } a ua hana mai ke akua ia lakou a puka kauaka, ua ka}xiia ke akua, he aumakua no lakou ahe i kumupaa. : Oka unihipili, he akua ia i ioaa | uo ke kupapau aioha i <v kakuai >T ia. He akua hoolaa, he akua hooulu a he akua makemake. O ke kii, he akua ia i hueu iima ia, ka laau, ka pohaku a pela aku. O ke kanaka ola, o ke alii no ua hoomana ia ako ena kanaka, ma ke kauoha a ua kahuna. O na akua aumakua i olelo ia e im kupuna, o Kane, o Kanaloa, o Ku, o Lono; a inailoko aku o keia mau akua aumakua eha, ua hoopiliia ua puali oka iani a me ko honua, e pili ana i na aumakua kane a pau. Eia ua kumu aumakua wahiue, o Haumea, o Waliuuu, o Walimauoanoa, o Hoohokukaiani; a mailoko aku o keia mau aumakua wahiue i hoomaua ia ai ua puali o ka lani a me ka honua o pili aua i na auiuakua wahiue. O Pele, o Hiiaka, o Kapo, o Namakaokahai, o Kahailiopua a me uu lani wahiue e piii ana i keia mau auuiakua wahine a pau ioa. Ua pili keia ia Haumea, aua komo no o UU iloko o Haumea, a me Nuu; o Nuakea, o Kapauonuakea a me Nīhoaikauiu. 0 Kanehekili, o Kanewawahila* ui, o Nakoloilaui, o Kauiiunuiaiakaehaikalaui, o Kahoalii, o Kamohoalii, o Louomakua, o Nahoalii, o Kauehuuaaioku, o Kanemilohai, o Nahoaiku, o Kauakaokai, o Kanehulihonua, o Kauehulikoa, o Kaneikaulanaula, o Kulaipahoa, o Kane mauaiapaiea, o Kanemakua, o Kanepaina, o Kanemanaiahuea, o Kaueholopaii, o Kaneikapoliakaa, o Kaueulupo, o Kaneikokala, a o Kaneikapuaenaena, o Kaneikoha, o Kaneikokea, a o Kaneikauila, a o Kauekii, o Kanelolepail, o Kauehaka, o Kaueikapule, o Kaueikamulimolialohu, o Kaneikamatvau'..;u > o KaueikaaweuwelKialoha; a kiui a iehu ua aumakua iloko o Kaue, a pela uo iloto o Ku a me Lono, koe ae o Kunaloa. A i ka pule aua, kahoahoa pule ae la ke kakuua ma ke ano huina nui, mai ka hikiua a ka la a hiki i kaulaua a ka ia, a mai ka akau a Ua hema, a mai ka lani kiekie iluna a ka paa o ka houua ilaio a pela aku. Ua iiiaa ka pule aua a ka poe kaiiiko pela. 1 ke kaumaha ana o na alii i Ka aumakua, he nui wale na «lana e mohai ai, e like me ka nui oka lawehala ana i keakua. Peuei ka uku a me ka mohai aua. O ka moku liale ka mua, ho liaie lama keia, he lama ka pou, he lama ke o-a, ka aho, he ie ke kaula, he lau-i ke pili ahe kekahi pili, a he lau lama no hoi, a he pili maoli uo kekahi e haua ai. Hookahi iio la e haua ai, mai ka hale a ka lauai, a kapa; he hale nui kekahi a iiiiii uo hoi kekahi, e kuI>ono ai no na kanaka eha a elima pahu. A paa ka hale, aiaila kapu loa,*a kahi la ae, komo ua hale nei, ua iioolulu ia hoi o loko i ka maia, ke kahiki, iholen:», |>opouiu; iie puaa lau, oia hoi ke amau, oka puaakukui he puaa lawakea ia, he huelo wiii ka puaa amau, a me ka mauu iepo puaa; he lnu niu, he lau ka la uia, he lau ka awa, he lau ka ninikea me ka oloa. O keia na Laea e mohai aku ai a maliu mai la ke akua aumakua, alaiia liio iho la na pllikia a pau loa i mea ole i ka mana nui o ka aumakua. L f a oielo ia i ka. wa e make ai o kekahi o na pulapula i piii i ua aumakua, o ko ka iani {«aha, o ko ka honua, a o ko ka moana, a o ko ka wai paha, na lakou no e maiama a hnehae ia i kino lau, e iiko me ka nui oua aumakua i pili iaia; aua ikaika, a hoi hou mai ka uhaue i keia ao a noho iluna o kahi mea ana i makemake ai, a hoike iaia iho imua o ka ohana, a poe e ae paha, a ua hoomana ia aku; a i ka pule aua, ua kahea ia aku na aumakua i ka po a pau. lon e make, kii ia m:ii aua ko lakou mao kino kapapau a Uwe okoa ia aku e ua mau aumakua nei, o ke kapa a me ka holowaa ka mea e koe iho, aolo lakou e kakuai ia. ( pau.y Nui ka ukiuki a me ke kunu* kunu o ua iala o ke komiie kue hoohuiaina i hoouna ia mai nei e m mokupuni, uo ka wae la aua i heo» \ kahi wale no iala o ke komil<> mai j keia a me keia mokupuui mai, i ao ia e ike aku i ke Kombina Amerika, aoie ona lala a pau o kela a me keia apana e iike me ua hookikina mai Houoiulu aku uei ma oa ia mamua aenei. Eia wale uo ka poe i ae ia: & H. K. Ne, Hawaii; J. Kiehardson, Maui; Kaoo, Molokai; A. Akiaa, Kaaai; NaHmaapa, Oahu. Oua hthi e ae r eia mai iakou ke hoi aku nei me ka ike i oie i ke komhina, a ke mihi nei I j ke poho o ka heie aoa mai nei a hoi [ aku me ka ukulele. Ehla mea ! aioha oua daia a na eiemakole i I hookupa mai nei*