Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 19, 13 May 1893 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ka Nupepa Kuokoa –me- Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

No ka Makahiki ---$2.00

No Eono Mahina –1.00

Kuike ka Rula

 

HOOPUKALA E KA HAWAIIAN GAZETTE CO.

M.H. WHITNEY, @ Nui.

@ KAWAINUI, Luna Hooponopono

Poanono,---Mei 13, 1893.

 

KULA SABATI.

 

II. 9. Mei 28. Ka wahine aiwaiwa. Na Solomona 31:10; 31.

O wai ka mea i loaa iaia ka wahine noho pono? He waiwai oia i oi aku i ko na momi. 11. Paulele iaia ka maau o kona kanae, Aole nele oia i ka loaa ole. 12 He maikai no kana e kana ai iaia, aole hoi he kena. I na la a pau loa a kona ola ana. 13 Imi oia i ka huluhipa a me ke olana. Oluolu oia ia ka hana me kona mau lima. 14 Ua like no ia ino na moku kalepa. Mai kahi loihi e ma ii loaa ai iaia kana ai. 15 I ka wanaao, ala oia a haawai i ka ai na ko kona hale, A me ka mea e ma@ ai na kana poe kaowahine. 16 Noonoo oia i ka mahinaai a kuai lilo mai, Me ka hua o kona mau lima, kanu iho no oia i ka malawaina. 17 Kaei oia i kona puhaka me ka ikaika, Hooikaika hoi ola i kona mau lima. 18 Hoao oia i kona waiwai i maikai la; Aole i pio kona kuku ii ka po. 19 O aku kona mau lima ina kahi e kau ai ke olona, Lalau kona mau lima i ka mea milo lopi. 20 O aku oia i kona mau lima i ka poe nele; Kikoo oia i kona mau lima i ka poe ilihune. 21 Aole ona @aakau e anu ko kona hale, No ka mea, pau ko kona hale i ke komo kapaulaula. 22 Hana oia in a kappa hoalii nona iho, O ko kilika a me ka mea ulaula, oia kona kahiko ana. 23 Ua ike ia kaua kane ma na ipuka, I kona noho pu ana me na lunakahiko o ka aina. 24 Hana oia i ka lole olona maikai, a kuai aku. Haawai oia in a kaei i ka poe kalepa. 25 O ko ikaika, a o ka hanohano, oia kona kahiko ana; E hauoli oia i ka manawa mahope aku. 26 Oaka oia i kona waha ma ka naauao, A o ke aloha oia ke kanawai o kona alelo. 27 Kiai oia i ka hele ana o ko kona hale, A o ka ai no ka palaualelo, aole oia e ai iho. 28 Ku ae kana mau keiki a hoomaikai iaia, O kaua kane hoii, mahalo oia i iia.29 Nui na kaikamahine i hana pono, A ua oi aku oe mamua o lakou a pau. 30 He hoopunipuni ke aloha ia mai, he mea ole ka maka maikai, O ka wahine hoi i maka’u ia Iehova, oia ke hiilauna. 31 E haawi aku nana i ka hua o kona mau lima, O kana mau hana, oia ke hiilani iaia ma na ipuka. Manao Nui. E pono ken oho pono na kaikamahine. Pauku Gula. Na Solomona 31:30. He hoopunipuni ke alohaia mai, he mea ole ka maka maikai, o ka wahine nae i makau ia Iehova, ola ke hilinai ia.

Olelo Hoakaka.

Ma ka olelo Hebera he mele piapa keia. O ka hua palapala mua o kela a me keia pauku oia na hua palapala hebera i hooponoponoia mamuli o ka piapa. He olelo hoike keia e hoomoakaka ana i kea no pookela o ka wahine noonoo pono, imi pono, noho pono. He kumu hoahalike keia no na wahine a pau loa e hoomahui ai. 10 Loaa—o kou makuahine keia wahine hiwahiea paha. 13 Hulu hipa—o ulana ai oia no ka oihana kulana o na wahine Iudaio, e like me ke kuikikapa no na wahine Hawaii. Olona—no ka hana ana in a lole nani. 14 Kahi loihi—mamuli o kona noonoo pono e hoomakaukau ai i kona oihana i ka wa mamua loa. 16 Mahinaai—ua kuai mai oia in a waiwai, aole kuai wale aku no. 17 Kuei—ola no kea no hana, e puliki ana in a aahu mamua o ka wa hana: 18 Hoao—aole hoouhauha oia i kona mau dala me ka noonoo ole ana in a mea pono a pono ole paha. Kukui—makaukau oia no kona mau oihana a pau loa, ka lapaau ana paha i ka mea omaimai, ka hanai ana i ka ohana holookoa. Ua pili ka hoomoa ana in a mea ai i na wahine, aole in a kane e like me kea no hana ana ma Hawaii nei. 19 Milo—no ka ulana ana in a lole. 20 O—oia no, me ka haawina manawalea. 21 Ulaula—e pumehan ai ke kino. 22 Hoalii—he ahupawehe e like me ko Niihau. 23 Lunakahiko—ua pili paa ka hanohano o ke kanemare i kea no noho o kana wahine, aole oia i kawili ikaika ia ma ka malama ana in a mea ohana, aka nae na kaawale oia no ka malama ana in a oihana aupuni. 26 Naauao—aole me ka elelopalauwili. 30 Alohaia—upalu, nohenohea, wehiwehi, onaona, mikioi, oia no kea no maoli o ka huaolelo Hebera. Pau koke kea no maikai o ka helehelena. He nanaina wale no kou i ka wa pokole. 31 Makau—hooleoh mau me ka eehia a me ka hoohanohano, oia no kea no maikai loa no na wahine, no na kane no hoi. he ano maikai kumu keia. He mea oluolu no ka wai pau ole.

He Mau Niele.

I—Ka loea o ka wahine noho pono, 10-19. Heaha na ano maikai no keia wahine? Owai ka mea ike pono a paulele loa? Pehea e ikea ai kona ano loea? Ehia mau dala kona kumukuai? No wai mai e loaa ai i ke kane keia haawina non aka uku ole ana, Na Solomona 18:22? Owai ka mea oi aku ke kumukuai ma ka ohana ka makuakane paha, ka makuahine paha, ina paha e makemake ana na keiki i kuai aku? Owai ka mea ai aku ke kupono in a keiki e hoolohe mua ai, Na solomona 6:20-22 a me 23:22? Heaha ko Iesu ano hoolohe, Luka 2:51? Heaha ko Paulo olelo hoike, 1 Timeteo 2:3-10? Heaha ko Petero, 1 Petero 3:1-6? E kupono anei in a opiopio ke mare ia me ka ike ole i kea no noho o ke kaikamahine? Heaha ko Solomona manao e pili an in a wahine mare. Na 21:19?

II—Ke kuonoono o ka wahine nohopono, 20-25. Heaha kea no nana o keia wahine no ka pono o na mea ilihune? Pehea e ikea ai kona ano ma kona mau olelo? Ma kona mau hana? Ua like anei keia wahine me ke kii o na paikini hou? Ua kupono anei no na kaikamahine e noho nanea wale, oiai ua hooikaika ko lakou makuahine ma na hana lima? Heaha ke kumu o ka home oluolu? Ua kukulu ia anei ko kakou mau home no ko kakou pomaikai wale no? Ua maikai anei ka hooponopono ana i ko kakou mau hale i mea e hookipa ole ai in a makamaka? Ua kupono anei ka hookipa mau ana in a lehulehu? Ua kupono anei e hai lea aku i kekahi makamaka i ka wa e pau ai kona kipa ana? Ina paha ua hoouhauha ia na waiwai, pehea e hiki ke hauoli i ka wa mahope, p. 25?

III—Ke akahele o ka wahine noho pono, 26-31. Heaha ka manao o ka makuahine o Lemuela e pili ana i kea no nohenohea a me ka loikioi, p 30? Heahe ke olelo inahalo o ke kane mare, p. 29? Heaha kekahi mau mea e hanohano loa ai i ka wahine noho pono, p. 31? Heaha ka ano maikai loa o na wahine, p 30? Heaha na kumu e hoeueu ai i ka makemake o kela a me keia kaikamahine e loaa ai iaia keia ano haipule maikai? Owai na kane kupono no na wahine o ua ano la? he hewa anei e mahalo i kea no nani? he hewa anei e hoomakaukau in a aahu nani? Heaha ka nani io, 1 Timeteo 2:9-10? Heaha ke kanawai paa no ko kamailio ana, P. 26? Ua paa anei kou manao e kapu loan a huaolelo haumia iki? Pehea e maemae ai na manao ina paha ua hoopukaia na huaolelo pelapela? Ua kupono anei e maemae loa ke kino kamalii o na kamalii? Hiki anei i ka lahui Hawaii ke honolua, ina paha e mau ana kea no palaualelo, nanea wale, puni lealea o na wahine Hawaii? Ua maika anei kea no hooikaika o na wahine, aole paha? Ua lehulehu anei na wahine noho pono e like me ka ono, milimili paha e like me na momi? He hana hiki wale anei ka oihana mare, Na Solomona 19:14? Ma ka huli ana i ka wahine mare kupono, e kupono anei e kukakuka pu me ka haku? Ua hoohiki anei ka wahine ma ka berita mare e imi mau in a mea e oluolu ai kana kane? Pehea ke Kane? He hoahana anei ka wahine mare ma ka hookuonoonoo mau ana i ka ohana? Ua kupono anei ka ai ana in a mea ai malihini? Ua kupono anei kea la mau ana i ka wanaao? Ua kupono anei ke kiai ole ana in a mea lawelawe? he mea hanohano i ke kane anei ka home nani a me ka wahine kahiko nani? E pono anei ke hoonnauaoia na kaikamahine e like me na keikikane ma na kula hanai hoonaauao? Ina paha ua malama pono kekahi wahine i kona hale, a mahalo kana kane iaia, a hoolohoe mau na keiki hiki anei iaia ke alakai in a mea e ae, a kokua no hoi? Ua kupono anei no na kane mare e mahalo i ko lakou mau wahine me na olelo hoaloha a me ka hoohanohano? Hiki anei i ke kaikamahine ke loaa keia pomaikai ke ole kea no haipule maoli?

Manao Pili.

1. Heaha ka mea oi aku kea no waiwai, kea no loea, kea no lealea? 2. Oi aku anei kea no mikioi mamua o kea no polipaa i ka pono? 3. Ua kue anei kea no haipule i kea no nani? 4. Ua kupono anei in a kaikamahine Hawaii e imi iko lakou ola kino ma na hana lima? 5. He hanohano nui anei ka malama pono ana i ka ohana?

Halawai o ka Ahahui o ka Mokupuni o Oahu. Halawai ka Ahahui Euanelio o Oahu ma ka luakini o kaumakapili, Aperila 5, 6, 7 1893; hora 10 a.m. Na Mose Kuikahi lunahoomalu mua e wehe in a hana me ka himeni, pule, na manao paipai.

Hoomaopopo ia na lala o ka Aha, Ekalesia, Kawaiahao; Kahu, H. H. Paleka; elele, Nalua; ekalesia, Kaumakapili; kahu, J. Waiamau; elele, J. Alapai; ekalesis, Kalihi me Moanalua; komite, J. M. Ezera; elelo, J. S. Keawe; ekalesia, Ewa, kahu, J. M. Ezera; elele, G. M. Keone; ekalesia, Waianae; kahu, J. Kekahuna; elele, S. Hui; ekalesia, Waialua; kahu, E. S. Timoteo; elele, D. Kauwalu; ekalesia, Hanula; aole kahu me elele; ekalesia, Waikane; kahu, Jas. Davis; elele, L. Puweuweu; ekalesia, Kaneohe; kahu, Mose Kuikahi; elele, J. Kamaunu; ekalesia, Waimanalo; komite, Mose Kuikahi, aole elele. Lala mau.—C. M. Hyde, O. P. Emekona, D. Kapali, S. Kaili. Koho ka aha ia E. S. Timoteo i lunahoomalu, J, M. Ezera i kakauoleo. me ke noi a ke kakauolelo i ka aha, ua hookuu ia oia no ka manawa a koho ia o J. Davis i kakauolelo no ka manawa. Hapai ko lunahoomalu i ke koho ana in a komite mau.—Komite imi hana—O. P. Emekona, J. Waiamau, Josia Kamaunu. Komite halawai haipule.—J. Waiamau, Jas. Davis, Nalua. Komite imi haawaina heluhelu.—C. M. Hyde, Mose Kuikahi, G. M. Keone. Komite pai moolelo.—J. M. Ezera, O. P. Emekona. Heluhelu mai o O. P. Emekona i ka hoike hapa a ke komite imi hana. 1 ½ hora haipule. 2. Hoike kihapai a na komite. 3. Palapala hoopii. 4 Na elele i ka ahahui nui. 5. Heluhelu haawina. 6. Oihand kuwaho. 7. Oihana kuloko. 8. Ekalesia kahu ole. 9. Oia kahu. 10. Hooponopono ekalesia. 11. Na luakini, hale kahu me na hale halawai. 12. Na keiki a ka aha. 13. Kula Kahunapule me na Kula Hanai. 14. Na hui kokua me na hana hoeueu. 15. Kahi e halawai ai keia aha. Noi mai o G. M. Keone e lilo na haumana o ke Kula Kahunapule na hoa o ke kula sabati me na hoa kupono e ae i mau hoa kuka no keia aha; apono ia. Hapai ka aha i ke kumuhana 2.—Hoike kihapai a na komite. Na ke kakauolelo kuikawa i ko ka ekalesia o Ewa me Waikane. Na Mose Kuikahi i ko Kaneohe. Na ke kakauoleo kuikawa i ka hoike komite o Kalihi me Moanalua. Na Mr. Kuikahi (komite) iko Waikane. Na Nalua elele i ko Kawaiahao. Noi mai o O. P. Emekona e hoopauee keia aha a noho hou ma ka hora 1:30 o keia auina la. Hoopanee ia me ka pule a J. Waiamau. Halawai hou ka aha ma ka hora 1:30 e like me ka hoopanee ana. Mr. Lunahoomalu ma ka noho. Hapai hoi ka aha i ke koena o na hoike kihapai. Na J. kekahuna i kana hoike. Hapai ka aha i ke kumuhana 4.—Na palapala hoopii. Lawe mai o O. P. Emekona he olelo hooholo e pili ana no S. Paaluhi me J. Niau. Mamuli o ka hoopalahalaha laula ia ana o ka laua mau hana ku ole i kea no ihiihi o ka oihana a ka Haku maluna o laua i lawa na hoike e hooiaio mai ai i keia komite. Noi mai o J. Kekahuna e waiho ia keia olelo hoohalo a ke komite ma ka lima o kekahi komite wae; hooholo ia. Koho ka lunahoomalu in a lala o ke komite; Kekahuna, O. P. Emekona, Kewawe. Hapai hou ka aha i ke kumuhana 3.—Na palapala hoopii. Na ke kakauolelo i heluhelu mai he palapala hoopii mai ka ekalesia mai o Kaumakapili. Noi mai o G. M. Keone e waiho ia ma ka lima o kekahi komite wae; apono ia ke noi. Koho ka lunahoomalu in a lala o ke komite, C. M. Hyde, J. kekahuna J. Nalua. Hapai ka aha i ke kumuhana 4.__Koho ana in a elele. Koho ka lunahoomalu ia J. Nalua me S. Hui ia mau elele no na Kona, Josia Kamaunu me d. Kauwalu no na Koolau. Hapai ka aha i ke kumuhana 5.—Heluhelu haawina; na J. M. Ezera me Mose Kuikahi i ka laua. Hapai ka aha i ke kumuhana 6.—Oihana kuwaho. Kamailio nui mai ke kakauolelo o ka Papa Hawaii malalo o keia kumuhana no na pilikia hoi hope ana o Rev. Taure Kilipati i poniia ai a hoouna ia aku ne ii kona aina hanau a ua lilo oia ma na hana pouli i keia wa. Waiho mai o C. M. Hyde he ninau, Pehea la e loaa ai ona mau dala kokua no ka Misiona i hoomau ia ai kona ikaika. Noi mai o J. Alapai e waiho ma ka lima o kekahi komite, apono ia. Koho ka luna hoomalu in a lala, J. Kekahuna, J. Davis, Mose Kuikahi. Hapai ka aha i ke kumuhana 7.—Oihana Kuloko. Kamailio nui mai o O. P. Emekona me C. M. Hyde e pili ana i ka holomua o na lawelawe ana a kekahi mau ekalesia Pukiki, Pake, Iapana, a he hapa nae na kokua aloha. Paipai ia ma kahu e hoi a hapai i mau hana kokua e loaa ai na dala no keia oihana holopono i ike ia. Hapai ka aha i ke kumuhana 8. –Ekalesia Kahu ole. Ma ka noonoo o ka aha, ua hoouna ia na komite i koho mua ia ma ke kau o Oct. ma Kaneohe. Noi mai o J. Alapai e kapae ia na rula no ka lawe ana ma ii kekahi olelo hooholo, apono ia ke noi. Heluhelu mai oia e kapae loa ia ka inoa o J. Nalua kekahi lala o ke komite e pili ana i ka palapala hoopii o ka ekalesia o Kaumakapili. No ka lohe mua ia ana o kona manao mamua ae; ma ka o lima ana, ua apono ia ke noi a koho ka lunahoomalu i ka inoa o Mose Kuikahi ma kahi o J. Nalua.

Na Olelo Hoolaha: Hoolaha mai ke komite halawai in a inoa o na mea nana e malama i ka halawai po—S. Kaili, E. S. Timoteo, Mose Kuikahi. Hoolaha mai ke kakauolelo a ka Ahahui Kula Sabati e. S. Timoteo, e noho an aka halawai a ia Aha ma ka hora 1:30 o ka la apopo. Noi mai o O. P. Emerson, e hoopanee keia halawai, hoopanee ia ma ka pule a J. Kekahuna. La Hana elua, Poaha, Apr. 6. Halawai hou ka Aha e like me ka hoopanee ana; Mr. lunahoomalu ma ka noho. Wehe ia na hana me ka himeni a me ka pule a kekahi o na lala. Hapai ia ke kahea inoa; heluhelu ia ka moolelo a apono ia me na hooponopono. Hapai hou ka aha i ke koena o na hoike kihapai; na J. Waiamau, E. S. Timoteo a me Keawe Elele, i ka lakou mau hoike, a na apono ka Aha i ka lakou mau hoike. Heluhelu mai o J. Kekahuna, he hoike komite no ka oihana kuwaho, no ka huina aie i keia oihana he $2,400, a penei na mahele ana: $1,400 i na ekalesia haole, no ka mokupuni o Oahu $300, mokupuni o Hawaii $700; penei na mahele ana no ka mokupuni o Oahu: ekalesia o Kawaiahao $80, ekalesia o Kaumakapili $65, ekalesia o Kalihi a me Moanalua $10, ekalesia o Ewa $25, ekalesia o Waianae $30, ekalesia o Waialua $35, ekalesia o Hauula $20, Waikane $25, Kaneohe $20. Apono ka Aha i khoike a ke komite, me ka paipai ia o na Kahu me na Elele e hoi a hooko i keia mau haawina no ka hoopau ana in a pilikia.

Heluhelu mai o O. P. Emekona he hoike komite wae e pili ana no S. Paaluhi me Niau. ma ke noi o G. M. Keone e lawe ka aha a noonoo, pakui mai o C. M. Hyde e pono e noonoo pakahi ia. Apono ia ke noi me ka pakui. Lawe ka aha i ka inoa o S. Paaluhi a noonoo, oiai e noonoo ia ana, ua hoolauna mai o O. P, Emekona i ke kahu me ka elele o Kaukeano, ua apo mai ka aha ia mau hoolauna ana. Hoomau aku ka aha i ka noonoo ana i ka inoa o S. Paaluhi a ma ka o lima ana ua apono ia ka hoike a ke komite oia hoi, e hoopau loa ana i kona inoa Rev. (Levi). Hapai ia ka loa o ka inoa J. Niau, a ma ka o lima, ua apono ia ka hoike a ke komite e pili ana i ka inoa Levi ia J. Niau e hole ana i ke kupono oia ino a aole e ike aku ana keia aha ma kea no he Rev. A ke kauoha nei keia aha e hoouna ke kakauolelo me ka lunahoomalu i ke kope o keia olelo hooholo i ka Ahahui o ka Mokupuni o Kauai. Noi mai o C. M. Hyde e lilo keia wa i wa e hoolohe ai i ka hoike elele o Kaukeano, apono ia ke noi. Hoike mai o Laiana opio no na mea e pili ana i ka ekalesia o Kaukeano a na hoopau ia na aie no ka luakini hou.

Heluhelu mai o C. M. Hyde he hoike komite no ka palapala hoopii o ka ekalesia o Kaumakapili. Ma ke noi a G. M. Keone, ua lawe mai ka aha a noonoo i ka hoike. Noi mai o O. P. Emekona e pono e noonoo ia ma ka mahela ana i elua apana. 1. Aole malalo o na rula i hiki mai ai. 2. E pono e hoi a hana hou malalo o na rula, apono ia ke noi. Ma ka noonoo pakahi ana ua hooholo ka aha aole i hana ia malalo o na rula kupono keia palapala hoopii. Noi mai o G. M. Keone e hoopau loa i ka noonoo ana i ka mahele elua; apono ka aha i ke noi.

Heluhelu mai o C. M. Hyde he rula hoomalu e pili ana i ka hoike a na elele ekalesia. Noi mai o J. alapai e lawe mai ka aha a noonoo mamuli o ka noonoo ana, ua hooholo lo aka aha elilo ia i rula no keia aha.

Hoolaha mai ke komite halawai, e malama ia an aka halawai haipule ma keia po e na inoa J. M. Ezesa, J. kekahuna a me J. Davis.

Noi mai o J. Alapai e hoopanee ka aha a noho hou ma ka hora 9 a.m.apopo. Hoopanee ia me ka pule a D. Kapali.

La Hana Ekolu, Poalima, Apr. 7: Halawai hou ka aha e like me ka hoopanee ana; Mr. Lunahoomalu ma ka noho. Wehe ia na hana me ka pule a me ka himeni a kekahi mau lala. Hapai ia ke kahea inoa; heluhelu ia ka moolelo a apono ia.

Hapai ka aha i ke kumuhana 11. Luakkini Halekahu a me Halehalawai. Na Timoteo komite a ka halawai i hala i noho mua ai; nana no i hoike ma ii na pilikia o kekahi mau hale kahu a me na luakini; hoomau ia ke komite.

Hapai ka aha i ke kumuhana 14. Na hui kokua me na hana hoeueu. Kamailio nui na lala no na hana ana hui kokua ma Kaukeano, Hilo a me Kaumakapili, a ke lana nei ka manao o keia aha e hoi aku ana kela kahu a me keia elele a hoala i keia mau hui kokua. Malalo o keia kumuhana hookah no, ua komo pu ka noonoo ana e hoomau ana in a komite kokua mua a keia aha oia o E. S. Timoteo me J. M. Ezera.

Hapai ka aha i ke kumuhana 9. Ola Kahu. ma ka noonoo ana o ka aha, ua hooholo lakou e waiho aku ma ka lima o na komite hoeueu a ka aha.

Hapai ka aha i ke kumuhana 10. Hooponopono Ekalesia. Hooholo keia aha aole e hoohuikau ia na hooponopono ekalesia me na hana aupuni honua.

Hapai ia ke kumuhana 13.—Kula Kahunapule me Kulahanai. Na C. M. Hyde i hoike akaka mai keia kumukana ma na mahela a elua. Heluhelu mai o C. M. Hyde komite o na haawina heluhelu no ke kau o Okatoba e hiki mai ana.

Heaha kekahi mau ano hana kupono e hookomo ai i ko kakou mau halawai haipule? E. S. Timoteo. He pono a nei ke hoopuka ia he mau nupepa haipule no ka pono o na hoa hana Hawaii? J. Waiamau. Heaha kekahi mau hemahema o ko kakou mau ekalesia e pono ai ke hoopau ia a loaa in a kahu ke ola kino me ka maalahi? G. M. Keone. Heaha na hana kristiano a ko kakou mau ekalesia i mea e hoopili mai ai i ka poe opiopio? J. M.Ezera; apono ia ka hoike a ke komite.

Hapai ia ke kumuhana 15.—Kahi e Halawai ai keia Aha. Noi mai o S. Hui e noho hou ka halawai a keia aha ma Waianae; apono ka aha i ke noi. Ka manawa e halawai ai, hooholo ka aha ma ka Poakolu mua o Okatoba.

Heluhelu mai o J. Kaumiumi he olelo hooholo e haawi aku keia aha in a hoomaikai ana i ka ekalesia o Kaumakapili no ko lakou kokua ana ma ii na mea e pono ai keia ola kino; apono ia ka olelo hooholo.

Heluhelu ia ka moolelo a apono ia.

Hoopanee keia aha me na pule a C. M. Hyde me J. Waiamau.

J. M. Ezera, Kakauolelo

 

NA LETA

 

[Aole o kuakou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe mea kakau.]

Halawai Hoohui aina ma Hana, Maui.

Ma ka Poaono, Aperila 22, hora 5 p.m., ua noho he halawai Hoohui aina a kekahi mau makaainana o ka Apana o Hana, malalo o ke kahea ana a D. Center, maloko o ke keena o ka Hana Plantation Co. (Hui Mahiko o Hana) a ua hooholo ia na hana imua me ka holopono.

Ua kohu ka halawa ia D. Center i Peresidena poo no ka Hui Hoohui Aina o Hana, a o na Hopoe, oia o Mr. O. Unna no Kipahuli, C. Andrew no Kaupo, W. von Gravemeyer no Makaalae, Hana, D. W. Napihaa no Koolau, a o F. Aurbach ke Kakauolelo ku mau o ka Hui, a o Jim Hakuole, maheleolelo no ka Hui.

I ke ku ana o ka Hui, ua kakau inoa no ka poe i hiki ae ma ia halawai. Ua hooholo ia, e hoopanee ka halawai a noho hou i ka Poalua, Aperila 25, 1893, maloko o ka luakini o Wananalua, ma ka hora 6 p.m. Ua hooholo pu ia e kii aku ke kaaahi a hoihoi hou aku i ka poe a pau o Makaalae e pii mai ana i ka nana halawai o ia po. Hoopanee ka halawai.

Poalua, Aperila 25, 1893, ua noho hou ka halawai elike me ka mea i hooholo ia. A ua nui ka poe i akoakoa ae i hiki aku ka huina i ka 200 a oi. Mamuli o ka pilikia ma ke kino o ka Peresidena, nolaila, ua koho ia o Dr. T. Allen i Lunahomalu no ka halawai.

Ua wehe ia ka halawai o Mr. F. Aurback ke kupakako o ka Hui Mahilo o Hana, a ua hoike mai oia in a pomaikai a pau e loaa ana ia Hawaii nei ke hoohui ia o Hawaii nei me Amerika Huipuia, a ua hoike mai no hoi oia, a ke kumu o ke emi o ka hana o na kanaka, mamuli no ia o ka emi ana mai o ka holomua ana o ka oihana mahiko, a ua emi mai ke kopaa, he nui aku kana mau olelo waiwai, a noho iho la oia me ka hehihehi nui ia.

Ua kahea ae ka lunahoomalu ia J. H. S. Kaleo, a wahi ana i olelo mai ai. O kou komo ana mai la no ia, a lohe koke no au i ka leo o ka lunahoomalu, nolaila, ma ko;u ano he makua au no ka apana, he mea pono no ia’u e hoike aku ia oukou me ka oiaio. Ua hele mai oukou no ke aloha Moi a e hoihoi ae laia, aka, ke kanalua loa nei au i ka hiki ana ia oukou ke hana pela, no ka mea, ke hoohiki nei oukou e lilo i lala no ka Hui aloha  Aina, a e malama ana oukouo i ke kumukanawai o ua Hui ‘la ka mea hoi a oukou i ike ole ai, aole oia ke kumukanawai o ke aupuni Moi? A aole no hoi i hoike ia mai iloko o kela mau olelo, e hoihoi hou ae i ka Moiwahine maluna o kona noho Moi. He nui nook kakouo pomaikai e like me na mea i hoike ia aenei ke hoohui ia kakou, a e loaa an aka pomaikai in a kanaka hana ole. Aka, e noonoo no oukou e like me ka hiki ia oukou. He nui aku kana mau olelo, a ua nui ka hehihehi ia.

Ua kahea ia o S. W. Kaai, a wahi ana. E na lede a me na keonimana, ua akoakoa mai kakou no ke aha. Aole anei no ke aloha Moi a me ke aloha aina? Ina pela, heaha ka pono. E kukakou maluna o ia kahua. O ke kumukanawai o Kamehameha I. E hele ka elemakule a moe i kea la, he mamalahoa kanawai. Nolaila, mai ae kakou e hoohui i ku aina i eha ai ko kakou mau kupuna i ke kaua o Mokuohai. Aole no a kakou pilikia i ka manawa aupuni Moi, a heaha ka hewa ina e uku no kakou elima dala o ka auhau kino. A he nui aku no kana mau olelo, a ua hehihehi nui ia.

Ku mai o M. H. Reuter, a wahi ana—Aole kakou i hele mai iloko o keia hale e lohe in a olelo keaka, i mea lealea wale no, akae pono kakou e noonoo a e hoolohe no kakou iho—no’u iho, he makemake loa au e hoohui ia kakou, i loaa ona wahi hana, aole o’u makemake e hele wale iho no i ke alanui me he kanaka aeahaukae la. Mai hoi hou kakou i hope e hume ai i ka malo, aka, e kikoo aka kakou in a mea a mua, a e waiho in a mea i hala. He mea oiaio, ua maalo ae ke Aupuni mai a kakou ae. He nui aku no na olelo, ua hehihei ia.

Ku mai o J. K. Hanuna a olelo mai la—Ke mahalo nei au i ka olelo a keia haole (F. Aurbach) i hoike iho nei no na pomaikai e loaa ana ia kakou, a he mea oiaio no ia, aka, aole nae oia i hoike ma ii ke kulana Tetitore ke ole au e kuhihewa, aole e hiki ia kakou ke koho balota, a oia ka mea a’u i makemake nui ai e loaa ia kakou kela pono. Pau kana haiolelo ana.

Ua ku mai o Charlie Coe a kakoo mai la ma ka aoao hoohui aina, me ka hoakaka ma ii na pomaikai o ka hoohui ana.

Ku mai he haole oia o Mr. Field, a wahi ana—Ke kanalua loa nei au i ka Hanuna i olelo iho nei, aole e loaa ka mana koho ia kakou ke hoohui ia me Amerika, ke hai aku nei au, ina ma kea no Teritore, alaila, aole e hiki ia kakou ke koho i ka Peresidena, aka ua loaa ia kakou ka mana koho laula like, i like ole me ko kakou i keia manawa, aia a eiono haneri dala, alaila loaa ka mana koho, o ko Amerika, ua hiki ke koho ma na ano a pau me ka hoo pilikia ole ia, O ka hoohui aku me Amerika oia ko kakou maikai loa, a ina aole e hui ana alaila, ua hoea mai ka hopena o ka ilihune. Aole no e hoouna mai ana o Amerika in a haole makilo e like ma ka Hanuna i kamailio iho nei, aka, o na poe i hiki ke hana, oia ka mea e hoouna ia mai ana, a e loaa like ana ia kakou ka hana; pau kana haiolelo ana me ka hehihehi nui ia e na kanaka.

Ua ku mai o J. P. Sylva a olelo mai la. E popno kakou e lawe in a olelo e hiki ai ia kakoou ke kaana a noonoo iho i ka pomaikai, aole ma kea no keaka. Ke hoike aku nei au ia oukou, ina no e hui ole ana kakou, alaila, ua ku iho la no keia Aupuni Kuikawa i lawa me ka ikaika i kokua ia e kakahi mau aupuni. Ua kahuli ko kakou hooponopono aupuni Moi mamuli o ka hana a na kanaka lili oihana, heaha ka Nawahi a me Kaai ma e hooikaika nei e hoi hou ihope, no ke ake oihana maoli keia. Ua ku koke mai la o S. W. Kaai iluna a pane mai la ia Sylva, aka, ua kii mai la kekahi mau haole a hoonoho iaia ilalo, a ua kamailio mai la no oia, a hopu iho la i kona papale a puka aku la iwaho, a ua ku ae la kekahi poe a hahai aku la mahope one. Ua hoopau loa mai o Sylva i kana haiolelo, a mahope o laila ua nui ka poe i hele ae e kakou inoa no ka hoohuiaina. Hookuuia ka halawai. Kauiki.

 

Ua hoouna aku ka Mahiko o Ewa iwaho, he 3,673 mau tona kopaa o ko keia makahiki mau kopaa i pau i ka wili, eia nae ao he i pau aku ke koi  ka wili.

 

Hoolah Hou

 

Hoolaha Hooko o ka Moraki a me ke Kuai.

 

KE HOOLAHA IA AKU NEI KA LOHE I NA mea a pau, mamuli o ka mana o ke kuai i hanaia i ka la 24 o Okatoba A. D. 1891 e MARIA TIADORA GRACIA, a i ikeia ma kekahi inoa e ae o MALIA nee SAMEDIO o Honolulu mokupuni o Oahu, ia J M Monsarrat o Honolulu no kahu o Eliza O. Luce kopela ma ke Keena Kakau Kope Buke 132 ma na aoao 139 441 Keena Kakou Kope Buke 132 ma na aoao 439 441 ke makemake nein a J M Monsarrat la e hooko i ua moraki la no ka uhaki ia o ka aelike oia ka hookaa ole ia o ke kumupaa a me ka ukupanee i ka wa e hookaa ai.

Ke hoolaha hou ia aku nei o keia aina a pau, na pono hoaaina a me ua pono pilikana iloko o ua morakila e kuai ia aku no ma ke kudala akea ma ka hale kudala o Jas. F. Morgan ma Alanui Moiwahine, Honolulu, i ka POAKOLU la 17 o MEI 1886 hora 12 awakea o ia la.

Eia ka waiwai i paa maloko o ua moraki la:

O keia aina a pau e waiho la ma Keauhou, Kalihi. Mokupuni o Oahu, oia ka apana i o ka Palapala Sila Nui Helu 790 a i kuhikuhi ia na palena penei. E hoomaka ma ke kihi akau o keia a e hele he  kom. 2@0 kaul. ma ko Kaaiawa, alaila, he # hik. 0.30 kaul ailaila, he @ kom 1.30 kaul. ma ka palena no Kahalehaualaila he 40* hik 0.42 kaul. alaila ak. 63* hik. 2@8 kaul. ko Kahaiku, alaila he 30* hik 845 kaul ma ka palena no Kaloahalau alaila, ak. 64* hik. 22.12 kaul. alaila ak. 37 ½* kom. 8.86 kaul. ma ka palena no Kanakeawe alaila ak. 32* hik. 1 kaul alaila, ak. 32* kom. 2.20 kaul. ma ka palena no Kouokoa a hiki i ka hoomaka ana. O ka ili, he 2 mau eka a ola no na ahua i lilo ma ke kuai ia Maria Tiadora Gracia mai kona makuakane mai o Pedro Samedio i hana ia i June 18, 1876. kope ia iloko o ke Keena Kakau Kope ma Honolulu, Buke 46 ma na aoao 130 a me 131. J. M. MONSARRAT, Kahu o Eliza P. Luce, mea e paa ne ii ka Moraki Kuike ko dala. Na uku hana palapala i ka mea e lilo ai. No na mea i koe, e ninau ia J. M. Monsarrat. Hanaia ma Honolulu, Apr. 22, 1893. 2438-4

 

Hoolaha Hookapu Aina.

KE PAPA A HOOKAPU LOA IA AKU NEI ka holo ana o na holoholona o ka poe e ae maluna o na aina hanaai holoholona o’u nia Piihonua a me ka hapa mauka o Humuuia, Hilo, Hawaii, a ke kauoha ia aku nei e hoonee aku in a holoholona me ka hookaulua ole, a ii le, e hoopii ia no e like me ke kanawai. J. T. BAKER

Hilo, Hawaii, Mar. 31, 1892 2388-tf

 

Hoolaha a ka Lunahooponopono Waiwai.

O NA POE A PAU HE MAU KOINA KA LAkou i ka waiwai o KEKAHA i make o Waiehu, Wailuku, Maui, Ko Hawaii Pae Aina, e hoouna koke mai ma na hooia kupono i hoohiki ia imua o ka Notari o ka Lehulehu, i ka mea non aka inoa malalo iho ka mea i hookohu ia i Lunahooponopono Waiwai no ka waiwai o ka mea i make, maloko mai o ua malama eono, a i ole ia e hole mau loa ia aku no. O ka poe a pau i aie i ka waiwai o ka mea i make, e hookaa koke mai ma ka manawa a mamua ae o ka pau ana o ka eono malama. W. H. DANIELS.

Lunahooponopono Waiwai o kekaha i make. Wailuku, Maui, Oct. 25, 1892 2414-6m

 

PAPA! PAPA! AIA MA KAHI o Lewers & Cooke (LUI MA), Ma kahua hema o Alanui Papa me Moi

E LOAA NO NA PAPA NOUAIKI o kela a me keia ana, Na Pani Puka, na Puka Aniani, ma Olepelepe, na Pou, na O’a, na Papa Hele, na Papa Ku, me na Papa Moe he nui loa NV PILI HALE O NA ANO A PAU A @@ WA@ HOOHINUHINU NANI O na @@ a pau loa. Na Balaki o na Ano he Nui Wale

Ke hai ia aku nei oukou o na makamaka a pau, ua makaukau keia mau makamaka o oukou e hoolawa aku ma na mea a pau e pili ana ma ka laua oihana no ka

Uku Haahaa Loa,

E uke me ka oiea e holo ana mawaena o Laua a me ka Mea Kuai. Hele Mai e Wae no Oukou iho 2398-o

Hale Hana Kopa o Honolulu. Ua paa aenei ka Hale Hana Sopa Maho Hou o ka poe no lakou na inoa malalo iho a ua makaukau lakou e hoolawa aku i ka poe piepiele in a Kopa Maikai Loa Maoli I hookomo ia iloko o na Pahu 100 oaone mai ke 42 a 56 auka Hopa pakabi. Ke honia nei makou i ka oi o la MAIKAI o ka makou KOPA mamua o na Kopa o waho mai. Ua kuni ia mawaho o ko makou mau Pahu me ka hoailona “HONOLULU SOAP CO.,: a e Kuai ia e na Halekaui Liilii a Pau. HUI HANA KOA O HONOLULU M. W. McChesney & Sons, Na Egena. 1896

KAKEL@ ME KUK@ KA HALEKUAI @ NA WAIWAI LIKE @ NA MEA HANA KAMANAA@ Na lako pili hao kukulu hale, Na kopa Na lei ilio, Na kaulahao ilio, Na Pahi, Na Upa. Na kope @ Na pe@@

PALAU L@ Na mea @ Na @ Na kua @ Na lei bipi, Na kaulahao bipi, Na uwea pa, Na kaa palala, Na mea piula, Na ipuhao. Makau me Aho La@ Na Iliwao, Na kaula, Na halu pena, Na pulumi, Na pena, me ka @ Na kopa, Na aila m@ Na p@ Na pakoko hao, Na kapu hao, Na paoda, Na kukaipele, Na uwiki, a me Na ipukukui. Mikini Humuhumu Kaula@ Wilcox & Gibbs, Hookahi@ Ka Remington, Elua L@@ A me na ukana ho nui loa, o keia me keia ano. Kakela me Ku@ KA AYER SASEPARILA Ois ka LAAU oi loa o ka m@ no na ma ii hookumu ia ma koko ino mai. Ua oi loa ae h@ ka mea, o kona kahua i hookuau o ka Honodorusa Saseparila Oi@ No ka mea, o ka LAU HELEHELE a me na m@ pau i maa i ka hoohuihui oia na laau oi loa o ka maikai @ ka mea hoi ua ike ia ka waiwai ma ka lapaau ana in a MA’I KOKO—ua oi ka Ayer Saseparila ma na mea a pau e hooikaika kukulu hou ai i ke kino i hoo@ liwali ia e ka ma’i a me ka eha. Ua hoonoono ia ka ai, ua hoi aka ma’i o ka waihona hoowa@ ua hooikaika ia ke Ake a me@ Puu Hoowali ai, a hoohana m@ ia na lala a pau o ke kino. Ua @ kuku ia mai ke kino ae, ka@ make o ka ALAALA, ua hoo@ na EHA< na PUHA, na RUMITIKA, na MAIHEHE, na H@HUE a me na ma’i ma ke poo k@ wale o ka hupe, a ma na wahi a ke hooia mai nein a Kauka ala@ ka maikai o keia laau. Ke hoola nei la hai, a e hoo@ hoi ia oe. No ke KUNU a me ke Anu AYER Cherry Pecto@ ka laau lapaau alaka o na ohan@ N@ ka NALULU, ka LEPOP@ ka @ENA a me kekahi mau @ ino@no e ae o ka opu, e lawe i ka@ AYER HUAALE CATHR@ E @@akemakenui ia nei e ko k@ p@@i. Hoomakaukauia e Kauka J. @ Ayer & Co., Lowell, Masekuse@ HOLLISTER & C@ Na Agena ma ka Paeaina Hawaii 23.