Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 19, 13 May 1893 — MA KILAUEA. He Elua Mau Huakai i ka Luapele. Karistiano kue ia Pegana. [ARTICLE]

MA KILAUEA.

He Elua Mau Huakai i ka Luapele.

Karistiano kue ia Pegana.

Ua holo aku ka Moiwahiue mai Houoluiu aku uie ka poai nui, iloko o ia huina he lehulehu wale o na wakiue a īue na keonimana o ke alo alii, me na opeope like ole he nni wale. a iwaeua oia niau ukana he elua mau wahi puaaomo-waiu, a ua hoopaa ia keia mau wahi puaa iloko o kahi i hookaawale ia—he wahi hale uwea elike me ka hale nwea o na manu. He hookahi a elua paha mau kahuna (hoomanunnina) iloko o ua huakai la. Aole io no paha he manaoio o ka Moiwahine oiai he Karistiano oia. a he lala a he hoahanau inaikai 110 kekahi Ekalesia, a he mea oiaio, aole io no paha ona manaoio i na kahuna, a aole io no paha he mea e kaualua ia ai ua lawe pu ia aku 110 keia mau mea," aole no hoi e waiwai e hoolaha ia aku keia mau mea aka, i hoike nae no ka manaoio loa ia o keia mau niea mamuli o na puaa liilii i lawe pu ia iloko o kela mau hale manu uwea.

Aole no i kii ka poai holookoa iioko o ka luapele, koe waie no o na poe malihini manaoio wale 110 kai hele, a o ka poe lioomaloka hoi, ua haalele ia iho la lakou i kai o Hilo. Ua hoomaka aku ka huakai a ka poe makaikai maluna o na kaa lio a me na lio hoīo maoli me ke kai liele ana ma ke alahele loihi me ke kaalo ana o na hora e like me ka huakai i hele ia e Kapiolani iloko o na la kahiko i hala, me ka hoolea ana i na mele hoonani me na mele o ka manaoio. Aole io no paha e nele, he nanaina keia e liiki ole ai ke poina ia, ka huakai kaahele alii. Ua laki loa au i ka loaa ana ia'u he kii hooleleaka o ka huakai alii oiai lakou e hoomaka ana e haalele iho ia Hilo. J ka hoea ana aku i ka hale luapele ua hoomaka koke iho la ua hoa o ua huakai la i hele a maopaopa i kau a mea he luhi, aka, o Liliuokalani nae, aole oia i hoomaha i kona luhi e like no me ka Kapiolani hana ana. oiai lie mau hoomakaukau ana a ke alii no ka hana haipule ma kekahi la ae, e hooko hoi i na hana laahia. Aole oia i hiamoe iki a hiki i koua hoouna ana aku e hele mai ka ona mea hale, a nin?u "aku, la oia, pehea la ke kulana o kona wahi waiho waioua. 4, He n ui no paha kana kini?" oia kana ninau i u-i aku ai me kona helehelena pihoihoi i ka ua mea he akenui. Ua nele ka onahale lokomaikai Lee i kela mea, a nolaila, ua hoonele ia. Mainuli oia mea, ua hoeleele loa hon ia ka helehelena hauliuli o ke Alii ka Moi. Ua hoakaka aku la oia i kona mauao kaumaha nie na huaolelo moakaka. ;< He oi maoli ka hoi a ka poino/' wahi ana, me ka i hou ana ae: "He makemake o Pele i ke kini. Ma ia hope iho, na ulu ae la he noonoo hauoli iloko ona, no ka mea, ua hiki no iaia ke lawe ae i ka Palani ma kahi o ke kini. Nolaila, ua kuai aku la oia i ka Palani "Ekolu Hoku ,? a pau oloko o ua hale la a lilo mai la iaia, a me kekahi man pahu o kekahi rama maikai loa. best w a ua kanoha ae la oia e waiho pn ia me na ukana e ae a ka huakai alii, a haule aku la oia hiamoe me ka oluolu maikai o ka mauao mamuii o ka ike ana*m hooko oia elike me ka mea hiki iaia, uie ka hiiinai ana e ike mai ana no o Pele ma ia ano. Ma ke kakahiaka nui ae, mahope iho o kona hoopuka mua ana ae i kana kauoha alii, aole

eae ūt kekaiu haoio ili keokeo e hele aku m;i kahi o ka iua pele a hiki i kona huli hoi ana niai, ia wa, ua pii aku la ka Moiwahine a inp koua poe lioahele iluua o ka puu nie ke alakai ia ana eke kauaka alakai. me ko lakou pii hele ana maluna aku o ua pohaku pahoehoe eleele a hoea i Halemaumau. ka loko ahi e a niau ana. Aole he huaolelo hookahi i hoopuka ia me ka leo uui mai k*o lakou haalele aua i ka hale luapele a hiki wale i ko lakou hoi hou ana mai. Me ka hele maiie ana, a me ka hiohiona haipule oiaio i hook.» ai keia kanaka H .waii i hoomahunalama ia i ka lak-.»a huakai ike malihiui ia l\ le, ika hoea ana ma kahi malumaiu kahiko ma ka aoao komohaua o ka pal\oehoe eleele, ua ku iho la ka huakai. Me ka haawi ana i na inamaia olelo haipuie oia ano, a me na loina mohai ua kioia ia aku ia ua hainaka ulauia ia a hauie aku ia iialo o ka papa pohaku peie 0 ka iuapele eiua, ua mau lioi ko lakou waiiio mokaki ana no eiua puie mahope iho o ka hoi ana oka huakai. Aiaiia, ua ninini ia iho la na Paiani "Ekoiu Hoku'' a pau iiaio o ka papaku weia o na pohaku pele eieeie ma ke ano he mohai iaa 1 ke Akua waiiine kauiana, a ua kiola pu ia aku ia na wahi puaa liiwa iiilii ma ke ano lie i-a moiiai. Ua aiaia ae la uu mau wahi puaa la me na ieo uwe kapaiili ika ua mea he makau, aka ua kiola ia aku la iialo oka paii, a iiaihai liilii iho la ko iaua mau wahi iwi liilii. Maiaiia iaua i waiho ai iluna oka pohaku peie wela enaena a hiki i ko laua mo-a ana, a mahope iho paha, ua ai iho ia ua Akua wanine ia me ka ono.

Ua alaiiu ia ae la na haipule ia Madame Pele, no ka haawi mai i ka holomua o ke aupuui ame ka paa mau oko Liliuokalani iioho moi aua. Alaila, ua huli hoi mai la ka huakai no ka halo luapele ma ke ano like no uie ko lakou hele ana. a maluna ae o ka inoa o Liliuokalani iloko o ka huke hoopaa iuoa o ka ia 17 o Maraki. 1890. eiike hoi me ka mea a'u i hoike mua ae nei, he hoike hoi 110 ke kumu oka lakou lniakai ike ika luapele a ine ka alana ana i ka haipule ia Madame Pele. He oi keia o ka liuakai kelakela nui wale i hele ia e kekahi Moi malamalama o loko o keia keneturia umikumamaiwa. Aole paha e nele ka hauoli oka uhauō o kela Aliiwahine kaulana Kapiolani i koua ike ana mai i keia mau mea, oiai oia ma keano he kuaaina, eia no nae, ua aa aku la no keia Moi o Hawaii e hele ma kela huakai hooweliweli me ka hoike ana i kona kulana ano like «ne kela wahine kaulana i hele mua ma ia huakai i ka wa i hala. Oiai he mea oiaio, aole i holomua ke kulana o ke aupuni, a na halawai hoi ka Moiwahine mua me ka hopena poino, nolaila, aohe mea e kaualua ia ai, o ke kumu i hoeii mai ai o kela mau poino, mamuli no ia o ka alana ia ana aku o ka palani ma kahi o ke kini imua o Pele ke Akua wahine— 8. t\ Caii me ka līoku Hoimii.

I KE kakahiaka o ka Poalima i ha]a f ua paa ka holoanu uka niokuahi Malolani a haia ka hapaiaa hora mahope o kona mnnawa maa niau o haalele lho ai i ka uwapo no tco kaii ana i na mea hanohano o ka mokupao! o Hawaii J. ICaahane a i»e J. H. Walpuilani :\ pau ko taoa hui ana mo ke Komiaina J. £1. Biount. Hele haaheo uo hoi na keiki o Hawaii, ua ku no ka apa i na keiki o Hawaii. L'a kaena ae kekahi hookele kaa, ua hoohaaa oia ia eha mau 110 kaa ma ka Poaha a me ka Poalioia o ka hebedoma i hala ma ka hoomakuikai aua ina ohaa ona mokuahi elua mai Kapalakiko a mai na Panalaau mai okn Hema, aua loaa iaia he tanaha mau eiala no ko lakou mau luhi a pao. Ina pela ka pomaikai o na hookeie kaa e ae, alaiia o iakou ka poe mua i c?bi i na pomaikai o kapoekaahele ho»ua.