Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 22, 3 June 1893 — Page 1

Page PDF (2.01 MB)

This text was transcribed by:  Diane Poche
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.

BUKE XXXII,  HELU 22.  HONOLULU, POAONO, IUNE 3, 1893.  NA HELU A PAU, 2444.

Hoolaha Loio.

W R. KAKELA.

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

LUNA HOOIAIO PALAPALA.

NELLIE M. LOWREY,

NOTARI no ka LEHULEHU

---A HE---

LUNA HOOIAIO PALAPALA A ME NA

PALAPALA HOOHIKI.

Keena Hana me W. R. Kakela, LOIO, ma ka aoao makai o ka Hale Leta, Honolulu.

J. S. SMITHIES (KAMILA,)

NOTALI no ka LAHULEHU

---A HE---

Agena Haawi Palapala Mare

Mahukona, Kohala, Hawaii.

ANTONE ROSA,

(AKONI.)

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

LUNA HOOIAIO PALAPALA.

Keena Hana ma Alanui Kaahumanu.

E G. HITCHCOCK.

(AIKUE HIKIKOKI)

Loio a Kokua ma na mea a pau

e pili ana ma ke Kanawai.

E OHIIA NO NA BILA AIE ME KA AWIWI

Hilo, Hawaii.

JAMES M. MONSARRAT.

(MAUNAKEA.)

Loio a he Kokua ma na mea a pau

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala Hoolimalima, a me na Palapala Pili Kanawai e ae ma ka olelo Hawaii.  Dala no ka hoaie ma ka moraki ma na Waiwai Paa.

Keena Hana:  Hale Pohaku hou ma ka aoao ma Waikiki o ka Halewai, alanui Kalepa.

ALLEN & ROBINSON,

NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU

E loaa no ma ka UWAPO O PAKAKA, Honolulu, make kumukuai makepono loa, no ka pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ku kulu hale.  E kipa mai a e ike kumaka.

WILDER & CO. (WAILA MA.

Mea kuai papa a me na Lako kukulu hale na ano a pau, a me na mea a pau e pono ai o ka hale.

Kihi  o Alanui Moiwahin me Papu.

J. T. WATERHOUSE,

(WALAKAHAUKI.)

Halekuai o na Lole Nani Panio!

LAKOHAO,

Na Lako Hana Mahiko,

A PELA AKU ME NUI WALE,

Alanui Moiwahine, Honolulu

KO BIHOPA MA,

BANAKO MALAMA DALA

E LAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoaie ana ma ko makou BANAKO Malama dala malalo o keia mau kumu :

Ina e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no makou i ka uku panee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a ua waiho ia paha ke dalao a ha-a na malama ekolu i ka wa e hoeponopono ia ai na helu. 

Aole uku panee e uku ia i na dala e lawe ia ana maloko o ekolu mahina mai ka wa aku o ka noomoe ia ana mai.

He 30 la mamua ae o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i ka BANAKO, a e lawe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai.

Aole dala e uku io aia, wale no ma ke kikoo a ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka lawe pu mai i ka buke hoahu dala.

I ka mua o Sepatemeba o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku-panee i uku ole ia maluna o na puu dala a pau e waiho ana me ke kikoo oie ia, e helu ia ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala na malama ekolu, a ma la wa aku e hui ia me ke kumupaa mua.

O na puu dala haomoe mai maluna o elima haneri dala, e lawe ia no mamuli o ka aelike pu ana.

E hamama ana ka Banako ma na la a pau o ka hebedoma, koe na la Sabati a me na la kulaia.

BIHOPA MA.

Honolulu, Ian.

J. HOPP & CO.,

Na Poe Hana ma na Lako

Hale o na ano a pau !

Hana Moe, Na Uluna Pulu, Etc.

Noho no ka Hoolimalima ana, ua

Lako Hale me ke kumuhuai emi.

Honolulu.

KAUKA LEONG KENG TONG.

(L. AKINA.)

 E IKE AUANEI NA ANO LAHUI A PAU, E noho ana ma ke Aupuni Hawaii, mai na kane, wahine a me na keiki; i loaa i na ma'i o kela a me keia ano, e naue mai i ko'u keena hana, a na'u e hoopau aku i na ehaeha a ka ma'i maluna o oukou e na makamaka, he hiki ia'u ke lapaau i na ano ma'i a pau:  ma'i iloko o ka opu, hu'i ke kino, aki iloko o ka iwi, eha o ko poo, ma'i wahine, a pela aku.  Mai hoololohe aku o na hou, a he hiki ia 'u ko lapaau i ka ma i hookaawale ohana.  Hele mai hookahi, hele mai elua, hele mai no a pau loa; he oluolu ka auhau, ke hui me ia ma na kukai olelo ana; ua makuakau au e pulana mai i na kono ana mai mai na Mokupuni mai, me ka eleu me ka hikiwawe loa, he makanmaka a he hoaloha maikai no ou     e na Hawaii oiaio.

DR. L. AKINA,

Helu 40, Huina o na Alanui Kamika a me Hotele Honolulu.

KA EUEU WIWO OLE O

NU IOKA

A I OLE, O KA

Makai Kiu Hale

Niwela.

MOKUNA V.

MA KEIA wahi, ua ku iho la ua opio la.  Ia wa no hoi ua hoomaopopo koke iho la no ka makai kiu i ke ano hana o kela hale; oiai, ma kona kamaaina, ua hana ia he nui a lehulehu wale na karaima eleele i hana ia maloko o kona mau paia, a o ke kanaka e kue aku ana i na hana a ka poe nona ua hale la, aole loa ia mea e oili hou mai ana mailoko mai olaila me kona kino ola.

I keia manawa ua ninau aku la o Hale Niwela i kona alakai pahaohao: 

"E komo ana anei kaua iloko o keia hale?"

"Ae," wahi a ka pane a ka opio.

"He keu maoli no hoi ko'u kuhihewa mau he hale noho la keia no kekahi poe ohana paele," ahi a Hale me ke ano hoohuahualau.

"E hoolono mai, ke makemake nei kaua e komo aku iloko o ka hale oihana, a hale noho hoi o ka poe hana dala apuka nui o ke aupuni holookoa o Amerika nei," wahi a ua alakai opio la.

I kela wa, ua alakai aku la ua opio pahaohao ia i ka makai kiu maloko aku o kekahi ala oioli e iho aku ai a loaa ka ipuka nui e komo aku ai iwaena konu o ka hale.  I keia wa a laua nei e komo nei, oia no ka wa i kani mai ai o ka hora okolu o ka wanaao.

I ko laua hoea ana aku mamua o kekahi ipuka nui, ua wehe ae ia ua alakai opio la he ki mailoko ae o kona poli, a me ia mea ua ki aku la oia i ua puka la a komo aku la laua, a ma ia wa ua ku malie iho la laua iloko o ka pouli aaki launa ole.

Hawanawana mai la aa opio la iaia nei.

"E wehe ae oe i ko mau kamaa."

"Ua hemo mua," wahi a ka makai kiu me ka malie loa o kona leo e like me ko ka opio.

"E paa oe i kau pahi ma kou lima me ka makaukau, oiai aole i ike ia aku kekahi mea e hookui mai ana me kaua, a ina no he mea ia e lawe ia ai kona oia, he mea pono no e hana ia, oiai aole loa e pono e poi pu ia mai oe e ka lehulehu hae o keia hale," wahi hou a ua opio la.

Aole i pane aku ka makai kiu, aka, ua ukali aku la no oia mahope o kona pailaka pahaohao.

I ko laua hoea ana aku a ku iho la ma ka papahele o ke keena hookipa, ua ike aku la laua i ka uiuiki mai o ka malamalama.

"Ua maikai keia, oiai aohe he poe e ae maloko o keia keena, nolaila, o kaua wale no ko keia wahi," wahi a ua opio pahaohao la i pane aku ai me ka hawanawana ana 'ku i ka makai kiu.  Ua alakai loa aku la ua pailaka la a hiki i iwaenakonu o ua keena hookipa nui la, a maluna hoi o kekahi pakaukau e pili ana ma ka paia o ua keena la, e a ana kekahi ipukukui i wiliia a ano uuku ka malamalama, aka ua lawa no nae ia malamalama e hiki ai i na maka ooi o ka makai kiu ke hoomaopopo lea i na mea a pau oloko o ua keena la.

Aia hoi maluna pono ae o ua pakaukau la e kau ana ma ia paia he kii nui no kekahi lede, a ua hoaahu ia hoi ke kino nona ua kii la me na aahu nani lua ole.

I kela wa koke no a ua makai kiu la i ike aku ai i ua kii la, ua apoapo a kapalili ano e ae la kona houpo, oiai i kona ike ana aku i keia kii, ua pakui hou ia iho la na kahoaka o ke kulana hoopahaopao maluna o kona lunaikehala.

O ka mea nona keia kii a kona mau maka e ike nei, oia no ka lede opio ana i ike pono ai ua lawe oia i kona ola mamuli o ka lele ana iloko o ka muliwai i na hora pokole i hala ae, a oia no hoi ka lede ana i hookolo loihi ai ma kona meheu no na mahina i hala ae me ka hooko ole ia o kona iini.

I ka wa a ua makai kiu la e nana ana i ua kii la, ua hoomaopopo koke aku la no ua alakai la, a ua ike no oia i ke kumu o ko ka makai kiu ano kuihe, a ia wa no ua pane mai la oia me ka leo haahaa i ka makai kiu:

"Ua hooko pololei au i ka'u mea i hooia aku aia ia oe."

"Ma ke ano hea oe i hooko ai?" wahi a ka ninau a ka makai kiu me ke ano hoomaopopo ole i ke ano o ka olelo a ua alakai opio ano e la ona.

"Aole ka oe i hoomaopopo aku la i ka helehelena o ka mea nona kela kii e kau mai la?  O kela no ke kii o ka mea nana i lawe powa ke ola o Mrs. Balauwina."

"Aole oia ka pololei, oiai o kau i hai mai ai ia'u, e lawe ana oe ia'u a hiki i kuu ike maka ana i ke kino maoli o ua mea pepehi kanaka la," wahi a ka makai kiu.

"He mea hiki ole loa kela la'u ke hana, oiai ua lawe mai la au ia oe, a ke ike maka la oe i na helehelena o ua mea hana hewa la, a eia hoi oe iloko nei o ka hale ana e noho nei, nolaila, nau no ia e imi aku a loaa oia, a hoopaa hoi iaia malalo o kou mana."

"Aia oia mahea e loaa aku ai ia'u?"

"Ua hiki ia oe ke ike iaia i kela a me keia la ma ke alanui akea, oia kona alanui mau e hele holoholo ai i na aluna ahiahi a pau."

"Alaila, maanei oe e hookuu mai ai ia'u ea?"

"Ae."

"A auhea ka poino a me na akeakea au i kamailio mai ai ia'u?"

"E hoomanao oe, eia oe iloko o keia hale, a aole hoi i pau kau hana, a aole no hoi oe i oili aku mai keia hale aku, nolaila, eia imua o kou alo na akeakea he nui.

Ia wa ua huli ae la ua alakai nei o ia nei a hele aku la a loaa ke poo o kekahi alapii e iho ana a hoea aku i ke keena kuke, a mahope o kona meheu ua ukali aku la ka makai kiu, olai laua e iho malie loa ana ma ke alapii anuunuu, a mamua hoi o ko laua hoea ana aku i ke keena kuke, ua lohe like aku la laua i ka nakeke ana mai o kekahi mea.

Mai ko laua komo ana mai iloko o ua hale la a hoea wale i keia wa, aole loa i hoike iki mai ua alakai opio la i kona ano pihoihoi, aka, i ka wa nae a laua i lohe like aku ai i kela nakeke, ua hopu koke mai la ua opio kupainaha la i kekahi lima o ka makai kiu me ka puliki ana iho, a me ka lea ano haalulu, ua hawanawana mai la oia i keia mau huaolelo me ka hopuhopualulu:

"Ma o na laui la, ke ike nei au ua ike ia kaua, a ke hoomakakiu ia nei kaua e kekahi mea."

"Ina io pela, alaila he mea pono e hele ae au e nana pono," me keia mau mamala olelo, ua anehe aku la ka makai kiu e hele aku, me ka anehe pu ana iho e wehe ae i ka limna o ka opio mai ka paa ana i kona lima.

"Heaha kau i manao ai e hana?" wahi a ka ninau a ua alakai opio la.

"E manao ana au e hele ae e huli a loaa ke kumu o kela nakeke," wahi a ka makai kiu.

"Aole loa.  He oi aku ka pono owau ke hele ae e ike."

"Aole loa au e ae aku ana i kau, oiai ua hai mua mai oe ia'u, ina e ike ia ana oe e keia poe ma ke ano o oe pu kekahi me a'u maloko o keia hale, alaila, aole e nele kou poino."

"Aole o'u makau i keia wa, no ka mea, ua hiki loa ia oe ke hoopakele ae ia'u maloko ae o na lima o keia poe, oiai, ua loaa ia'u ia manaolana."

"Aole loa au e ae iki aku ana i kau, nolaila, e hoolohe oe ia'u, e ku malie oe ma keia wahi, a aole e nele kou ike i kekahi mea a kou naau e kahaha ai."

Me keia mau huaolelo a ua makai kiu la, ua unuhi ae la oia i kana pahi puhaka mai kona wahi ae, a hookomo ae la i ke kuau o ua pahi la ma kona waha me ke nanahu ana iho o kona mau niho a paa, a e like hoi me ka nihi ana a ka popoki e makaukau ana e poi i ka iole, pela o Hale Niwela i nihi aku ai mai kahi a laua i ku ai, a i ka hala ana he mau kapuai mai kahi ana i hoomaka mai ai, ua haule iho la oia ma kona mau kuli, me ke kolo hele ana la a kekahi holoholona wawae eha, pela oia i hana maalea aku ai.  Oiai, i kela manawa i nakeke mai ai, ua maopopo koke aku la no i kona mau pepeiao i kahi o ka nakeke i hoea mai ai, nolaila, ua kokolo hele aku la oia no kahi ana i hoomaopopo ai a ua paa loa hoi kona manao aia ma ia wahi ke kumu nona mai kela nakeke.

Me ka maalahi, ua hoea aku la oia me ka palekana ma ka ipuka o ka aoaoa mahope o ke keena hookipa, a i kona hoomaopopo ana aku e waiho wale ana no ua puka la aole i ki ia, a ua hamama hoi ke pani.

I kela manawa, ua maopopo koke iho la i ua makai kiu la i ke kumu o kela nakeke a laua i lohe ai, oia hoi, ua wehe ia mai la ua puka la e kekahi mea, nolaila, aohe mea a kena noonoo e kuhihewa hou ae ai, oiai ua maopopo iho la iaia, ua hoolohe ia ka laua mau kuka kamailio ana e kekahi mea hoomakakiu, a oiai hoi laua i huli ae ai e oili aku mai ke keena a laua i ku iho ai, ua wehe mai la ua mea hoomakakiu la i kela ipuka, me ka manao e hahai mai mahope o ka meheu o laua nei.

Aole i pau.

Ua make o Generala Sa-

muela Limaikaika.

Me ka ehaeha nui makou i lohe ai i ka po Sabati nei, ua hoi loa mai keia ao aku kela keiki kaulana o Hawaii nei, oia o generala Samuela Chapman Limaikaika.  Ua loaa iaia ka inoa maikai a kiekie iwaena o na inoa hanohano o ke ao nei, no kana hana nui a aloha me ka naauao, ma ka hapai ana iluna i na kanaka ihihune a me ka haahaa ma Amerika huipuia oia na Negero a me na Ilikini, mamuli o kona hookumu ana a hooulu ana i kela Kulanui kaulana ma Hametona, i kikowaena no ka hana hoonaauao i laha nui aku ai ma na mokuaina o ka Hema.  He kia hoomanao kela kula o Hametona nona, aia no hoi kona hoomanao ia maloko o na puuwai o na kanaka paele a me na Ilikini e noho nei me ke kuonoono a me ka hanohano mamuli o kana mau hana hoonaauao ia lakou.

Ua hanau ia o Samuela Limaikaika ma Wailuku ma Ianuari 30, 1839.  Ma ke Kulanui o Punahou kona wahi i hoonaanao ia ai me Williams College ma Amerika.  ua lawelawe oia malalo o kona makuakane ma ka oihana hoonaauao, hookahi makahiki ma Honolulu i ka 1859, alaila holo iloko.  I kona puka ana mai ke kulanui, ua lilo koke iho la i Kolonela no kekahi pualikoa, a komo ikaika maloko o ke kana kuloko o Amerika a lilo i Generala ma ka pau ana o ke kaua. Aohe i liuliu, ua hapai oia i kana hana kaulana aia ma Hemetona a malaila i hoopapau ai me ka ikaika o kona kino a me kona uhane.

Ua loaa ia kakou ma Hawaii nei ka pomaikai nui e launa pinepine ai me ua makamaka la ma Hawaii nei iloko o na makahiki i hala.  He nui kona aloha i kona one hanau a me kona manao nui iaia iloko o kona mau pomaikai a me na pilikia a pau.

Ke noho pu nei me kakou kona kaikuahine mua, ka wahine a Rev. E. G. Beckwith, aia no hoi ma Kaleponi ua kaikuahine ekolu, o Mrs. Banning.  Mrs. Weaver a me Miss Amelia Armstrong.  Aia no hoi kona kaikuaana o Nevini Limaikaika.  Ua haalele oia i ka wahine opio aloha a me kana mau keiki liilii elua.  Elua no noi ana mau kaikamahine i oo, na mea i hele pu mai me ko laua makuakane ma Honolulu nei i ka Iubile o ke Kulanui o Oahu.

Na Anoi o ka Halemai Moiwahine.

Hoonohonoho Waineki i keia mau la, ua piha mau na rumi o na kane, a ua komo aku i kekahi mau rumi kaawale o na wahine, e hookuuia aku ana a e komo mai ana no i na pule a pau.  O na Hawaii no ka oi, ua hiki, nou keia hale.  Ke liuliu ia nei e pakui hou mai i hale moe hou.