Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 25, 24 June 1893 — Page 1

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

ME KO HAWAII PAEAINA I HUIIA.

BUKE XXXII.  HELU 25,

HONOLULU , POAONO, IUNE 24, 1893.

NA HELU A PAU, 2447

 

Hoolaha Loio.

 

W. R. KAKELA,

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

2370

 

NELLIE M. LOWREY,

NOTARI no ka LEHULEHU

- A ME -

LUNA HOOLAIO PALAPALA A ME NA

PALAPALA HOOHIKI.

Keena Hana me W. R. Kakela,

Loio, ma ka aoao makai o ka Hale

Leta, Honolulu.         2119

 

 J. S. SMITHIES (KAMILA,)

NOTALI no ka LEHULEHU

- A HE -

Agena Haawi Palapala Mare

Mahukona, Kohala, Hawaii.   2378  1y

 

ANTONE ROSA,

(AKONI.)

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

LUNA HOOIAIO PALAPALA.

Keena Hana ma Alanui Kaahumanu.

2370

 

E. G. HITCHCOCK,

(AIKUE HIKIKOKI.)!

Loio a Kokua ma na mea a pau

e pili ana ma ke Kanawai.

E OHIIA NO NA BILA AIE ME KA AWIWI

Hilo , Hawaii .                       2370

 

 

 

JAMES M. MONSARRAT,

(MAUNAKEA,)

Loio a he Kokua ma ke Kanawai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

E hana ia no na Palapala Kuai, Palapala

hoolimalima, a me na Palapala Pili Kanawai

e ae ma ke olelo Hawaii.  Dala no ka

hoaie ma ka moraki ma na Waiwai Paa.

Keena Hana:  Hale Pohaku hou ma ka

aoao ma Waikiki o ka Halewai, alanui

Kalepa.                            2370

 

ALLEN & ROBINSON,

NA MEA KUAI PAPA O NA ANO A PAU

E loaa no ma ka UWAPO o PAKAKA, Honolulu,

make kumukuai makepono loa, no ka

pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ku

kulu halo.  E kipa mai a e ike kumaka.

4395-q

 

WILDER & CO., (WAILA MA.)

Mea Kuai Papa a me na Lako kukulu

hale o na ano a pau, a me na mea e

ae a pau e pono ai o ka hale.

Kihi o Alanui Moiwahine me Papa.

2306-q

 

J. T. WATERHOUSE,

(WALAKAHAUKI.)

Halekuai o na Lole Nani Panio!

LAKOHAO.

Na Lako Hana Mahiko,

A PELA AKU HE NUI WALE.

Alanui Moiwahine,  -  -  Honolulu.

2896-q

 

 

    KO BIHOPA MA,

BANAKO MALAMA DALA

E LAWE NO MA KOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoaie ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau kumu:

  Ina e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupanee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki, mai ka wa aku o ka lawe ia ana mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekolu mahina, a aua waihoia paha ke dala a hala na malama ekolu i ka wa e hooponopono ia ai na helu.  Aole uku panee e helu ia maluna o na dala hakina no na la elua paha o ka mahina.

  Aole uku panee o uku ia i na dala e lawe ia ana maloko o ekolu mahina mai ka wa aku o ka hoomoe ia ana mai.

  He 80 ia mamua ae o ka unuhi aua aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i ka BANAKO, a e lawe pu ia mai ka buke dala i ka wa e kikoo ai.

  Aole dala e uku ia, aia wale no ma ke kikoo a ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka lawe pu mai i ka buke hoahu dala.

  I ka la mua o Sepatemaba o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia maluna o na pau dala a pau e waiho ana me ke kikoo ole ia, e helu ia ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i hala ua malama ekolu, a ma ia ma aku e hui ia me ke kumupaa mua.

  O na puu dala haomoe mai maluna o elima haneri dala, e lawe ia no mamuli o ka aelike pu ana.

  E hamama ana ka Banako ma na la a pau o ka hebedoma, koe na la Sabati a me na la Kulaia.

BIHOPA MA.

Honolulu, Ian.                                                                                                2896-q

 

J. HOPP & CO.,

Na Poe Hana ma na Lako

Hale o na ano a pau!

Hana Moe, Na Uluna Pulu, Etc.

Noho no ka Hoolimalima ana, ua

Lako Hale me ke kumuhuai emi.

Honolulu .                   2396-q

 

KAUKA LEONG KENG TONG.

(L. AKINA.)

  E! KEAUANEI NA ANO LAHUI A PAU, E noho ana ma ke Aupuni Hawaii mai na kane, wahine a me na keiki; i loaa i na ma'i o kela a me keia ano, e naue mai i ko'u keena naua, a na'u e hoopau aku i na ehaeha a ka ma'i maluna o oukou e na makamaka, he hiki ia'u ke lapaau i ua ano ma'i a pau; ma'i iloko o ka opu, hu'i ke kino, aki iloko o ka iwi, eha o ke poo, ma'i wahine, a pela aku.  Mai hoololohe aku e na hoa, a he hiki ia'u ke lapaau i ka ma i hookaawale ohana.  Hele mai hookahi, hele mai elua, hele mai no a pau loa; he oluolu ka auhau, ke hui me ia ma na kukai olelo aua; ua makuakau au e pulama mai i na koko ana mai mai na Mokupuni mai, me ka eleu me ka hikiwawe loa, he makamaka a he hoaloha maikai oukou e na Hawaii oialo.

DR. L. AKINA,

Helu 40, Huina o na Alanui Kamika a me Hotele Honolulu.                              2405-1

 

KA EUEU WIWO OLE O

NU IOKA

A I OLE, O KA

Makai Kiu Hale Niwela,

 

MOKUNA VII.

  E HOIKE aku hoi au ia oe i kekahi mea," wahi a ka pane a ka lede.

  "Heaha ia mea?"

  "Kahi hoi o ka poe hoohee dala apuka."

  "Ua pololei, ua ike mua no au i koa ano e ka lede maikai, aka he makemake wale no ko'u e hoao oa oe."

  "He mea a ka'u i makemake ai e hoike aku ia oe, a oia hoi kekahi o na apuka ano nui loa e hoolala ia nei, a aole paha he hoolala hana karaima nui e ae i hoao ia e hana ma Nu Ioka nei e like la me keia, nolaila he ake nui loa au e hoakaka aku ia oe i na mea a pau e pili ana no ua hana la."

  I kela manawa ua hue ae la ua wahine nei i kona uhimaka, a ia wa no hoi ana e hana ana pela, ua kaalo ae ia kekahi keonimana i hele wale a linohau na aahu maikai.  Oiai ua keonimana la e hele ae ana, ua alawa ae la oia iluna i ka wa a ka lede i pai ae ai i kona uhimaka, a ia wa i puana ae ai oia i kekahi mau mamala olelo.

  Aole i hoomaopopo ae ua lede la i keia keonimana, aka, na Hale i hoike aku iaia ma kona ninau ana aku:

  "Owai hoi kela keonimana i hele aku la?"

  "Ea!  Ua iko mai nei paha oia i kuu helehelena?"  i ninau mai ai ua lede la me ka haikea ana ae o kona mau papalina.

  "Ae, ua ke mai nei oia?"

  "E hookaawale koke kaua i keia manawa, no ka mea, aole e nele ka hahai o kela kanaka ma ke kaua meheu,"  wahi hou a ka wahine.

  "Heaha iho la hoi ka hewa?"

  "I wa okoa ko kaua e halawai hou ai."

  "Ahea?"

  "Hookahi hora mai keia wa aku."  Hoomaopopo hou iho la laua i ko laua wahi e hui lou ai, a ia wa, ua kamailio mai la ka lede i keia mau olelo:

  "Aole e nele ka hahai o kela kanaka mahope o kou meheu, a aole hoi e nele kona nele aku ia oe no'u."

  "Pehea au e kamailio aku ai iaia?"

  "E olelo aku oe iaia, aole loa oe i kamaaina ia'u, a i kuhihewa hoi oe ia'u no kekahi lede au i kamaaina mua ai, a oia hoi ko'u kumu i hoike ai i ko'u helehelena ia oe i ka wa a ua keonimana la i maalo ae ai, a ia wa hoi ana i kaalo ae ai , e mihi mai ana oe no kou kuhihewa."

  "Maikai kela."

  Ia wa ua hele aku la o Hale ma kekahi alanui e hele aku ai a loaa aku ke alanui Helu 4, he wahi hoi ia mawaho aku o ka Paka hoonanea.

  Hoomau aku la ka makai kiu i kona hele ana a hoea 1 ke alanui Hikina.  Iaia hoi i kaalo ao ai ma kekahi aoao o ke alanui, ua lohe aku la oia i ke pahupahu ana mai o kekahi mau kapuai wawae e hele awiwi mai ana mahope o kona kua.  Aole no hoi i liuliu, ua hoopa mai la kekahi mea me kona lima ma ko ianei kipoohiwi.

  I kona huli aua ae, ua hoomaopopo koke aku la oia i ka helehelena o ke keonimana ana i ike ai i na minute mamua iho, oiai oia e kamailio pu ana me ka lede maloko o ka Paka hoonanea.

  "E oluolu mai oe ia'u, he makemake au e ninau aku ia oe i kekahi wahi mea uuku,"  wahi a ka malihini.

  "E ninau mai e like me kou makemake."

  "Owai kela wahine au i haalele aku nei maloko o ka Paka?"

  "Aole e hiki ia'u ke hai aku, oiai aole au i kamaaina iaia."

  "Aohe ou hai pololei mai ka'u ninau, oiai aole he oiaio o kau e hai mai nei."

  "E akahele oe i ke ano o kau e olelo mai nei ia'u,"  wahi a ka makai kiu.

  "Aohe o'u hopohopo no ka'u mau mea e kamailio nei, wahi a ua kanaka la."

  "Owai oe?"

  "E pane mua mai oe i ka'u ninau, owai kela wahine?"

  "He mea hiki ole kela ia'u ke pane aku."

  "He hoopunipuni kena olelo au, nolaila ke manao ne au he kanaka ino oe."

  "Ke manao nei hoi au he pupule oe i mahuka mailoko mai o ka hale pupule."

  Ia wa me ka hikiwawe loa, ua ike iho la ka makai kiu i ka nokonoko welenia ana iho o kekahi papalina ona.

  Oiai laua e kamailio ana, ke paa la no ua kanaka malihini la i kona mikini-lima ma kona lima akau, a i ka wa hoi a ka makai kiu i hoopuka aku ai i na mamala olelo hope ana i kapa aku ai he pupule ua kanaka la, ia wa koke no ia i hili mai ai i ka papalina o ka makai kiu me ua mikini-lima la ona.

  Me ke kali hou ole iho, ua unu mai la o Hale i kona lima akau ihope, a me ka hikiwawe loa, ua haawi aku la oia i kekahi o kana mau kuala paa ma ke kumu pepeiao o ua kanaka la, a waiho lakee ana ke kino o ua kanaka la me ka huli ana o kona waha aiai ilalo o ka lepo.

  Ua liuliu wale ka waiho ana o ua kanaka la pela, oiai ua loaa aku la oia i ka ma'i poniuniu, a i kona ala ana ae, ua hoao hou mai la oia e hele hou mai imua o ka makai kiu, oiai ua pii ono loa ae la kona inaina no kona hoohoka ino ia ana.

  "E ku oe ma kena wahi, a ina oe e hookokoke hou mai ana, e loaa hou no ia oe ka haawina i oi ae i ka mea mua," wahi a Hale ka makai kiu.

  Ia wa ua hele aku la ua kanaka la me ka ulupuni ino loa i ka huhu no kona hoohoka ia ana e ka makai kiu.

  Oiai hoi ka makai kiu e ku ana me ka nana ana maluna o ke kino o ke kanaka e hele la, ua hooho ae la oia:

  "Ke manao nei au he pupule io no kela kanaka."

  "Ua kuhihewa oe," wahi a kekahi leo i pane mai ai mahope o kona kua, a i kona huli ana ae, ua ike aku la oia i kekahi lede me ka aahu ano mau, a ua uhi ia kona helehelena e ka uhi maka.

  "Owai oe?" i ninau aku ai ka makai kiu.

  "E hahai mai mahope o'u, a i hoopau ai ua i ka'u hana me oe."

  Hoomaopopo koke ae la o Hale i ka leo o ka wahine.

  Oiai ua loli hikiwawe aw ke ano o ka lede nona na aahu nani ana i ike ai maloko o ka Paka, a ke ano kulana haahaa o ke ano wahine lawelawe.

  "He keu a ka hikiwawe o kou hoanoe ana mai nei i kou mau aahu e ka Madame."

  "Mahope ia e kamailio kaua no na mea pili i ka kaua hana," wahi a ka wahine.

  "Ea, owai kela kanaka?"

  "Pela iho a hoike aku au ia oe.  E malama loa nae oe ia oe iho, oiai o kou ola i keia manawa, aia iloko o ka poino nui i na wa a pau."

  "Ina he hoaloha ia nou, he oi loa aku ka pono e olelo aku oe iaia e hoomamao aku iaia iho mai ia'u aku," wahi a Hale.

  "Aole loa o'u kuleana iaia, a ina oe e hoolohe mai ana ia'u, he oi loa aku kou pono e hookaawale ia oe iho mai iaia ae.  He hookahi wale no a'u hana pono e hana ai, o ka hookaawale iaia mai ke poi pu ana maluna ou."

  "He oi loa aku no ka pono e kiai oia iaia iho, a mai hookokoke mai ia'u."

  "E waiho kaua ia mau mea, a e kamailio ae kaua no ka mea a'u i hele mai nei, oiai he pokole ko'u manawa.  Ke hoomakaukau ia nei kekahi mau hana aihue ino loa i ike ole ia kona lua ma keia aupuni."

  "Owai ka poe iloko oia hana?"

  "O ka poe hoohee dala apuka no, oiai ua hookui mau lakou me na akeakea iloko o keia mau la, nolaila ua hoohui mai nei lakou i kekahi poe akamai loa 1 ka wehe pahu hao, nolaila e lawelawe ana lakou i kela hana me ka paa o ko lakou manao e hana a ko."

  "I ka manawa hea lakou e hana ai i kela mea?"

  "I kekahi paha o keia mau po o keia pule."

  "O ka baneko hea la ka lakou e powa?"

  Ia wa na hawahawana mai la ua wahine la i kekahi inoa i ua makai kiu ia, a na ia mea hoi i hapai ae i ke ano haikea ma na papalina o ua makai kiu la, a hooho ae la oia:

  "Auwe no ka hoi e!"

  I kela manawa ua auhee aku la mai kona noonoo aku ke kaikamahine ano e, a me kela hale pahaohao oiai ua ua ulupuni loa ae la kona noonoo no keia hana hou.  Mahope iho o kona kulou pokole ana iho, ua ea ae la oia a pane hou mai la:

  "E hoike mai hoi oe ia'u i na mea a pau?"

  "E hoa he mai, a e hahai aku au ia oe ma mea a pau loa," wahi a ka wahi."

  Nolaila, a hoike aku la ua wahine la i na mea a pau ia Hale.

Aole i pau.

 

He Moolelo Hawaii

 

MOKUNA IX.

  A i pakele mai, ua olelo ia nona ke ola kaikoko a palalauhala, o ke ola ia 1 olelo ia na ke Akua, a he ola kaulana ko ka poe i waiki ia.

  O ka hapanui ka make ma keia hana , he pepehi kanaka no keia.  Eia kekahi ano waiki, o ka ipu awaawa maloo i malama ia, ooki ae malalo a ku aku i ka wai me ka pala no, a kahu a enaena i pohaku palahalaha i ke ahi , a eli i wahi lua poopoo, a waiho iloko o laila i ua pohaku nei, alaila kuapoi iho la i ua ipu awaawa nei me ke oki ae i wahi puka maluna, i puka ae hoi ka mahu mahana, a oia mahu, hookololio aku iloko o ka elemu ke noho pono iho maluna.  He puhaka keia ano haha, he hakiakoko no e like me ka waiki halalo, a ua like no na hoolala ana me ko ka mua.

  He kaiku kekahi laau.  He paakai, elua poho lima a ku i ka wai i ke ahiahi, a kakahiaka ae hahano; he laau hana hoopunipuni keia aohe naha.  Penei e maopopo ai, ina e ike ke kahuna iaia, e loohia aku ana oe i kekahi ma'i nui, eia la he koko lana, e hoonaha i ke ano o ka hana ana.  A i ka puni wale ana, poino iho la keia, me ke nahu ikaika loa aole i kana mai, aole he lihi pono, a aia hoi kela kahuna ke hooneenee mai la, a ina e hewa ae ka waha o ua opu nahu nei i puaa nui e kalua, alaila kii mai la a hoohainu i ke kai kea.

  O ke kai kea, he kai maoli me hookahi mana kukui, a huipu a halalo aku, kaomi mai  ka apu palau maluna, o ka pau ae la no ia o keia nahu nui.  Ina no e hoopaa ia aku ka pohaku kaa palaoa ma ka ai o ua kahuna ia a hooholo aku i ke kai popolohua a Kane, maikai no.

  O ka hahano, o Palaha ke kumu mua nana i noonoo ka pono o ka hahano, penei:  Ike oia i ka pilau o ka wai o kahawai i ka wa wai iki, a kahe mai ka wai hou maemae iho la, a maopopo iho la ke ano o ia.  Noonoo hou oia no na lokowai pilau a i ka wa ua, komo ka wai hou a pau.  Nolaila, ua manao oia he mea pono e hoao i wai hou malalo mai, i pau ka pilau o loko.  A ua hoao iho la oi e hahano i ka ilio, a puka io mai na mea ino, a hoao oia ia puheke kona makuakane, a pono io no.  A make kona makuakane, ua kaha iho la oia, a ike i na ano mai he nui wale, a ua kaulana oia ma ka papa kahuna lapaau, a huipu ia me ka papa kahuna lapaau, a huipu ia me ka papa kahuna Lonopuha.  Elua mau ma'i nui a keia papa kahuna e manao nui ai, o ka pehu a ka ohao.  Eha ano pehu; pehu kumunui, pehu kalae, pehu pauku a me ka pehu holoku.

  O ka pehu kumunui, he pehu kiai ma ka wawae, elua pii ana iluna, a elua no i ka emi a kiai i ka wawae, a i ke kolu pii ka ohao, he ali ai, aohe nae e ola.  I kahi wa he pono no ke hoolohe, he pehu hooiloilo ia keia.

  O ka pehu kalae, mai ke ai a ke kapuai, pii ke kuawehi ma ke kua, none iki ka piko, he maikai no na helehelena ke nana aku, aole nae i ola, o keia ka pehu i kapa ia he ale ai, he pehu hooiloilo mau ia no keia.

  O ka pehu pauku, he pehu ola no keia ke hoolohe, ua komo ia pehu iloko o na papa kahuna lapaau e ae.

  O ka pehu holoku, he poipu ia mai ke poo a na wawae, aole wahi kaawale, he pehu ola no keia ke kupono a hoolohe, ua komo no keia pehu iloko o na papa e ae.

  Ekolu laau kupono i ka pehu, o ka laau liki, o ka ehu a me ka laau hoonaha.  Aole ihu nui i ka wai, he ai maloo ke kupono, he nui na laau no ka pehu, mai ke kai a ke kuahiwi ka ohi'na, nui wale na mai e pili ana i ke kanaka, pela no ka pili ana o ka laau.

  He kai inu kahi laau, no ka inoino, nahu, hailepo, naluea mai o ka opu no ka ai laukua i kela a me keia, a no ka maa ole o ka opu i kekahi ano ai okoa, ua maa ko ka aina kula i ka uala, a ina noho loa ma ka aina kalo, ua eka ka lepo a ilo maloko, pela no ko ka aina kalo poe ma ka aina uala, a ua maa loa lakou ma ka hainuu kai ana.

  Penei e hana ai, i ka wanaao e hoa ai ka imu uala, he wahi moa, a kakao i ka i'a maloo, a kalua pu me ka uala, ku ke poi kai, ke poi wai hoomanalo a me ka pua-ko, alaila ku a maloeloe inu, hoomanalo mai ka wai a me ke ko, alaila noha aku la, o ke kai, o ka lena, o ke pakaiea ku aku iwaho, huai ka imu, hoonee iho la hoi ko waho maluna iho, ku ka halelo o ke a i na hale o Kaupea, a o ka pau ae la no ia o ia hokuku nui,  He wahi oihana hoola hoa no koe a ke kai, oia hoi ke kalahala, a penei ka epa ana:

  Ina hoohiki ino kekahi mea, he kai pikai ka mea e pau ai, o ka wai maeii me kahi paakai iki i hui ia, me kahi olena a me ka huluhulu awa, a wehewehe kanawai ae la, a pikai aku la me kahi pule no i ka waha, e kahea ana i ua aumakua, ko luna, ko lalo, ko ke ao nei, ko ka po, eia ke kai kala no, (e hoopuka i ka ino o ka mea e hana ia ana.)

  Ina ua pili ka haumia i ka ohana, ka hale, ka oihana lawaia, ke kanu wauke, kuku kapa a me ke kapala a komo i ka hale make, o ka pikai iho la ka mea e pau ai a maemae ka noho ana, alaila ka pii mai na pomaikai mao mai maanei ae.

  No na kahuna hoopiopio, hiu, kaina, hoounauna, alelo puu.  Ua like keia poe me na kahuna aihemu, ma ke ano o ka hoomake ana aku ka like ole, he lohi ka make a kahuna aihemu, he make nae ka keia poe me ka emoole.  Aohe no he ano o ka hana ana mai e make ai ke kanaka, he mele wale no i ka waha me he mea hoolealea wale la ke hoolohe aku, aohe nae ilaila ka make, aka i ke kauoha ana i ka uhane o ka mea make.  Mamuli no paha o ka ewe o ke koko Iseraela i keia lahui ka maa ana i keia hana, oiai o lakou no kekahi anaana.

  Pela ma Kan. 18:10, 11; "aole e ike ia iwaena o oukou ka mea nana e kuu aku i kana keikikane, a i kana kaikamahine paha e hele mawaena o ke ahi, aole he kahuna anaana, aole hoi he mea nana i ke ao, aole hoi he mea nana i ka moo, aole ka mea kilo, aole hoi mea hoowalewale i na nahesa, aole noi mea ninau i na uhane ino.  aole hoi he kupua, aole hoi he poe ninau i na poe make.

  I ka hoomaka ana o ka pule, o ke kahoahoa ana i na aumakua akua ka mea nui, e helu ana i ka lani, ko ka lewa, ko ka honua, ko ua kukulu, ko ka moana, alaila, ohikau ae la ia Uli, Uliiuka, Uliikai, Ulinanapono, Ulinanahewa, elua ano o ka pule, pule kaholo a pule umi, eia ka pule umi:

E ku e kama wahia i ke alo

E ku e kama wahia i ke poo e kama

E eu ka ilo i ko poo e kama,

E kama i ke kama e kama

Pupuuu ka ilo i ko maka

Aina ko waha e ka ilo e kama

Popopo ko waha e ka ila e kama

Huaina ka mai i ko puu e kama

Wahia e ka ilo aina e ka ilo

E maneo ka ilo i ko puu e kama

E nakaka ka mai i ko umauma

Umauma puha aina eka ilo

E ka ilo pakapaka aina o ka ilo e kama

Wahia e ka mai i ko kua, a nanaka ko kua

E eu ka ilo i ko kua, a mumulu ka ilo,

E naholo e ka ilo e pupulu ka ilo i ko kua

Wahia e ka ilo, e kuai e ka ilo

E huaina ka ilo i ko kua e kama

E kuaaina ka mai 1 ko opu

E popopo ka mai i ko opu

E lehu ka mai i ko opu

E mumulu ka ilo i ko opu

E eu ka ilo i ko opu

E naholo ka ilo i ko opu

E eku ka ilo i ko opu

E wawa ka nalopaka i ko opu

E uwe ka nalopaka i ko opu

E muimui ka nalo paka i ko opu

E ka nalo ilo pakapaka e kama

Make i ka po e kama i ke kama

Kupuhia ka mai i ko leu

E ulu ka mai i ko leu

Palahe ka mai i ko leu

Popopo ka mai i ko leu

E lehu ka mai i ko leu

E nanaka ka mai i kohola

Huaina ka mai i kohola

E eu ka ilo i kohola

Hoeu ka ilo i kohola

Pupupu ka ilo i kohola

E mumulu ka nalo i kohola

E uwe ka nalo i kohola

Kohola paia e kama

Wahia ka mai i ko uha

Huaina ka mai i ko uha

Aina e ka mai a nanaka e kama

E eu e ka ilo panapana

E huai e ka ilo i ko iwi uha

E eku ka ilo i ko iwi uha

Puha ka mai i ko oloolo wawae

E eu e ka ilo e maneo e ka ilo

Aina e ka ilo e eku e ka ilo

Kuaina e ka ilo e kama

Popopo oe e ka ilo la e kama i ke kama

I lohi oe e kama e milu e hulihia

Heaha ka ia, he kumimi, he koe he lohelohe

He akia , he hoawa, he auhuhu

He ipuawa he ilihee

Amama i ka lele mua

Aina ka onohi kahi walewale.

  Alaila, wanana ae ia, eia ka'u make, hele a moe i ke ala a nanaka ke kua, a ku ka pilau, a pau i ka ilio, a i ole, make i ka moana a pae iuka, helelei ka hinu, o ia make ia a'u, a i ole, pii iuka a lele i ka pali, a haihai na iwi, kahe ka hinu i ke alanui, o ka'u make no ia; i kanuia ilalo o ka lepo a huaina ia e ka ilio, oia make ia a'u, a i ike oukou i na ouli o keia mau make i ko oukou mau pilikana, a hoaloha, mai hele e uwe, o hoi ka pule ia oukou a pau oukou i ka make, a eia iho hoi ka pule kaholo:

A oia a make loa

He kaupu nui kalalau

Kani mai ana kalalau

Heaha laka ai kalalau

He kanaka ka ai ka lalau

O kikiliopapa i ka lani

Olai ka honua

Pepee a ko wawae

Lolo a ko lima nei

Kuapuu a ko kua nei

Owili a ko a-i

E huai a ko poo nei

Popopo a ko naau

Ko makolohia e ka pu

E ka pu nui kani kua mauna

Kani mai ana kalalau

Heaha la ka ai kalalau

He kanaka ka ai kalalau

O kikiliopapa i ka lani

Olai ka honua lapalapa ka uwila

Pepee a ko wawae

Lolo a ko lima nei

Kuapuu a ko kua nei

Owili a ko a-i

Kapakahi a ko auwae

Poopoo a ko maka nei

E huai a ka mai i ko lolo

Popopo a ko ake

Helelei a ho naau nei

Puueo nui kalalau

E pio mai ana Kalalau

Heaha la ka kalalau

He kanaka ka ai kalalau

O kikiliopapa i ka lani

Olai ka honua lapalapa ka uwila.

Aole i pau.

 

Hoka i ke Aha?

  Nui ka walaau o ka nupepa "Holomua" a me ka "Leo" no ka hoka o Hon. L. A. Kakina i ka ike ole ia mai e ka Peresidena o Amerika.  Pehea la keia mau nupepa e hoolaha wahahee nei?

  Akahi.  O ka palapala hoomaikai a ka Peresidena o Amerika Huipuia ia S. B. Dole, ka Peresidena o ke Aupuni Kuikawa.

  Alua.  O ka hele ana o ke Komisina, a Kuhina Noho o Amerika J. H. Blount e ike i ke Aupuni Kuikawa, aole i ka Moiwahine.  Mamuli o keia mau kumu ua maopopo loa he mau hiona maopopo keia o ke kue o ke Aupuni o Amerika i ke Aupuni Kuikawa o Hawaii nei.

  A malalo paha o ia mau kumu la i hoohoka ia mai la o Kakina.  Nolaila, e ka lahui, e puni ana anei oukou i keia mau haea a keia mau nupepa?  Mai hoolohe i ke alakai lalau, no ka noho ia o ua mau nupepa la e ke akua Makukoae, oia ka mea e olalau la ka olelo a uluahewa ka noonoo no ka hoihoi ole ia o ka Moiwahine ma ka noho alii.

 

Na Mea Hou o ka Lai a Ehu.

  Ma Keei, Kona Hema, Hawaii, ua awaiauluia i ka Poaha nei, Iune 8, 1893, e Vitori o Thos. Aukai a me Lilia Kiaimoku, ma ka berita maemae o ka mare.  He anaina nui kai akoakoa ae e ike i ka hanohano o keia mau opio.  Ua noho iho lakou e hoonuu i na ono like ole a ka puu, ua ai a lawa i ka lokomaikai o na opio.

  Mahope o ka hooluana iki ana no kekahi mau hora, ua ike ia aku na keiki kinipopo o ka malu ohai i Hookena, e kai mai ana maluna o na lio me he mau koa laua lio la.  I ka hora elua me hapa p.m., ua kauo ia aku ka elua-ha pakolu o na hoa i akoakoa ae i ke kahua hookuku kinipopo o Keei, no ka ike ana i ka hookoa, ku o na hui kinipopo o Napoopoo a me ka hui o Hookena.  Ua hoomaka ka paani ana i ka hora ekolu me hapa o ke ahiahi, he ku no hoi i ka eleu na keiki o keia mau hui, aka o ke kaulono o na poe a pau, maluna o na keiki o Kamehameha, o ka hui o Hookena, oia o Thos. Haae, ka hopu popo a me Solomona Hanohano, ka nou popo.  He lohe pepeiao wale no hoi i na keiki o Kamehameha, akahi no a pau kuhihewa, ua ike maka.  Iloko o na koi no 7 ana a na aoao elua, ua loaa he 7 holo o Hookena a aole a Napoopoo.  I ka ewalu o na komo ana, ua loaa he 3 holo a Napoopoo.  a he 2 a Hookena.  Aole i komo ia ka 9 o na komo ana no ka pau e ana o ka popo i ka nahaehae.

  Nolaila, ua ahai ae la ka hui o Hookena i ka lanakila o ke kahua lealea.  Malaila pu ae o S. Lazaro, Jos. Poepoe.  Thos. H. Wright a me na poe hanohano a ae o ka apana o Kona Hema nei.  O ko makou makai nu S. Lazaro, ko oi ma ia ia o ka uwa launa ole, a ha maoli ka leo i ka hookikina i na keiki kinipopo o Hookena.

  Ma ka la 4 o Iulai ae nei, e ulele hou ai ua mau hui nei, a ke kono pu ia aku nei na keiki o Kailua, na keiki mai o ka iliili nehe o Keauhou, e naue mai i kela la e hoohanohano i ke kahua lealea.

  He 4 mau hui kinipopo o Koua Hema e ku nei i keia manawa, oia ka hui o Napoopoo i alakaiia e David Kahaulelio, ka hui o Keei, i alakaiia e Thos. Aukai, ka hui o Honaunau, aole alakai, a me ka hui o Hookena, i alakai ia e Solomon Hanohano.  Me ka mahalo,

S. P. MAKAIKAI.

  Kona Hema, Iune 8, 1893.

 

Ka Haiolelo a John H. Wise.

  Ma ka po Sabati nei, Iune 18, ma ka luakini o Kawaiahao, ua haiolelo mai o John H. Wise, kekahi o na haumana o ke kula o Kamehameha i hele aku nei i ke Kula Kahunapule o Obelina ma Amerika Huipuia.  Ua hoike mai oia i ke kulana oia hale kula a me kona noho haumana ana no ia kula no na makahiki ekolu.  Ua Kamailio mai oia ma ka olelo Enelani i unuhi ia e ko makou makamaka a hoaloha maikai o "Laua Kanilehua" o Hilo, Rev. S. L. Desha.

  Ua hoike mai keia keiki opio imi naauao ma kana mau olelo ma ia po i ke kulana holomua oia kula.  A ma ka makou hakilo ana aku i ke ano nui o kana mau olelo, he kuliu maoli no kona mau manao a makou e haawi aku nei i na mahalo ana a nui no keia keiki opio.

  E hoomaka aku ana oia e lawelawe i ka hana nui i kau iho maluna o kona mau poohiwi, mawaena o kona mau hoa opio o kona lahui oiwi.  Owai hou ae ua opio e uhai aku ma kona meheu?

  O ka makou e kau leo aku nei i ka lahui, e kokua pu aku kakou i ka hana a ko kakou keiki opio i lilo kakou a pau i mau Hura e kakoo  pu aku ai i ka hana nui a ko kakou Haku i kau iho maluna o kona hokua.  A ke pule ae nei makou i ke Akua e kokua mai i ka hana a ko kakou keiki.

 

Na Peresidena pii a emi o ke Ao nei.

  Ke koho ia nei ka Peresidena o Amerika Huipuia no ka eha mau makahiki o ke kau hookahi e noho ai, a no ka uku he $50,000 o ka makahiki.  Ua hiki no ke koho ia no ka elua kau, ke pau ke kau mua.

  Ke koho ia nei ka Peresidena o ka Ripubalika o Argentine, Amerika Hema, no ke kau o eono makahiki, ma ka uku he $36,000 o ka makahiki.

  Ke loaa nei i ka Peresidena o ka Ripubalika o Farani, he $120,000 o ka makahiki, me ka hale noho wale a me kekahi mau lilo e ae mawaho e hiki ai i ka $120,000 o ka makahiki.  O ka loihi o ke kau e koho ia ai, he ehiku makahiki, a ua hiki no ke koho hou ia.

  O ka Peresidena o ka Ripubalika o Helevetia, e koho ia ana mailoko mai o ehiku hoa ahakuka (i hono no ekolu mau makahiki), a e lawelawe oia ma ka oihana Peresidena no hookahi makahiki, me ka loaa iaia he $2,700 o ka makahiki.  He hiki no ke koho hou ia.

  O ka Peresidena o Mekiko, ke uku ia nei he $49,977 o ka makahiki, a he eha makahiki o ke kau hookahi.  He hiki no ke koho hou ia e holo moho hou i keia wa, no ka mea, ua hoololi hou ia ke Kumukanawai e ka Peresidena o keia wa (1893) Generala Diaza, i hiki ai ia ia ke holo moho a koho hou ia mamua iho nei.  Eia oia ke noho hoomalu nei i ka eha o kona mau kau.

 

Na Limahana Iapana hou.

  I ka la Sabati nei, ua ku mai ma Honolulu nei ka mokuahi hoohikihiki paahana "Miike Maru,"  iloko o 13 mau la holo mai Iokahama mai.  Ua lawe mai oia ia 3 mau ohua kapena, hookahi o lakou he Hawaii, 8 mau ohu oneki a me 1,773 mau limalima Iapana, oia he 1426 mau kane a he 347 mau wahine.  Oiai aole he mai i ike ia mawaena o na ohu, nolaila, e hoolele ia mai ana lakou ma kahi hoomalu e kakali ai no kekahi mau ia a mahope o ka pau ana o na la hoomalu, alaila hookuu ia e hana ma kela a me keia wahi e hoolimalima ia aku ai lakou.