Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 26, 1 July 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

MOKUNA IX. KA PULE UMI HOANO. "Lolohi, loiohr, lolohi, lolohi, Xenee, nenee, nenee, nenee, Nonopa, nonopa, uonopa, nonopa, Ke peo la omia la, omia, omia la, Onanaha ia e onanaha, Omia la o omia, O kona maka la e omia, O kona ihu ia e omia, O kona waha la e omia, O kona kanīai la e omia." A hiki mai ka i kaia puie hoauo ia, hemo ka malo o ke kahuna, no ke kuni make a kuni oia, me he pupuie ia na kahuna o keia ano iwaena o ka ahakanaka nui i ke akea. Aole peia na kahuna aihamu, he hana maiu, a ma na ano <liabolo no ua like.

Eia he wahi pule hoola no ka iaoa. He pinepine ka poe i iaoa i ka ia ahoiehole a manini a ia e ae ma kaheka kahakai, a ma na hale a wahi e ae no, mamuli o ka ai ana a penu i ke kai me ka ia e hoohalale aij a i ka walea ana o ka ai ana peia, ua poholo aku la ua manini nei a paa pu ka puu, aole hiki ke huki mai oiai, e ala mai ana na iwi kunla, a haiki ke ola. Alalla, kii ke kahuna o keia ano, a hiki mai, alaiia, pule i keia puie: «Laoa la ola, puua la ola, E paia e ka ia, e moa e ka ia, E palahe e ka ia, e palupalu e ka ia, E popo e ka iwi, e lehu e ka iwi, Ai oe i ka manini la, Puua, laoa, uu ka ola, Pepee uu ka ola, Pepee kuloio no ke ola. Al oe i ka manini la, Puua, laoa, uu ka ola, Pepee kulolo uu kaola, Pepee uu kp ola. Ai oe i ke aholehole ia, Puuu, laoa, uu ke ola, Pepee kulolo uu ka ola," a pela aku.

I ka wa e pule anu ke Ualiuna, ua lilo ae la ka ia i uaea palahe ka, a ua like me ka ia i pala i ke ahi a oili mai la iwaho, a puka inai Iu ka hanu o ua kanaka nei, a olelo ae la ka lehulehu, "Pomaikai ke ola na ko Akua." Ke hoomau la 110 ke kahuna I kana oihana pule kuni i ka wa e lalapa ana ke ahi o ke kapuahi kuni; ko hoolel la ka maunu kaamehai o ka mea make iloko o ke ahi, ke pio nei ke anuenue, ke ua nei ka ua koko, ke kapalili nei ka uwila i ke kapuahi kuni, ke kui nei ka hekili me he kuina kapa pahoola Ia ka nakeke nehe oweowe, a hakuikui iho la i kapuahi, a lele liilii j ae la ka lehu o kapualii, alaila, hoo- ! maka iho la ke kahuna i ka pule ! kuuī kaamehai, penei: Kaukihi kaukoe la, Lele kohana mai ana ne, Kaukihi kaukoe la, Lele kohana mai aua ne. 1 •Eia mai o mea la ke iho aku a, KauKihi kaukoe la, Le'.e !:ohana mai ana ne. Eia luai o mea la ke iho aku la, E kela wahine e hele mai la r I kela ululaau e, 1 k«la ululaau e, A pela aku, a hala wale. lloko o keia hana a ke kahuna kuni, ke hoouka nei na Uiabolo i na hoouka kaua, a ke hahau nei lakou me no laau i ke kahuna, a hina iho la ke &ahuna ilalo ma kae o ke kapua)ii kuni, me ke kahe mai o ke koko o ke poo a me ke kino, a ke i ae nei hoi ka ahakanaka, no hoi ka ike a me ka mana o ke kahuna." A ke wanana ae la hoi ua kahuna nei, penei: (i L T a ininamina au i kuu pule i keia la, hookahl wale ana no kanaha kanaka, e mea kane, e mea wahine, e mea keiki, he mau alii nae kekahi i ae iioko o kuu kapuahi kuni." I ka manawa e kuni nei a e anaana nei, ke inu pu la me ke koe, ka moo, Ka lohelohe, ka auhuhu, ka akia me ka ipuawa, u me na mea awaawa a pau e apu koheoheo ia ai a make ke kauaka ke inu. Kupa-1 naha ka hana a na tliabolo. | Aka, ina e ike ke kahuna i ka uuku o ka waiwai, alaila, hololuna ka pulej pela i oleio ia ai, "Hololuoa ka pule a kahuna." O kekahi, ina e ike ke kahuna i kona makamaka ponoi ma ke kahoaka, alaila, hololuna ka pule, a pakele ke koe kaamehai; ainae kala ke kahuna i kuna pule, ua hoi no kana pule iaia. A pela iho la o Uli e nana mai ai. He koi ka makana mua i ke kahuoa he oo hoi ko ke kahuua o. O ka lehu o kapuahi, lawe a kiola i ke kai; a o kekahī, lawe a kepoowal. A pela iholaka hana ana a ka poe kahuna kuni t anaana, a kahuna o. KA PAPA L.AAU UOOPIOPiO A UOOCXACSA A ME KE KA-IKA. O ka pauku laau kauwila, mai ka ekolu a i ka eono kapuai ka ioa, a oi aku kekahi. He kaa a he oniu, a he kukulu, a he wehe i na met i

hoopaa ia ua ua dmlx)lo ame ua uhane ino, a penei e lapaau ai: O ke kapa keokeo, he mea kuehu ia, mai ke poo mal e kauo inai ai i ke kapa a kahi e kuehu ae ai, aohe elelu kokoke mai, pau i ka puhee. Oka laii-i kekahi mea kuehu, o ke oli ke Uiele* ame ka pule ko ka waha, a ola ae Ia ka mai heopiopio i keia mau laau. He mai ola ole keia i kahuoa ; Looopuha, a me na kahuna paaoao, I aka, he mai ola ika poe i ike ika I hoopiopio. He ohe kekahi laau i kihae ia a I wau ia he apu, a he uhau, he kukai j makani, he olona me ka huluhulu awa i wau ia, he papaa puhilani, ka papaa o Maiola, ka papaa o kiiula a me kiikea, ka papaa o pua me kona kino, ko kapo me kona kino, Ka papaa o Kahuilaokaiani me kona kino, ka papaa oka hualewa me kona hua, ka hua o Haioakea, ka mole o Malena, oka papaa o Kaonapuaa me kona kino, o ka papaa o Painahala me kona pua, o ka lau a me ka pua o Kanakamaikai. A he nui aku na iaau i koe o keia papa laau lapaau. ona olelo huna nanenane ka i komo iioko o kela papa kahuna, a o ke kaiehu aa hana nui. Olelo ia, o ke kumu o ke ola a me ka paiekana, oia ka uluhia ana o na uhane iluna oka mea i loaa ika mai, a ina ua kokoke ka mai i ka luakupapau. a i uluaia e na uhane, e hauoli auanei ke kahuna, me ka hoike ae ike akea, ua palekana, ua puka ke ola a ua oiaio, aka, o ka mai hoopiopio 1 ulu aole ia, ua paakiki loa ia, aole j maopopo ke ola. Ua komo pu iloko o keia papa ka poe kahuua hoopiopio, hoounauna,, hiu, ka-ina, ame na kahuna makani. 0 ka papa kahuna keia i oielo nui ia he poe hoomanainana a hoopunipuni, a pela wale aku.

Eia he wahi pule na kekahi kuhuna makani o keia au hou mai kekahi makamaka mai, a ua ike oia i ke oia ana o kekahi mai ikaiKa loa i huli ke alo iluna, penei: A haule ke Akua mai ka lani mai, Ku opu i ka makemake, I ka poli o Kukanaloa, I ka oo a ke Akuaoka laui iilehova, Palalahiwauli ka lani ialekukalaiki, He hekili kui i ka honua, He uwila e a i na moku, Moe iapuu, hoolei loa, Hanau o Kukalaiki, Moku ka piko i lele, A hamiu ke keiki kapu a ku Akua alehova, Ako makou Akua nui la. Amaina* Kaumaha ka lani haawe ka honua, Na ka honua i pii ka lani, Hina ka laau Olohia, O ka lala i kau makani, 0 ko hale kapu ua komo ia, ! O ko hale noa ua noho ia, [ He iu kahi o ke Akua, j He ano kahi o ke Akua, E hele kauaka e make, | E pii ke kanaka ma ke kuahiwi, Ma ke kualono e make, 1 1 kahi ihi kapu oke Akua. Amama. A liiki mai i ko Moikeha mau la kanikoo, hu mai la kona aloha no Laa, kana keiki hanai ma Kahiki, nolaila, hoouna ae la oia ia Kila kana keikl muli, a me Kamahualele kona kilo i.oku, o kii ia Laa. Ma ka lau hema o Kahoolawe ko lakou holo ana aku, no ka hahai ana 1 ka hoku o kupono ana i ke alahele o Kaiiiki, a pela. i kapa ia ai kela lae hema o Kahoolawe, o ka lae o Kealaikahiki. KO Ī,AA IfOI ANA MAI. A hiki o Kila ma i Kaialea, hui aloha ae la oia me Laa, a hoike aku la o Kila i ka manao o ko laua makuakane, a ae mai la no hoi o Laa. O ka hoeu koke iho ia no ia i ka hoi. Ua hele pu mai o Naula-a-Maihea me Laa. He kaliuna a kaula kaulana, a he nui ioa no hoi ka poe e ae i hele pu mai ma keia huakai. A i ko Laa hoi ana mal, ua lawe pu mai oia i ka aba hoa waa, a me ka lanalaoa waa, a me ke kaekeeke a laha ae la ma Hawaii nei. A hui oia me Moikeha, a mahope iho, noho o Laa ma Kuaioa. A hui oia me Kaikuiani, a hanau keiki laua, a mai u h mai na alii nui aimoku o Oahu nei a me Kauai, a komo aku no i ko Maai a me Hawaii, a e ike ! ia ana keia ma na papa kuauhau o na aiii ke panee ia aku.

I ko Laa hoi aoa mai, ua olelo ia 0 Kalapana ke aiii o Hawaii ia wa. Ao!e i pau. I ke awakea oke Sabati iho nei, lune 25, ua kipu iho o Mr. 3. Macaaley, baoie bana piano iai» iho maloko o kona keena auau uia kona hale noho ma aianul Aiakea. Ua ioaa nku keia haole aa puka ke poo i ka poka a e kahe ana ke koko. He ekolu mau peka o ka pu i ki ia Ikawa i ioaa aku ai. Ma ka nana ia ana o ka mea poino e na Kauka Peterson a me Wood, ua hoeholo īa e hoihoi i ka Halemai Moiwahine. Ua lawe io ia i ka Haiemai, aka ma ka hora 2:40 auina la, make aku la oia. £ noho ana ke kiure koroneio e nieniele la ai na kumu o kona make.