Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 27, 8 July 1893 — Page 1

Page PDF (1.87 MB)

This text was transcribed by:  Desiree Shahoian
This work is dedicated to:  To Mrs. Odon's Kindergarten Class of 1955

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

ME KO HAWAII PAIAINA I HUIIA.

BUKE XXXII. HELU 27. HONOLULU, POAONO, IULAI 8, 1893. NA HELU A PAU, 2449

@oolaha Loio.

W. R. KAKELA.

@ he Kokua ma he Kanauai.

HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

  2370

NELLIE M. LOWREY,

NOTAKI no ka LEHULEHU

A @

NA HOO@AIO PALAPALA @

  PALAPALA H@

@ Hana me W. R. Kakela. LOIO. me @

@akni o ka Hale Loia. Honolulu.  2370

J. S. SMITHIES (KAMILA,)

NOTALI no ka LEHULEHU

@

Agena Haawi Palapala Mare

Mah@kona. Kohala Hawaii  2378-1v

ANTONE ROSA,

@AKONI.,

Loio a he Kokuo ma ke Kanawai.

LUNA HOOIAIO PALAPALA.

@ Hana ma Alanu Kaahumauu

2@7@.

E. G. HITCHCOCK,

@AIK@E HIKIKO@

Loio Kokua ma ne mea a pau e pili ona ma ke Kanawai.

@ OHIIA NO NA @ ME KA AWIWI

  Hilo, Hawaii.  2370

JAMES M. MONSARRAT,

  (MAUNAKEA

  @ a ke Koke @ Kanawai

  HE LUNA HOOIAIO PALAPALA.

@ hana ia no na Palapala Kaui. Palapala @lima, a me @ Palapala kili kana@ e @ ma ka olelo Hawaii. D@ no ka @ ma ka moraki ma na Waiwai Paa.

  Keena Hana: Hale Pohaku hou ma ka @o ma Waikiki o ka Halewai, alanni Kaupa.  2370

ALLEN & ROBINSON,

NA MEA KUAI PAPA @ NA ANO A PAU E loaa no ma ka i wai@ o PAKAKA, Honolulu, make ka@ak@ make pono loa. no ka pomaikai o ka lehulehu e makemake ana e ku kulu hale. K@ mai a ike kumaka

@

WILDER & CO., (WAILA MA.

Mea Kuai i’apa a me na Lako kukulu hale o na ano a pau, a me na mea e ae a p@ e pono ai o ka hale.

  Kihi e M@ M@wahine me Papa.

@

J. T. WATERHOUSE, (WALAKAHAUKI.)

Halekuai o na Lole Nanui Pauio!

LAKOHAO.

Na Lako hana mahiko.

A PELA AKU HE NUI WALE.

@mai Moiwahine, - - Honolulu.

2396-q

 

KAUKA LEONG KENG TONG, (L. AKINA.)

EIKEAUANEI NA ANO LAH@ A PAP, E noho aua ma ke Aupuni Hawaii, mai na kane, wahine a me na keiki: i loaa i na ma’i o kela a me keia ano, e naue mai i ko’u keena hana, a na’u e hoopau aku i ua ehaeha a ka ma’i maluna o oukou e na makamaka, he hiki ia’u ke lapaau i na ano ma’i a pau: ma’i iloko o ka opu, hu’i ke kino, aki iloko o ka iwi. cha o ke poo, ma’i wahine, a pela aku. Mai hoololohe aku e na hos. a he hiki ia’u ke lapaau i ka ma i hookaawaie ohana. Hele mai hookahi, hele mai elua, heie mai no a pau loa: he oluolu ka @hau, ke hui me ia ma na kukai olelo ana: ua makuakau au e pulama mai @ kono ana mal mai ua Mokupuni mai, me ka eleu me ka hikiwawe loa. he makamaka a he hoaloha maikai oukou e na Hawaii oiaio.

  DR. L. AKINA,

  Helu 40, Huina o na Alanui Kamika a ma Hotele Honolulu.  2403-l@

 

KO BIHOPA MA,

BANAKO MALAMA DALA

ELAWE NO MAKOU I NA DALA HOOMOE ma ka hoaio ana ma ko makou BANAKO Malama Dala malalo o keia mau kumu:

  Ina e hoomoe mai ke kanaka hookahi i na dala Elima Haneri, e uku no makou i ka ukupanee ma ka Elima Hapahaneri o ka makahiki. mai ka wa aku o ka lawe ia aua mai o ke dala, ke waiho ia ke dala hoomoe i ekoiu mahina, a ua waihoia paha ke dala a hala na malema ekolu i ka wa e hooponopono ia ai na helu. @ no na la elua paha o ka mahina.

  Aole uku panee e uku ia i na dala e lawe ia @ maloko o ekolu mahina mai ka waa@ o ka hoomoe ia ana mai.

  He 30 la mamua ae o ka unuhi ana aku o kekahi kanaka i kana mau dala, e hoike e mai i @ BANAKO, a e luwe pu ia mai ke hake dala i ka wa e kikoo ai.

  Aole dala e uku ia, aia wale no ma ke kikoo ka mea nana i hoomoe mai i ke dala me ka lawe pu mai i ka buke hoahu dala.

  I ka la mua o Sepatemaba o kela a me keia makahiki e hooponopono ia ai na helu o na mea a pau, a o na uku panee i uku ole ia maama o na puu dala a pau e waiho ana me ke kikoo ole ia. e helu ia ma ka aoao o ka mea hoomoe dala mai i haia ua maluma ekolu, a ma @ wa aku e hui ia me ke kumu paa mua

  O na puu dala haomoe mai maluna, elima haneri dala, e lawe ia no mamuli o o aelike ana.

  E hamama ana ana ka Banako ma na ia a pau o @a hehedoma, koe na la Sabati a me na ia K@ia.

  BIHOPA MA.

Honolulu. Ian. @

J. HOPP & CO.,

Na Poe Hana ma na Lako Hale o na ano a pau!

Hana Moe, Na Uluna Pulu, Etc.

 

KA EUEU WIWO OLE O

NU IOKA

A I OLE. O KA

Makai Kiu Hale Niwela.

MOKUNA VIII.

E HOOMAOPOPO oe i ke kula hanai apuhi. Ia wa hoi me ka eleu maoli no, ua hoolauna ae la ua kanaka ia i kana malihini me ka iede o ka hale a nona hoi ka inoa o madame La Dura.

  He mau kukai olelo hoonanea ka hana oia hope iho. Hoomaopopo iho la ka opio malihini he lede naauao maoli no ua lede la, a he hoa kamailio maikai.

  I ka ana o kekahi manawa, ua poloai mai la ke kamaaina i kana mau malihini e hele e paina ma kana naauao maoli no ua lede la, a he hoa kamailio maikai.

  I ka ana o kekahi manawa, ua poloai mai la ke kamaaina i kana mau malihini e hele e paina ma kana papaaiua momona.

  Oial ua poe la e hele ana mai ke keena hookipa aku no ke keena paina, aia hoi, ua hoohikilele ia lakou mamuli o kekahi leo uwe kapalili i poha pono mai i ko lakou mau pepeiao me he la no kekahi wahi malalo ae o ka hale.

  Ia wa, ua ku hoolai iho ia lakou a pau a ua pahola ae la ka haikea ma na papalina o ka lede a me ke kanaka, aka o ka opio malihini nae, ua  uumi iho la oia i kona ano kuihe.

  Ua hoomaopopo no nae ka opio, ua hoea mai kela leo uwe mai luna mai o ka hale, nolaila, ia wa no me ka hoohakalia ole, ua anehe koke aku la ua opio la. Ia wa, ua hopu koko aku la ua kanaka la ma ka hope o ka opio maiihini, a me ka pihoihoi, ua hoopuka aku la i keia mau huaolelo:

  “E puka koke aku oe mai keia hale aku me ka hookaulua ole a ina aole e oki koke aku no au i ko kani a-i!”

  Ia wa no hoi, ua lohe hou ia aku ia ua leo uwe la, a ia wa no hoi, ua ku mai la ka ihu o ua Timoteo Waka la i kekahi puupuu kohu peku hoki ma ka lima akau mai o ka opio malihini a waiho loihl ana ua kanaka la iluna o ka papahele, a me ka hikiWawe loa ua nalo aku la ka opio ma ke alapii e pii aku ai a hoea i ka papahele maluna ae.

  Ku iho la ua opio la mawaho o kekahi ipuka mahope koke o kona hoea ana aku, ia wa, ua lahe pono aku la ia i ka pane ana iho o kekahi leo kane ano kakana maloko o ke keena noua ka ipuka a ua opio la e ku hoolno ana. “E noho malie koke oe! Iua oe e uwe hou ae ana e lawe koke no au i kou ola i keia wa ano!”  Wili koke aku ia ka opio i ke poheoheo o ka puka, a ia wa, ua ninau mai la kekahi mea maloko mai.

  “Owai kela mawaho?”

  “E wehe koke mai i ka puka i keia wa ano!” i pane aku ai ka opio me ka leo kuoo. I kela wa, ua lohe ia aku la no mau leo okalakala me na aumeume ana, a iloko no hoi o kela wa, ua lohe ia ke kani ana o ka leo nakolokolo o ka pupanapana a he owe ana, aia hoi, waiho hamama ana ua ipuka lu.

  I ka lohe aua o ka opio malihini a i ole o Hale Niwela ka makai kiu hoi i kahiko laia iho e like me ke kulana o kekahi opio ano kuonoono, i ka leo hailiili o ke kanake a me ka leo uwe hoi me he la no kekahi wahine maloka o ke keena, a ua hoomaopopo iho la hoi ia aole e wehe ia mai ana ka puka e kekahi mea, nolaila, ua unuhi hikiwawe ae ia oia i kana pupauapana a kau aku la i ka waha ma ka laka o ka ipuka a ki aku la, a pela i hamama koke ai ua ipuka ia.

  I ka hamama ana o ka puka, ike aku ia o Hale he pouli o loko o ke keena, a aohe hoi he ipukukui, ua wili ia mai la ke kukui o ua keena la e kekahi mea. Oiai hoi ka makau kiu e ku nana ana ia loko o ua keena la, aia hoi, ua kani mai la kekahi pu a haia hio ana ka poka ma kona pepeiao hema. Ia wa, ua ninau aku la oia, oiai ua hoomaopopo no ia aia no paha iloko olaila ka mea nana ka leo uwe ana i lohe ai.

  “He wahine anei kekahi maloko nei o keia wahi?””Ae—e hoopakele ia’u! E hoopakele ia’u!!” wahi a ka pane.

  I kela manawa, ua kolo hele aku la ua makai kiu la me ka haha ana o kona mau lima ma kahi o ka leo i pa-e mai ai.

  Ua maopopo no nae ia Hale Niwela eia no ke kanaka nana oia i ki mai i ka pu ke haha poele hele mai nei me ka manao e loaa oia nei.

  Me ka eleu oia i kolo hele aku ai a hiki i kahi ana i hoomaopopo ai, ua hiki iaia ke hawauawana aku i ka wahine poino, noiaila me ka hoonui olelo ole, ua hawanawana aku la ia:

  “He makai kiu au, a ua hoike ia mai ia’u eia oe iloko o ka pilikia, nolaila e hana e like me ka’u e kuhikuhi aku ai.”

  “E haalele koke iho i keia keena a me keia hale i ka wa a’u e kamailio aku ai pela.”

    I ka pau ana o keia mau olelo a ka makai kiu, ua ku koke ae la ia ma kona mau kapuai me ka makaukau e halawai aku me kona enemi he alo a he alo.

  Ia manawa koke no, ua halawai ae la na kanaka a i elua a oiai e hoomaka mai ana ke kanaka e lalau mai me kona mau lima maluna o ke kino o ka makai kiu, aia hoi, ua komo mai la o madame La Dura iloko o ua keena la me ka ipukukui ma kona lima, a e mau ana no hoi na hiono o ka weliweli ma kona helehela, a i kela wa hoi ka makai kiu i kahea ae ai me ka leo nui.

  “E holo! E holo e ke kaikamahine!!”

   Aole i hoomaopopo ua lede La Dura la i ke ano o keia olelo a ka makai kiu, aole no hoi oia i ike i ka nihi hele ana ae a kekahi mea a oili aku la mailoko aku o ua kena la.

  E hoomaka ana na mea hakaka e ulele iho, aka, i kela wa, ua pa-e koke mai la ka leo o ua lede mea hale la.fgdr  “E uoki! e na keonimana, mai hakaka olua, ke maopopo nei ia’u ua poino au!”

  “Owai keia kanaka?” i ninau mai ai ua kanaka la.

  “ makemake nae paha oe e ike?” wahi a ka makai kiu.

  “Ae, alaila pepehi aku au a make oe.”

  “Ahe! Owau o Hale Niwela ka makai kiu. Ua makaukau nae paha oe no ka hana au i kaena ae la?” wahi a ka makai kiu.

  Ia wa, ua hookuu koke mai la ua kanaka la i ka paa ana l ko ka ma makai kiu lima a keumi ano haikea ana ae o kono nanaina.

  I ka wa a ka makai kiu i hoopuka aku i kona inoa, ua like laa me he uwila la i hookuu ia aku, oiai, ua kau ia ka weli o kela inoa e na poe haihai kanawai a pau o ua kumanakauhale kaulana la.

  I kela wa, me ka hikiwawe la, ua holo kiki aku la ua kanaka la mai loko aku o ua keena la.

  Aohe no he manao o ka makai kiu e hopu aku ia ua kanaka la.

  “Ua makaukau anei oe e ka madame e hele pu me a’u?”

  “Ihea?” wahi a ka wahine me ka leo haalulu a piha makau.

  “I ka hale hoopaa lawehala.”

  “Heaha ka hewa?”

  “Malia paha ua maopopo no ia oe kou hewa?”

  “”Pela ea? He manao anei oe he kuhihewa au i ka mea a kuu mau maka i ike pono ai?”

  “E hai aku au ia oe i ka mea oiaio, o kela leo au i lohe ai he hoopaapaa wale no mawaena o kekahi mau mea, nolaila, mai kuhihewa oe he mau hana ino kekahi o loko nei o keia hale,” wahi a ua wahine la.

  “Aole au he hupo, e ka wahine!”

  “He oiaio ka’u e hai akku nei ia oe, o kela wahine au e kuhihewa nei, aole ia he mea e, aka, he hoaaloha ponoi oia no keela kauaka a mamuli o kekahi mau mea ua kue iki laua.”

  Oiai laua e ku ana, aia no madame La Dura ke paa la i ka ipukui ma kona lima, a oiai hoi ka malamalama o ke kukui maloko o ua keena la, aia no ko Hale mau maka ke halo pono la ma o a maanei o ua keena la a iloko hoi o ka wa hope a ua wahine la e palau ana i kona mau wahahee hope, ua haule aku la ka ike a kona mau maka maluna o kekahi wahi k@i uuku e waiho ana ma ka papahele.

  Ia wa, ua lalau koke iho la o Hale i ua kii la a ninau aku la.

  “Nohea mai kahi i loaa ai o keia kii?” Me ka uoonoo ole o ua wahine la, ua pane aku la oia.

  “Manao au ua haule iho nei mai kela lede opio mui.”

  “O ke kii anei keia o ua lede la?”

  “Ae!”

  “Ua lawa, aka, e hai aku nae au ia oe, ina oe e hoomau ana i keia mau hana au, alaila, he wa no nou e hoohala ai i ke koena o kou mau la ma kahi au i makemake ole ai,” wahi a ka makai kiu.

  O ke kii a ka makai kiu e paa ana ma kona lima, oia no ke kii kulike loa i ka helehelena o ka lede opio Mele nana i hoohoka mau iaia iloko o ua la i hala e aku.

  Ike iho la ka makai kiu, he mea waiwai ole nona ka hooloihi hou wale ana iho no i kona manawa iloko o ua hale la.

  Aole i pau.

 

  Ua ku mai ma Honolulu nei ka mokuahi alua o ka Laina Mokuahi hou mawaena o Kikane a me Victoria, oia a Warrimoo, i ka auina la Poaono i hala, a ua holo loa aku no ia po iho no kona pahu hopu.

 

He Moolelo Hawaii

MOKUNA IX.

  Kekahi mau mea i manao waleia. Ua manaoia, he lahui kanaka hookahi no keia me ko Kahiki, a me Nuuhiwa, a me na mokupuni e ae he nui loa. No ka mea, ua like pu na helehelena, na olelo, na kuahau kupuna, na kaao, na aku kii, aole nae i like loa, a ua aneane no nae e like, a ua kokoke no hoi e like na waa. He pahi ka inoa o ko laila mau waa nunui, oia paha ko lakou mau waa i holo mai ai i Hawaii nei, o Wakeu, Atea, a me Vatea, ka inoa o na akua ahi o na mokupuni liilii o Fatuhiva a me Hervey, a o Papa hoi, he hoomana ia ma ke ano he akua makuahine, a ma Hawaii nei hoi he oli ia iloko o na mele, ma ke ano a Papanuihanaumoku. Eia kekahi, ua manao kekalii poe no ka laha ana mai o kanaka ma keia mau paeaina mamuli o ke kaua ana o kekahi aina me kekahi aina, a o ka poe i hee, holo aku lakou ma ka moana a pae ia aina aku ia aina aku, a pae mai la lanei kekahi poe.

  I ka manao wale hoi o kekahi poe, ua puhi wale ia na waa lawaia e ka makani i holo ai i ka moana, a pae wale aku i kekahi mau aina, a ua manao wale ia keia mau mea aole nae i maopopo.

  Eia no hoi kekahi, ua manao wale ia he poe mamo ko Hawaii nei no loko mai o ka Iseraela, a eia ke kumu o ka manaoia pela:

  Mamuli o kekahi mau hana a ka Iseraela, oia hoi ke oki poepoe, ka puuhonua, ke kapu haumia i ka mea make, kapu i ka wahine pea a wahine hanau.

  A no keia mau mea, ua manao lakou, o ka poe paha keia i haiia mai ma ka ke Akua mau olelo, “O lilo na hipa hele hewa no ka Iseraela hele mai.

  He Pule Kaumaha Ai.

Eia ka ai e ke akua

Na kulauka na kulakai

Me ke kane o Kanikaniaula

E kani aku ana i ke aloha o ke kane

Eia ka ai e ke akua

Kahuli e kahela

Ka wahine e moe ana iluna ke alo

O ka moe a Hanuna

O Wilikaa

O ka lepo a Hulu

O Pahukini la o Pahulau

O kulana a panu

O Miki a Palaau

O Olekahia

O ka paepae nui alaimoku la e

E ala

E ala e ka ua

E ala e kala

E ala e kamakani

E ala e kapohu

E ala e ke kaikoo

He ohu kolo iuka

He ohu kolo i kai

He kai kane

He Kai wahini

Kai pupule

Kai ulala

Kai luu kai ea

Kai emi

Kai pili aiku la e

Ua puni

Na puni na moku i ke kai

O hu’ahu’a kai

Ia Keaumiki ia Keauka

Au ka iho au ka nae

O ka ale i, o ka ala moe

O ka ale hookoikoi e i Kahiki

A hiki a ola

O ka lama o Kahiki e hiki ai

A hea la auanei make ia oe la e Lono

I ulu nui e Lono

Melemele e Lono

Hana ka lau ai e Lono

Kuua mai ana ka ai e Lono

E kaukau nou e Lono

E Lono i ka po

E Lono i ka hekili

E Lono i ka uwila

E Lono i ka ua loku

E Lono i ka ua hea

I ka ua oiliili ma ke kua nei la e

E Lono

E Lono i ka po

E Lono i ke ao

E Lono i kuina o mua

E Lonoonuianiha

Mai aniha mai oe ia’u e Lono

E Lonomakahialele

A lele oe i ke kai uli

A lele oe i ke kai kea

I one huli la i one eli

I ke one i hanana

O Pipipi o Unauna

O Alealea o Naka

O hee o kualakai

O ka pakii moe one ula

O ka ulae niho wakawaka oi

O kama opihi kau pali

O Kulelepoo o helelei ke aho

O Wahalaualii o Polihala

O kahi i waiho ai o ka huaolelo

A pii maluna oheko

O Kamapoepoe

O ka wahine i ka ipu olelo

E Kama e

I ke ola nui

Eia ka ni

E Ku e Lono o Kane

E Lonoikeaouli e eia ka ai

  Ua hana mau ia keia pule e na kahuna a pau loa, a poe e ae no i paa keia pule i ka wa inu awa a He puhi kaa ia o ka a-la la e kani pela aku.

 Ua pili keia pule i ka papa kahuna a Lonopuha, o ka pule ka mea nana e hoolilo i ka laau Iapaau i mea mana, a hoola ia ka mai, wahi a ka poe kahiko a me ko keia wa no.

Kekahi mau ano mai me na laau kupono.

  He mea pono paha ke hai aku i na inoa o kekahi mau mai a me na laau i kupono no ua mai nei ma na lapaau  ana a na kahuna o Hawaii nei i ka wa kahiko. Eia na inoa o ia mau mea:

  Ina he nalulu, he wai a me ka lomi; hu’i, he lomi, wai, papaa o na laau; ma ole, he puakala, ilima, muo hala: pu-ho, he eleku na laau; akepau, (waiopua) apu ihi, a me kalo; umauma naha, he ai, wai, poho, lepo; haoa, he poho, lepo, muo lau-i; puu pau, he hili, niu, ki welawela; alaala, he popolo, muo hala, opuu maia; kakio, he mole papaia, muo hala, auhuhu; maihehe, he nena, ki, popolo; pupule, awa, kalo mana, lau palili; hai, kowali, popolo, hua kukui, paakai; he noni paakai, ilima, kahea; kuli, he kohu ulu a me ka wai popolo; lahohehee, he pohaku wela, lau koli; iewe paa, he hoohei i ke koko; pehu, he puholoholo; ohao, aole ona laau e ola ai; hano, he awa; a he nui wale aku na ano mai a me na ano laau e ae.

No ka laau aloha.

  O ke aloha kekahi mai hoehaa i hooiaio nui ia ke loohia iho ke kane a wahine paha me keia ano mai, a ua kapa ia i keia wa he mai pelekane, a ua piha no ke ao nei a pau i keia ano mai.

  Aka, ma Hawaii nei, ua ike ia he poe kahuna kala a wehe aloha, a hoolele aku i ke aloha kekahi, me na laau a me na pule ana a ke kahuna, alaila, hookoia no ka makemake, koe nae ina ole i pa mua me ke nehu la ka noe o Alakai.

  Eia kekahi mau laau hana aloha, he ko pilimai, he wawae iole o ke kuahiwi, a he punawelewele, i hoonawele ke aloha a hoiole mau iloko a ku a hoi e pili mau me ke hoa, he hua pilimai o ka ape, me ka mole hinahina, o keia o huananai; he ko manulele, me ka mole kakalaioa, o makanikeoe keia, a he nui wale aku na inoa o na laau hana aloha, a penei iho ke ano o ka pule hana aloha:

Eia ka laaau hoolele aloha

O Lonomakua, e Kumakua

E Maka’kua

I ka hauula i ka pilipili

I ka hinahina i ka akuli

I ka holo ana a ke kai

O kolopu o kolopunohu

O kolo anuenue

O uhakiko o uwahinui

O uhu, o uluke, o makalahia

O moe ole ana o kona po

Moe ana kono po

Hoomanao ana owau

A ao a pa a hiki

Hiki aku la ke aloha iaia

Konikoni aku la ke aloha

E makanikeoe la

A pa a eha i ka eha lima ole

I ka eha lima ole a ke aloha la

A pa a hao a holo a lele

A lele oe e ke aloha ia (Kaehakoni) mea

Ilaila oe e kuko ai

Ilaila oe e lia ai

E uluku ai o kona po

O maolioli o kauhale a ke aloha

Ho-a ke ahi iaia

Ke ahi a wela

Ka hahana i ka houpo i ka manawa

Ka hiaa moe ole o kona po

O hoeu, o hookuku, o hoomalana

E hoolanalana aku oe iaia

Kiu aku imi aku halo aku iaia

A pa a eha i ka iwihilo

Kapalili aku la ke aloga ia Makanikeoe

A pa iaia e huli mai

E huli mai e pili mai

Owau o (Keahiwela) ka hoa e walea ai kona po

A pili a mau a mau a pili

A pili a paa, a paa a paa loa no

  A pau ka pule ana a ke kahuna, ulaila, hanai aku ka laau, ina o makanikeoe a laau e ae paha, a mahope iho o keia mau mea ae la, ka puku hoopau loa ana, oia na mea o ke kai, ka ia hinalea, ka papai aama a paiea paha; a pela aku, a me kona pule hoi penei:

Ka pule puku hookuu.

Keaha ka ia e kanikololou

He hinalea ka ia e kanikololou

Lolou ke aloha o ka wahine i ke kane la e kanikololou

Kuhia ka ia i ka moku la e kanikololou

He paiea ka ia o ka moku la e kanikololou

Ea wale mai ana no ke aloha o ka wahine i ke kane la e kanikololou

Kuhia ka ia i ka lua la e kanikololou

Heaha ka ia i ka lua la e kanikololou

He ku-mu ka ia o ka loa la e kanikololou

Muemue ke aloha o ka wahine i ke kane la e kanikololou

Kuhia aku ka ia i ka a-la la e kanikololou

Heaha ka ia o ka a-la la e kanikololou

He puhi ka ia o ka a-la la e kanikololou

Puhipuhi ke aloha o ka Wahine i ke kane la e kanikololou

Kuhla ka ia i ka moana la e kanikololou

Heaha ka ia i ka moana la e kanikololou

He mano ka ia i ka moana la e kanikololou

Manomano ke aloha o ka wahine i ke kane la e kanikololou

Kuhia ka ia i ke one la e kanikololou

Ohikimakaloa ka ia la e kanikololou

Loa ka maka o ka wahine i ke aloha i ke kane la e kanikololou

E uwe haaloulou, kalolou

Haaloulou ana ka wahine i ke aloha o ke kane la e kanikololou

   Aole i pau.

NA LETA

  [Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o ua hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe mea kakau.]

No ke Aloha Aina Oiaio.

  No’u iho, aaole loa au e hilahila ana i ka hoike akea aku i ko’u manao imua o oukou e na hoa Hawaii ponoi. ka poe hoi nona ka lepo aloha o Hawaii i ke aloha aina oiaio; a he mea hoi na oukou e kaupaona ai, a e ike ai, a e hoomaopopo ai i ka oiaio oia mau hoakaka pokole ana.

  Aole loa no e hiki i kekahi kanaka maluna iho o ka ili paa o ka honua nei, ke hana i kekahi hana nani kamahao a kaulana loa, ke ole oia e manaoio a paulele aku i ke Akua Kahikolu, ke ole oia e malama i kona mau hoohiki; a ke ole oia e aloha oi ae i kona aina hanau.

  Ia’u i ku iho ai ma kapa o ka muliwai o ka manawa. a i ko’u huli ana ae i hope a nana aku i na mea kamahao a ke Akua i hana mai ai no ko kakou pono, a kakou hoi i hana aku ai no Kona naui, a no ka holomua hoi o ko kakou aina kulaiwi; a ia’u hoi e noonoo ana no ko kakou kulana ame ka nee ana o ko kakou naauao imua iwaena o na lahui nui a naauao o ka honua nei: he mea e ka ehaeha, ka luuluu ame ka mokumokuahua o ko’u naau i ka ike ana aku i ka mokuahana ana ame ke kue ana mai o kuu lahui Hawaii i ka pono, ka pomaikai, ka oluolu. ka hanohano ame ka maluhia o Hawaii nei, ka aina i eha ai ka ili o na kupuna o kakou ma ke kahua kaua no ko kakou pono.

  Aole loa no hoi e hiki i kekahi mea i aloha pilipaa maoli i ka lepo a kona mau kupuna a makua i luhi ai, e waiho wale aku me ka nana maka ana aku i ka hana ia mai o na hana e hoopilikia ia mai ai oia, kana mau keiki, ame kana mau moopuna, no ia mea i hana ia ai ka hana e hoopakele ae ai ia Hawaii. He hana aloha anei na kekahi kanaka ka nana maka ana i ka poino o kona aina e kau mai ana; a aole no hoi he wahi pilikia a uuku mai, he poino oi loa aku. Aole ia he hana aloha; o ka hana aloha oia ke komo ana aku e uwao ae ia mau pilikia, ina no ke ola a no ka make paha. A wahi a ka poe Roma i olelo iho ai. “Ua oi ae ka nani ame ka hanohano o ka make ana no ka pono o kou aina hanau.”

  He aina panoa o Hawaii nei mamua aku o ka makahiki iwakalua o keia keneturia. Ma ka makahiki iwakalua mai, ua hoomaka ia mai ka mahi ana. ka hoomaemae ia ana, ka waele ia ana, ke kanu ia ana, ame ka hookahe ia ana i ka wai. Ua ike ia aku ka ulu mohaha a maikai ana mai o na laau. a he mea hoohauoli mai i ka mahiai, kana mau keiki ame kana mau moopuna, no ka mea, oia ka pono a me ke ola, ka pomaikai ame ke kuonoono. Ma ia hana ana no hoi, na ikea ke komo pu ana o ko kakou mau alii aimoku e hana pu i ka hana maikai; ka hana e hanohano a kaulana ai o Hawaii uuku nei. No ia hooikaika pauaho ole ana o lakou, i ike ai kakou i ko kakou moto kaulana loa ma o Kamehameha III., ka moto e haaheo nei o Hawaii, “Ua mau ke ea o ka Aina i ka pono.” Ma ka hoomaopopo pono ana, aole no he kahua okoa e ae. ke kahua i loaa mai ai oia moto. aka aia wale no maloko o ka Buke Nui Hemolele, mamuli no ia o ka hoomaopopo pono ana o ko kakou alii i aloha nui ia i kela mau huaolelo e olelo ana me keia:

“O ka pono ka mea e hookiekie ia ai ka lahuikauaka. a o ke hewa ka mea e hoohaahaa ia ai.”

  Ua hoomau aku lakou ma ia ala maikai. a ua ike ia ka mohaha maikai ana mai o ka pomaikai ame ka hanohano maluna iho o Hawaii. A hala aku nei na Kamehaueha, na alii na lakou i luhi, i hooikaika, a i huli i ka pomaikai o ka aina, a noho mai nei ko kakou moi aloha Kalakaua ma ka noho o na moi i eha ai ku ili no kana mau keiki a moopuna, ua ike ia no ka holo awiwi ana o ka pomaikai o Hawaii, aka. aia no he moonihoawa e hele pu ana, e nahu ana, a e hoomaka ana e ale ia Hawaii nei, a e lilo loa aku ana i mea hoowahawaha loa ia, hoohilahila loa ia a makemake ole loa ia no hoi; no ia mea, heaha ka haua a na keiki ame na moopuna a poe i luhi pu ai me na alii a kakou i hala e aku ma kela aoao o ka muliwai o ka make, o ka hookuu aku anei e lilo o Hawaii i mea ino loa ia? O ke aloha anei ia o lakou a me kakou pu no hoi o ka nana maka aku i ua moonihoawa nei, aole e kii aku e pepehi? Ke manaolana nei au e lokahi ana kakou ma ka puana ana, aole ia he hana aloha na kekahi kanaka nona ke one hanau o ka hana ole i kekahi hana e hoopakele ai i kona aina mai ia mau popilikia mai. O ke aloha aina oiaio maoli, oia no ka mea e ku ana a hoomakaukau iaia iho no ka paio ana aku no ka pono o kona aina hanau. Nolaila, o ka hana hookahuli kumukanawai o ka makahiki 1887, he hana aloha ia, a he hana no hoi e lilo hou ai o Hawaii i mea maemae hou a noho hou ka hanohano maluna iho ona.

  I ka hiki ana mai ia Liliuokalani, ua ike hou ia no ua moonihoawa nei i ka nee malie ana ae, a i ka wa keia e aneane iho ana e upoi i kona a luna ame lalo. ua ku hou ae la ko kakou mau hoahanau aloha a paio aku la me ka wiwo ole, no ka minamina, ka menemene ame ka makee maoli no ia Hawaii nei no ia mau hana pono ole. Nolaila, ke puana hou aenei au, o ka hana i hana ia ma ka la 14 o Ianuari o keia makahiki no. aloe no ia he hookahuli aupuni maoli, e like me ka ka poe e olelo nei ia lakou iho he aloha aina. aka, oia maoli ke aloha aina oiaio, oiai oia ka me i ike i ke aloha i kona aina hanau, a ku ae a pale i ka poino ame ka make mau loa o Hawaii.

  Ua hoike aenei au ma ka hapa mua o ka’u kumuhana. aole loa no e hiki i kekahi kanaka ke hana i kekahi hana nani kamahao loa ke ole oia e paulele a manaoio aku i ke Akua, a ke ole oia e aloha i kona aina hanau. Me keia mau mea, ke manao nei au, ua hiki no ia oukou ke hoomaopopo iho, aole loa no e hana ana ko kakou mau hoahanau ili keokeo i na mea e hoopomo mai ana ia kakou. ko lakou mau hoahanau ili ulaula o ka lepo hookahi o Hawaii. E imi ana lakou i na mea a pomaikai loa ae ai o ko lakou mau hoahanau ili ulaula. A ke manao paa nei au o ka lakou e manao nei e hoohui aku i ko kakou mau paemoku me Amerika Huipuia, he kalaiaina naauao ia a he aloha aina oiaio hoi, oiai aia malaila ke kulanalana ole, ka hoopilikia ole ia mai. ka malu ame na pomaikai nui like ole; a e mau ana ka olino ana oia olino nani maluna ino ou e Hawaii.

  D. H. KAHAULELIO.