Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 27, 8 July 1893 — Page 2

Page PDF (2.11 MB)

This text was transcribed by:  Mae Ho
This work is dedicated to:  Kenneth Kito

MA KE KAUOHA.

 

O ka hookoha o D. H. NAHINU ma ke ano Notari no ka Lehulehu no ka Apana Hookoiokolo Ekolu, na holoi ia ma ka la 22 o Iune, 1893.

Hale Mana Hooko, Honolulu. Iune 22, 1893.               2448-3

 

Kuai o ka Hoolima o ka Aina o Hanapai, Hamakua, Hawaii.

 

I ka POALUA. Iulai 25, 1893. ma ka hora 12 awakea ma kealo o ka Hale Mana Hooke, e kuai la aka a@ ma ke kudala akea ke hoolimalima o ka aina aupune o Hanapai, Hamakua, Hawaii, nona ka ili be 77 ¼ mao eka, oi iki aka a emi mai paba.

Manawa hoolimalima 15 man makahiki, e hoomaka mai Okatoba 13, 1893, uka.

Koho kiekie e hoomaka aku ai e koho, be @300 o ka makahiki, e hookaa man ia ma ka hapalua makahiki.

 

J. A. KING

Kahina Kalaiaina.

Keena Kalaiaina. Iune 24, 1893.

2447 3

 

KA

NUPEPA KUOKOA

ME

 

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

No ka Makahiki $2 00

Na Eono Mahina. 1 00

Kuike ka Rula.

 

NA PUKA ANA.} 1 Pule

 

NA PUKA ANA.

1 Pule

2 Pule

3 Pule

4 Pule

5 Pule

6 Pule

1 Iniha

$1.50

$2.00

$2.50

$3.00

$3.50

$4.00

2 Iniha

2.00

2.75

3.50

4.00

4.50

5.00

3 Iniha

2.50

3.50

4.50

5.00

5.50

6.00

4 Iniha

3.00

4.00

5.00

6.00

6.75

7.50

5 Iniha

3.50

4.75

6.00

7.00

8.00

9.00

6 Iniha

4.00

5.50

7.00

8.00

9.00

10.00

@ O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o kela Nupepe, e hoouna pu mai me ka @ahau, a ina aole, aohe hookomo @

 

HOOPUKAIA @ [Cannot read full title]

HAWAIIAN GAZETTE CO.

 

H. M. WHITNEY, Luna Nui.

J. U. Kawainui, Luna Hooponopono.

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

Poaono, Iulai 8, 1893.

 

Ka Make ana o Lui i ka poe Ma’i Lepera ma Kalalau.

            I kela Poalua i hala, Iune 27, ua make ka hope makai nui o Waimea Lui H. Stolz ma Kalalau, Kauai, I kipu ia e kekahi mai, o Koolau kona inoa. Elua poka raifela i komo i koua umauma a make aku la I kona wa e hooko ana i ke kanawai.

            Ua hele pinepine o Lui Stolz ma Kalalau e kuka pu me ka poe lepera i akoakoa malaila no ka lawe ana ia lakou ma Kalawao, kahi a ke aupuni e malama oloula nei i kela poe ma’i. Ua loaa ia Lui na inoa o na kamaaina ma’i ole a pau ma kela kahawai o Kalalau.  He 2S ka poe ma’i, he 1S na kane, he 10 na wahine.  O na kamaaina i loohia ole i kela mai, he 7S.  Ua akoakoa nui aku kela poe lepera malaila.

            I ka Poalua mamua, ua akoakoa keia poe ma’i e kuka pu me Lui, a ua aelike lakou a pau e hele pu me ia i Molokai koe wale no elua mau ma’i, o Koolau a me Kauai, aole o Laua ae.  O ko Lui hoi no ia i Waimea, a i ka la kapu, hoi hou mai ia me na makai o Nowlein a me Punekila.  I ko Lui wa i hala aku ai  Waimea, ua hooikaika hou o Koolau a pili pu ka hapanui o ka poe ma’i me ia e kue aku i na makai.  Elima wale no i koe, o Kapahee ma, oiai ua makemake lakou e hele pu me Lui.

            I ka Poakahi, ia Lui i pii ai iuka, ua iho mai o Koolau ma a hao i na raifela a na makai, a i ka iho hou ana mai o Lui i pii ai iuka, ua iho mai o Koolau ma a hao i na raifela ana makai, a i ka iho hou ana mai o Lui i ka Poalua, ua kipa aku o Koolau iaia a make.

            Ia la no, ua pau na kamaaina i ke kipaku ia e Koolau ma, a moe kekahi poe ma na ana me ka makau loa, a noho kekahi poe ma kahakai.  Ua kiai o Koolau ma i na waa, o mahuka kekahi poe a hoolaha aku i keia pilikia.

            Ua im@ o Koolau e hopu a e pepehi ia Kaumeheiwa ka mea nana i hookipa ia Lui e mee ma kona hale a kokua iaia.  Ua puhalahiu e nae kela ma kahi waa popopo a hiki i Mana i kela po.

            Ua hao ia na hale o na kamaaina a lawe ia na mea ai iuka no na lepera.  Ua piha o Kalalau i na lono kaua a me ka weliweli.

            O ka mokuahi Waialeale, ua haalele koke ia Hanalei i ka hora 3 auina la Poalua, a kakahiaka nui Poakolu pae aku la ma Kalalau.  Pau e iho la na lepera i ka holo iuka.  Puka mai na Kamaaina i pee ma na ana.  He umi lakou i holo pu mai ma ka moku i Honolulu me ke kino kupapau o Lui.

            Poaha ka pae ana o Waialeale ma Honolulu, a Poalima hora 3 auina la, ua holo hou aku i Kalalau me ke pualikoa he 25 ka nui, a me na makai he 12.  He pu hoolele poka pahu kekahi.  O Kapena Wiliama Larsen ka mea maluna o lakou.

            O ke alii Kunuiakea kekahi mea i hele pu, no kono manao e hilinai ana na lepera i kana mau olelo paipai ia lakou.  Ua loheia ua hiki pono aku o Waialeale ma Hanalei.  Ua hopuia no  hoi elua lepera e na makai, i ko laua holo ana i Waimea ma ke ala mauna.  E noho ana o Koolau ma Kalalau ma kona ana kaua, e hooweliweli an i na mea a pau.

 

            He nui ko makou Kaumaha no keia mau hana.  O ka mea maikai loa no ka pono o ka lehulehu i pakele ai i ka hoolaha nui ia o ka mai, oia no ka hele oluolu aku o ka poe mai lepera a pau i Molokai.  Malaila e hanai pono ai ke aupuni ia lakou, me ka noho kuonoono maoli ana, a me ka lapaau pono ia.

            He manao lalau loa keia a me ke kukihewa, ke kue aku o ka poe mai i ka hele ma kela aina maluhia a me ke kuonoono o Kalaupapa a me Kalawao.

            Ua lana loa ko Lui manao he hiki iaia ke ao aku i kela poe mai a ae mai lakou e hele pu me ia.  Ua kanalua loa o W. O. Kamika ka Persidena o ka Papa Ola, a ua manao e aho no e hoopanee i kela hana, oiai ke aupuni e noho nei iwaena o na pilikia nui e ae.  He ikaikai loa nae ka manoa o Lui e hana koke ia.  Nolaila ua kokua na lala e ae o ka Papa Ola mamuli o ko Lui manao, a ua aeia oia e hele imua e hooko i ka hana.  O kona make kino ana oia no ka hope.  Ke kau nei maluna o ke aupuni keia hana nui o ka hopu a me ka hoopai aku i ka mea nana i pepehu i kana kaawa.  He nui ko makou kaumaha a me ka minamina no keia ulia poino.

 

Owai ke Kumakaia a me ka Haawi Aina Oinio.

            Ua ku ka hohono i na moku, ma kekahi o na nupepa o keia kuanakauhale.  O na Iosepa o Hana, he kumakaia a he haawi Aina.  Ua makemake makou e kamailio pokole aku malalo o keia poo manao, ma keia mau ninau:

            Nawai la i kuai a hoolilo aku i ka mokupuni o Niihau?

            Nawai i hoolili i na Aina Lei Alii e waiho la ma ke kula o Kamaomao?

            Nawai i hookokono i na kanaka e moraki i ko lakou mau Aina, a kaa ole, pau i ke ku dala ia?

            Eia iho no ka poe nana i hoolilo i na Aina Lei Alii ma na puka ihu o ka poe e kapa mai nei ia makou he, haawi Aina.   Aole makou e kauo ana i keia Aina a pili me Amerika.  Aole no makou e hoolilo ana ia Hawaii nei a lilo i mea ole.

            He nui ke kue o kekahi poe no ka haawi ia ana o na Aina Lei Alii o ke kula o Kamaomao i ka Ona Miliona.  Heaha ka hua i loaa mai no kela haawi ana?  Aole anei he mau tausani dala i komo iloko o ka waihona o ke Aupuni i kela a me keia makahiki?  Pehea la ka poe kue ia manawa i keia wa?

            Aole auie na ka poe anee alii o ke au i hala i hoomaunauna aku i na dala i loaa mai no ua mau Aina la?

            He kumakaia anei ke kanaka e imi ana i kahi e maluhia ai keia Aupuni?

            He haawi Aina anei ke kanaka e manao ana e hooholomua i na pomaikai maluna o ka Aina?

            Ke hoike aku nei makou me ka oiaio.  Aole!

            E lilo io ana anei ko kakou Aina ia Amerika, a pau i ke kipau ia elike me ka kekahi poe e kualeheieha nei i na kanaka l@  He mau manao naaupo loa ia i puka a maka ae mailoko mai o ka opu ino. a me ka lili oihana ma ke ano o ka ili.  Nolaila, ua maopoopo loa, owai ke kumakaia a me ka haawi Aina?  O ka poe no nana i haawi i na Aina a makou i hoike ae la.   O ka makou hana i keia wa o ka imi i kahi e maluhia ai.  Aole ia he kumakaia a he haawi Aina, aka, he aloha i ka Aina.  Ma ka lehelehe wale iho no ke aloha o kekahi poe e liki nei, aohe wahi Aina.  Ua ike a ua hoomaopoopo makou i kekahi poe e kai hele nei ma na pipa alanui, pau loa manawa nuinui olelo, makou aloha Aina, aole nae he wahi e ku ai na wawae.

 

E mau ka noho Akahele o na Hawaii.

 

            He mea kupono e haawi ia na mahalo no ka noho malie o na kanaka Hawaii iloko o keia au o na paio kalaiaupuni, aole i ike ia ka hoohaunaele, aole hoi lakou i komo pu ma na hanaohumuino.  Ua lohe makou i na inoa o kekahi poe i hoohuoi ia he poe hoa me kela mau haole i hopu ia no ka ohumu hookahuli aupuni.  He nui na inoa o na haole a me na hapahaole, aohe inoa hookahi o ke kanaka Hawaii ponoi, me he mea la, aole i makemake na kanaka Hawaii e komo pu ma kela mau hana hoohaunaele.

            He minamina nae makou i ka lohe ana, ua komo pu na hoahahanau ma Lahiana iloko o na hana kohu ole i ka maluhia.  Ma ka lohe ana ua hahai lakou mamuli o na olelo paipai a Bila Aila, ka mea ikaika loa ma na hana pono ole a pau o kela kau ahaolelo i hala aohe paha e liuliu ana ka manawa a e lilo keia mau hana i mea e hilahila ai lakou, no ko hoomaau ana i ko ‘lakou kahu aloha, aka ma keia akahele, nana i lawelawe aloha iwaena o lakou no na makahiki he iwakalua i hala iho nei.  E na makamaka aloha o Lahaina, aole anei e hiki ia oukou ke hoomanawanui aku i ko oukou makua haipule loa?  He pono anei ia oukou ke hoolilo i kona lokahi ole ma na manao kalai aupuni me ko oukou, i mea e inaina ai iaia?  E akahele i ka huhu, e minamina i ka inoa maikai loa a ko oukou ekalesia i noho hanohano kilakila ia ma ke alakai ana o na makua misiona o Rikeke a me Baluina.  Mai hoolohe aku oukou i kela poe hoala i na manao kue.

            Ua lana ko makou manao, e malama ia ana ka inoa maikai o na kanaka Hawaii, a e ike ia o lakou ka poe akahele a me ka noho malie.  E ike ia ana ko lakou hana kanaka makua.  Ke nana pono mai nei na maka o ko na aina e ia Hawaii, i keia wa, eia no hoi me kakou ke elele nui o ka Peresidena Kalivalana, nana e hoike lea aka ia ia i ke ano o na mea a pau i ike ia ma Hawaii nei.  Nolaila, e akahele kakou a pau, mai hana naaupo, o hoolaha ia ka kakou mau hana pono ole.

 

Na Mokuahi Kuwaho no ka Malama o Iulai.

            E ku mai ana ma ke awa o Honolulu ilko o ka malama o lulai nei, mai na awa like ole mai ka akau a ka hema, a mai ka hikina a ke komohana o ka moana Pakipika, na mokuahi no lakou na inoa malalo iho:  Iulani 7, ka mokuahi Peru, mai Honokaona a e Iokahama mai, a e holo aku ana ma ia la no Kapalakiko.

            Iulai 9, ka makuahi China, mai Kapalakiko mai, a e holo aku ana no ia la no Iokahama a me Honokaona.

            Iulai 12, ka mokuahi Australia, mai Kapalakiko mai, a e hoi hou aku ana no ia awa ma Iulai 19.

            Iulai 17, ka mokuahi Oceanic mai Honokaona a me Iokohama mai, a e holo akuana no ia la no i Kapalakiko.

            Iulai 21, ka mokuahi Warrimoo, mai Victori, Beritania Columebia mai, a e holo koke aku ana no i Kikane no ia la  hookahi.

            Iulai 25, ka mokuahi Rio de Janeiro, mai Iokahama a me Honokaona mai, a e holo koke ana no ia la no Kapalakiko.

            Iulai 27, ka mokuahi Monowai, mai Kikane, Nukilani a me Samoa mai, a e holo aku ana no ia la no Kapalakiko.

            Iulai 27, ka mokuahi Mariposa, mai Kapalakiko mai, a e holo aku ana no ia la no Samoa, Nukilani a me Kikane.

 

            Ua hoopau ia kekahi mau luna hana o ka oihana alanui o Honolulu nei, ola he 2 man haole a me 3 man Hawaii.

 

Ka Huakai Koa i Kalalau.

 

Haawi Pio Mai na Mai Lepera.

 

O KOOLAU WALE NO KOE E PEE LA.

 

Hoi Mai ka Waialeale.

            Ua kuu iho la ka heleuma o ka Waialeala ma Hanalei mamua o ka hora 6 kakahiaka o ka Poaono.  Pae iuka ka hope makai nui Larsen a me Leitera Wilikoki.  Ua heluhelu ia ke kuahaua aupuni e kukala ana i ke kanawai koa a ua hoouna ia kekahi mau kope o ke kuahaua koa i Lihue me ke kauoha i ka makai nui e hoolaha aku ia mea ma Waimea.  Ua Hoakaka ia mai, o ke alanui mai Kalalau a i Waimea a me ke alanui mai Kalalau a i Hanalei, ua kiai pono ia e na makai.

            Ua lohe ia no hoi, he iwakalua o na kamaaina o Kalalau he poe wahine a me na kamalii, ua haalele ia Kalalau no ka makau a ua holo a pae ma Haena.  Ua holo aku ka Waialeala i Haena.  Lele iuka o Larsen ma e ninaninau pono ai.  Ua loaa aku he umi kumamalima wahine a me na keiki malalo o kekahi hale laau, aohe mea mai lepera mawaena o lako@.  Na Pa kekahi kane i hai mai aia o Koolau ma ke pee la iuka loa o Kalalau, o Kauai a me kekahi poe, ua noho ma kahakai a he eha lepera o lakou ua makemake e hoi i Molokai.  Ua ae o Pa e hele hou i Kalalau e kuhikuhi i kahi o ka poe e pee ana, aka ua makau nae i ka pii iuka loa o kipu ia mai e Koolau ma.  Eono raifela ko na lepera la ko kaua a me na pupanapana la ko kaua a me na pupanpana elima.

            Ua hoolimalimali ia no hoi he elima mau kanaka e hookele i kekahi waapa nana e lawe i na leta i Mana a i Hanalei paha.  I ka pau ana o keaia ninaninau, holo hou aku la o Waialeale me ke ao aku o kapena Larsen i kona poe kanaka e hooko pono i ka lakou hana, aole nae e hoeha kumu ole aku i kekahi mea, a mahalo ia kana man olelo ao.

            Ua manao nua ia, o ke alii  Kunuiakea ke lele mua iuka e paipai ai i na lepera a haawi pio wale mai ia kakou iho.  Mhope mai nae, ua hooholo ia e hoopae mua i kekahi poe koa he umi-kumamalima, a ua hooko ia pela.  He malie loa ke kai.  I ke awakea ka pae ana iuka.  He mau pu ko lakou a pau i ka lele ana, aka, aohe nae he mea i keakea mai.  He poe kamaaina oluolu wale no me na leo. Kii hou aku ka waapa i ka poe i koe ma ka moku, a pau na ukana a me na mea ai i ka hoolei ia mauka.

            Hookahi mile ka lawe ana i na ukana iuka a hiki i kahi e hoomoana ai.  Ua kukulu ia he elima mau hale lole.  Noho mai na kamaaina me he la ua makemake loa i na mea i hana ia.

            Ua hoonoha ia ka poe kiai ma kela wahi keia wahi o ke kahawai o mahuka aku na lepera.  Ua hele kekahi poe makai e huli ma na hale o kamaaina.  Maloko o kekahi hale i loaa ai o Kauai e pee ana malalo o ka hikiee moe.  Ekolu no hoi lepera ma kekahi ana ma kahakai.  I ke ahiahi iho, hopu ia o Wahinealoha, he mea i kamaaina i kahi e pee ai o ka poe mai lapera, nana no hoi i lawe pinepine aku i ka ai ia lakou.

            I ke kakahiaka nui o ka la Sabati, ua hoala ia na mea a pau i ka hora 4, a paina lakou.  Ua Kamailio o Larsen me Wahinealoha e nana i na ma’i, a na hoounaia aku ia a me na kamaaina elua ma na lio e holo iuka e kauoha aku i ka poe lepera malaila ina aole lakou e haawi pio mamua o ka pau ana o na hora he 4S, e kipu ia aku no lakou.

            I ka hora 9, hooneenee hou ia na hale lole a me na ukana apau ma kahi he hookahi mile hou aku iuka.  Ua kapaia kela wahi “Kahua Hoomaona Dole.”

            I ke awakea, ua hiki hou mai o Wahinealoha, a olelo mai ua halawai oia me ka poe lepera, a he eiwa o lakou na makemake e haawi pio mai.  Aole he ae o Koolau, ka mea nana i kipu ia Lui e haawi pio.  Aia he elima mau lepera kino ikaika aole i ike ia ka pee ana mauka.

            Eia nae o ka poe i ae e haawi pio, na makemake lakou e kamailio mua me Kunuiakea lana o Lutera.  O ko lana kau no ia maluna o na lio a holo aku iuka malalo o ka Wahinealoha alakai ana ia laua.  A hiki aku laua i kahi haiki e komo ai i kahi o na lepera e pee ai, ua halawai me laua kekahi mai lepera hookahi.  Aohe i liuliu hiki hou mai kekahi, a pau loa mai kela poe lepera, koe wale no o Koolau a me kana wahine a me ke keiki.  Ua makau lakou o lawe na koa ia lakou a kipu aku.  Hooia mai o Wilikoko aole lakou e hoeha ia, e hanai ia no a me ka hoomaikai ia.  Nolaila ua ae lakou a pau e hele pu aku i kai.  Ua hoouna ia kekahi mea e ninau aku ia Koolau, a liuliu iki na hoi mai a hoike ua hoole loa a Koolau, me ka olelo e  pee no ma ka nahelehele, a ina e hoopuni ia e na koa, e pepehi mua no oia i kana wahine a me ke keiki, alaila e pepehi iaia iho.  Hoole loa mai oia aole e kamulio pu me Lutera.

            O ka poe lepera i hele pu mai me Lutera, ua nui loa ka mai a me ka nawaliwali.  Ua aneane pau loa ka lakou mau mea ai.  Ua hai ia mai he eha mau lepera e pee nei ma ka aoao Hanalei o kahawai a he mau pu ka lakou.  Ua hoouna koke ia kekahi poe e huli ia poe mai ma kela wahi keia wahi.

            Ua mahalo ia ka hana a na koa malalo o Lutanela King.  Me he mea la aohe o lalou ike i ke ano kela mea he makau.

            I ke kakahiaka o ka Poakahi, hora 1 ua pii aku o Reynolds, Hilbus a me Mitchell iuka e huli ia Koolau malalo o ke alakai ana a kekahi lepera.  Ua manao ia e loaa ana o Koolau i ka wanaao iaia e huli ana i wahi mea ai.  Ua lawa ka ai a kela poe no na le ekolu.  Aia a hiki i ka hora 9, e pau ana na hora he 49, a e kipu ia kela poe kipi ke ike ia aku.

            Ua manao o Kapene Larsen e hoolele i mau poka pahu iloko o kahi e pee nei o Koolau ma, e hoomaka’uka’u aku ia lakou.  Ua hai ia mai e kekahi lepera, ua manao o Koolau e pii ma kahi kiekie o ka pali mauka loa, e puka aku ai ma kekahi ala i ikeia e ka poe lepera wale no.

 

            Hora 4:30 p.m. Poalua, ua ku mai ka Waialeale ma Honolulu nei.  Ua hoihoi mai oia ia 15 mau mai lepera mai Kalalau mai a me na kokua ekolu.  O ke alii Kunuiakea kekahi i hoi mai.  Ua hoi mai oia, no ka mea, ua holopono kana hana i hele ai, aohe mea i koe ana e hana aku ai.

            Ua lawe ia ka poe mai a pau i kahi hookipa o na lepera ma Kalihi.  O ka mau mua i lele mai iuka nei, oia no ka lunakanawai elemakule i pau Kauai.  Ua kahiko iho oia iaia me ka aahu maemae.  Ua wahi ia kekahi wawae i no welu, a o kekahi me ke kamaa.  Ua palupalu a hiki ole iaia ke hele oia hookahi, no ka mea ua maloo loa kona mau lima.  O Kapahee kekahi, ka mea kaulana no ka au kai.  E malama ia ana lakou a pau ma Kalihi.

            Ua holopono ka hana a kela huakai kii lepera ma Kalalau.  He lana ko makou manao e paa ana ka poe i koe me ka hookahe ole ia o, ke koko.

 

            Ua hoihoi ia mai e ka mokuahi Waialeale i ke ahiahi o ka la 4 o Iulai nei, na mai lepera o Kalalau i haawi pio mai iloko o na lima o ke aupuni, malalo o ka@makai Jas. Kauhane, no lakou na inoa malalo iho, a e noho nei ma Kalihi:

            Kapahee (k) he 63 makahiki; Pauwahine (w) 61 makahiki; Mele (w) 11 makahiki; Kio (w) 12 makahiki; Ailaau (w) 50 makahiki;  J. Kauai (k) 6S makahiki; Keawe (k) 25 makahiki; Hakau (k) 60 makahiki; Huluhulu (k) 47 makahiki; Kehuamele (k) 22 makahiki; Hekekia (k) 34 makahiki; Ika (w) 7 makahiki; Kepola (w) 4S makahiki; Kamali (k) 60 makahiki; Olala (k) 15 makahiki; O Paoa (k.) 31 makahiki a me Kealalaina (w.) 25 makahiki, he mau ma’i lepera maopopo a i haawi pio mai, ua hoonoho ia aku nei no laua i mau kamaaina no ka pualikoa a o ke Aupuni.

            O Koolau (k.) ka lepera nana i kipu powa mai ai ia Lui H. Stolz a make ai a me Kaleimanu kana keikikane, ua hoole loa mai aole e haawi pio.  O Piilani (w.), ka wahine a Koolau, ua hui pu aku oia me kana kane a ua mahuka aku i na pali.

            O na poe ma’i lepera no lakou na inoa Manuia (k.) Meliaka (w.), Nihoa (k.), Kala (k.) a me Kaili (k.), aole lakou i ike ia, aka aia no nae ma ke awawa o Kalalau.

 

NUHOU KUWAHO

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi Alameda i ke kakahiaka Poshma i hala mai Kapalakiko mai, ua loaa mai ia makou na mea hou malalo iho:

            Ua hoihoi mai ka Alameda no Honolulu, ia 37 mau ohua kapena a me 22 mau ohua oneki a me 250 paha mau tona ukana.

            Aia no ke kumukuai o ke kopaa ke paa la ma ka 4 ½ mau keneta o ka paona.

 

HAAWIA I KE KUHINA AMERIKA MA HAWAII A HOOLE.

 

            Wasinetona, Iune 17 – Ke oleloia nei, o Proctor Knott o Kenetuke, oia aku ana ke pani o James H. Blount ma ke ano Kuhina Amerika no Hawaii.

            Wasinetona, Iune 19 – Me ka nana ole i na olelo hooleole, a me na olelo hoolaio mana, me he mea la aole he mea e kanalua ai ua haawi io aku o Peresidena Cleveland ia Proctor Knott o Kenetuke i ke Kuhina Amerika ma Hawaii.  Ianei iho nei ua Kenetuke kaulana la he mau la aku nei i hala, a ia wa i haawiia aku ai ua oihana la.  Ua lawe o Knott a noonoo i keia hana i onou ia aku, a ua loaa mai nei ka lohe i keia la mai Louisevile mai, ua hoole ola i ka hanohano i haawiia aku iaia.  Aole hookahi mea i manaoio he makemake o Blount e hoomau aku i kela oihana.  Eia he oihana nui nona ma kahi kokoke i ka home.  He makemake oia e lilo i kiaaina no Gerogia, a e kokua ana ka mana hooko i mea e ko ai kona ake nui.

           

MAKE ANA O LUNA SENATE LELAND STANFORD.

 

            Ua make mai nei ma Paka Menlo Kaleponi, i ke aumoe o ka po o ka la 20 o Iune e hoea aku ai i ka la 21, o Hon. Leland Stanford, ka lua a na luna Senate o ka mokuaina o Kaleponi i ka Ahaolelo Senate Lahui ma Wasinetona.  Ua hanauia oia ma ka mokuaina o Nu Ioka i Maraki 24, 1824.  He loio kana hana i noho ai i Wiseconasina, aka i ka pau ana o kona waihona buke i ke ahi ua haalele oia ia laila a holo mai no Kaleponi i ka 1852.  Hoomaka i ka lawelawe hana me kona mau kaikaina ma Sacarameta.  He moho holo kiaaina haule wale no ka aoao Ripubalika o Kaleponi ma na kau koho balota o 1857 a me 59, aka ma ke kau o 1861, puka iho la ia i kiaaina.  O Stanford kekahi o na hoa o ka hui nana i kukulu mua ma Sacarameta i Iulai o 1861 e hoomoe i ke alahao o ka Pakipika waena.  A na kona lima i kakia i ka laau hope loa o ke alahao i Mei 10, 1869.  I ka 26 o kona mau makahiki, ua mare oia i kana wahine ia Miss Jane Lathrop o Nu Ioka, a o ka hua o ia hui ana, he hookahi wale iho no keiki, oia o Leland Stanford opio, ka mea i haule make ma Italia oiai lakou e makaikai ana ia aina, a ua lilo kela kaili opiopio ia ana o ka laua milimili, i puupuu ikaikai no ko laua ol@ ana.  No ka minamina, ke aloha paumako a me ka hooma, nao punahele ana o na makua i ka laua keikikane hookahi i ako e ia, nolaila, ua kukulu ia he kulanui ma Palo Alto, Kaleponi, i ka 1888 me ka waiwai ma ka aina a me ke dala maoli he $20,000,000 i hoahuia no ka malama ana i ke kulanui’i alana ia i kiahoomanao poina ole no ka laua mea aloha i lawe e ia e ka make.  Ua kohokohoia ke kuonoono o keia haole, aia ma ke $30,000,000 a me ka $50,000,000 ka waiwai io.

 

POHOLO ILALO O KA MOANA KA MOKUKAUA ADIMARALA BERITANIA VICTORIA.

            Ua hookui ma ka auwina la o lune 23, mawaho ae o ke awa o Taripoli, Aferika, olai e paikau ana, ka mokukaua nui Beretania “Victoria” nona ka nui he 10,470 mau tona a me ka enegini mahu i like me 14,000 mau lio ka ikaika, kau ana i ka hae o Hope Adimarala Haku George Tryon, K.C.B. o ke aumoku Beritania ma ke kaiwaenahonua, me ka mokukaua hakaka nui “Camperdown” oia aumoku hookahi, a nona ka nui he 10,600 mau tona a me ka ikaika o ka enegini i like me ko na lio he 11,500 a e noho kapena ia ana e Charles Johnstone.

            O ka moku Vitoria, i ka wa i hookuiia mai ai e ka moku Camperdown me ka ihu hao oioi Iloko o ke kai ua puka pu kona aoao, a malaila i komo kaheawai nui mai ai ke kai a hoopiho iho la i ka moku iloko o ka manawa pokole loa, me ka lumai pu iho i ka Hope Adimarala Tryon a me 350 poe e ae o luna o ka moku.  O ka nui o na kanaka a pau o luna o ka Victoria he 600, he 255 nae o ia huina i pakele mai.  Eia ka Victoria ke lolii nei ma kahi o ka umikumamawalu anana ka hohonu.

            O ka nui o na palapu a me na maewaewa o ka mokukaua hakaka “Camperdown,” aole i maopopo i ka wa i lohe ia mai ai, aka he nui no nae e kono ia ai ola e kau i ke alahukumoku e hana hou ai i kona mau wahi i poino.

 

POKA PAHU DAIMANAITA MA MADARIDA.

 

            I ka la 21 o Iune, he pioloke nui ma ke kulanakauhale o Madarida, Sepania, mamuli o ke pahu ana o kekahi poka daimanaita i ke aumoe maloko o ka hale noho o Autonio Canovas del Castillo, ke Kúhina nui i pau o Sepania. Ma keia pahu ana, ua hoohanee pu ia kekahi hale e @ kokoke ana, kahi e malama ia @ he keaka lio, a ua lilo i mea eehia nui ia.  Ua eha loa ia ka m@@puna a ka Maquisa o Havana, Peresidena o ka Aha Senate, a o ke keikikane a ka Maquisa o Getadelest, ua @ [one word] ia e make e ka lehulehu e paukiki ana i ka naholo iwaho me ka hooponopono ole.  He ehiku i loaa i na eha kukonukonu loa, a he heluna nui i loaa na eha manuheu liil@i @ [one word] mau apana lehulehu.  He hoonahahua kana hana a ua paa i ka hopu @ he lehulehu wale o lakou.  He elua mau kanaka hana i make.  Ua manao wale ia ua lawe lakou i @ [two words] pahu i piha i na poka.  Ua paki@ na poka kepau i pa aku i na @ [two words] ka hale.

 

Ke kahu o Lahaina a me na Enemi.

            Mamuli o na lono i loaa mai i ka mana hoomalu e kipaku ia ana @ Rev. A. Pali o ka ekalesia o Lahaiua ma’i ka hale kahu aku me ka lima ikaika o na poe ohumu kepaka iaia no ka like ole o ko ke kaha aoao kalaiaina me ko ka hapanuia na hoahanau, nolaila ua hoouna a @ [one word] na hoahanau, nolaila ua hoouna @ [one word] ka Ilamuku ia kapena makai R@ [one name] Parker o Honolulu nei a me elua mau makai, maluna o ka mokuae Waila o ka auina la o Iune 30, na ke kahua i haupu ia malia o ulu ia mai he haunaele.  Ua ku aku @ [one word] nae ke kapena a me kona mau makai i ka po Poalima, oiai hoi o ka la 1 ae o Iulai ka la i manao ia ai e @ paku io ia ana ke kahu Pali.

            O ka Kapena Parker hana mua @ [?one word] kona hiki ana i Lahaina, oia ka hoike ana aku i ka Makai nai Chillingworth ma Wailuku e hele mai i Lahaina, eia hoi ua hala oia, Hana.  I ke kakahiaka nui Poae@@ nae, ua hiki mai ka Hepe Makai nui Makawao o Lorrin Andrews, a i ka auina la iho o ia la no, @ hiki loa mai ka Makai nui @ Hana loa mai.

            I ka wa i lohe ai na alakai o @a poe kipaku kahu, oia Bila White a me Makalua i ko Kapena Parker hiki ana i Lahaina, ua hoka loa @ [one word] poe ma ka hoike ana aku i ko lak@a manao kipaku i ke kahu me @ lima ikaika imua o ke kapena @ pane oolea ia mai, oia kona kumu hoouna ia mai ai e malama i ka kino o Pali a me ka ohana aole e hoeha ia.  I kela wa, o ka loha ih@ la no ia o na enemi puu ka nuku a hoopanee aku la a ka la 8 o Iulai, ka la hoi e halawai kuikawa ai ka Aha Lunakahiko o na mokupuni o Maui i kahea ia no keia hana hooponopono.  O kahi e halawai ai ka Ahalui, aia ma Halealoha.

            Ua kokua mai ke Akua i kana kauwa, ka mea ik upu ia e kipaka mai ka hale aku o ka ekalesia ana i noho kahu ai no na kauna makahiki i aneane elima ka nui, nolaila @ hoouna e ia na mana honua e kekea aku i na hana ino a na @ [one word] enemi i ohumuhumu ai e kau @ [one word] maluna o ke kauwa hoopono.

 

NA LETA

[Aole o makoa makemake e lawe i ke @ [one word] o na hala no na manao i hoopuka la @ [one word] keia poo e ko makou poe mea kakau.]

 

He Oiaio No.

            E Mr. Lunahooponopono, Aloha oe: -E ae mai ia’u i wahi kowa iki o ko kakou leilani puuwai li@ hokio iki  aku wau i o’u mau hea hulu like o ko’u auna hookahi.

            Owai no ka opio kanaka i liloi ipo ahi na ka waiona au i hoohakui mai ai iloko o kela malama hoopahulu i hanee loa aku ia, i hoakakaia e Mr. J. N. Kahaiao, e pili ana i na anoi o ka halemai noiwahine.

            He oiaio no, he ipo ahi na’u @ [one word] waiona, o na poino he nui i halawai mau ai mailoko mai o ka ona, he mea ole ia la’u.

            E like me ka naaupo o ke ke@ puliki ana i na hua kulna iloke @ aina ia ano naaupo o’u imua o ka poe kiekie o keia kulamakauhalea ua hoeha mau aku au@ @a puuwai o ko’u luaui ma ke kino, aole hoi i hoowahawaha mai no ia naaupo a’a, aka, ua hooi ia kona aloha na’u @ na hoao ana he nui e hoopakele @ [one word] mai ka ona rama mai.

            A loaa iaia he lono, aia no he mau e pau ai ma ka halemai moiwahine ma ka lapaau ana a na kauka, ua hoike mai ola ia’u me ka leo oluolu e hoihoi ia’u i ka halemai, a na ae koke au me ka olioli, a hoihoi io ia au ilaila.

            He oiaio, ua hookuu ia aku he @ mau makamaka haole o ko’u ane hulu hookahi, a e noho ana elua, a he kauka kehahi e lapaau ia ana me ua laau hoopau inu waiona nei, a ua hookuia mai makou a pau.  A he mau hebedoma elima ko’u i lapaau ia ai.  A no’u iho i keia wa, ua lilo i mea pakui a liliha loa ia’u ka rama ke ike aku, a na ia ano e hoauhulihia aku nei i ko’u ano makemake hou i ka rama, ma o kela laau lapaau la o’u i lapaau ia ai me ka noeau, nolaila, ke noi aku nei au i na makamaka i lilo i luahi na ka waiona, e hoi aku i ka halemai a e oke aku i kela ipo ahi, mai minamina iala, he kuli ka make he l@he ke ola.

            Ke haawi aku nei au i ko’u mahalo i na kauka o ka halemai, a me no hope kauka kiai, a me na kahu malama waiwai o ka halemai, no ia mau mea maikai i hanaia mai ia’u.  Me ka welina pu i ka ona, na lunahooponopono, a me na keiki eaia hua metala o ka puuwai liona Kuokoa.  Owai no,

                                                            John Kaanaana,

                        Waikahalulu, Iulai 3, 1893.

 

            Ma ka Mikahala o ka la Saban aku nei i hala, i hoi mai ai Mrs. J. H. Blount mai kana haukai makaikai pokole aku nei i ka mokupuni kaili la.