Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 31, 5 August 1893 — Page 4

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

Ko Hawaii Paeaiua i Huiia

 

No Ka Makahiki $2 00

No Eono Mahina 1 00

Kuike ka Rula

 

HOOPUKAIA E IA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

H.M. WHITNEY, Luna Nui.

J.U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

Poaono, AUGATE 5, 1893.

 

Ka Halemai Moiwahine.

 

Ua komo ae keia poe keoni mana malalo iho i mau lala no ka Ahahui Halemai Moiwahine, ma ko lakou uku ana he $50 pakahi, a ua lilo lakou i mau lala a pau no ko lakou ola ana:

F.M. Hatch, H. Waterhouse, J. Ena, Paul Isenberg, H. F. Glade, J.F. Hackfeld, C.O. Berger, Robt. Lewers, Claus Spreckels, H. J. Nolte, Alex. Young, E. S. Cunha, W. C. Peacock, A. J. Campbell, Morris Hyman, W. H. Cornwell, F. A. Hopper, J. A. King, Geo. N. Wilcox.

Ua haawi pu ka @ ae iloko o ka lima o ka Puuku o ka Ahahui, na dala $5,000 a A. A. Carnot haole Farani i make ai ma ka Panalaau o Molokai a hookaawake na kona hooilina i kela puu dala no ka Halemai Moiwahine. O keia puu dala, ua hookomo ia ma na bona Aupuni Hawaii e uku nei i ka C Keneta ukupaneo O ka makahiki e ka mea i make, a o ka ukupaneo e loaa mai ana, e hoolilio ia no ka malama ana i hookahi moe o loko o ka halemai, a malalo o ka ke Kanikela Farani ma Hawaii nei kuhikuhi a kaana ana.

 

He Aloha na Luna Aupuni o Ke Aupuni Kuikawa i ka Lahui Hawaii.

 

Ua hoopuka aku makou ma ka pepa o ka Poakahi nei, Iulai 31. No ka hooholo ana o ka Ahakuka o ke Aupuni e hoopuka i kanawai e hoolilio loa ana i na Aina Leialii malalo o ka mana o ke aupuni. A e haawi ia aku in a kanaka i nele i ka aina ole, a i wahi e kukulu ia ai i home no lakou ma keia mua aku, o keia kekahi o na hana pookele loa i ulu mai iloko o na puuwai o na luna hooko o ke aupuni e ku nei i keia la.

O kalani Kauikeaouli ka mean nana i haawi mua mai i na aina i kona mau makaainana mai Hawaii a Niihau, a o ke Auouni Kuikawa hoi ka lua i keia wa.

E haawi ia ana keia mau aiana i ka poe mea aina ole, aole i ka poe mea aina a he mau home ko lakou, e ili ana i ka lakou mau keiki, na moopuna a me ka lakou mau mamo, a nele lakou i ka hooilina ole e hoi hou no i ke aupuni. Aole e ae ia e kuai aku @noraki a hoolilio ma kekahi ano okoa e ae.

O ka hooulu lahui oia kekahi o na kumuhana ano nui loa i ka wa o Kalakaua a Rev. M. Kuaea i haiolelo ai ma ka luakini o Kawaiahao "o wa-hi ka puniu ka inoa o keia ninau."

Nolaila, ke haawi nei ke aupuni i na Aina Leialii. i kela a e keia ohana nele i wahi no lakou e hooulu ai, a e hoomahuahua ae ai i na pulapula o Hawaii nei. O kekahi hana maikai loa a ke koi ikaika nei makou e hooko koke aku ke aupuni, a oia keia.

He mea pono e helu ia na kanaka iloko o keia kulanakauhale, kahi o lakou i hele mai ai, ka lakou hana, heaina a home paha ko lakou e noho nei, akaaka ka poe aina a home a me ka poe mea aina ole, alaila, he mea pono e hoihoi ia lakou ma na aina e hookuleana ia nei no na home, a i ole ia, he mau aiua a mau home no paha ko lakou ma na kuaaina.

Ke manzo nei makou, he mea ia e kaohi aku ai in a ino he nui wale iloko o keia kulanakauhale. Ke hoopili wale aku nei kekahi poe malalo o kekahi, aole hana e hele wale ana no a po ka la, nolaila, ulu mai ka aihue, ka piliwaiwai, a me kekahi mau ino e ae he lehulehu.

 

HE MOOLELO

HOONIUA PUUWAI

 

NO

OLANDO KAAKA

Ka Opio Noho Waonahele.

 

KA HIAPAIOLE O KA PU RAIFERA.

 

Ka Puuwai Wai pahe.

NONA

Ka Uma uma i Lalapa ia e ke Ahi o ka Wiwo Ole, a o ka Ui Kaili Puuwai Hoi.

 

MOKUNA I.

KA ILIHIA MUA I LOAA I KA OPIO O KA PU RAIFERA.

Iloko o ka makahiki o ka Haku 1700, ua pahola mai la ka malamalama oi kelakela o ka la maluna o ka mokuaina o Amerika e noho ana ma ke ano he Panalaau no Enelani. Iloko nae oia mau la, e noho ana na kanaka oia mokuaina iloko o ke kulana kuonoono a i oi pakela loa ae mamua o ko lakou kulana oiai lakou ma ko lakou aina hanau o Enelani kahi hoi a lakou i hele mai ai a i ole o ko lakou poe makua paha. He mea oiaio, he nui na poino i alo ia e ua poe la iloko o na makahiki he lehulehu i hala ae, mamuli o ua hana alunu a ke aupuni makua a me na hana haowale hoi a na kupa ponoi o ka aina, (na Ilikini) aka i keia wa nae, ua hala aku ia mau hana, a ua ano akakuu mai na hoopoini o kela a me keia. He mau mahinaai nunui a me na mahine paka laula ke hoomaokiokio ana i ka ili laula o ka aina iloko o keia wa, me na hale wili-palaoa, a mau hale hana paka ke kuku ana ma kela a me keia wahi o ka aina. He kulanakauhale i piha me na limabana mikiana, a nona ke awa kumoku i hihipea me na kia o na moku ma ka nuku o ka muliwai.

O khi mea hophopo wale no i kela wa oia no na Ilikini, ke kanaka ili ulaula o ka waonahele. Nolaila, he mea maikai ole i kekahi kanaka ili keokeo ke hele a hala loa iloko o na nahele hihipea o ua aina momona la.

Aia ma kekahi la malie laelae o ka malama o Mei, e kiola iho ana hoi na kunua o ka la me kona nani lua ole maluna iho o ua aina nani la. E ku ana he kanaka opio ma ke kae o ka muliwai James ma kahi o 35 mile paha mai ke kulanakauhale aku o James-town. aia hoi ua opoi la malalo o ka maumalu o kekahi kumulaau paina nui, a ma kona mau wawae e momoe ana he elua mau ilio hookolo meheu nani lua ole O ka opio i hoike ia ae la, aole paha i oi aku kona makahiki maluna aku o iwakalua. aka, iloko no nae oia mau ma kahiki kakaikahi o kona hanu ana i na la oluolu o ko keia ola ana, ua lawa no nae ia no ka hoopiha pono ia ana o kona oiwi kino wikani a me na lala o ka ikaika kamahao. He kino loihi kupono maikai kona me na kipoohiwi laula, he puipui maikai i lawa kupono no kona oiwi kino kilakila, aka, ma luna nae o na mea a pau o ua opio la, oia no kona helehelena. He ui lua ole. He lauoho ehuehu kona i ano like me ka elo o ke gula, a he apiipii launui e kuuwelu ana malalo iho o kona mau poohiwi. He mau maka nunui i like me he mau hoku la o ka po kalae me na lihilihi loloa ooi, a i ka wa a kela ma onohi maka e kaulono mai ai maluna o kekahi mea, me he la e noii mai ana ia loko lilo o kahi huna o ka puuwai.

He mea oiaio e ka mea heluhelu. ua hiki ole i keia makakila ke hoike pono aku i ka ui a me ke kilakila o ka opio no@a keia moolelo, oiai nua oi aku kona ui a me ke kanaka maikai mamua o ka mea hiki i na mamalaolelo ke weheweaku. Ua hoike mai hoi kona oiwi kino i ke kulana o ka ikaika a me ka eleu. a o kona helehelena hoi i ka hoopono a me ka wiwo ole ka oluolu a me ka waipahe.

Ua aahu ia ke kanaka opio me ka aahu o ke kanaka hanai holoholona, he palue olona polu, me ke kaei ma kona puhaka, a he lole wawae ili dia. Aia hoi ma kona apo ili he elua mau pu panapana, a e paa ana ma kona lima akau he pu raifela. He papale kapu huluhulu eleele ma kona poo. a ma kona mau kapuai wawae he mau kamaa ili i maa mau i ke ano o ko ka poe hahai holoholona oia mau la koiuiu  hala.

Oiai ka opio hahai holohona e ku hoomaha ana malalo o keia malu laau, ua lohe koke ae la kona mau pepeiao lolohe i ke kuho ana mai a kekahi mau mapuna hoe mauka aku o kahi ana e ku ana. nolaila. e like me ka hikiwawe o ka imo ana o ka maka, ua haawi i koke iho ia i kekahi kauoha i kana mau ilio, a ia wa, ua komo aku la oia iloko o ka hihipea o ka ulunahele e uhi paa ana i ke kapa o ka muliwai mauka aku o kahi ana i ku mua ai, a ua uali maile aku la kana mau ilio mahope o kona meheu. Ua manao oia he poe Ilikini i kona lohe mua ana i ke kuho o na mapuna hoe, aka. mahope iki iho nae o kona kolo hele ana aku iloko o ka nahele ua lohe  maopopo aku a ia i ka owe o ka hoe waapa i like ole me ka palanehe o ka hoe o ka waa o ke kanaka ulaula. nolaila. ua pau loa ae la kona manao pihoihoi oiai ua paa loa iho la kona manao he poe holo waapa lealea no kai mai paha  ke kulanakauhale. a i ole, he poe hahai holoholona paha.

I ka hala ana nae o kekahi mau minute pokole, ua ike maka aku la ka opio, he wahi waapa palanaiki e hoe ia ana o eha poe negero puipui me ko lakou ikaka a pau. a mahope hoi o ke kianoa e ku ana he wahine opio ui me na helehelena pihoihoi, a e hookonokono ana i na negero e hoe me ka ikaka a pau i loaa ia lakou i mea no kahi waapa e hooi aku ai  i kona holo. Me he la i kela wa, he hapaha mile ka mamao o kahi a ka waapa e holo mai nei a hoea mai i kahi a ka opio e ku nei. I kela wa, ua maopopo iho la i ka opio ke kumu o kei ano pihoihoi o ka wahie opio o luna o ka waapa a me ka hoe hopuhopualulu o na negero, oia hoi, e hahai ia ana lakou e kehahi poe Ilikini ake hoomainoino.

He elima minute i hala ae, aia hoi, ua ike maopopo aku la ka opio i ka oili palanehe ana mai o ka waapa o kekahi poe Ilikini mahope mai o ka waapa a ka lede opio e ku ana me ka ani ana a kona mau lma i kona poe kauwa e hoe. Ia wa no hoi, ua kokoke mai la ka waapa, a iloko no hoi oia wa, i ike aku ai ka opio i ka pu-a ana mai o ka uwahi mai ka waa mai o na Ilikini a ne-i nakolo ae la ke kani ana mai o a pu o kekahi o na paele nana e hoe ana ka waapa o ka lede opio, a he sekona no hoi mahope iho, ua kani hou mai la ka elua o na pu a na kanaka ili ulaula, a ku hou mai la he paele hou o ka waapa o ka lede opio. Me ka eleulua ole ua kaulona pono ae la ka opio hahai holoholona i kana pu. a iloko o ka imo ana a ka maka. ua hahai aku la ke kani mama a kana poka hala ole, a ku a make aku la ka ilikini e makaukau ana e ki mai i kana pu oia hoi ke kolu o na ilikini e manao ana e ki hou mai, aka, aole nae i kani mai kaua pu, aia hoi, he kupapau oia na ka poka hala ole a ka opio, a me ka hikiwawe no hoi, ua kani hou aku la ka elua o na poa a kaopio, a make hou aku la ka elua o na ilikini. I kela wa ua hoomaopopo mai la ka lede opio, eia he koku nona ma kahi kokoke loa i kahi ana e holo aku nei me na hoe waa on a he elua i koe iho. Hahao hou iho la ka opio i kaua pu me ka eleu, aka, iloko no nae o ia wa ua holo awiwi aku oia ma kahi ano malaelae iki, kahi hoi e hiki ai a ka lede opio ke ike mai iaia, a me ka hikiwawe, ua peahi wikiwiki aku la ka opio ma ka wehe ana ae i kona paple kapu, a hoani aku la ka opio ma ka whe ana ae i kona papale kapu, a hoani aku la he hoailona i ka lede e hookele pololei mai i ka waapa ma kahi ana e ku aku nei im@a on a. Ua ike mai la no nae ka lede opio, a hoolanalana hou mai laoia i kona mau kauwa i koe iho he elua e hoe, me ka ikaika a pau i loaa ia laua oiai nae ua hele laua a haalulu i ka ua me he makau.

Ua maopopo no i ka opio na hana maalea a ka poe ili ulaula, a oia no kona kumu i hookaawale mai ai mai kahi ana i ku mua ai, no ka mea, ua hoomaopopo mai la ka Ilikini i koe iho i kahi a ka uwahi a ka opio i pu-a ae ai, nolaila, ua kau mai la oia i kana pu ma ia wahi me ka manao aia no malaila ka mea nana i uluku i kona mau hoa, aka, aole nae pela ka oiaio, ua haalele e aku la ka opio ia wai a he wahi okoa kona e ku nei, aka he mea e nae ka eleu o ka opio, oiai i ua Ilikini nei e kau pololei i kana pu. ua makemake ka opio e hoohoka iaia, me ka lawe ole i kona ola. nolaila, mamuaʻo ke kani ana o ka pu a ua Ilikini la, aia hoi, ua kani e aku la ka pu a ka opio a lele liilii ana ka pu a ua Ilikini la mai kona lima aku. Mamuli oia hoohoka ia ana o ua Ilikini la. ua hoohuli koke ae la i kona waapa a hoe aku la me ka ikaika ma ke ala huli hoi no na kuahiwi.

Ia manawa no hoi, i pili mai ai ka ihu o ka waapa o ka lede opio ma kae o kahi o Olando Kaaka e ku ana. Lele koke mai la ka lede opio iluna o kahi a ka opio e ku ana, a me na maka pihoihoi, a me na papalina ula ohelohelo, ua kunou mai la oia i ka opio, a pela no hoi ka opio i wehe ae ai i kona papale kapu a paa ma kona lima me ke kunou haahaa ana aku imua o ka lede opio. Me ka leo kohu waemeli, a me na maka i piha me ke onaona. a me he uwila ume @la i ka puuwai, ua pane aku la ka lede opio malihini.

"E ae mai iaʻu e ka opio puuwai laahia, a o koʻu hoopakele hoi mai ka luahi a ka make mai na lima mai o na kauaka hihiu e hoomaikai aku ia oe, a e lawe aku hoi oe e ka mea ui kamahao a koʻu mau maka e ike nei ma keia nahele, i kaʻu mau kanaenae haahaa ana imua ou e ka mea nona he hoa aʻu e hiki ole ai ke hoohalike ae, a e hookipa hoi ma kou puuwai i koʻu leo hoomaikai kiekie palenaole. Nau e ka opio maikai i hoopakele i koʻu ola, koʻu mau manaolana, koʻu mau hauoli ana, a o na mea no a pau o ko keia ola ana, na kou mau lima eleu a me kou puuwai laahia i haawi hou mai iaʻu keia mau mea a pau."

Aole o pane koke aku ke kana opio, aka, ua kau malie aku kona mau onohi maka mohaha maluna o ka helehelena o keia kaikamahine ui lua ole a kona mau maka i ike mua ole ai.

I ka hooki ana hoi a ka lede opio i kana mau huaolelo hoomaikai imua o ke kanaka opio a i ole, o ka weli o ka pu raifela, ua kapalili ano e koke ae la kona umauma. i ka haule ana aku a kona mau onohi maka ma na maka kohu kuikele o ka opio, me he la e noii mai ana i na mea huna o ka papa homanao o kona puuwai.

He mea oiaio e ka makamaka heluhelu akahi io no a haule na maka o keia lede opio maluna o kekahi helehelena ui lua ole a oi kelakela hoi o ka nani, a me ka oiwi kino hiehie a kona mau maka i ike mua ole ai. Pela no hoi keia opio noho wao, akahi no hoi oia a ike i keia mea he wahine opio ui maoli. Ua manao mau oia. o kona luaui makuahine ka oi o na wahine ui hookahi, aka, he oiaio, he ui io no kona lua@i makuahine aloha. aka. ua leh@ lehu na makahiki i hala ae maluna o kona poo laahia. Nolaila, i ka wa a ka lede opio i hooki iho ai i kana mau olelo hoomaikai. aole i pane koke aku ka opio Olando. oiai, e nalu ana oia iloko iho ona. a e hoohalike ana oia iloko iho o kona puuwai, he elua wale no mau wahine ui maoli a kona mau maka i ike ai. oia hoi kona luaui makuahine aloha, a me keia anela ui e ku aku nei imua o kona alo. Me ka minoaka a me ka leo wawali maikai ke hoolohe aku, ua pane aku la ka opio:

" E ka lede maikai, aole loa he mea nau e kaumaha ai no kaʻu mau hana i hana aku nei. oiai, ua hana wale no au i ka mea kupono a kekahi kanaka e hana aku ai no koua hoa kanaka. Nolaila, i halawai aku paha oe me kekahi mea iloko o ka poilikia mai kanalua oe no ke kokua ana aku i ua mea la. Oia wale no kaʻu iini nui, e hana aku ia hai e like me kaʻu e hana ai noʻu iho."

Ua hiki ole i ka lede opio ke pane aku. na kaulona wale aku la no kona mau maka nohenohea ma ka helehelena ui o ka opio hahai holoholona, a liuliu ua puapuai mai la ka ula ohelohelo ma na-papalina nohea o ka lede opio. Ia wa, ua mino aka ae na papalina o ka opio hahai holoholona a pane mai la oia:

"Ke hoomaopopo nei au i kau mea noonoo nei e ka lede maikai- Ke kahaha nei paha kou naau noʻu, no keia wahi kanaka hahai holoholona haahaa i ke noi ole aku i uku no ka hana i hana ia e like hoi me ke ani i kuluma i ka poe kuaaina haahaa e ae a pau, aka, he mau wahi olelo ao haahaa wale no kai waihoia aku."

(Aole i pau.)

 

He Moolelo Hawaii

 

MOKUNA X.

I ka lawe ana i ke kupapau e kanu, aole e hoopukaia ke kepapau ma ka puka komo ia e ke kanaka, o haumia loa ka hale; nolaila, ua wahi ia i puka okoa ma ka hakala, a hoopuka aku malaila, o lilo ka hale i mea hooiloilo ia, a make hou aku kekahi mea hou; pela ka mea i ma u@oia. A in a he hale hou a ua minamina ia paha ke wawahi, alaila, e kapili hou i puka hou mawaho aku o ka puka kahiko, aia a puka ke kpapau, wawahi ae ua puka hou la, a pela e maemae ai ka hale mai ka hooiloiloia ana mai ma o ke kupapau la.

Kekahi mau mea i Manao nui ia o ke Kupapau.

Na manaoia, o ke kaakaa hou ana mai o na maka o ka mea make he mau hora mahope iho o kona make ana, e nana hou mai ana no ia i ka poe e ola ana. A i ke kauila ana i kauwahi mea mai maluna o kekahi mea o ka ohana iho, o ka hoomanao ae la no ia o ka ohana a pau no kela kaakaa ana no o ka maka o ke kupapau.

He lehulehu wale na mea o ke kupapau i malamaia e ka poe e ola ana i mea hoomanao. O ka lauoho, o ka maiao, o ka niho, o ka luai, o ke koko pii mai, a lehulehu aku, a mamuli o ka nui o ke aloha keia mau hana.

O ka luai, a o ke kino holookoa no paha oia ka maunu kuniʻa kakuai paha iloko o kekahi i mau akua e ae i pili ole i ka mea i make, a ma ia hana ana e pili ai a lilo hoi i mea e pomaikai ai no ka poe ola.

No na Ilina Kupapau.

I ka wa kahiko loa, ua kanu hoakoakoa ia no na poe make ma kahi hookahi, a ua kapaa he ilina, a ua nui na hooilina kaulana ma na mokupuni a pau, a ua waiho ia no hoi me ka hoomoe pololei ia iloko o na holowaa loloa i kalai ia, oiai, he wa kuapapanui a maluhia no ia o ke aupuni a ua kanu pono ia na kupapau ia wa. I ke au mai o na alii ino, ua huai ia na iwi o na ilina i mea pana iole, a i makau. O na kupapau kanu hou aku, e huai ia ana i mea kupalu mano, oiai, oia ka mea makemake nui ia e na alii no ka niho mano.

No ia mea, ua ulu mai ka manao no kela a me keia ohaa e imi i wahi e nalo ai na iwiw o ka lakou mau mea aloha, mai na ili a na makaainana. Nolaila, ua imi nui ia na luameki o na mauna, na lua huna, na anahuna ma na pali kuholo laumania lele a koae; aole i manao ia ka luhi a me ke kaumaha, a ame ka make pu kekahi o ka poe ola uo ka pono o na iwi o ka mea make i aloha nui ia, aia o ka leo kauoha ka mea malama.

Ina i Hawaii ka make ana, a ua kauoha e kela i o la honua, a i make au, e hoihoi oukou i kuu mau iwi i ka pali hakaloa i Nakoakaalahina i Kauai, a i ka pali kalahale o Niihau, a pela aku.

Ina hoi i Oahu nei ka make ana, aia ke kauoha i Hawaii a i Maui, a pela aku; a ua hooko no ka poe ola pela.

No Kekahi Mau Lua Huna.

Aia @a kekahi mau lua huna a mau anahuna a na kupuna, ua nalowale loa, aole e ikea ia; a ua oleloia aele e hiki i kekahi mau kupua o ka po ke hoike mai. A maloko o laila, ua piha i na waiwai makamae a me na alii nui a i hana i na hana kupua o ke au kahiko o Hawaii nei.

O Pohukaina ko Oahu nei luahuna alii kaulana loa, aia ma ka pali o Kanehoalani, mawaena o Kualoa a me kaaawa. O ka puka@ manaoia aia ma ka pali o Kalo e huli la i kaawa; a o kekahi puka, aia i ka punawai o Kaahuula-punawai. O Hailikulamanu kekahi puka, e ko koke la makai iho o ke ana i Koluana, i Moanalua; aia ma Kalihi a ma Puiwa, a ma Waipahu i Ewa, aia ma Kahuku i Koolauloa, o keia na puka o keia luahuna. A o kauhuhu o kaupoku o keia hale anahuna, oia no ka mauna o Konahuanui a iho i Kahuku.

Ua oleloia, he nui ka poe o ka wa kahiko i komo iloko me na ihoiho kukui, mai Kona aku nei a puka i Kahuku. A maloko o keia anahuna he mau haloko wai, he mau muliwai a mau kahawai, ua hana kinohinohi ia; a ma kauwahi aku, he mau aina nui palahalaha.

Ma ka moolelo a kekahi poe, ua olelo ia, he aina lewa e Oahu nei mamua, a he puka hamama ka aoao o Kahuku, nolaila, ua kapa ia ka puka o Kahipa a me Nawaiuolewa. O na kilou i paa ai ka apana i kapiliia ai o Kahuku, a paa ua anahuna nei o Pohukaina, oia  no o Kilou a me Polou.

O ka luahuna o Kapela i Iao, ko Maui luahuna kaulana, aia ma Olopio a oili ma ka aoao o ka pili a Kakae i Kalakahi. Ua olelo ia, aia ka puka komo iloko o ka wai, a o kekahi puka, aia i ka pali laumania ma ka aoao hema.

Aia malaila na alii mo@ kaulana a pau loa, ka poe mana, ka poe ikaika na kupua, ka poe kaulana a pau e pili ana i na moi i lawelawe i na hana kupua.

O Kapawa ke ili kaulana no Wailalua, Oahu, ola ka makamua o na moi kaulana i komo ma ia luahuna, aia malaila na alii nui o Maui a eia na inoa:

Heleipawa, Aikanaka, Kahaianuia, Hema, Luanuu, Kamea, Hua, Pau, Paumakua, Haho, Palena, Hanalaaiki, Kakaalaneo, Kekaulike, Kamehameha Nui, a me Laka, a ia Kalanikuihonoikamoku kaulana hope, make oia i ka makahiki 1736.

O na alii hope loa paha i hoihoila ma ia ana e like me ka lohe ia, o Kaeokuiani, Peleiholoni, Kaumualii Alapaiwahine, Keopuolani, Naahienaena, Keokianapauokalani; aka, ma kekahi oleloia, ua hunakele ia keia mau inoa ekolu iloko o ke kai.

He mau haneri o na moi i komo iloko o keia anahuna; ua nui no hoi a piha i na waiwai makamae o na ano a pau me kei ana. Aole paha kekahi i koe mai o ka poe i ike i keia anahuna o Iao i keia wa.

Ke ana o Kamilo Paekauaka, ma Waiohinu, Kau, Hawaii, ua hooioio ia, aia malaila kekahi mau aliiaimoku he nui wale, a aa hpi malaila o Keliimalokuloku, i kapaia o Keliimaikai kaikaina o Kamehameha I. me Keaweaheulu a me Naihe.

Ke ana o Hoaiku: Kaawaloa, Kona, Hema, malaila hoi na iwi o Keoua Kalanikupuapaikalaninuiahilapalapa, ka makuakane o Kamehameha I. aia malaila o Kaikioewa, Aikanaka, Kawao, S. M. Kamakau, Kaliokalani, Kekupuohi, Kamoonohu, Kahahana. O na inoa hope ekoulu, he mau aliiwahine lakou i kaulana no ko lakou haipule i huli mui i ka pono karlstiano i ka hiki ana mai o ka olelo a ke Akua ma Hawaii nei. Aia pu ma keia ana ka ipu makani a Laamaomao.

Ke ana ma Kahaluu e kokoke ana i ka heiau o Kaeku, Kona Akau, Hawaii, malaila paha na iwi o Iwikanikau, Kuakini I a me II na kaikunane o Kaahumanu.

Ke ana ma Waiakea, Hilo, malaila i waihoia ai na iwi o kekahi mau alii, o Moku, Kanekoa, Keawemauhili, Namakeha, a he nui aku.

Ke anahuna o Pohina, Kau, Hawaii. Ua manaoia, ua hoihoi ia au ilaila na iwi o Kalaniopuu, mahope iho o ka make ana o Kiwalao ia Kamehameha I ma keomo malaila no na iwi o Wahieloa i ka wa mua. Ma keia ana i manao wale ia ai na iwi o Hanalaanui, Lonokawai, Laau, Pili, Koa, Loe, Kukohau, Kaniuhi, Kanipahu, Kalaunuiohua, Kuaiwa, Kahoukapu, a me Kihanuilulumoku makuakane o Liloa.

O Papauluana kekahi luahuna kaulana loa ma Kipahulu, Mauihikina, a ua kokoke no i kauhale, aole no ikea mai kahiko mai a i keia la.

Aia malaila na iwi o Wahieloa, kekahi alii moi kaulana i ka wa kahiko, a me na waa o Laka i kii ai i na iwi o Wahieloa i Punaluu, ma Kau, Hawaii, a me ka poe alii kaulana nana i kii, a me ko lakou mau mea hana ano kupua, a me na kino lehulehu wale o kanaka liilii i kapaia he Maihi.

O Puuwepa ka luahuna o Kohala, Hawaii, ua oleloia, aia kona puka maloko o ke kai, ua hiki ke hele maloko o laila a puka i ke kuahiwi, a malaila no e kii ia ai ka pala, ka maile a me na mea a pau o ke kuahiwi i makemake ia, a aia no hoi malaila na iwi o Paao nana i kukulu o Mookini; ua hoi aku no oia i Kahiki, a i na la kanikoo loa on a, ua hoi hou mai i Hawaii nei e waiho ai na iwi. Oia ke kahuna i ola loihi i na hanauna he 15 a make iho la oia ianei.

O Kailikii kekahi luahuna nui kaulana loa, aia ma ka pali o Molilele, Kau. He nui na alii moi kaulana i hunakele ia iloko o laila.

O kaloko kekahi, aia no ia ma Kaloko i Kekaha, Hawaii. Ua oleloia, aia malaila o Kahekili ka moi o Maui, a me Kalola kona kaikuahine, a me Kekuiapoiwa II ko Kauikeaouli Kupunawahine, a me Kamehameha I, na Kamakaimoku a me Hoapili lakou i hunakele loa. Aka, ua lono ia mai ua loaa aku na iwi o Kamehameha I a me kekahi mau alii iho i ka Moi Kalakaua a eia lakou ma ka ilina alii o Maemae, a he nui wale aku o na luahuna o ka wa kahiko mai Hawaii a hiki i Niihau, ma ka aina a maloko o ke kei. He nui wale na waiwai makamae i huuna pu ia, a o na mana kupua kekahi o ka po i huna pu ia a waiho pu ia e ka poe kahiko malaila, i poe kiai, pela ka olelo ia.

O na mahuna, na luahuna, a me na nupa, he mau wahi maikai loa a malaila e waiho ia ai na kupapau e like me ka poe ola e hiamoe ana, ua uhola ia na nuʻa moena me ka ulua, a uhi maoli iho ke kuina kepa.

Aole i pau

 

Ikeia mai ke Kanikela Hawaii.

 

Wasinetona, Iulai 17. Ua ike mai o Peresidena Cleveland ia C. T. Wilder ma ke ano Kanikela Generala o ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pae Aina no na mokuaina o Kaleponi, Oregona, Nevada a me Wasinetona.

O key na loon hope i lawe ia mai nei e ka inokuahi Mariposa.

 

Rev. Hairama Binamu. D. D.

 

Ma ke Kulanui o Yale una @a la hope o Iune, ua haawiia ia Rev. Hairama Binamu ka inoa hanohano o ke "Doctor of Divinity." Nolaila ma keia hope aku, e kakau ia kona inoa me na hua pakui o D. D. I kela la nui o ke Kulanui, o ka piha ana ia o ke kaay makahiki o ko Binamu puka ana. O Binamu laua o Professor Newton na mea holo imua ma ka huakai hoiki o na haumana i puka kahiko.

 

Ua Maha ko Siama Pilikia

 

Mamuli o ke kakoo ana o Kina a me Beritania i ke alii o Siama, ua ae o Farani e haalele i ke kaua aku iaia. He lehulehu na moku Beritania e kalepa mau nei ma Siama, aohe moku Farani hookahi ma ia hana. Nolaila, e hoopilikia nui loa ia ka poe Beritania ma ia kaua ana. He lehulehu no hoi na pake ma Siama. Aole o Farani i haalele i ke kaua, me ka loaa ole o kekahi mau pomaikai nui, oia hoi ko siama hookuu ana mai i kekahi mau apana aina maikai iaia.

 

@oolaha Kumau.

 

KAKELA ME KUKE

 

KA - HALEKUAI - NUI

 

O NA

 

WAIWAI LIKE OLE

 

NA MEA

HANA KAMANA A PAU

Na lako pili hao kukul@ hale.

Na kepa,

Na lei ilio,

Na Kaulahao ilio.

Na Pahi,

Na Upa,

Na kope @

Na Pol@

PALAU LIO

Na mea mahi@

Na au h@

Na au ko@

Na koa hipi.

Na lei @ipi.

Na kaniahao @ipi,

Na @wea pa.

Na kaa palala.

Na mea Piula,

Na ipuhao.

Makau me Aho Lawaia

Na Hiwai

Na kaula

Na huu pena,

Na pulu@

Na pe@a, me ka @

Na koppa,

Na aila ma@u.

Na Pakeke@

Na pakeke hao,

Na kapu @o.

Na pan@a.

Na kukaepele.

Na @wiki, a @

Na ipukuku

Mikini Humuhumu Kaulana

Wilcox & Gibbs, Hookahi Lop@

Ka Remington, Elua Lopi.

A me na ukana he @ loa o kela @ me keia ano.

Kakela me Kuke

KA AYER SASEPARILA

Oia ka LAAU oi  loa o ka maika no na mai i hookumu ia mai @ kok in a mai. Ua oi loa ae hoi @ ke mea, o kona kahua i hookum@ ai o ka

Honodorusa Saseparila Oiaio.

No ke mea, o ka LAU NA HELEHELE a me na@ pau i maa i ka hoohuihui ia oia na laau oi loa o ka maikai @ ka mea hoi ua ike ia ka waiwai @ ma ka lapaau ana i na MAʻI o ke KOKO ua @i ka

Ayer Saseparila

ma na mea a pau e hooikaika e kukulu hou ai i ke kino i hoonaw@ liwali ia e ka maʻi a me ka eha

Ua hoonoono ia ka ai, ua hoopa @ ia ka maʻi o ka waihona hoowali a@ ua hooikaika ia ke Ake a me ka Puu Hoowali ai, a hoohana maikai ia na lala a pau o ke kino. Ua @ kuke ia mai ke kino ae, ka laa@ make o ka ALAALA, ua hoola ia na EHA, na PUHA, na RUMATIKA, na MAIHEHE, na HUEHUE a me na maʻi ma ke poo kahe wale o ka hupe, a ma na wahi a p@ ke hooia mai nei na kauka alakai @ ka maikai o kei laau.

Kehoola nei la hai, a e hoola @ hoi ia oe.

No ke KUNU a me ke ANU o ka

Ayer Cherry Pectoral

Ka laau lapaau alakai o na ohana.

No ka NALULU, ka LEPOPAA ka LENA a me kekahi mau mea inoino e ae o ka opu, e lawe i ka

AYER HUAALE CATHARTIC

E makemakenui ia nei e ko ke ao puni.

Hoomakaukauia e Kauka J. AYER & Co., Lowell, Masekuesta.

 

HOLLISTER & CO.

Na Agena ma ka Paeaina Hawaii.

2@