Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 32, 12 August 1893 — Page 4
| This text was transcribed by: | Lynn Mangel |
| This work is dedicated to: | MacKenzie and Kendall Mangel |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
Ka
NUPEPA KUOKOA
ME
Ko Hawaii Paeaina i Huiia
No ka Makahiki - - - - - - - $2.00
No Eono Mahina - - - - - - 1.00
Kuike ka Rula
HOOPUKALA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
H. M. WHITNEY, Luna Nui.
J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.
No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.
POAONA, - - - - - - - - - - -AUGATE 12, 1893.
KULA SABATI.
III. @. Augate 20. O Paulo imua o Pe@ika, Oihana 24:10-25.
KUNOU ae la ke alii ia Paulo e olelo mai alaila i mai la ia, no kuu ike ana he ni na makahiki ia oe, i lunakanawai no ko keia aina, no ia mea, ua oluolu loa wau e olelo aku i na mea no'u iho.
11 E hiki no ia oe ke hoomaopopo, he umi ae nei la wale no i hala, a me kumamalua, mai ko'u pii ana aku i Ierusalema e hoomana.
12 Aole hoi au i loaa ia lakou maloko o ka lnakini, e hoopaapaa ana me kekahi, aole hoi e hoohaunaele ana i ka lehulehu, aole maloko o na hale halawai, aole hoi maloko o ke kulanakauhale.
13 Aole hoi e hiki ia lakou ano ke hooiaio i na mea a lakou e hoopii mai nei ia'u.
14 Aka, ke hai pono aku nei an ia oe i keia ma ka aoao i oleloia ai e lakou, he aoao kue pela no wau e hoomana aku nei i ke Akua o ko'u mau kupuna, e manaoio ana aku i na mea a pau i kakauia'i ma ke kanawai, a ma ka na kaula.
15 Ke lana nei ko'u manao i ke Akua, ua ae mai no hoi lakou i keia, i ke ala hou ana o ka poe make, o ka poe pono a me ka poo pono ole.
16 Malaila no hoi au e hooikaika nei e loaa mau ka lunaikehala hewa ole imua o ke Akua a me na kanaka.
17 A hala na makahiki he nui, hele aku la an e lawe i ka waiwai manawalea, a me na mohai, no na kanaka o ko'u aina.
18 Loaa iho la au maloko o ka luakini i kekahi mau Iudaio, mai Asia mai, ua huikala ia, aole me ka lehulehu, aole hoi me ka hoohaunaele.
19 Ina i loaa ia lakou kekahi hewa no'u, o hoopii mai ai, ina na pono o lakou kekahi pu mai imua oa.
20 E pono no hoi ia lakou nei ke olelo mai ina paha ua loaa ia lakou ko'u hewa, ia'u i ku ai imua o ka ahalunakanawai.
21 No keia leo hookahi wale no a'u i hea aku ai, i ko'u ku ana iwaena o lakou , no ke ala hou ana o ka poe make, oia ko'u mea i hookolokolo ia mai ai imua o oukou i keia la.
22 A lohe o Pelika i keia, hoopanee ak ia inkou a ike maopopo aku ia oia i na mea o keia aoao, i ae la, a iho mai o Rusia ka luna tansani, alaila, e hoomaopopo lea au i ka oukou.
23 Alaila, olelo aku la ia i ka luna haneri e malama ia Paulo, aole hoi e paa maoli, aole e papa aku i kokahi o kona mau makamaka, ke lawelawe naua, a o hele mai hoi iaia.
24 A hala kekahi mau la, hiki mai la o Pelika mo kana wahine, o Derausila, he Iudaio no ia, kii aku la kela ia Paulo, hoolohe aku la iaia no ka manaoio iloko o Kristo.
25 A i kana kamailio ana no ka pono, a me ka pakiko, a me ka hookolokoloia e hiki mai ana mahope, haalulu iho la o Pelika, i aku la, o hoi oe i keia wa, a loaa ia'u ka manawa kaawale, e kii hou aku no au ia oe.
Manao Nui. E pono ke wiwo ole a kupaa ma ka pono.
Pauku Gula. 1 Korineto 16:13. E makaala oukou, e kupaa ma ka manaoio, e hookanaka, e ikaika hoi.
Olelo Hoakaka.
E pono ke heluhelu mua i na mokuna 22,23. Ua hoouna ia aku o Paulo ma ke ano paahao mai Ierusalema a hiki i Kaisara, he mau mile 47 mai Ierusalema aku ma ka aekai, ke kulanakauhale ia wa o Suria, ka panalaau o ke aupuni Roma. Malaila, ua noho ke kiaaina Roma. O Pelika (pomaikai) kona inoa. A pau na la elima, ua hiki mai na loio mai Ierusalema mai. Ua waiho lakou i ko lakou palapala hoopii, nona na hewa ekolu i olelo ia. He kipi o Paulo, wahi a lakou, he mea hoohaunaele, he mea aia. Ua hoole o Paulo i na mau olelo hoo halahala.
10 Alii - oia no o Pelika, he aikane no ka omepera Kelaudio. Moi - na makahiki eono. Umikumamalua - nolaila, aole hiki iaia ke hoola, a hoohui i na kanaka kipi i ua wa pokole la. Hele - no keia mau kumu ekolu, ka ahaaina laa, na haawina manawalea, no mohai, aole no ke kipi ana. 12 hoopaapaa - ua noho malu o Paulo. Aole i makemake oia e hoohaunaele maloko o ka luakini, aole mawaho. 14 aoao - o Iesu, he hana e hooko ai i ka Mose kanawai, aole e kue ana. Kanawai - o Mose ko Paulo mea e malama mau ai, oiai ua hoka e kona manao e loaa ana iaia ke ola uhane ma ua mau hana la. Aole oia he mea kue wale, hoohaunaele mau. 17 manawalea - oia no ko Paulo olelo pane i ke kelu o ka palapala hoopii. 21 hookahi - ka olelo i hoopukaia imua o ka ahaolelo Iudaio, he olelo o mokuahana ai ke aha, no ka like ole o na manao o na iaia o ka aha o kekahi o ka poe Parisaio, o kekahi ka poe Sadukaio. 24 Derausila - ke kaikamahine o Herode Ageripa. 25 halulu - no kona hewa, e makau ana o hoopai koke ia oia iho. Kaawale - oia ka hana maalea o ka disbolo, e hoopanee mau ana i ua hana kupono. Aole makemake o Satana i ka hoole koke ana. Pakiko - ka aua ana ia kokou iho, oia no ka polelei.
I - O ke kumupale, 10-18. Hea ha ko Paulo lanai no kona haiolelo? Heaha kona olelo pane maoli, p. 13? Heaha ke kumu mua o ka olelo hoo pii? Heaha ko Paulo kumupale? Owai ka inoa o ka loio hoopii? Owai ko Paulo loio? Heaha na kumu ekolu i oleloia no ka palapala hoopii? Heaha ke ano maoli o Pelika, ka lunakanawai Roma? He olelo hoomalimali anei ko Paulo haiolelo, he olelo hoohanohano paha? Ua hoopaapaa o Iesu me na kakaolelo Iudaio ma ka luakini, Luka 2:46? Ua maikai anei ka nui o ka hoopaapaa ana o na kanaka Iudaio? Ua kupono anei ka ninaninau ana i ka poe haipule noonoo pono?
II - O ka hioke manaoio, 14-21. Heaha ka lua o ka olelo hoopii? He mea hoohaunaele anei o Paulo, e kue@ wale ana i na hana hoomana Iudaio? Heaha ko Paulo hoike manaoio? Ua kapaia anei me ka pololei, ka pono karistiano, ka aoao kue? Heaha kona hoomana ana? Owai kona Akua? Heaha kona manaolana? Ua manaoio anei ka poe Sadukaio i ke aia hou ana, Oihana 23:8? Heaha ke kolu o ka olelo hoopii? Haeha ko Paulo olelo pane? Heaha ke ano hana o Paulo ma kona hele ana mai ia Ierusalema? Owai ka poe hoopii maoli, p. 18? He aha ko Paulo manao e pili ana i ko lakou pii ole ana? Heaha ko Paulo hoomaemae ia ana ma ka luakini? Heaha ko Paulo iini nui, kona manao paa, p: 14? Ua lawa anei ka lunaikehala ma ke ano he mea alakai? Heaha na mea elua e hoeneu a hooikaika i ka lunaikehala, p.p. 14,15?
III - Ka ulolohi, 22-25. Heaha ko Pelika hana mahope o ka hookolokolo ana ia Paulo? Heaha kona kumu no ka hookuu ole ana ia Paulo, p. 26? Heaha kana olelo akea no ka hoopanee ana i kana olelo hooholo? Heaha ke ano o ko Paulo paahao ana? Ehia mau makahiki i noho paahao ai o Paulo, p.27? I kona hookolokolo hou ana ia Paulo, owai ka mea noho u, p.24? He aha kona ano noho, iini pono paha, ake hanohano paha? Heaha ko Paulo mau kumuhana ma kona haiolelo hou ana, p.25? Heaha ke kumu no ko Pelika halulu ana? Heaha kana olelo hoomalimali ia Paulo? Ua loaa anei iaia ka wa kaawale? Ina hoopanee kekahi i ka manaoio ana i ka euanelio, hiki anei ia ke paulele aku ia Iesu mamuli o kona makemake i ka wa mahope? Heaha ka hana kupono nou, ina paha ua hoike ia a maopopo loa ia oe kou ano lawehala? Heaha ka wa kupono no ka hoolehe ana i ke Akua hoola, Kekahuna 12:1? Heaha ka pakiko, oia hoi ka aua ana ia kakou iho? Heaha ka pono, oia no ke ano hana kupololei imua o ke Akua a me na kanaka? Heaha ka la hookolokolo, Oihana 17:30,31? O keia mau kumuhana ekolu, oia anei ka huina pau o ka euanelio?
Manao Pili.
1 O na aoao hoomana karistiano he nui loa he mea kokua anei lakou i ka hoolaha ana i ka euanelio?
2 Ua hiki anei i ka mea lawehala ke hoomau loa i ke ano hala ole?
3 Hiki anei i ka halepaahao ke lilo i awai kupono no ka hai euanelio?
4 Heaha ke ano hoike o na hana maikai?
5 Ua pono anei ke hoopanee i wahi haawina kupono e ola ai?
No ka Mai Lepera.
Mr. Lunahooponopono: No kanakolu ae nei a oi makahiki a ka mai lepera e ulupa nei i ka lahui Hawaii. Iloko o keia mau makahiki loihi i hului ia aku nei ka lahui no Molokai, ilaila e ola kunewanewa ai a hiki i ka wa a ka make e kii mai ai e hoopokole ae i ko lakou mau ehaeha. He mai weliweli loa ia ka lepera e na lahui a pau i loohiaia ia ano mai makamaka ole.
He weliweli keia mai ke nana aku i na poe i loaa, a he mau hana hoomainoino no hoi ka ka mai maluna o ka poe i loaa. I ka wa e hookau mua iho ai na hiona o ka ma'i lepera maluna o kekahi mea, e holo e ana ka lia a puni kona kino, oiai e kokoke mai ana na hora ona e haalele mai ai i kona ohana, a hoi aku oia a noho me ka poe malihini iaia malalo o na hoolilo kaniuhu ole a ke aupuni.
E pahola like iho ana no hoi ia haawina o ke kaumaha maluna o ka ohana. He mea pilihua no ka naau ka hoomanao ae e kaawale aku ana kau mea i aloha ai. O ke aloha o ka makuahine i kana keiki e kaawale aku ana mai kona poli aku no ka wa mau loa, aole mea nana e hoomalielie a hoonana ae hoi. He aloha kuio pilipaa ko ka makuahine i kana keiki i luhi a i lei ai hoi.
O na kuluwaimaka a ka makuahine e hookahe ai oiai kana kamalei e wehe hooko-o aku ana i ka pili aloha ana, e hoopulu loa aku ana ia i ke kumu puuwai o kana keiki. O ke aloha hoi o ka makuakane, he kukonukonu no ia, a he mea hoopilihua ia ka naau o ka makua. O na poe i hookaawale ia aku ka lakou mau keiki mamuli o ka mai lepera, e hooho like mai ana lakou: "Eia no makou ke uwe ae nei no ka makou keiki." E like me ka loihi o na makahiki e kaawale aku ai ka lakou keiki no ka Panalaau Lepera o Molokai, pela no e hoomahuahua mau ia aku ai ka ehaeha o ko lakou naau no na keiki i lawe ia aku.
A pela hoi na makua i lawe ia aku a koe hoi na ohana mawaho nei. Aole e poina na hoomanao ana. O ka mea nae nana e hoonui na ehaeha o ka manao, o ka ike hou ole aku i na maka o ka poe au i aloha ai.
O ka poe e kaawale aku ana no Molokai, ua like lakou me ka poe i make, ka nalo o na maka no ka wa pau ole i ka poe e noho aku nei mawaho nei. Ua like a like me ka make. Make ka manaolana, make ke kuokoa, - a heaha aku ka waiwai o koia honua i koe? E aho ike na paahao hana karaima o Kawa, he paa aku he mau makahiki, he elima a umi paha, a oili hou mai e hui pu me na hoa'loha.
O ke kaawale ana @o ka wa mau loa, mai na ohana, ma hoa'loha, a mai na makamaka aku, oia ka mea nana e hooi aku i na ehaeha o na poe e kaawale aku ana no Kalawao. Ua emi mai na eha o na palapu o ke kino, a na oi pakela aku na ehaeha o ka noonoo. He mea ia e hoomailo mau ana i ke kino.
Aole mea nana e hooie ke aloha pili paa mawaena o ka mea e hele aua a me ka poe e noho u aku nei mahope. O ka mea @aele ia mau haawina, aole oia he kanaka me na noonoo maikai a ke Akua i haawi mai ai iaia, he holoholona haahaa loa oia. Aole o ka haahaa a ilihune ana o ke kanaka, a eleele ana paha o kona ili, oia ka mea e nele ai i keia mau haawina pilipaa a ke Akua i haawi mai ai maluna pakahi o na kanaka a pau me ka noonoo maikai. Ua pahola like keia haawina i na lahui apau. Aka, he mea mau ma keia ao, e like me ka nui o ka hanohano a me ka waiwai o ke kanaka, pela ka nui o na poe e kaumaha aku ai nona, a e like hoi me ka haahaa a me ka ilihuna haahaa loa o ke kanaka, pela auanei ke koikoi o na haawe o ka hookae o ka hoowahawaha ia a hookaumahaia aku ai maluna ona. Aole nana ia ke kulana maemae o ka uhane o ke kanaka ke loaa i ka mai lepera. Ua kupono no ia no ka wa ola.
Aka, ua ike no ka lahui i keia mau ehaeha e kau mau nei maluna o ka lahui i na sekona a pau o ko lakou ola ana, eia nae, he keu aku ka pakela hoopaakiki o ka lahui Hawaii i ka noho huikau ana. I ka wa e ola maikai ana o ke kanaka, aole i kau mai keia mau haawina kaumaha, ua kapae ia ma kuono na rula paa o ke ola kino. He mau rula lapuwale wale no ia i ko lakou manao. Aka, i ka wa e hookau iho ai ka mai a hoomaka mai ke aupuni e kau i kona lima a lawe aku no Molokai, oia ka wa a keia poe noonoo ole e hoomaka ai e hana ino a kue i ke aupuni. He makehewa keia mau hoino. Nau no i imi hou make, nau no i hoolapuwale ia oe, a mai hoahewa i ke aupuni. Ina oe i malama pono ia oe, a noho huikau ole me na poe mai, me nei, lanakila mau oe.
He poe ohana ponoi ko'u aia ma Kalawao, a owau kekahi mea kokua loa i ka hookaawale i na poe mai ma kahi e hoohuikau ole mai ai me ka poe ola maikai.
O ka lahui Hawaii ka poe loaa nui i keia mai. He mau tausani o lakou e waiho mai la na iwi ma Molokai.
Heaha ke kumu o keia loaa nui o na Hawaii i keia mai?
He ninau ano nui keia, a he like ole na ike a me na manao o na Kauka naauao e pili ana no na kumu. Oiai, aole au he Kauka, e lalau ana kekahi o ka'u mau kumu e manao nei:
1 O ka ilihune.
2 O na kahuna Hawaii.
3 O ke oa ole ia i ka buke ola kino.
4 O ka noho huikau.
5 O ka hookuli.
6 Nohona maemae ole.
A kahi wa aku, e wehewehe au i na kumu, 1 2, 3, 5 a me 6.
O ke kumu 4 ka'u e wehewehe iki ae. O ka noho huikau kekahi mea lapuwale loa mawaena o na Hawaii. Mai huhu ia'u ke hoike aku i ka oiaio. E hookaakaa i ko oukou maka, ina ua makapo.
Aole makau o kanaka i ka ai pu, moe pu, a launa pu me ka poe i loaa i ka mai. Ina e ao ia aku no ka noho huikau, o ka pakike mai la no ia, i ka hookae, hookano, a pela aku. Ina nae e loohia ana, alaila, noonoo no ka hookuli, aka, ua pau ka wa kupono. Ua lohi loa.
Ke hoole mai nei o Kauka Trousseau (Farani) aole ka lepera he mai lele. He kulike ole ka ike o na kauka. E like me ka loaa ole i na kauka o ke ao nei ka laau e ola ai ka mai lepera, pela no e hiki ole ai ia lakou ke hooholo, he mai lele paha, a i ole, he mai lele ole paha ka lepera. Hoole ke Kauka Farani aole keia he mai lele, a he mea keia e kono aku ana i na kanaka e noho huikau mau. He mai ano e loa ka lepera. O kekahi poe i noho pu, ai pu, a moe pu no kekahi mau makahiki, aole no e loaa ana. O kekahi poe hoi i launa pu wale no ka wa pokole, ua lele aku la. O na keiki a ka poe lepera, he mai kahi a he mai ole kahi. He mea kupanaha loa keia. Nolaila, aole i pololei loa ke Kauka Farani. Loaa anei o Father Damiano i ka mai lepera ina oia i noho paa ma Ladana, Parisa, a Bosetona paha? O ke Akua ka mea ike i kela. O ka hoohuikau ole nae me na poe mai ka laau lapaau maikai loa. He kakaikahi o ia poe e loohia ana. O ka poe hookuli no ka luahi.
Koho wale nae au, ina aole i hoi o Damiano e noho pu me na mai ma Kalawao, menei aole oia e loaa i ka mai lepera. He mai lele no ka lepera i ko'u manao. He nui no na mai lele, aka, he weliweli loa na hana a ka lepera i ke kino o ke kanaka, nolaila, hookaawaleia, i pakele mai ka poe e ole maikai ana. KAOAOKALANI.
NA LETA.
Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe mea kakau.
Na Anoai o ka Lai o Ehu.
E ka Nupepa KUOKOA e,
Aloha oe:
E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kou kino lahilahi i kela mau huaolelo e kau ae la maluna i ike mai ai o'u hoa puni mea hou a hoonuu iho i na kohi kelekele a ka puukolu.
Na mea hou Hookolokolo.
Ma ka po o ka ia 9 o keia malama i hopu ia ai o Kekuewa (k) a me Kahanu (w) o Honomalino no ka hewa moekolohe mare ia, ma ia po hookahi no i hopu ia ai o Mahiko (k) a me Mahiai (w) no ia hewa hookahi o ia wahi no.
Ma ka la 11 ae, ua noho ka aha hoolohe i keia hilia, a no ka pau pono ole, na hoopanee ia a kahi la ae, a no ka pau pono ole hou no, ua hoopanee loa ia a ka la 18. Ma ka la 12 i hopu ia ai o Kaleimoku (k) a me Kaula (k), no ka hoike wahahee v@-mok, K.H.K. Ma ka la 18 ae, e hoolohe ia ai ko laua hihia, aka nae, na noi mai ka Hope Makai nui Z. Lazaro, e hoopau mamuli o ke kuhihewa a me ka mihi, i kulike ai me ka pauku 8 a me 9 o na kanawai la. O ka olelo hooholo o kela mau hihia mua na hoopanee ia aku la a i ka la 31 o Iulai nei. Aweawe i ka pali o Nualolo.
O ka mea ano nui i loaa mai, oia no ko lakou nei (poe i hoopii ia a me na hoike) olelo ana o ke ano o keia noho pu ana o ke kane a me ka wahine, he noho manuahi aole he moekolohe oia ka olelo kumu o ko lakou aina (Kapalilua) e olelo mau ia ai. Kupanaha maoli keia mau hana, oiai na maopopo no hoi he moekolohe no ia, eia ka e hoololi wale ae no i loaa kahi e alo ae ai mai na lima kakauha ae o ke kanawai.
Ka Hoike o na Kula Olelo Beritania o Kona Hema nei.
Ma ka la 18 o keia malama, i malama ia ai ka hoike hui o na Kula Olelo Beritania o Opihali a me Alae O ka lono i loaa i ke komite, ua lilo ka hanohano o na hana o ka la i ke kula o Alae i noho alakai ia e Thos. N. Haae.
Ma ka la 19 ae, i malama ia ai ka hoike o ke kula o Napoopoo, Kona Hema, i noho poo ia e D. H. Kahaulelio i kokua ia hoi e kana wahine.
Ua hoike ia na haumana ma ka heluhelu, kakaulima, haku kumumanao, pili olelo, arimatika, na mea helu ma ka noonoo wale no, a me kekahi mau lala e ae o ka ike, a ua mele ia mai kekahi mau himeni me ka hiehie a ku i ka ii, a mahope o ka pau ana o na hana hoike, ua hoomaha iki na haumana.
Ua hoike ia keia mau haawina maluna ae maloko no o ka hale kula o Napoopoo, a o ke koena aku o na hana ma ka luakini o Kahikolu, Napoopoo, a oia iho keia:
Na Himeni a me na Haiolelo.
Singing……………………………………………….Serenade
Love Your Country………………………………….C. M. Au
A wish…………………………………………………Miss K. Kahilahila
Lord's Kind Eyes……………………………………….N. Kaelemakule
Singing………………………………………………….Sun Shower
The Prittiest Doll in the World………………………….Miss M. K. Napua
George's Walk……………………………………………S. Kalua
Merry Spring…………………………………………….Miss Jane Haili
Singing…………………………………………………. Hurrah! For the Merry G W
The Monkey……………………………………………..K. Naha
The Pleasant Rain………………………………………K. Keaoku
Singing…………………………………………………..Wake the Song of Jubilee
Nothing Like Water……………………………………..Miss P. Kalua
The Sewing……………………………………………..K. Kaaipohaku
Jingle! Jingle!……………………………………………K. Kapule
Singing……………………………………………………The Sleigh Bells
Cold Water…………………………………………………Miss A. Akui
Destruction of the Wicked by the Flood…………………….D. Kalaepaa
The Ark and Dove…………………………………………….Jos Kaeo
Singing………………………………………………….Loud through the world Proclaim.
The Spider and the Fly………………….………………..Misses A. Kino and L. Lokalia.
Singing…………………………………………..…………The Sweet Voice
Washington is our model………………………………….Ten pupils
Singing………………………………………………………..Chime Again
" ……………………………………………………………Hear the Warbling Notes
Closing Address…………………………………………….C. M. Au
Singing………………………….……….…………………..My Mountain Home
Na Olelo Paipai.
Singing………………………………………………………….Good Night
I ka nana ana o ke kamahele makaikai i na mea i hana ia e keia Kula, penei na mea i loaa: 1. O keia ka helu ekahi o na kula ma ka apana o Kona nei, oiai, mai na papa o na keiki nunui a i na keiki liilii ua pau loa lakou i ke kakaulima me ka heluhelu. A nolaila, e hauoli oe e Napoopoo i ka loaa ana i aoe he kumu e ao pono ana i na pulapula hou o keia lahui iloko ou.
Ma ko'u lohe ana mai nei, na hoopii ia aku nei keia mau kumu a oukou e hoopau ae mai he kula ae e oukou ponoi a me Victor Poili kahunapule Katolika, ua lilo ia i mea nana e hookui nui i ko'u lunaikehala, oiai, o ka hewa i hana ia aole ia he hewa e pono ai ke hoopii i ka Papa Hoonaauao, aka i ka aha hookolokolo e like me ke kanawai, aole i Honolulu e mahaoi ai. Nolaila, e akahele o nele i ke kumu a oukou e kaena nei i ka ike o ka oukou poe keiki. A i ole pela e hoi hou auanei oukou i ka wa ia Mr. Logan, ka mea i ohi i ka uku no kona luhi, aohe nae o oukou kaena i ka ike o ka oukou mau keiki elike me ko keia mau la. Aka, aole ia'u ko oukou noonoo, ala no ia oukou, aka he minamina nui au no ka oukou mau kumu. Nau e Napoopoo e noonoo nou iho.
Ina hoa hanohano o ka Papa Hoonaauao, ke noi aku nei au ma ko'u ano makua mea keiki, mai hoolohe i ke ao ana a Victor, oiai aia no kona hilinai maluna o na keiki o ke kula nui o St. Louis. 2 Aole i lawe mai o Victor i keia hihia imua o ka aha hookolokolo e like me ka ke kanawai i kauoha ai iaia. He mahaoi loa keia hana, aka, aia no ia oukou ia mana. O ka holomua ka'u e manao nei e hoomau ia heia mau kumu ma ko lana kulana no Napoopoo nei.
Ma ka la 20 i malama ia ai ka hoike o ke Kula Olelo Beritania o Hookena ma ka luakini o Pukaana, a penei na hoonohoaoho ana:
Hoomaka…………………………….Hora 8:45 a.m.
Mahele 1…………………………….Hora 9 a.m.
Mrs. E. K. Amalu, ke kumu.
Mahele 2…………………………………Hora 10 a.m.
Sol. Hanohano, ke kumu.
Mahele 3………………………………..Hora 11 a.m., a 1:30 p.m.
T. K. R. Amalu, ke kumu.
Hoomaha no 30 minute.
Mahope o keia, ua hoike ia ke Kula Olelo Hawaii o Honaunau, 1 noho kumu ia e M. Kalwipunakea. He maikai a naauao na mea o pau i ao ia. Aka, o ka iini nui, e hoonalo aku i keia ano kula mai ka apana aku o Kona.
Mahope iho, ua hoomaka ia na hana haiolelo e na keiki o ke Kula Olelo Beritania o Hookena. He oia mau no ke kulana o keia kula, oiai he kula makua keia ma ka apana o Hona Hema nei.
Ma keia la i hookolokolo ia ai o Jashu (Jap) me kana wahine no ka hewa moekolohe mareia, oiai he wahine no kana aia i Kau, a mahuka hoi keia me ka wahine manuahi, hoopaiia he $100 o ke kane, a he $30 o ka wahine; hui me na koina, pokeokeo kela.
Me na keiki oniu hua metala o ka papa pai ko'u aloha.
D. Z. NAAHIELUA.
Hookena, S. Kona, Iulai 24, 1893.
He Pane ia H. L. Kawewehi o Keauhou, Kona Akau, Hawaii.
Ma ke ano keonimana oiaio a naanao hoi, na manao au, he mea pono ia'u e pana ma ka hapa mua o ua manao pane kohu kamalii la a naanao a keonimana ole no hoi a H. L. Kawewehi, i ike ia ma ka Hawaii Holomua o Iulai 15.
Ua manao au, o Aloha Aina wale no la ke kanaka i hanau ia e ka wahine, eia ka o H. L. K. Kekahi iloko o ia puulu. No ka mea, ke alai ami nei kona niho, me he la ua loaa i na hauna laau a Kuikaa. Eia ka o H. L. Kawewehi oia no o Aloha Aina o Keauhou, Kona Akau, Hawaii. Ua eha io oe i ka eha lima ole a ke aloha, me ka pai pu i ka Lahainaluna.
He oiaio he Lahainaluna oe, aka aole i puka pono e like me Daniel P. Namauu, Kakauolelo o ka Hui Hoohuiaina o Kona Akau. Oia no ka ke kumu o kou pane olalau i o a ia nei. No J. N. Koomoa ka pane, ia J. K. Nahale nae e ha'uha'u ai ko waha, me ka owaka hou ae o na lehelehe o ua deragona la i na olelo pelapela a hana ino e ae, a pela i maopopo loa ai, he lapuwale o na lapuwale, wahi a Kekahuna.
Ua olelo ae o J. Keka me Paahana, ua hihia i hoopii ia no ka ona, a na J. K. Nahale i noi e hookuu. He mau hoike kou wahi au, no ia mea, owai ia mau hoike hoopunipuni ou? O na eepa paha o Waolani, a i ole ia o na pupule paha o Kalaepohaku. Hilahila ole no hoi oe, he lili maoli @o paha kou ia J. K. N. Aole i pane o J. Keka me Paahana i ko laua hewa imua o ka Ahu, aka ua hoopau wale ia e J. K. N., a he rula maa mau ia ma ke kanawai, koe wale no ina i pane ka mea hoopiiia, alaila o ka Aha wale no ka mana ma ia wahi , oia ka mea oiaio la, o ka oiaio no a pau. Pehea iho la ia la?
O ka'u e olelo ae nei, aole i like loa keia hihia me kou hihia kuai waiona, i poohu ai ko lae, kahi ka pohue i na dala he haneri ma ka Aha Hoomalu o Honolulu mamua aku nei. Auwe no ka hoi e! Malia no oe i apakau ai, he hakina poomaunu oe i ai ia e ke kanawai a kau ia iluna o na ala o Kaneleau, oia hoi he haneri dala, me ka mea ae no he keonimana. Oia iho la ka ke ano o ka poe keonimana, ka like me na iole ka holoke iloko a iwaho, me ka kapalau ae he mau wehewehe moeuhane ma kahi o J. K. N., ka mea ana e lili makawelawela loa nei. E ike na kino mai ka puka la ma Haehae a ka welona a ka la i Lehua, he mau hana hoopunipuni loa keia a H. L. Kawewehi. No ka loaa pono ana aku la i ka ai a ka lua, nolaila, apakau me ka hoohauhili pu mai keia ia J. K. N. Hilahila ole! Me kona manao e hapala i ke keokeo a lilo i eleele. Aole loa e hiki iki ia oe e H. L. Kawewehi e hoolilo i ke keokeo o ka hau o Heremona a like ka eleele me ko oukou ano nanahu pikimana. E like me oe a me ko kumuhinu e Aloha Aina.
O kahi mea hilahila ole o H. L. Kawewehi i ka hele aku me ka hoolaha ana a me ka olelo aku ia C. Kaiaiki e haku i manao o hookomo pu iloko o kana hoolaha. He hoike ana mai ia aole i lawa ma keia hana. He keu aku kou hilahila ole e H. L. Kawewehi, me ka pane pu mai o C. Kaiaiki, aole ona makemake ia hana, me ka manao paha e puni mai ana o C. Kaiaiki iaia. O C. Kaiaiki ke keonimana, aole o H. L. Kawewehi. Hilahila ole o na hilahila ole! Me keia mau hua nioi, pehea la oe, eha paha? Oia ka'u la? E manene ana paha oe, aole paha? Nolaila, ke hooki nei au i ka'u makasila maanei, me ka makaukau mau me na poka ahi Helene i na manawa a pau. J. N. KOOMOA.
Peresidena o ka Hui Hoohulaina o Kona Akau, Hawaii.
UA HALA O J. KAUAI.
Ma ka po Poalua, Augate, 1, ua kipa ae ka anela o ka make ma ka pa ma'i o Kalihi a kaili ia aku la ka hanu ola o J. Kauai. Ua hanau ia oia ma Niumalu, Hana, Maui Hikina.
Ua komo mai i ke kula nui o Lahainaluna a puka pono, noho kumu kula ma Kawaiahao a haalele, holo aku i Kaleponi oia na makahiki eli gula oia aina, a hoi mai noho he kumu kula no Manoa, a o J. Paniani Kekahi o kana mau haumana. Ua mare wahine me Mrs. Kaenaku, a mahope iho ua hoi aku no Waimea, Kauai, he nui na oihana ana i lawelawe ai, he luna kanawai luna helua, a ohi auhau, a he mau makahiki lehulehu i hele ai i ka ahaolelo kau kanawai o ke aupuni.
Oia ka pouhana o ka pono iloko o ka ekalesia o Waimea, i ka wa i ulu ai ka haunaele kuloko me Rowela a lanakila o J. Kauai ma. He mau makahiki kona loaa ana i ka ma'i lepera, ua hoi aku oia i Kalalau e noho ai, a i keia lawe ia ana mai nei o na ma'i lepera mai Kalalau mai o J. Kauai kekahi, a malaila oia a hala wale aku la.
Me ka wahine a me na keiki ko makou aloha nui, a na ke Akua e hoomama mai i na luuluu, aloha wale ia keiki hanau o ke one oiwi.
He Moolelo Hawaii
MOKUNA X.
Aole e wah@ia e like me ke kupapau, a e waihoia no ka ai a me ka ia, a me kana mau puni i kona wa e ola ana, a ua paku ia a paa, pela iho la ka hana o ka wa kahiko.
O kekahi mau lua a anahuna, he mau pani pohaku ko lakou, ua kalaiia na papa pohaku a ua kapilila i ka puka a paa, he mau mile e komo ai iloko.
He make ke kanaka e i ka pepehiia e ka mea pili i ke kupapau, aole pono i ke kaikoeke a mea e ae paha ke ae aku e hele pu, aole no hoi i ka hanau kama, aia no o ka io ponoi. O ka makahiapo me ka makuakane, o ke kaikuaana me ke kaikaina penoi loa, o ka olelo kauoha ka mea e make ai, penei:
"E @alo no kuu mau iwi ia oe," "ae! e halo oe ia'u." O keia mau huaolelo, he mau huaolelo pepehi kanaka keia, aia wale no o na mea o ka io hookahi ka mea e nalo ai.
Hookahi a elua wale no mea nana e huna. O kekahi poe, ua lawe ola ia no e huna, o ka mai nae e kokoana i ka make; lawe pu no me ka ai, ka ia, ka moena, ke kapa a mo pono kino a pau. He hanaia a maikai loa o loko o na luahuna, he mau nu'a moena makalii, a hoomoe iho la ke kupapau me he kanaka ola la.
O na kupapau e lawe ia ana iloko o na anahuna, aole e uwe ia, o hakilo ia i ka po a loaa, a hoomaewaewa ia na iwi o loko.
O na lua huna ma na wahi kokoke i ke kai, ma ka waa e lawe malu ai i ka po, a ma kahi kaawale loa mai ka lua ae, hoolelo ia ke kupapau, a hoi aku ka poe ma ka waa, a manao lakou, aia no malaila koke ka luahuna, aole nae pela.
Ina i Honolulu nei kahi e make eia no i Honolulu nei e huna ia ai, ma ka luahuna makaainana o Oloku ma ka lawe ia ana nae ma ka waa, ua hoolele ia i ka hala, a laweia ae lama ke kula a komo i Uloku; pela iho oa e hoonalonalo ai.
Eia kekahi e hana ai, aia a pau i ka hiamoe na kiai, a me ka poe malama kupapau, ua (nao) lalau ia mai la ke kupapau ma ka wahi ia ana mai mawaho o ka hu'a pili o ka hale, a lilo aku la. O ka poe ikaika loa o ka manao ma koia ano hana, o ka poe i kauohaia i ka wa e ola ana, "a i make wuu, nau au e huna." Aia ia mawaena o ke alii a me ke aikane hoa make o ke alii. Pela o Umi a Liloa i lilo ai i ka aihue ia e Koi kekahi keiki hookama ana, a e ike ia ma keia moolelo mahope ke puka aku.
Ina he kupapau alii, ua pepehila kekahi kanaka ano like, a panai ia iho la ma kahi o ke kupapau alii, a i ke ao ana, aia ka he kanaka e.
Na Lua Meki.
O ka lua meki, he wahi hoolei kupapau ia, he lua hohonu ilalo lilo, he pali laumania kona mau aoao, a hamama mau no kona waha iluna, me ka makaukau mau e ale aku i na lau kaau kupapau ke hoolei ia aku iloko ona.
O Wiauli kekahi lua meki hoolei kupapau kaulana no na makaainana aia iuka pono o Honokohau, Honolua, a me Honokahua, a mai Lahaina a me Kahakuloa, oia ka hooilina kupapau, ina i Molokai a i Lanai paha kahi i make ai kekahi mea pili ilaila, e hoihoi ia mai no ilaila.
He lua meki nui a hohonu o Waiuli, he mau mile paha kona hohonu he wai o lalo lilo, o kona hoailona he wahi puu i kapaia o Waiuli, he akea kona waha, a ua hiki no i ko kela a me keia wahi ke hoolei i ka lakou mau kupapau ma ko lakou aoao iho i ua lua meki la.
I ka mokuna pawa e lawe ia ae ke kupapau, moe ka-oo o ka huakai, o na kane, na wahine, na kamalii, na makamaka a me na hoa'loha; a aia hoi ke kupapau iluna o ka manele. O ka mea aloha a ke kupapau mamua a ohana pili no hoi, i hana ia pela no ka manao ia o hoololohe ke kupapau a hiki ole ke lawe ia, a eha paha ka poe nana e hapai ana.
O ke kahuna aumakua kekahi o ka lua, nana e pule kahoahoa i ke kupapau, a i na aumakua hoi no lakou ka lua hoolei kupapau.
Eia he wahi moolelo no ua lua nei o Waiuli: I ka makaukau ana o kekahi kupapau kane e hoolei ia, eia hoi na mea a pau e uwe ana, a o ke kaikamahine hoi, aia oia i ke kui lei lehua, a ua ohuohu ko poo, a he lei maile ma ka a-i, a i kali ia nona o ka hoi mai. A hoi mai la oia, hooho aku la ka ohana a mo ka lehulehu, e a'e iaia, me na olelo hoino aku, he kaikamahine aloha makua ole, a pela aku. A i ka hoolei ia ana o ke kino kupapau o ka makuakane, e holo mai ana ua kaikamahine la ma kekahi aoao mai a lele koheoheo ana i ka lipo o ua lua nei, a ua hooi loa ia aku ke kaumaha paumako o ka ohana no ke kaikamahine.
O kaaawa, oia kekahi lua meki hoolei kupapau kaulana loa i ka wa kahiko, a aia no ia maloko o ka lua pele o Haleakala, a maluna pono o kekahi puu pele maloko o kekahi lua nui ma ka aoao akau e pili ana me Waialeale a me ka pohaku mahelehele aina, a ma ke kihi hikina o ke kawaha o ka lua e hamama ana ma Koolau o Kaenae.
Ua manao ia, na ka pele i huai i keia lua meki a loaa ka papaku o lalo a me ka wai. He mau mile paha kona hohonu. Ua koho wale aku kekahi poe, o ka wai o Walu a me Waipu ma Kaupo no ka lua meki mai o Kaaawa mamuli o ka ono ole o ka wai; a o ka kekahi poe hoi, no kekahi mau lua meki hoolei kupapau o Puumaneoneo. O kela ka lua meki hoolei kupapau makaainana o Maui Hikina, mai Kula, Makawao a Kaupo.
Aole i pau.
Hoolaha Humau.
KAKEIA
ME
KUKE
KA - HALEKUAI - NUI
O @A
WAIWAI LIKE OLE
NA MEA
HANA KAMANA A PAU
Na lako pili hao kukulu hale,
Na kepa,
Na lei @
Na kaulahao ilio,
Na Kahi,
Na Upa,
Na kope unlu,
Na Pulapula.
PALAU LIO
Na mea mahiai,
Na au @,
Na an ko@,
Na kua bipi,
Na lei bipi,
Na kaulahao bipi,
Na uwea pa,
Na kaa palala,
Na mea piula,
Na ipu@ao.
Makau me Aho Lawaia
Na Hiwai
Na kaula,
Na hulu pona,
Na pulumi,
Na pena, me ka aila,
Na kopa,
Na aila mahu,
Ma pakeke
Na pakoko hao,
Na kapu hao,
Na panda,
Na kuka@p@l@,
Na uwiki, a me
Na ipukuku@.
Mikini Humuhumu Kaulana
Wilcox & Gibbs, Hookahi Lopi.
Ka Remington, Elna Lopi.
A me na ukana he nui loa, o kela ano me keia ano.
Kakela me Kuke
@@
KA AYER SASEPARILA
Oia ka LAAU oi loa o ka maikai no na mai i hookumu ia mai ke koko ino mai. Ua oi loa ae hoi, no ka mea, o kona kahua i hookumuia ai o ka
Honodorusa Saseparila Oiaio.
No ka mea, o ka LAU NAHELEHELE a me na mea a pau i maa i ka hoohuihui ia, oia na laau oi loa o ka maikai, a no ka mea hoi ua ike ia ka waiwai io ma ka lapaau ana i na MA'I o ke KOKO - ua oi ka
Ayer Saseparila
ma na mea a pau e hooikaika a e kukulu hou ai i ke kino i hoonawaliwali ia e ka ma'i a mo ka eha.
Ua hoonoono ia ka ai, ua hoopau ia ka ma'i o ka waihona hoowali ai, ua hooikaika ia ke Ake a me ka Puu Hoowali ai, a hoohana maikai ia na lala a pau o ke kino. Ua hookuke ia mai ke kino ae, ka laau make o ka ALAALA, ua hoola ia na EHA, na PUHA, na RUMATIKA, na MAIHEHE, na HUEHUE a mo na ma'i ma ke poo kahe wale o ka hupe, a ma na wahi a pau ke hooia mai nei na Kauka alakai i ka maikai o kela laau.
Ke hoola nei la hai, a e hoola no hoi ia oe.
No ke KUNU a me ke ANU o ka
Ayer Cherry Pectoral
ka laau lapaau alakai o na ohana.
No ka NALULU, ka LEPOPAA ka LENA a me kekahi mau mea inoino e ae o ka opu, e lawe i ka
AYER HUAALE CATHARTIC
E makemakenui ia nei e ko ke ao puni.
Hoomakaukauia e Kauka J. AYER & Co., Lowell, Masekuseta.
HOLLISTER & CO.
Na Agena ma ka Paeaina Hawaii.
@