Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 33, 19 August 1893 — NU HOU HAWAII. [ARTICLE]

NU HOU HAWAII.

\ »!».j i inaopopo iki ke kuikahi o M 'iii i pulelik(»ole o ka ekalesia : . ma Hawaii nei. l>ia ana ka wili ana o ka wiii'k Ew.» ika panina o keia malama, i. un hou ia ana kona mau mea =»11:1. . hookohu ia mai o J. H. Barer. : i Notari 110 ka Lehulehu no ka A Ilookolokolo Apana Ekahl o upuni. ; 'i-i;!i<> ia nku nei o Mr. Jas. H. ; i iitina nui no ka Oihana Ki- • Aln o Iloiiolulu nei, eka Papa 11! Ahi, ma kasl7s oka malama. ' i nianao ia, a ka Poakahl aenei -hiwe i;i mai ai imua o ko kiure . i ! ' na ohumu kipi VValk<?r n mo !,iir e kall nei ma ka halepiiahao • ; ' H: I. i, u« ii(« hou ana ke Kulunui « oalni a mo ko Kula Hoomaamaa o l'iin i.'i'iii i ko hfua mau puka hoonui ik*', ma ka la 9 o Sepateinaba o hiki ui īi ,111.1. l'.i p.ii ia o isetison, Smith & Co. ;i i k i haawi walo aku, he nupepa iniii'i apa pepa kuioko no Honolulu nei. Ke kono mai nei keia nupepa iw.kalua kolamu. "Ua p.iu na nananana o ka waa o k*e «upuni moi ma Hawaii nei," wahi a kekuhl kanikoo o Hawaii, iio k i niuau ia ana aku no ke knlai n:i i» ko aupuni nlii. ' Ko hoomulamulama mau ia nei kahi o ua oitU o ka uupepa Ka Leo mo na ipukukui i kela ame kela po, no ka hoopahulu mau ia ka e na ipo a ii,i huli loua ana. Ua ili ia ka mokuahi Waimanalo tna kekahi walii mawaeua o Waialua k ine Waianae i ka po Poakoiu itio nei. Pela ka lono waeaolelo i lonu ae i ke kiko waoua. rt?hea la ka Holomua o hana mai noi? Oka pepa o kekahl la, a kekahi la ao pahemo mai. O aha no ia lioi ke uumi iho inake ioa. Maimi.i o ka hauu a iiiili mau ana. i ka ia 15 o Augate uei, ma Nuuftnu, Honolulu, utt kipa mal e hoom.ihuuhua ae i ka ohaua o Mr. Jiiines Kahai Merdberg, he kaikaiu,itiiiio nepunepu maka paiupalu. Ma ka luakiui o Kawaiahao i ka P<> Sib.iti nei, ua malamaia ke ana•īna haipule o ke Komite hoeuou o n,i ck:tk\si,i, a ua nui na opio i hiki ao. E ula ena opio a e huna ma ka puin>, Ma Kau, Ilawaii, ua make emoole kekahi waliino Hawaii, o Mrs. Nika Gj!i:»\vay, ma ka half-way house. Ua k;i!i.i iii ko kauka aua ike ia he pih i i ka opiuma ke kumu o koua uuke ana. la hopu ia ka Lunahooponopono o ka uupepa namu Avalakaika i ka lVaono i iiaia, maialo o ka hoopii a K.ipena Ferguson no ka laibila iaia. Ua hela ia he $100, a e hookolokolo ia aku ana. M tkai aenei o Apua, ho nui loa k;i hohono oia wahi me na e-a ino, «.* pipiku ai ua puka-ihu ke hele uku m il.iila, ho mea pono i ka ugen<* o k,i l'upa Ola e haua aku i na kumu o pau ai i kela iuo. I ka Poalinia o keia pule ae Augute 25, e kuai kudala ia aku ai na rumi oka makeke. Oka poe e paa muaueii na rumi, mai koho liou oukou, o hoi ao auanei ka Moi ina ka Nohoalii, i>oho ka oukou mau dul.i. Ua makemako ia na Lala a pau o ka Ahahui Opiopio Imi Pouo Kari>iauo a me ke Kula Sabat|i o Makaalae, liana, Maui, e akoiikoa ae mi ka hulo halawai o Kapiolani I. ke hiki aku i Ke Sibati la 27 o Augute, hora 9 a.m. Ke kuai nui ia mai nei na pooleta o ke Aupuni Kuikawa e ka poe hooiiiili pooleta a kuai hoopukapuka aku ia hai. Ua louo ia ae, ua hauina aku ma kahi o ka elua tauNini dula i kuai ia mai i ka Poaono aku nei i hala. Mu na la kudala ekolu ma Wal !uku ona waiwai btmakurubo ana huole malihini i noke iho uei i Ho"'lulu u hoohikihikl aku uei I Wailuku i tela hebedoma aku nei, ua loaa* ia lakou ia mau ia ka ekolu taudani e qakeke mai ana.

Oka hulna hoaluulu o na dala hoopai i kaa ia malana ona lawehala i hookolokolo ia īmua o ka Aha Apana o Honolulu i ka Poakolu aku nei, he $560. He elua ona hihia i h<v )f jaiia ma ka $250 ko ka mua a be $200 ko ka lua.

Aohe oleio hoohoio a n* kiure Hawaii i ka po Poalima i hala no ka hihia a ke Aupuni Kuikawa kue ia Nawai Nauiaiiou, no ke kipu ana i kana wahine mare a pakele mahune* hune mai. NolaiU ua hooKuu ia kela poe kiure mal ka noho hou ana aku e hoopaapaa.

Ua hookohu ia o A.G. M. Robert--Bon, kekahi ona ktiki Hawaii iii keokeo i puka mai kekahi mai o na Kuia Kauawai o Amerika Huipuia a i ae ia e iawelawe loio m« Hawaii nei, i iunakanawai apana no Honoiulu, oiai o lunakanawai Foster e kaawale aku ana i e.

He nui na iono iauahea e pahoia nei ma keia kuianakauhaie, ua pdu I ke kipaku loa ia na kiure kanaka, aka 1 ka huii ana aku i ka oiaio, ua olelo ia mai, mamuii o kekahi mau apakee i ike ia, ua hoopau ka Kuhina i ka iawe hou ana mai i na hihia hewa i koe a ke aupuni imua o keia papa kiure.

Ua kau aku maluna o ka mokuahi Austraiia o ka Poakoiu iho nei, o Mr. George C. *Beckley, kana wahine a me ke keiki kane Henry. E hookomo ia ana ke keiki iloko o ke kula ma Kaleponi, a o na makua e pahee aku ana i ki hoikeike nui ma Kikako, a malailaaku i Enelani kahiko a me Parisa.

Maiioko mai o kekahi nupepa lapana, i kope ia iioko o kekahi nupepa namu kuloko, i ike ia iho ai, e holo mai ana no Hawaii nei, ina aole ma ka panina o Sepatemaba aenei, a i ole ia ma ka hooinaka ana o Okatobn, ka huakai helu iwakalua kumamaiima o na iimahana lapana, no iakou ka nui hc" 1750, oia he 1400 mau lapana kane a he 350 mau wahine.

I ka Poaha o ka hebedoma ī hala, Augat«* 10, i kudala ia ai ka hooiimalima o kelu aina lei alii nui o Puuwaawau, ma Kona Akau, Pluwaii, nona ka ili he 40,000 mau eka, oi aku a emi mai paha, a no ka manawa he 2 > muu makahiki ka loihi. Ua hoomaka ke kudala ana i i ka hoolimalima mai ku $300 aku o ka mukahiki, a lilo ia H. R. Hind no ka $1,210 o ka makahiki.

Ua komo aihue ia ka hale noho o Mr. F. S. Dodge ma Kewalo i ka po Poaoiio i hala aku la, aua lilo aku ho pua kamaa buki a me kekahi mau lole. Eia nae, ua loaa aku ma ka hale noho o Mr. J. Winter mauka o Alanui Beritania, kekahi o kela mau waiwai i lilo ai mai ko Mr. Dodge halo aku. he mea maopopo, o keia aihue hookahi ka mea nana i komo na haie olua.

Ua uoi ia mai makou e Rev. D, K. Meheula, ke Kakauolelo o ka Ahahui Euanelio Mokupuni o Hawaii, e hoolaha aku ma ke akea, e uoho una ka halawai hapalua makahiki o keia aha maluna ae maloko o ka iuakini o Kohala Akau, ke hiki aku i ka la 2 o Sepatemaba aenei. A nolaila, ke kono ia nei na kahu ekalesia, na elele a me na lala mau o makaala ae ma ka wa i hoolaha iu.

Ua waiho ia ae imua o ka Aha Hookolokolo Kiekio ma Augate 10, ka hoike makahiki a na kahu waiwai o ka Home Lunalilo, e lioike ana i ka nui o na dala e hooppukapuka la uei, na loua a me na hoolilo. Na loaa no ka makahiki i pau, penei: Na ioaa mal, he $30,310.53; na hoolilo, he $29,014j koena dala, he $7,302.41. Oka nui ona dala i haawi ia aku no ka hoopukapuka, he $185,590.07.

Ma ke kinipopo pekupeku wawae i malama ia ma ke kahua kinipopo o Makiki i ka auiiia ia Poaono i hala imua oke anaina makolukolu oka poe makaikai, f3awaena o na puali o ka Bosetona o na keiki aukai ame ka Paklpika i wae ia mai ko ka aina aenei i>oe kamaaina, iloko o keia aumeume ikaika aut opa Puaii elua, ua hoomaopopo ia aole ka Bosetona iloko oia paani, aua ahai huaheo ae ka Pakipika ika lanakila.

Ua kuai kudala ia ma Honolulu nei i ka Poalua nei, ka moku kuna Liholiho i ili ui ma ke awa o Makaweli i kela pulo mua aku nei, a ua lilo ia Mr. John Ena, no ka $225. Ua haalele iho kekahi o na kapena o ka Hui Mokuahi Pili Alna ia llonoluiu nei maluna o ka Iwalani i ke ahiahi oka la 15 iho nei, aua hala aku la i Makaweli e nana i ka mea pono e haua ai no ka hoolaua ana a me ke kapili hou ana e lilo ai i moku holoholo.

Ma ka po Poaonoae nei, Augate 19, e wehe aku ai ka Ahahui Mele Hawaii Noeau, maloko o ka luakini o Kawaiahao, no ka pono a me ka pomaikal o na kukui uwila oua luakini makua la. Ke kono ia aku nei ka lehulehu, ka poe kuuukunu ole Ina hana a ka Haku, e haawi ae ika lakou mau kokua no keia hana, o ka oi loa aku oka pono, e hele ae a ike maka ina kahuli ieo lea o ka Hui Mele Noeau, he oie hoi ka iohe pepeiao.

Ua hoomaopopo ia inai makou, ua hoopii iho nei na keiki hoonoho hua kepau oka nupepa make kuhewa paha auanei «Holomoa" i olohana ai a pau i ka haalele, ina ona oka nupepa ola i ke ahe aka makani, e hookaa ia mai ka huina oko iakou mau koena uku hana i koe e hoopaapaa ia nei ena poo o ka nupepa. Ke noi aenei- inakou i ka iolo o ka aoao hoopU» e kapae ae 1 ke kauo nuluhulu aua mai i ke aiii e ka hoike no keia mau hana.

E malama ia ana ma Emma H&le i keia po Poalua ae, Augute 22, he paio oa. na iala a pau oia harta f a o ke kumu paio oia keia: "He han-i maikai no anei i na Luna Kkal«*sU a me na Hoahanau e kanu nuii ki awa a h<x>iilo aku i ioaa ai i?t {«koo na pono kino, aoie pahaT f Ca makemake ia na mea a paa e heie naai ma kahi i oieielo ia, E ho>maka ana na hana ma ka hora 7:30. Ike aumoe oka po Poaono Ilio nei, ua loaa aku ia Mr. John Winter maioko o ka lanai o kooa hale, he kino uhane ola e hoao ana e wawahi a e hsna i ka aihue maioko o kona haie. U& hahau ia aku ke kaiohe i ke kookoo, aka aole nae i hina ilalo a opapa īho. I keia ioaa ana, ua hooikaika ino ioa kela aihue e hemo ola a naiowale mai ka pa aka, Ua hemo io no oia a ua ki mai i ka pa, eia nae aohe mea i ku. Ma ka manao ia aku ho pake ua hele po nei.

Uit pau i ka waele a hoomaemae ia ka iuawai aniani o Makiki i haalele la no ka pii o!e ae a hu iluna. Nui ka wai aka oka mea wale no i makeinake ioa ia, o ka loaa ona pauma wui mahu naoa e pauma i hookahi miliona mau galani wai i ka ia iioko o ka hawai nui nana e hooiako nei i nakauheie ma kaaoao ma ka hikina o ke kuhuiakauhale nei a hoea loa I WaikLki. Ina e holopono keia mau hoolala ana, alaiiu e hoomahuahua ia ana ko iaila pono wai.

Ika la 12 i hala o Augate uei, piha uku lu ke So o nu mukahiki o fco ilon. S. N. Castlo olu una ma keia honua. Ua holo mui oia i Honolulu nei i ka 1836 ma ke ano ugena malama dala no ka Papa Amerika, a ua noho mu ia haua no īwakalua makahiki, a ika pau ana oia mauawa, ua hui oia a me A. S. Cooke ma ka hauu kalepa, ao ka hui kulepa e hea nei i ka inoa o Caatie & Ōooke, oiu kekahi o na hui kahiko o Honolulu nei. Mawaena 0 nu makamaka a me na hoaloha 1 kipa aku e ike iaia ma kona ia hanau, oia no ka Peresidena Dole.

E ia ke wehewehe ia nei ka ipuhao oka haie kukui uiia oloko o halealii a e hoihoi ia ana i ka luawai uniiini o ke aupuui makui o Ualakaa, i mea nana e pauina i ka wai oloko ouu iuawai la i pil «e a liu ole iluua, u hookomo aku iloko i ka iuawai hookio ma Makiki, no ka hoolako ana uku i na kuuhale o Kulaokahua a me Waikiki. Ile luawui keia i no ia ai he puu dala nui o ka luhui i ke uu o ke aupuni moi o Hawaii nei a haalele in e hoonaikola. Aka ikeau o ke Aupuui ke kii iu nei ua *dala la i kiolu Wiile ia u hoohainu aku ika lahui, e inu iho a "ko'u ka puu i ka wai a Kunaulu."