Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 33, 19 August 1893 — He Moolelo Hawaii [ARTICLE]

He Moolelo Hawaii

MO.KUNA X. Xo ka Nupa. ■4 Oia no kekulū nuiu lua huna, hu mau lua hohonuia, he kapuai ka hohonu o kekahi, a 70 o kekahi, a hiki īlalo o ka iua nui, a hopali lau- , manla na aoao a puni, a ilaila o ku-; kuni ai na ihoiho kukui, alaila, i komo aku iloko o ke aua. He lioo- \ kuukuu kaula ka hiki o ka j»oe iawe kupapau. Aia i Waimea waho ma ilnwaii, he mau nupa nunui, no na alii a me na makaainana, a eia kahi mooielo no ia nupa, no ka ike ana o kekahi haole kauka, o I)r. John Pelham Kauka Pili la» inoa, a penei ke kumu o kona ike aua. O kekahi kaoaka alii o Waimea, he kauaka eleiuakule oia, palupalu no; ua ku oia i ka pololu, o na kaua paha o Kulaniopuu a i ko Kainehiimeha 1 jiHha,) maiunaae o ka opi o ka opu ma ka ivvi aoao akau, a hula ka pololu ma ka iwi aoao hema, he laomeki nae ka uiaka o ka poioiu; aole e hiki ke iiole ia a hemo. Ui<> waiho uo pela i na makahiki he nui mai ka wa ui mai o ke kino, a elemakuie. A i ko kauka Pili naoa ixmio ana i ka laau, ua hooiaio loa oia; aka, ua haohao loa oia i ke kainu o kona oia. Noiaila, u» nonoi aku uia i ua kanaka nei, "a i make oe ea? na'u kou kino, a na'u e haiui a maiama i kou kino. ;f Aka, ua ae mai no ua kanaka nei; « halu kekahi mau uiakahiki loilii, ua make iho ia ua kanaka nei. Ua kii aku o kauka Piii e noi i ka i>oe e ola uua no ua kupapau nei, aolo ae o ke kaikamahine; a kuai aku no hi>i oia, aole no hoi i ioau, a ua unuamina loa oia. ua inakaala loa oia e ike i kahi e kanu ia ai. A i kekahi i>o, i ke aumoe, ua moe ua mea a pau, oia ku wa i lawe ia ai o ua kupapau >iei, a eia no hoi o kiuika Pili ke heomnkakiu aku nei mahope, a hikl wale i ua nupa uei, a pau ka hual.ui i ka hookuu ma ke kaula, u ike pono iho In oia ma na hoailona; a ao ae, ua hele oit% e nana ine kona kanoka, me ke kaula a ine ke kukui me ka pu, a komo laua iloko, aole & kana mai ka nui o ka ahaula, ka maiuoie, oh mea kaua, a me na w.iiwai maka* mae o keb a me keia &no o na ulii kahiko; o na kahiii, o kapa, ka moeua, aole o kaim mai. A huli laua a ioaa kanaka nei, a hoailona iho la i ole e huikau, a hala eono malama hele iiou aku ia oia o oana, aoie i maemae ioa ka laau, a pan hookahi makuhiki, ua hoomakaukau iho la oia e hana i hookahi pahnkoa e kukuiu ai no ua kanaka neL Mahope mai, ua kauoha aku ko Honoloiu poe kauka ia Dr. Andrews ma K&ilua e imi i iwi kaoaka, a hoouna mai» aka, ua kauoha aku oia ia kauka Pili ma Waimea. A loaa i&ia keia kauoha, ua kii aku oia i ka iwi kanaka ma keia nopa, a lawe ia e kekahi mau kanaka, ua ope iaa paa; a poeieeie laua i ke aia, moe iho ia iaua ina kapa eianui a o ko laua mau uiuna ia. Aka, i ka hiki ana i Kailua, oiek> aku o kauka Anam, he mau puoio iwi kapapau keia, a i ka wehe aua, aia ka he iwi kopapau io no, aole o kae mai ko iaua makaa, Aoie nae kela o na iwi o ka kauka Piii punahele, he mau iwi okoa no keia. A mai Kailua aka ka hoouna aua 110 Lahainalana, ua iianaia a paa na

i« i ruai ke poo a kapuai wawae J i!oku o kekiihi i kahau hoo- j panipuni ia aiawaho he amam, j kaikai nwlie o helelei fea , k 011 ? y | loko, oia ka M.H. 1535 a l&ob paba. { E like no hoi oie ka ike oio o Keia j mau kaua&a o Waioiea» pel» »o noi j n;l mea uaua i auanio i jLahainaiona , oleioia mai, na H. Kulhelani a me | Amala i ki* »iai« P 0 » nlft * k" l ** innialo mai a Lahainalana. I ko lau» lawe ana a hiki i Lahaiualuoa, a no ke auinoe ioa, ua waihoia maloko o ka hale kainana, a ao ae hiki aku Uua ma kahi o Anaru, me ka oleio aku, ua akahelo loa ka maua lawo ana niai i keia pahu amani, he vrati paha ta, hopohopo iōii maua o heieiei na huiia. « 4 0. he me a okoa maloko," a kukulu ui ae ia ka pahu iiuna. aki la ae la a hemo ke pani, aia ka he iwi kanaka okoa mailuna a ialo, e paa ana uo na olona, a ina u;i wahi i hemohemo ua wiliia me ka «wea. a e keko mai ananan!fip. «A ua puiwa Uma me ka weliweli no keia mea a iaua j ilawe uuiiai, a iaua paha i ukx* : , uhane iihih 010 ai e au;»nio i ka hai ( Iwi. ' . i E noho luKmianao_u;au aua o K.t. - ka Piii no ua waiwai o u.. uupa nei, a iue kana iwikanaka n•••■* h°i? elaweikoia mau '" u ! oiea hoikeike oi a kiiiia aiua hauau uia IWilanii.;, >ia oa waiwaī ma*. »• w*v o ua alii. «»a w»I»>Iu kauian.» a Makakuikalani, -a Kauaioakuaana Puapuakea " i iu'oaka kaua ai ma Pu' aoaka, a uu» !<a l,iau a Kamalahiwalu mo» Louoika:»-* kahiki, it»e ka lana'o ku manao, <.» «uai ana iaia oa pomaikai < nui iou. Aka n u',#ia kaaka Pili o hoomakaukuu ana i me.i o pon-» at ua mau | waiwai nei, aia hoi, pnUa io;ii la Uo I uiu nui weliwoi'. m.uloko mai oua lua uupa nei, a puuko ae la kona uwahi eioele hohono, a ho pule ka hauiu ana i ua mau waiwai nei a uie nii iwi kupapau a pau loa. A ua miuaiuinn loa o kauka Pili, a ua l»olu> loa >oua uuiuaoiaua. Pela no me Kela pahu iwi ma Luhainaluna, ua pau uo ia i ke «iiū ma ka pau ana [ ka halekula.

A he mau nupa eao no ma na waiii e ae. O kt* k;uui »a uua o keU.ihi poe kupapau, ua hoopoepoe ia iii' kiuo u»e he niau polu paiai la, ;i maw ilio ae k«* koko, uia ka p»>uo o k.< nalowale ona īwi, ua pao ia inai n ) iloko o ka hale huu, i ke alanui kekahi, a t kuauna 10l kek;:f!t. 1 ke <tti o Kamehaiueha 11 a me Kainehaiuelia 11l i kanu pono ia ai n t kiui> Kupiipau. lie uianouiaiu) Ra i»pu moinoo ua iii a me na iua* k:4;;iu;i!t;t kokahi i kekahi. Na Wiihi e Nolio ai u;i Uhaue. 11,' ekolu walii e n >lto ai na uhane mahope o ka inaiio an «, pela ka munao o ka jK>e naauao loa o ka wa kahiko ma Ilawaii nei, oia na kauh», n.t pou o ka papa huiihouua, u me Ka poe Kil(»kilo iani, a kuhikuhi puuone. I O ke ao kuuwa. 2. O ke ao aumakua. x 8 O ke ao o Miiu.

O ko ao kuowa u o ko «o iiuwanu kekahi iuoa, innaaol e laluu uauwa* na kuowa lielo wale ai ku uhuue o ku meii kulcutui ole, u luakuiuaku ole immi e hookipa, ua helo wale i ka maomao a i ka wiliwili o Kaupea u i hiki aku i Leiolono, aiu malaila ka ulu o Leiwalo, a in.\ aolo auiu ikua kokua, e lelo hewa ana ua uhane nei ma ka lala e iipo mai ana ka iau, eiu ku he laia pupopu iu, n hauie akn la ilnlo iiio i ka po puu ole, u oie, uu n:uie:i waie ku uhune i k,t hele me lie niakani ia, n ua lilo ka ku aina i uhm puiahaiahii, u i hiki aku kona uhane i ka Leinu'kauhano a i iko aku ika uunu kai mui u kekahi poe uhano ina kalii aoao niai a leie iiewa aku' 11/1 kauwahi awuwu kai u maiino inai ana, aia ku he awawu kai ino poi uhane ia, he pohaku oioi ao malalo, a inu aolu uiakuuiaka auniakua kokua, e lele io uku una 110 oiu ilaila, u <> kona lele no i;i i ka po pau ole. Uu nui ku j>oe i luake a ola iiuu, u i olelo pinepine mai nn leeia inau wahi inai ka \\a kahiko mai a hova niai i keiu au hou. A |»eiu no hai in4 n;\ i uluiiia e nn oiiane «ua iiio i mau wahi kaiu«'Uao iu me ka pupu plli nia keia iiinu wahi, maeuuii o na uiooleio inui keia i>oe i ola hou mai, u me na kaula ke kumu o ka manaoio ia he oiaio. O ko Oahu nei leinu a k;t uhane, aia e kokoke la i ka lae o Kaena, ma ka aoao ukau e huli ta i Waialua aneane uo i ke alanui oki eihoai ina Keaokuukuu, a o na palena i oleloia,, o Kahoihoina, Wukea, aia i Kakahee,Ja, malaio iki iho, a i ke kawa kai o Kiiauia ma Keawaula. Ma keia mau wahi, e loaa ai na uluine aumakua kokua, a na lakou e hoihoi a hoola hou i ke kino, a i oie lawe aku paha i ke ao aumakua; he kakaikahi nae ka poe i kokua ia e un uhane aamakua kokua, a ola hou ma ke kino u ike ao aumakua hoi, oku hai>anui he make waie no. O ka leina a ka uhane, he owawai k«i l>oi uhane ia, a leie aku i ke no pau oie. O Lelolouo iioi, oia kekahi wuhi e make ai 1: i ohane i ka po pau oie. Aia no ia Kukoke i ka pohaku o Kapukahī, a ma oae aku, e ku pouo aoa i ka puu hooiHua o Aiiamanu, a huli ma ka akau o ka Hokupaa, a raa kapa iuna oke aia kahiko he hapapa pohaku iwhoehoe, a maimm pouo iho he wahi j>onaha poeiwe, aneane elua a oi aku paha kapuai ke anapuni, oia ka puka e iho ai ilalo. O ka nui ia o Papaia U»ka, he ao aumakua ia wahi, aia ma ka paka e iho ai o Leiolono, a h« kumu ula e kupu aua, o Leiwalo ia. Heelua ona mau iaia, ma ka hikiua kekahi a ma ke komohana kekahl, he mau iaia uiu hooponipuni ka keia, o kekahi iaia no ka po pau oie, a o kekahi no ke ao aumakua, ao ka mea- kokua, e lawe ia ma la lala, a ike i na kapuoa ia Wakea ina a uui ioa aku. i pnu.