Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 37, 16 September 1893 — KA EUEU WIWO OLE O NU IOKA A I OLE. O KA Makai Kiu Hale Niwela. [ARTICLE]

KA EUEU WIWO OLE O NU IOKA A I OLE. O KA Makai Kiu Hale Niwela.

MOKUNA XIV. IKELA wa, ua holo ae la ka maeele ma ke kino holookoa o ka makai kiu, oiai, ua lohe aku la oia i kekahi ieo, a he leo hoi ana i hoomaopopo mua ai, nolaila, ua ninau iho la oia iaia iho: ««Pehea la, ua kiola hou mai anei ka muliwai i ka poe make mai kona opu ana ole mai?" 0 ka leo ana i lohe ai, ua pa-e mai la maiioko mai o kekahi keena mahope mai, aka, ua hookamahao ia nae kona naau, no ka mea, ua hoomaopopo aku la oia aole kela leo i like me ko Mele BaUuwina leo. 1 kela wa uae, ua hoopiiikia liou ia ka manao oka makai kiu, oiai, ia wa, ua hoolauna hou mai la ke kanaka i kapaia o Pa i kekahi kanaka hou mai o ke komo ana mai, a hai mai la, he hoaioha mua no ia no ianei, no ka mea, he kamaainu kahiko ko ua kanaka ia no >Sana Lui, a ua launa mua uo hoi me ke kanaka pookeia i na hana karaima lluka, ka mea hoi a ianei i hoolilo ai iaia iho ma ke ano oia ua kanaka la. Nolaiia, mamuli o keia, ua ano kupiiikii ioa ko ianei kuiana, no ka mea, ina paha e nieniele inai ana keia kanaka iaianei ma kekahi mea ana i ike mua ai ua hana ia e Huka a ane pololei ole paha ka ia nei mau pano ana, alaila, e liio koke ana ia i mea hoohuoi ia, a e ahuwale ana hoi keia imua o ua poe la, alaila, o kona hopena he make wale no. Ia wa, i hoomaka koke mai ai ua kanaka la e niui u iaia nei no kekahi mea e pili ana i kekahi kanaka hoa hana karaima mua o ua lluka la, aka, ua hoopomaikai koke ia nae keia iloko o kela wa o ke kupilikii, he oiaio, aole loa o Hale i ike a i ole lohe mua iki paha no ka mea a ua kauaka ia i ninau mai ai, oiai nae e hoomaka ana keia e pane aku, aia hoi ua komo koke mai ia ka wahine nona ka leo a ianei i iohe ai mai ke keena inaliope mai, a me na miuoaka ma kona mau papalina, ua hele koke mai Ia ua wahino ia a haawi mai la i kona iima no ke aloha ana n»e ua kauaka maiihini nei, a i keia wa, ua iilo aku la ko kamaiiio ana a ua kaoaka nei me ka lede.

A 110 Hale hoi, ua kahalui loa kona naau, no ka mea, a'a i koDa alawa ana ne, ike koke ae la no kona rauu maka, o keia lede i komo mai ai, aole ia lie mea e aku, aka o ka mea no ana e iiookolo mai ana ke kaikamanino hoopahaohao Mele Balauwina. Eia hoi oia i kela wa ko ku uei m© kona hiohiona u-i a pau imua o kona mau maka. I kela wa, ua auhee koke aku la na muuao hopohopo mai kona noonoo aku uo ka haawina kupllikil i aneane e hekau iho maluna ona iloko o na •ekona i>okole i kaahope ae. Oiai i kona ike hope ana ia Mele iialauwina, ua hoomaopopo loa oia i ka helehelena o Mele a i na hiohiona a pau, mai ke ano o ka mino* aka ana o kona mau papalina, a i ke ano o kona kulaiia Kino mai luna a lalo, no laila, ua hoao ikaika ibo la ia me kona mau maka ooi e noii i na hiohiona a pau o ka wahine imua o kona mau maka, aka, aohe nae kekahi loina hookalii i paewa ae, ua Uke a Hke a aohe mea a kona naau e heohuoi ae ai. He oiaio, ma ka ike a kona mau maka e Mele Balauwina io no keia.

l ka haia ana ae o kekahi inau | mii: * ua hoao o Euka, a i oie o j (Haie -N'iwela) e iauna aku hoi ola j mo ua lede opio ia, aka, i nawaa pau ana e hookokoke aku ai, ua huli koke aku 1a ia, ine he uaea 1.), e ano ho ahiu maoli iaia ibo mai ia ianei aku. He hapalua bora mahope iho, ua hoike ia mai ta ia ianei, e hana ia ana kekahi hana e piil ana iaia, oia hoi, e hoohiki ia ana oia ma ke ano he hoa lawehana pn no ua poai powa ia, a e lawelawe ia ana ia hana maloko o ke keena hoohehee daia. Nolaiia, ua eu ae la na poe a pau & me ianoi pu no ka iho ana ilalo o kekahi keena mamaialo iho, a oia hoi ua keeua hanna dala ia. Aia hoi ma kekahi paia o ua keena ia malaio aku he wahi keena uuku i hana la a paa loa me na pani puka ha« manoanoa, a maloko oiaiia e waiho ia ai. Ua iho aku la lakou a pao, a komo Uke aku ia lakou nialoko o ua wahi keena ia. Ua hookahaha nui iako Hale aaau i keia mau hana noeau i hana ia e ka poe powa o ke kulanakaahaie» Aia hoi maioko o ke keena hana, e koku ana na mikini hana

d>iia o kela a me keia aao i kuluma ka ike ia maloko wale no o na hale hana dala oke aupuni. I ko lakou hoea ana aku, e hana mai ana no Lekahi poe kaoaka. I ko lakou akoakoa ana, ua wehe ae Ia ka hapanui o ua p«e la i ko la« kou mau pale maka, a ia wa i hookahaha loa ia ai ko Hale naau, oiai aia Iwaena o uu poe la kekahi o na poo hanohano a kaulana o ke kulana. He poe hoi i hilinai nui ia, a he poe hoi kekahi e nfho lawelawe ana maluna o kekahi mau oihana kiekie o ke aupuni. Ua noho koke lakou i kela wa no ko kukakuka ana i kekahi mau hoolala e pili ana ika hana ana i p©e bila kikoo daia i kekahi o na haneko walwai loa o ke kulanakauhale. He oiaio, hehana laki loa keia no ka makai kiu ke holopono nae keia hana aua.

Mahope iho o na kamailio ana a keia a mc keia hoa, ua meha iho la ke anaina, a liuliu iki, ua paue mai ia ka lunaheomalu oka lialawai ka mea i kapala o Sioioa Andaro: {1 E Mr. Kuka, ua makaukau ma« kou e iohe i kau raau wehewehe naauao no keia hana nui a kela a me keia hoa i hoike ae uei i ko lakou mau manao, nolaila, ma kou ano o oe ke pookela o ka naauao ma keia oihana hanohano a kakou e makee nui nei." Ina no lie poka-pahu ka i pahu ae malalo o na waewae o ka makai kiu i kela wa, aole no paha e oi ae kona hikilele matnua o kona puiwa i neia mau inamala olelo i pane ia mai īmua ona i kela wa. Aka, iioko nae oia wa, ua hooikaika oia e hoomaloe iaia iho, a me ka pane ana aku: <<Ua apono au 1 ua mea a pau a oukou i kuka iho nei." "Ka, ua manao iho nei makou e loiie ana la hoi makou i kekahi mau hoolula 'ano eae mai ia oo mai e Ruka," wahi a l*a i pane koke mai ai. <s Aohe a'u mea c ue a'u e nninao nei ua o? aku ka maikai mamua o na hoolala i kukakuka mua ia ae neia e oukou," w r ahi a ka pane a Ruka. la wa, ua kamaiiio ae la ke kanaka i hoolauna mua ia ae ai me ia uei maloko o ke keena maluna ae, ma ke ano he hoalauna inua oia no Ruka: "E ua keouimana! Ke haohao uei ko'u naau no keia kanaka, oiai, aole ona kamailio iki e like me Ruka."

Mamuli o keia mau olelo a kela kanaka, ua pioo koke ae la na poe a pau. la wa hoi, ua ku koke ae la ka iunahoomalu iluna, a me na maka kohu tiga, ua pane koke mai la oia: ««Eia anei kekahi kiu iwaena nei 0 kakou?" ī kela wa, ua kuku like koke ae ia na poe a pau, me ka haka like ana o ko lakou mau maka maluna o ka makai kiu; a unuhi like ae la no hoi i ka lakou mau pahi ame na pupanapana. Aole !oa i oni ae, a i ole, hikih'le ae paha kona mau ouli, aka, ua akaaka wale ae no ia, a me ka leo inoakaka maikai, ua paue ae la ia: "E mauao ana anei kela keoniniana e kapamai ia'u he kiu?" Aole he leo pano i kela manawa. I kela wa, na komo palanehe koke mai la īloko o ua keena la ka wahine a kakou i hoomaopopo mua ae nei ma ke ano o Mele Baiauwina. Aole o Ilale i hoomaopopo i kona komo ana mai, ame he ia, ua hoea kupanaha mai oiā maiioko mai o na paia pohaku manoanoa e hoopuni Ana i ua keena hoopahaohao la. Ia wa, ua pane mai la na kanaka la ka mea hoi nana na oielo i uiu mai ai kela mau hoopihoihoi: "Aole au i hoopuka ae nei i keia mau olelo ma ke ano he mea no oukou ena keonimana e pihoihoi ai, a aoie no hoi au : kapa aku i ' keia keonimana ma ke ano aoie ia o Uuka, aka, o ka'u waie no i hoopuka ae uei he iike ole ko Kuka ano 1 keia wa me ka wa a'u i hoomao{Hjpo mua ai iaia, oiai, i na wa i haia, oia \vale no ka mea mua i na wa a pau ma ua wa hooiaiala o keia

Ia wa hui, oiai ua j»oo la e kuku ua akoa&>3 puukiuki ae la ua poe 1» iloko o na anaiua e\ua a ekoiu paha, a e kukakuka ana hoi uie ua ieo imwanawuia. % Miuiuli o ko Hale ike aua i ko lakou pau loa i ke kuku iluna, ua ku pu ae la ia iluna mai kona uoho ae, a iaia hoi o ku ana me ka oana ana i keia a me keia oke anaioa, ai.n hoi, aa lohe poaaanu la kooa raau pepeiao i ka hawaoawana ana mai a kekahi leo mahope mai o kona kua. "E pono oe e hoolllo ia oe iho, a i o)e, e poino ana oe aole mea ou e pakele at." Huli ino ae la ka makai km e ike no hea mai la hoi ke!a leo hoopakele i hoea mai ai, ia wa, ua hookahaha hon ia kona naau 1 ka ike kok<s aaa ae ia Mele Uaiauwioa e heie ana mal kahi ana e ku ana. Aoie i pgu.