Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 38, 23 September 1893 — Page 2

Page PDF (1.97 MB)

This text was transcribed by:  Manuel Harris
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA.

Kaui o ka Hoolimalima o ke Koena o na Aina Aupuni o Puuepa 2 a me Kokoiki, Kohala, Hawaii.

            I ka POAHA, OKATOBA 5, 1893, hor 12 awakea ma ke alo iho o ka Hale Mana Hooko, e kuai ia aku ai ma ke kudala akea ka hoolimalima o na koena aina o Puuepa 2 a me Kokoiki, Kohala, Hawaii, nona ka ili he 399 mau oka oi iki aku a emi mai paha.

            Manawa.  He 10 makahiki hoolimalima.

            Uka kiekie e hoomaka aku ai e koho, he $125 o ka makahiki a e hookaa mua ia ma ka hapalua makahiki.

                        J. A. KING,

                        Kuhina Kalaiaina.

            Keena Kalaiaina, Sept. 5, 1893.

            2458-3

 

KA

NUPEPA KUOKOA

- ME -

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

No ka Makahiki,         -           -           -           $2 00

No Eono Mahina.       -           -           -           1 00

 

Kuike ka Rula

 

NA PUEA

            ANA.   }                    1                      2                      3                      4                      5                      6

                                                  Pule    Pule    Pule     Pule   Pule   Pule

 

1 Iniha      $1.50  $2.00  $2.50 $3.00 $3.50 $4.00

2 Iniha               2.00     2.75    3.50   4.00   4.50   5.00

3 Iniha               2.50     3.50    4.50   5.00   5.50   6.00

4 Iniha               3.00     4.00    5.00   6.00   6.75   7.50

5 Iniha               3.50     4.75    6.00   7.00   8.00   9.00

6 Iniha               4.00     5.50    7.00   8.00   9.00  10.00

 

            O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maioko o keia Nupepa, e hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo la.

 

HOOPUKAIA E KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

H. M. WHITNEY, Luna Nui.

J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono.

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

 

POAONO, - SEPATEMABA 23, 1893.

 

Ka Waihona Aupuni.

 

            O ka nui o na dala a pau o ke Aupuni Kuikawa e waiho ana ma na lua pao lehulehu ma ka la 20 o Sepatemaba nei, penei no ia:

            Koena ma ka Banako Haleleta, $29,817.73; waihona o na Papa Alanui, $51,376.55; waihona no ka Papa Hoonaauao, $44,726.38; na loaa Aupuni mawaho ae o kela mau huina maluna, he $136,617.41.  Huina nui, he $262,538.07.

            Mawaho ae o kela huina nui maluna, eia ke malama hoomomoa loa ia nei he $284,000 ma ka waihona dala o ke Keena Waiwai, no ka uku ana aku i na pepa dala Aupuni i hoopuka ia e na au Alii a e paa hele ia nei e ka lahui.  Nolaila, ina e hui ia keia mau puu dala lehulehu malalo o ka malu o ke Aupuni Kuikawa, alaila, ua hiki ka huina houluulu i ka $546,438.07.  Nui maoli ka malama loa ia o na dala o ka lehulehu.

 

He Olelo Hilinai ole ia ko ka Elele o ka Nupepa Herald.

 

            Aia ma Wainetona kekahi mea nana e kakau mau nei i na leta i ka nupepa "Herald" o Nu Ioka.  O keia "Herald," ua ike mua kakou he enemi loa oia i ka hoohuiaina.  Nana no i hoouna mai ianei i kela kanaka wahahee nui wale o Noadofa ka nemo.

            Aole e hiki ke hilinai iki aku i ko ka Herald elele mau mea i hoike mai ai no na manao hoolala a ka Peresidena a me kona Aha Kuhina no ka ninau o Hawaii nei.  Aole lakou i hoopuka aku i ko lakou manao ma ke akea, aka, ua hunakele loa.  Nolaila, he koho wale no ka mea hiki i kela elele ke hana, a ina ua helelei mai kekahi mau hunahuna liilii o ka oiaio, ua akena wale aku nae ka elele o ka Herald i ua mau hunahuna oiaio la me na mea wahahee, e like me ka Noadofa i hana mau ai maanei a hoouna aku.

            Nolaila, aole e manao nui ana ka poe naauao i na olelo a ka "Herald" no ke kukulu hou ana i ke aupuni maanei mamuli o ke koho balota.  Ua hoike lea mai nae ua elele la o ka Herald, e koho ana me ka hoohaiki a me na kaupalenaia o ka poe kupono i ke koho balota.  Malia paha, he oiaio keia.  Ina he oiaio, alaila, he waikahi loa keia e like me ka makou i hoike pinepine aku ai penei:  Ina he aupuni hoomaluia ka mea i hooholo ia ma ke kuikahi, alaila, e hoohaiki ia ana ka pono o ka poe koho balota i mea e hiki ai ke hookele pono ia ke aupuni me ka naauao.

            Aia no hoi kekahi mea maopopo loa, mamuli o na kanawai paa mawaena o na lahui, aohe mana ia Amerika Huipuia e hele mai ma Hawaii nei e kauoha ai e koho balota kakou.  Ina e hana ana pela, alaila, me ka lima ikaika maoli wale no e hana ai a me ka hehi wale i na kanawai mawaena o na lahui.  Aole e hana lapuwale ana o Amerika pela.  Eia wale no ka hana hiki iaia, o ka hooholo i kuikahi me ke aupuni o Hawaii e noho nei, a o na mea a keia Aupuni Kuikawa e ae like ai, oia wale no na mea e hana ia ana.  Ina e ae ke Aupuni Kuikawa e koho balota me na hoohaiki kupono no ke ano o ka poe e koho ana, alaila na keia aupuni e hooko a e malama i kela hana, aole na ke aupuni o Amerika ia hana.

            Ma ko makou nana ana, ke holo maikai nei imua ke kulana o ke Aupuni Kuikawa ma Wasinetona mamuli o ko Mr. Bount kuhikuhi ana ia Kalivalana i ka hana pono e maluhia like ai na pono o Amerika a me na pono o ke aupuni Hawaii.  Aia a hooholo ia ke kuikahi mawaena o ka Peresidena a me na elele o Hawaii, alaila, na ka Aha Senate e lawe a noonoo, a ina lakou e ae, na na Aha Hooko a me Kuka ma Honolulu e hooholo loa, alaila lilo i kuikahi mana.

 

Na Keiki Misionari.

 

            Ke hu nei ka inaina o Noadofa ma i na keiki misionari, no ko lakou kokua ana i ka Hoohuiaina, a ua kapa o Noadofa he powa ana i ka mana aupuni o ka lahui Hawaii.  He makehewa paha ke pane aku i kela poe i hele a hehena ka inaina.  Eia nae kekahi mau mea e pono e hoomaopopo ia e na kanaka Hawaii.

            Akahi - O na keiki misionari ua noho mau me ke aloha i na kanaka Hawaii, mamuli o ka manao aloha o na makua misionari nana i hapai i ka lahui iluna mailoko mai o ka noho pouli ana.  Ua hooikaika mau na keiki e hoomau i ka noho naauao ana o ka lahui i hoomalamalama ia e na makua.  Ua haawi nui i ko lakou luhi, a me ko lakou dala no ia hana.

            Alua - Mai ka mua a i ka hope, aole i loaa i na makaainana Hawaii ka mana nui o ke Aupuni.  Ua ana mau ia kela mana nui no ka Moi, a hiki i ka makahiki 1887.  Na ka Moi wale no i koho i kekahi hapa o ka Hale Ahaolelo, oia no na Alii.  A o ka hapa o lakou.  Nolaila, aia ma ka lima o ka Moi ka mana nui, aohe mana o na makaainana.  Ua noho nele lakou i ka mana ole mai kahiko mai.

            Akolu - Ua hele ka hapanui o ka poe naauao o na haole a uluhua i ka hele uhauha wale o ka Moi me kona mana keakea ole ia, a ua kaohi ia ia ma ke Kumukanawai o 1887, a lilo ke koho ana i na Alii i ka poe ulakolako i ka waiwai.  Ma ia mea ua hoomau ia ke Aupuni kuokoa.  Ke ole ia, ina ua helelei loa ka noho kuokoa ana no ka hana lapuwale a ke Moi.  Na na keiki Misionari i kokua nui ma kela hooponopono hou ana.  He nui ka poe haole ia wa i makemake e hoopau i ka Moi, aka ua papa aku na keiki Misionari ia lakou, ua minamina i ka nohoalii o Hawaii.

            Aha - Mamuli o ka hana naaupo loa o Liliuokalani, ua pauaho ka lehulehu o na haole, a me ka hapanui o na Hawaii naauao iaia a ua kapae aku lakou i ka la 17 o Ianuari, 1893.  Ia manawa, ua maopopo i na keiki Misionari, aohe aoao i koe e hoomau ai i ka mana Aupuni Moi.  Nolaila, i mea e maluhia like ai na Hawaii a me na haole, ua kokua pu lakou i ke noi ana e komo pu malalo o ka malu maikai o Amerika Huipuia.  No ka mea, ma kela Aupuni. ua noho kaulike na ano kanaka a pau.  Aole kela he powa ana i ka pono o na kanaka Hawaii.  he hookupaa ana ia i ko lakou pono, i ole lakou e hehi ia e na haole aloha ole.  ke alakai nei a ke kuhikuhi nei na keiki Misionari i ko lakou poe hoa Hawaii o ke one hanau hookahi,  aia wale no malalo o ka malu o Amerika e pakele ai lakou ma ka hoohuiaina.

            Ke kapa ino mai nei o Noadofa ma i na makamaka oiaio, kupaa mau o ka lahui Hawaii, oia na keiki misionari, he poe enemi lakou a me ka powa.  O ka haku o Noadofa, oia o Spreckels, ua makemake e hoo paa ia Hawaii malalo iho o kona lima ponoi, nolaila, ua enemi loa i na keiki misionari.

            E hoomanao na Hawaii i ka olelo a ka mea naauao:  "o kou hoaloha a me ka hoaloha o kou makuakane, mai haalele oe iaia."

 

Ka Moeuhane a na Aikane Elua.

 

            Aohe menemene iki o ka nupepa Herald ia Kale Noadofa.  Ke hoomau nei i ke kukulu hoikeike iaia, oiai ua lilo ia i mea e ehaeha ai kona poe hoaloha, aole hoi ne mea e hoolioli ai ke ole oia e lilo i mea milimili no ka poe kauka malama i na pupule.

            O ka mea nui loa i kaumaha ai ua elemakule hoopuni wale ia nei, oia no ka noho ona o kekahi heluna nui o na kanaka waiwai, hanohano a me ke koikoi ma Hawaii, he poe keiki lakou o na miaionar.  A o ka Noadofa inoa hoohenehene ino loa, he "keiki misionari."  Me he la i kona manao he poeleele ino loa o ke ano karaima ma ka noho ana keiki misionari mamua ae o ka noho ana he misionari maoli.  A nolaila, ua pii loa aku ke kolohe o ka noho ana naauao a hiki aku i ke pookela o ke ino.

            O ua poe keiki misionari la he poe lawehala ino weliweli maoli, ma ka nana ana aku ma ka aoao o Noadofa a me Spreckels.  O lakou na elele hoike no ka aoao o ka noeau, o ka noho ana naauao a me ka holomua.  Ina aole na makua a me na kupuna o ia poe i hele a noho ma Hawaii, ina ua lehulehu loa ae ka mana o ke lehulehu loa ae ka mana o ke aupuni hapa pegana mamua o keia noho ana.  Ua halihali aku na misionai i ka hoomalamala naauao an ma Hawaii.  Aka, o Noadofa a me kona haku o Spreckels. aole laua i makemake i ka noho naauao ana.  Na makee laua i ke aupuni Moi a me ka mana o Spreckels.  New York Sun.

 

No Hawaii.

 

            He mea pono ke hoolala koke ia ka hoohui ana ia Hawaii me ka hookaulua ole.  O na mea a pau i pili i kela kumuhana koikoi loa, ua pau i ka hoike ia mai e Mr. Blount. a ua waiho ia ma ka lima o ke Kuniha Nui o Gresham, nana hoi i hoike aku i kela mau mea a pau i ka Peresidena.

            Ua maopopo kela kumuhana he kelakela loa ke koikoi i loaa mai i ke Aupuni a me ka Lahui Amerika.  ua pili ia mau mea i na pono kahua paa o ko kakou aina; i ka mana o ko kakou Aupuni; i ka maluhia o na Mokuaina ma ko kakou kahakai komohana; i ka mana o na aumoku kaua o kakou ma kela moana; i ka hoomohala ana  i ko kakou kalepa me na lahui ma ka moana Pakipika, a me na ukali koikoi e ae no ka lehulehu, e mahuahua ana ia hanauna aku a ia hanauna aku.  Ua hihi pu ma keia ninau o Hawaii na pono nui loa o Amerika i pili i ke ola o ke Aupuni.  O ka mea a ko kakou Aupuni e hooholo ai ma keia kumuhana o Hawaii, e hahai ana na hopena koikoi loa mahope o ia hooholo ana.

            Eia ae ka la e hooholo manao ai.  ua loaa mai nei na olelo hoike a pau e hiki ai ka noonoo pono a hooholo.  Aohe e kala i loaa mua mai ai ka hapanui o ia mau mea a ua hoolawa hou mai nei o Mr. Blount.  Nolaila heaha la ka kakou kahuhana kupono ia Hawaii?  Pehea la ke kahuahana o ka wa i hala, nana i hoomohala i ko kakou aupuni ma kona mana a me kona palahalaha ana, a me kona waiwai?  Heaha la ke kahuahana kohu pono i ka noeau, i ka pomaikai o ka lehulehu, i ka maluhia lahui. i ka hoomakaukau e ana, i ka nana ana imua, i ka hoolanakila ana, ik hoohanohano ana i ka pono o Amerika?  He mea kanalua ole, o ka hoohuiaina no.

            O ka wa kupono keia eia imua o kakou.  He hana lapuwale ke hoopalaleha.  He mea e poino ai.  He mea e komo ai i ka pilikia, ke hopu ole aku i keia pono ano.  Ke noi mai nei o Hawaii.  ke kali nei kona Aupuni Kuikawa i ko kakou ae aku.  Ua maopopo i ka Peresidena Kalivalana kela makemake o Hawaii, he kohu like me ko Amreika manao aloha aina.  Mai noho hoomaauea ka Mana Hooko a me ka Aha Senate.

            Aohe Kuhina Elele o Amerika ma Honolulu i keia wa.  Aole pono e noho nele kakou me ka elele ole malaila i ka la hookahi.  I keia wa noho kunihi o Hawaii he mea pono i Kuhina ikaika, noeau, makaukau, a piha i ka uhane Amerika. - Mai ka nupepa Sun mai.

 

KIPU WELIWELI MA EWA.

 

Make Kanu Elua Mau Ola!

 

He Kino Ola Maikai a me ka Lepera.

 

            I ke kakahiaka nui o ka Poalima, la 15 o Sepatemaba nei, ua telepone mai ka Hope Makai Nui Bila Wond, mai Manana, Ewa mai, eia he pepehi kanaka ma Waiawa, a ua hoomakaukau kaua ka lawehala iaia iho iloko o kona hale me ka nanao e kue mai i ka mana hoomalu, nolaila e hoouna mai i poe kokua e pono ai e hopu iaia.  O ka hoouna ia uku no ia o na makai he elima ka nui, me Kapena Paka a me ka Hope Ilamuku Balaunu, me na pu raifela maluna o ke kaaahi a hiki ma Waiawa i ka hora umi.

            O kekahi lepera o Aikualani kona inoa no Ewa no, ua kipu oia mamua i kekahi makai a ku kona wawae, a make hoi kona hoki.  O ka holo no ia o ua lepera nei a pee ma kuahiwi, laua pu me Manuela.  He mau makahiki ko laua noho ana malaila.  Ma ka po Poaha, iho mai o Aikualani i ka hale kahi i noho ai kana wahine oia o Niau a me na keiki ekolu.   Hoopaapaa oia me kana wahine a kipu iaia.  Make loa ka wahine mamua o ka wanaao.  Lohe ka makuakane o ka wahine i make, o Kaahanui ka inoa, a hele i ka hale, kipu mai la o Aikualani ia Kaa hanui, aole nae i ku, a holo loa oia e hai aku ia Bila Wond.

            I ka hoea ana aku o na makai, ua hoopuni lakou i ka hale a peahi i na keiki elua ma ka lanai e hele mai i o lakou.  O ka hiapo, ua hele mua i kahi e.  Hoole loa o Aikualani aole e puka mai, e make mua kekahi poe makai iaia alaila make ia.  Mahope, hoomaka na makai e kipu i ka hale.  Aohe ona ki mai me kona pu, nolaila, manao lakou ua make.  Hookokoke aku la o Baraunu laua o Paka i ka hale.  Lohe laua i ka nakeke maloko a holokiki mahope o na laau.  O ke kipu mai no ia o ka lepera ia laua, a pakele mahunehune.  Kipu aku no hoi na makai ma kahi i kipu ia mai ai.  Aole kipu hou ka lepera, a o kona make no paha ia.

            Ia manawa, hele aku o Baraunu a telepona i mau koa me na pu hou, i ole e eha kekahi makai i ka hookokoke ana.  Hoouna ia na koa he 20 a me ka pukuniahi hoolele poka pahu, ma ke kaaahi.  Mamua nae o ko lakou hiki ana i Manana, ua neke na makai i ke kipu a ua make loa o Aikualani no ke ku ana i ka poka ma ka puniu.

            Ua kahakaha o Aikualani me ke poho kakau ma ka paia o ka hale, penei:

            "Ua make o Niau [w] mamuli o ko Keonaona [k] a me Niau [w] powa i keia po.  A hiki i keia wanaao a pakele oia."

                        Aloha oukou,

                        JAMES A. KEKUA.

            Ewa, Iulai 9, 1854.

            Ua ki au i ka ponei no ko laua manao ino; kokua ia e Kaona a me Kauhaikane [w].

            Aole au e hanaino ina aole e powa laua ia'u, ua uhaki i kuu pu.

            Ua hele kekahi mea kakau nupepa o ke KUOKOA ma Waiawa i ka Poeono nei.  Aia no ka hale ma kahawai mauka o ke alanui aupuni.  Ua paapu loa na paia i na pukapuka poka.  Ua akau ia na ili o na laau-pa mawaho e na poka a Aikualani; ua like me ke kahua-kaua.

            E moe ana na kupapau elua ma ka papahele, ua uhiia i na kihei kukaenalo, aole nae i hoomaemae ia.  He nui na kanaka o ka hale, e uwe ana kekahi poe.  O na keiki makua ole kekahi malaila, he mau keiki ano maikai loa no, e kulu ana na waimaka o ka makahiapo, he 13 paha ona mau makahiki.

            Aole i pau i ka huli ia e ke kiure koronero na kumu o ko Aikualani kipu ana i kana whaine.  He lili paha i ka moe kolohe, a i ole ia, no kona manao na ohumu pu o Niau me kekahi poe @ hopu iaia a hoouna aku i Molokai.  He hana no keia e weliweli ai na naau o ka poe e lohe ana.  He nui no hoi ko makou ehaeha a me ka menemene no keia mau keiki maikai i hoonele ia i ka makua ole.  E aho no i na ma'i lepera a pau e hookuu oluolu mai i ko lakou mau kino omaimai e lawe ia ma Kalawao, a malaila e malama ia ai me ka maikai oluolu launa ole, e nele ole ai i ka ai a me ka ia

            O ko Aikualani mau lima a me na wawae, ua hele a muumuu loa i ka mai lepera.  He nui kona naaupo i ka noho ana ma kuahiwi me ka pololi a me ka inea.  Ua hoonaauao ia o Aikualani a ua noho kumukuia mamua.

 

Na Mai Lepera o Wainiha.

 

            Mamua ae o ka hora 6 o keia kakahiaka Poaha nei, ua pili mai ma ka uwapo o Ainahou ka mokuahi Kimo Maki, mai kana huakai aku nei i Kapaa a me Hanlei, me na mai lepera he 11 ka nui, malalo o ke kaiko Mose o Hanalei.  O keia na mai lepera i lohe mua ia mai, ua haawi pio lakou ma Wainiha i ka makai aupuni J. Kakina, a ua ae laelae e hele me ka hoohaunaele ole i ke Panalaau kahi e malama punahele ia nei e ke aupuni i Kalaupapa.  Ua haawi mai lakou iloko o na lima o ka mana hoomalu o Kakina ma ka po o ka la 15 o Sepatemaba nei, a ua la we ia no ka hale hoopaa lawehala.  Maloko o ia hale, ua haawiia na pono ai e nuu ai lakou a lawa.  A ua lohe ia o ka makamua loa iho la ia o  na paina maona loa a ka opu i ike ai.  O na kumu o ko lakou haawi pio ana i ko makou lohe, no ko lakou louo ana, e lawe ia ana ke kaikamahine a Kakina i Kalaupapa, a o ka nui o lakou, he poe pili makamaka ia Kakina a he mau hoaloha o ka noho ana.  O kekahi lohe hoi, ua lawe palanehe liilii ia na mea eha a na mai ikaika e Kakina.  Eia iho na inoa o na mai i hali ia mai nei:  Hanalei (w) 16 makahiki; Pakekee (k) 18 mak; Naiwi (w) 12 mak; Kaale (2) 13 mak; Naauao (k) 19 mak; Kipi (w) 12 mak; Lizsie (w) 12 mak; Kamala (w) 29 mak; Milimili (k) 29 mak; Paakiki (k) 46 mak; a me Kalehua (k) 29 makahiki.

 

NUHOU KUWAHO

 

            Ma ke ku ana mai o ka mokuahi holo loa "China" i ke kakahiaka Poakahi, mai Kapalakiko mai, ua loaa mai ia makou keia mau mea hou malalo iho nei:

 

MAIKAI KE OLA KINO O KALIVALANA.

 

            I keia wa, ua oia maikai loa o Kalivalana, aole omaimai i koe.  Aia ma Wasinetona e lawelawe hana nei me ka ikaika.  O kela kaha ana ma ke a-luna, aole ia he i'o ulu; he unuhi ana i na niho nunui elua i hoehaeha nui ia ia.

 

HANAU KA WAHINE A PERESIDENA KALVALANA.

 

            Wasinetona, Sept. 9 - I na hora awakea, ua hanau mai na ka wahiue a Peresidena Kalivalana he kaikamahine.  Ua maikai na ola kino o ka makuahine a me ke keiki.

 

HOI HOU O BLOUNT I WASINETONA.

 

            Ua hoi hou mai o Bount i Wasinetona i ka la 4 o Sepatemaba, a launa aku me ke Kuhina Nui Gresham.  I kekahi mau la aku ua launa pinepine laua me Kalivalana.

 

KUHINA AMERIKA HOU NO HAWAII.

 

            Wasinetona, Sept. 11 - Ua lohe ia ae i keia kakahiaka, e loaa mai ana ia Albert s. Willis, ke Kuhina hou i hookohu ia no Hawaii, na hoonaauao a me na palapala hookohu mai ke Keena mai o ko na aina e i keia la, a e haalele koke iho ana oia no kona home, no ka hoomakaukau i kona holo aku me ka mama ma kana misiona ma ke aia ae o Kapalakiko.

            O Albert S. Willis, no Louisville, Kenetuke, ua hanau ma Kenetuke, Ianuari 22, 1843.  Ua puka ma ke kula loio o Louisville 1866.  Ua noho ewalu makahiki ma ka ahaoieio lahui, me ka mahalo nui ia.

 

AUPUNI HOOMALU KO HAWAII.

 

            Wasinetona, Sept. 8. - Ua manao o Kalivalana ma, o Bount pu kekahi, i aupuni hoomalu ia ko Hawaii.  E hooikaika loa i ka hoomalu ana i kona aina kuwaho komo mai a hookae.  Ma na mea kuioko iho o ke aupuni Hawaii, aohe e ikaika an ka hoomalu ana.  Na ka poe koho balota i kaupalena ia no pono koho e hooholo i ko lakou aupuni i makemake ai.  E hoohaiki ia ana nae ka pono koho balota i loaa ai ke aupuni hoomalu pono hemahema ole.  Ua lana ka manao o Blount ma, peia e hoio pono ai na hana ma Hawaii.  E hoomahuahua ia ana na mokukaua Amerika ma Hawaii.  Elima paha moku e holo mai ana.  [He mau olelo nupepa wale no keia.]

 

KA PAIO NO KA NINAU DALA KEOKEO.

 

            Ma ka aha Senate, he ikaika loa ka paio ana no ka hoopau i ko ke aupuni kuai ana i na auka dala keokeo.  Aole no nae paha e hooholo ia ana kekahi mea mamua iho o Okatoba.

 

KIPI MA BERAZILA.

 

            Ua kipi kekahi hapa o na mokukaua ma Berazila i ka Peresidena o keia Aupuni Ripubalika.  Ua makau lakou i na topido ma ke awa o Monetevideo, nolaila ua holo aku ma ke awa nui o Rio Janeiro.  Ua hoao e hoolele i na koa iuka malaila, aka ua keakea ia aku, me ka poino he 51 make a he 30 na mea i hoeha ia.  Ua kupaa na puali koa apau ma ka aoao o ka Peresidena.

 

KA BILA AUPUNI IRELANI.

 

            Ma ka ia 2 o Sepatemaba, ua hooholo ia ka Bila Aupuni Kuloko no Irelani ma ka hale Makaainana o Euelani, he 34 ka oi o ka aoao o Pohakuhauoli.  Ma ka la 8, ua hapai ia ua bila la maloko o ka Hale alii, a hooleia he 428 poe hoole, he 42 na ae.  Heaha ia ka Pohakuhauoli mea e hana aku ai?

 

KOKUA O KINA IA SIAMA.

 

            Ua kauoha ia ka Elele Kuhina o Kina ma Parisa, e papa aku i na Kuhina o Farani aole e hehi wale i ke Aupuni o Siama, aka e hana akahele aku.  Ua makaukau na mokukaua o Kina e holo no Siama e kokua ia ia.

 

HE KAPENA HOU KO KA MOKUAHI CHINA.

 

            Ua hoopau ia o Seabury, ke Kapena mua o China, no ka ili ana o ka moku ma ke one ma ka nuku o ke awa ma Honolulu i Iulai 7.  He kanawai paa ia o keia Hui Laina Mokuahi Pakipika, ina ili ka moku, o ka hemo no ia o ke kapena.  Elima makahiki ko Seabury noho kapena ana.  O William Ward ke kapena hou i keia wa.

 

O Hon, D. H. Nahinu, ua Hala Ma'o.

 

            Ma ka hapalua o ka hora 6 o ka la 13 o Sepatemaba, o keia makahiki no, ua kii ia mai la ka uhane o ka Hon. D. H. Nahinu a hele aku la, me ka waiho ana iho i ke kino puanu anu.  Ua loaa oia i ka fiva a hoomaka ka eha ma ka pepeiao e hoopuni ana i ke kino me ka haalulu, ua hoao ia e hanai i ka laau hoemi fiva a loaa ka oluolu; aka, mahope iho, ua pii ino hou mai la ka mai me ka ikaika, malia paha ua awili pu ia me kekahi hana naaupo, ua hikiwawe loa kona make ana, elua wale no pule kona noho ana i keia mai, me ka manao ole ia e pilikia ana.

            Ua hanau ia oia i ka makahiki 1828, o ka nui o kona mau makahiki o ka noho ana ma keia ao, he 65, a hoi aku la i kahi maha mau loa, ma Hookena kona wahi hanau, malaila no a hele wale aku la.

            Ua hele oia e huli naauao ma ke kula o Hilo i ka 1844, oiai ke alanui e waiho ololi ana a e uhi ana no ke omamalu o ka uhane maluna o ka aina, o ka hokeo oia ka paiki oia wa, a e auamo ana i ka loa me ka hele wawae ana me ka hoomanawanui ana a hala he mau makahiki ma ia kula, hoouna ia aku la i ke kula o Lahainaluna a hala he eha makahiki ua hookuu ia me ka maikai o lakou ka papa kiekie o Lahainaluna i olelo ia.  Ka nui o ko lakou papa i puka ka Rev. M. Kuaea Rev. J, Kekela, C. K. Kakani, Kahananui, Nuuhiwa, Kauwealoha a he poe naauao maoli no lakou iloko o ka aina.  Ua hoi mai oia a mare i ka wahine i ka 1855, noho kumukula oia a hapai i kekahi kula wae, a noho kahukula no ka apana o Kona Hema, a loaa pu me ka paiapala hai euanelio a noho hope no Rev. J. D. Parisa ma ka 1858, ua holo balota oia a lilo he lunamakaainana no ka apana o Kona Hema nei, ua noho oia no kekahi mau kau he hoa hanohano no ia hale kaukanawai ma ka la 12 o Feberuari ka la i hoonoho ia ai ka Moi D. Kalakaua no ka pae aina Hawaii, ua pakele mai kona ola, na lilo ia la i mea hoomanao mau nana no na makahiki i hala.  Ua noho oia ma na oihana lehulehu o ke aupuni e like me keia, he lunakanawai no ka apana o Kona Hema no elua manawa, he hope makai nui no laila, he luna alanui, he luna leta, he luna hooia, he hope luna kula, he luna helu, he luna auhau, he loio piha ma ke kanawai, @ kana oihana hope loa i malama ai o ka noho lunahoomalu no ka papa alanui o Kona Hema, he umauma kona i akea, he puuwai hamama, he hookipa i na malihini, he makua no ka ohana alii ke kipa mai, he hale i kipa nui ia e na haole, he makua no ka apana okoa o Kona, he makua no ka papa loio, he makua ma na ano a pau, ua hala ka makamaka leo nui i piha me ke aloha, ua nalowale oia mai kona home noho, ua hoi i ka opu ana ole o ka honua.

            He hoahanau no ka ekalesia hoole Pope o "Pukaana," he koo a he lala ikaika iloko o ka pono, he kokua ma na hana kuloko o ka ekalesia, he kokua i na hana kuwaho, he $10 mau dala a emi i ka $5 i kela a me keia mahina a puni ka makahiki, oia kana i hana ai a hele wale aku la, ua lilo kana mau hanapono i kia hoomanao.

            Eha ana mau keiki me ka wahine mua, ekolu i make a hookahi e ola nei, ua make kana wahine mua, a mare i ka wahine hou, ua loaa eha mau keiki hou, hui me akahi keiki mua, ua piha ka heluna i ka elima, a ke ola maikai nei lakou a pau, ua hanau aku na kana mau keiki, a ua nui kana mau moopuna.

            Ma kona mau la palupalu, akahi no a ike ia kona komo poo ana iloko o ka hana, e pii ana iuka a loaa i ka ua, e iho ana i kai a komo iloko o ke kai, a oia no paha kona kumu i loaa ai i ke anu a hele wale aku la me ka walohia.

                        G. W. WAIAU.

            Hookena, S. Kona, Sept. 13, 1893.

 

Mai Hoolohe i na Apuhi a Ka Leo

 

            Ua unuhi aku makou i kekahi mau manao o kekahi mau nupepa o ko na aina e, ma ka makou pepa o ka Poakahi nei.

            O ua nupepa la he kue kona mea kakau i ka hoohui aina, oia no ke kaula hoopunipuni i noho iho nei i Honolulu nei.

            He mau manao nupepa wale no ia, ma ke teletalafa hope loa i loaa mai mai ke kuhina noho mai ma Wasinetona o ka la 11 o keia mahina, aole he mea i hooholo ia, aole no hoi he mau lono oiaio no keia mea a Ka Leo e walaau nei.  Ke kuhihewa nei Ka Leo e koho balota ana ka lahui no ka hoihoi ae i ka Moiwahine ma ka noho alii, a hauoli me na anee alii e noho mai nei ma na oihana aupuni.  He mea maopopo loa ina he koho balota io e like me ka na nupepa e hoolaha mai nei, alaila, e kuka mua ana ke aupuni o Amerika me ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Paeaina.

            Aole nae no ka hoihoi ae i ka Moiwahine i kipaku ia, aole no hoi e hana mai ana o Amerika e like me ka Ka Leo e hoopunipuni mai nei.

            Ke hoole nei makou i ka oiaio ole oia mau hoolaha lalau a na nupepa.

            Ke ike maopopo nei makou aole he kuleana o ke aupuni o Amerika i na hooponopono aupuni kuloko o Hawaii nei.

            Ua hiki i keia aupuni ke hoole i ke koho balota no ka Moiwahine, aole i ka lahui ia mana a ka lehulehu e kuhihewa nei.