Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 38, 23 September 1893 — KA EUEU WIWO OLE O NU IOKA A I OLE O KA Makai Kiu Hale Niwela. [ARTICLE]

KA EUEU WIWO OLE O NU IOKA A I OLE O KA Makai Kiu Hale Niwela.

MOKUNA XV. RU iho ia oia e noonoo ana heaha heaha ia kana mea e haoa ai, aia hoi; ua pa-e hou mal ia he leo hoopakeie hou nona, oiai ia wa, ua kaaio hou ae la ua Meie Baiauwina la ma kona kua. <'E hana oe me ka hikiwawe loa o make auanei oe! Mai kakail ee!" Ia wa, ua hawanawana koke aku la keia: «'Pehea auanei au e hana ai?" "E oieio aku oe owau ka mea i ike ia oe, ke hiki mai ka wa ou e ninaninau ia ai," wahi hou aka wahine. Ia wa koke iho no, ua noho iho la ua poe kanaka ia inaiuna o ko iakou mau noho, a mahope oia manuwa, ua ku mai ia ka iunahoomalu Sinioa Andaro. "E Mr. Euka, ua ano haohao na hoa ia oe, a aohe maikai pono o ko lakou mau manao no kau mau hana." "Aole au i hele mai ma keia wahi no ka haoa akn i ua mea e maikai ai o ko lakou mau manao, aka, ī hele mai nei au ianel no ka hana. A ua lana ko'u munao e halawai ana la hoi au me na kanaka wiwo ole, aka ke ike nei nue au eia ka au iwaena o ka puulu hohe wale," wahi a ka makai kiu me ka leo kuoo. I kela wa, ua unuhi like ae la ua poe la i ka iakou mau pu panapana. la hoi, ua pane hou aku la ua Buka la: <<Ua hiki hoi paha, ki ia mai, a hoopio iho i ko'u mau kukui e iike me ko oukou makemake! Aka, e hoomanao nae oukou, he iehuiehu wale na hoaloha o Ruka, a aole e nele ko lakou akenui pehea la oia i make ai; a oe make uo hoi au e hoike aku ia oukou, ua maopopo wale no nr. kanaka a pau o keia puali i ko'u poe kanaka, oiai he mau makahiki he nui waio ko makou hookolo ana mahope o ko oukou mau meheu. Nolaila, e hana mai oukou e like me ko oukou iealea, aole loa au e hopohopo no ia mea, ua hiki no ia Ruka ko make i keia wa, no ka mea, ho hookahi wale no make ana o keia raea he kanaka. Ke ike nei ka wau he poe hohe wale oukou, a he mau hana hoowalewale keia a oukou ia T u e komo mai iloko nei o keia wahi a e powa malu oukou i ko'u oia. Noiaila, ua makaukau au ano."

Maiuuli o kela mau olele a ka makai kiu, ua komo ka maeele iloko o ka naau o kela a me keia ia wa, i loii hikiwawe ae ai ke ano o ua poe kaoaka 10. Iloko o na olelo koa o ka makai kiu, ua komo ka weli iloko o ua poe la, a ia wa lioi, ua poe la I hoomaka koke mai ai e hoomalimali i ka makai kiu. Noiaila me ke ano maalea o ka makai kiu la i hoopau ae ai i kona ano hoohuhu no ua poe ia. Ma ia hope iho, ua hoolilo ia ka manawa no ka hooiala ana 1 ka lakou mau hana, a mamuii hoi o ko Hale ike ana i kona hewa ma ka neho mumule mua ana, ua komo pu nku la ia iloko o na kukakuka ana, a ua hoomaopopo koke mai la ua poe la i ka ka makai kiu mau hoakaka ana. Mamua iki ae o ka wehe ana mai o ka pa-wa o ke kakahiaka, ua hoo* kuu ia ae la ka halawai, a ua oili hou aku la ua makai kiu la ma ke alaoi o ke kulaoakauhaie me kooa kokooiua ka mea i kapa ia o Pa. Ma ke awakea oia ia hookahi no, aia hoi ua makai kiu ia maloko o ke keena maiu o ke poo o ka oihana makai kahi i noho ai a ua haia paha he hora okoa kona kuka pu ana me ua poo 'ia o ka oihana. Ua hoohoio iho la iaua e hopu ī na iala 0 ka hui powa, Ma ia po iho, ua akoakoa ae la iioko o ua keena malu la o ke poo o ka oihana makai; he poe kanaka no lakou ka nui he umikumamalua, a he poe i kamaaina wale no i ka oihana maiama maluhia, ma ke ano he poe koa wiwo oie kuemi hope eie, a ua oi aku hoi ko lakou hauoli e make e mainua o ka haawi pio ana iloko o na iima o na enemi. Ua alakai ia hoi keia poekanaka wiwo oie e ka makai kiu opio i hiiinai nui ia o Haie Niweia. Aole oia 1 hoolilo i kona ano ma keia huakai. Mahope īki iho o ka hala ana o ka hora o ke aumoe, ua oili pala* nehe aku la ua puuiu kanaka la i alakal ia e ka eueu opio o ka oihana maUama maiuhia, a i lako pono hoi me na mea eha o kela a me keia. He hapalua hora mahope Iho, e ike ia no kekahi kino kanaka kohu

hana Upi okapo e heie palaoehe nialie ana iho la ina ke alo o ka hale i holke maa ia, he wahi akoakoa maa no na poe haihai kanawai, a inahope mai ona he kanaka hou 00, a pela aku, a peia aku, a hiki i ka piha ana o ka huiaa o umikumamaiua a oi iki paha. Mahope iki iho, oa maaio hikiwawe ae la he elua mau kaoaka a napoo aka la maloko o kekahi wahi aianui ololi pouliuli, a mahope aku 0 iaua me ka emoole oo hoi, ua ukall ia aku la iaua e ua poe ia he umi-kumamalua, a kuku iike iho la lakou me ka hamau loa. Ia wa, ua hawaoawaoa aku Ia ua alakai la (Hale Niwela) imua o kona poe kanaka. Mai hopuhopuahulu kekahi ma ke ki ana a me ke oki aoa aku i kekahi mea hookahi, koe wale no, aia a kupiiikii loa ko kakou kulaoa? I ka pau ana oia mau olelo kauona a ko lakou alakai opio, hele aku ia oia a mamua pooo iho o ke pani puka, ua kikeke aku ia ia e like me ke aoo o ka ioina a ka poe powa, a 1 loaa pono hoi iaia mamuii o na po ana i komo mua ai malalo o kana hoano e ana iaia iho.

Lohe koke ia aku la kekahi leo i ke kahea ana mai, a pane aku la no hoi ka makai kiu. Ia wa, ua iohe ia aku Ia ka nakeke ana mai o na kua hao e wehe ia mai ana maloko mai o ke pani puka.

I ka wa ī hemo ai o ka puka, ua komo koke aku ia o Hale, a elike me ka hikiwawe o ke tiga, peia oia i hopu aku ai ma ke kani-a i o ua kanaka kiai puka la, a me ka pu-a !eo ole ua paa iho ia ua kanaka la i ke kupee la a paa.

Iloko o ko Hale wa e kupee ana i kona kanuka mua, ua koino pakahi mai la kona poe kanaka iioko o ua keena la, a ma ia wa, ua hoonoho iho la ia i ka nui o koua poe kauaka e noiio malaila, a e hoolohe pono i ka hoallona ke makemake ia hoi lakou. Ia wa, ua hele aku la o Haie me eiua waie no mau knnaka no kahi a na powa e nonoho ana. Me ka hookaulua ole, ua heie aku ia o Hale me kona mau hoa a komo aku la iloko oke keena nui. Ia iakou no a komo aku, o ka pio koke iho la no ia ona ipukukui, a na ka owaka o ke ahi o na pu i hoomalamalama ae ika pouli aaki. Oka hoomaka no ia o ka hakaka ana. He oiaio, uu eieu maoii no ka mea e noho ana maloko o ua keena la, oiai, i kona ike lihi ana mai no ia Hale a me kona kokoolua, ua hoomaopopo koko mai ia no ia he poe makai keia, nolaiia, ua hoopio koke iho la ia i na ipukukui, a ki koke mai la no i kana piha pu panapana me ka hikiwawe loa. I ka manawa i pio ai o ke kukui, ua lalau ae la ua iima o Hale i na lima pakahi o kona mau kanaka a huki iho ia ilalo, a me ka hikiwawe loh, ua paiaha iike iho ia lakou a ekoiu iialo o ka papaheie. Ma ia haua eieu a Hale, ua poino ole kekahi iihi o ko iakou mau ki?:o. Hawanawana ae la ia i kona nuu hoa: "E komo hookahi ae no uu i loko loa, a o olua hoi, e noho kiai like oiua ma keia wahi a raai ae i kekaai wea hookahi e oili aku, aka, mai lawe nae i ke ola o kekahi koe wale no, aia a hahana loa ko oiua kuiana, ina hoi owau ke oiii mai ana aole au e nalo e hoike mai ana no i ka lioaiiona maa ia kakou."

Mahope iho oia wa, ua hoomaka aku la ka makai kiu e kokolo ma kona kuli ame na lima, Aole hoi oia i loihi loa ma ia kuiana ona, aia lioi ua iohe aku ia oia I kekahi mau leo e hawanawana ana, me ka i ana ae o kekahi: Ji Ka, aole io no keia kanaka o Ruka i hui pu ai me kakou i ka ponei, nolaila, o ka raea kela a'u e manao wale nei, alaila, aohe o kakou pono i koe." *»Pehea auanei kakeu e hana ai?" wahi a kekahi. "E hoike aku i ka hoaiiona ika iehulehu o kakou ma ke keena owaho." <<Ua mua aku nei au ia mea." "Eia ia ka ihea lakou!" I ko Hale lohe ana i keia mau olelo a kela mau kanaka powa, ua aia hikiwawe ae ia ia iiuna, a mamua o ka hiki ana i ua mau kanaka la ke hoomaopopo heaha Ia keia, ua wili ae ia i kana ipukukm makai a hooiiialamaiama aku ia i na maka o ua map powa la, a me ka waha o kana pu e kau pololei ana imua o laua, ua pane aku la ia me ke kuoo: "He mau plo olua na*u i keia wa, mamua hoi o ka hiki ana i kekahi o laua ke ekemu mai, aia hoi, ua paa ae ia ko laua uiau iima iioko o na kupee kila. Mahope o ka paa aua o kela mau pio, ua hele aku la ia a hai aku ia i ke kanaka e kiai ana, e iho hou aku laua a hai aku ika nui ona poe makai, e maka&la ioa no ka iehuiehu ona powa, oiai, eia ao no iakou ma kekahi mau wahi i pee ai, no ka mea, ua lawa na paia o ia wahi me na puka huaa, a aie alahele huna i īke oie ia e kekahi poe mawaho ae o na ponoi oka puaii powa.

Mahop* iho kooa hoi hou ana aka iloko o ke keena ana i hopu pio ai i na powa, ua lohe aku ia kona mau pepeiao iolohe i ka o nehe kekahi mau kapuai wawae maloko o keka» hi keena eaku, noiaiia, uaheie koke ako ia ia, a i kona hoea ana aku he pouli pu wale no, a he meha wale no na mea a pau, aka, iaia oae i huli hou ae ai me ka manao e hoi hou aku, nia hoi, oa owaka koke mai ia kekahi pu mamua pooo o kona poo, a mamuii waie oo o kekahi ulia laki i pakele ai oia, eia nae, me ka eleu, ua paa pono aku la ka lima oua mea la nana oia i ki mai i ka pu, a iloko no hoi o ia wa, ua pane koke aku ia ia: "Ina oe e oni iki ana i keia wa ano, alaila, o kou luakupapau no ia!" "Mai pepehi oe ia 7 u," i hooho ae ai kekahi leo wahine. Me ka hikiwawe, ua hoopaa koke aku la ia i ka lima o na kaikamahi* ne ia me ke kupee. Ia wa, ua wili ae ia ia i ka maiamaiama o kana īpukukui, a ia wa i ike aku ai oia i ka heleholena ui nohea o Mele Balauwina ka lede opio pahaohao.

Mahope iho o kona waiho ana i keia pio hou ana, ua hele loa aku la ia iloko oke keena hoohee dala o ua poe la, a i kona ike ana aku ika mikini kainaillo a ua poe ia, maiia aia 110 ka nui o ua poe ia ke kakali mal la maloko o kekahi wahi huna 0 ua wahi ia. I kona hoopa ana aku i kahi o ka be!e, ua pane koke ia mai la kana hoailona e kekahi mea. Ia wa, ua kamaiiio aku ia ia: "Ua makaukau anei oukou?'' u Ae," wahi a ka pane. {l Ua hopu pio ia iho nei e maua kekahi mau makai; a o ka hapanui, eia ma ke keena mawaho ae nei, a aole e hiki la lakou ke komo mai, nolaila, e komo koke ae oukou e hopu i ua poe la." Ae mai la ka mea nana e kamai lio ana. Holo awiwl mua aku la o Haie, a me na huaolelo pokole, ua aoao e aku la oia i kona pee kanaka, e hopu pakahi aku ia i ka poe powa i ko lakou wa e oili mai ai iloko o kahi a iakou nei e ku makaala nei. He mau minule pokole, ua pau loa iho la ua poe powa la i ka liopu pio ia. I keia wa, ua kauoha ae la o Hale 1 na makai e lawe aku i keia puulu he aneane he uuii-kuiiiamalima o na poe haihai kanawai ino loa o ke kulanakauhalo no kahi hoopaa. A haawi pu aku la nohoi ia he kauoha e hoouna hou mai i mau kanaka hou no ka ohi ana i na waiwai pio a ka poe powa e waiho ana maloko o ua wahi huna la o lakou. I ka hala ana o na makai me na pio, ua huli hoi hou aku la ia no ke keena kahi ana i hoopaa ai i ke kaikamahine me kona ake nui e mihi mai ua kaikamahine la, a hoike mai hoi i na mea a pau. Komo aku la ka makal kiu iloko o ua keena ia, a ho-a ae la i ka ipukukui me ka wili ana ae a nui ka malamalama. Ia wa, aa noho iho ia ia maluna o kekahi noho, a kahea oluolu aku la i ka lede opio e hele mai a noho iho ma kekahi noho e ku ana ma kona alo. Aole i pau.