Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 43, 28 October 1893 — HE MOOLELO Hooniua Puuwai NO OLANDO KAAKA Ka Opio Noho Waonahele. KA HIAPAIOLE O KA PU RAIFERA. Ka Puuwai Waipahe. NONA Ka Umauma i Lalapa ia e ke Ahi o ka Wiwo Ole, a o ka Ui Kaili Puuwai Hoi. [ARTICLE]

HE MOOLELO Hooniua Puuwai NO OLANDO KAAKA Ka Opio Noho Waonahele.

KA HIAPAIOLE O KA PU RAIFERA.

Ka Puuwai Waipahe. NONA Ka Umauma i Lalapa ia e ke Ahi o ka Wiwo Ole, a o ka Ui Kaili Puuwai Hoi.

MOKUNA VII. 5A KĪU ELUA. ,4 Aohe ana mea e ae i kamailio mai ai ia oef' i ninau hou mai ai ke kanaka me ka leo oluolu, me ke ake paha e puni aku 0 01ando iaia. "Heaha auanei ia mea hou akn ana e kamailio mai ai ia'u?" "Aole, aole. Ua kuhi au la —ua kuhi au na hoike mai la oia ia oe i kekahi mau kauoha i na lnna aupuni ma Jamestown," wahi a ke kanaka me ke ano maopopo ole iaia 0 kana mea e kamailio aku ai. Mamuli o ke ano kamailio a na kanaka, ua hoomaopopo iho la 0 01ando ua ike kela mau kanaka i ke ano 0 ka huakai a ka ilikini i hele mai ai e hoohalua iaia i ke ahiahi 0 ka la mamua iho, a mamuli 0 ia ike iaua i hookolo mai ai, a na moakaka loa mai la iaia he mau hana imihala keia a kekahi enemi e like hoi me ka Karona i hoike e mai ai iaia, aka ke ike nei nae oia i ka pololei 0 kela mau olelo a Karona, ke kanaka hahai holoholona malihini.

Ia wa ua pane hou mai la kekahi oua mau kanaka ? la me ke ku no nae o kekahi o kona mau wawae maluna o ka hekupapau: , "Malia paha ua oi loa no ka pono pela, oiai he mea hiki ole i ka mea make ke hoike i kekahi mea, aka, mai oi loa nae ka pono ina i holopono keia hana au me ka ike ole ia e kekahi mea." u Heaha iho la ke ano o kau mea i kamailio mai la?" wahi a 01ando i ninau aku ai, me ka pu'apuai ana mai o ka ula ohelohelo ma kona mau papalina. "Ina aole e hiki iaoeke hoomaopopo mai, alaila he mea waiwai ole no'u ka hoike ana aku ia mea." la wa, ua huli ae la ua kanaka la, a hele aku la me ka ukali ana a kona kokoolua mahope ona. Ua manao ka opio e kahea hou aku i ua mau kanaka la, aka ua manao iho la no nae oia ta lawa iho la no kana mau mea i hoike aku ai ia laua, ina ua manaoio ole laua i kana mau mea i hoike aku ai, alaila me laua no ia. Ia wa ua haalele iho la oia i kela wahi a hoi aku la no kauhale. I kona hoea ana aku i ka hale, ua halawai aku la oia me kona kahu hanai wahine paele e ku ana oia ma kahi o ka malapua, a ua hoomaopopo aku la no hoi oia i na kahoaka pihoihoi maluna o ka helehelena oka luahine. laia no a komo aku i ka puka pa, ua hooho koke mai la ka luahine paele me ka pihoihoi: i4 O, e kuu haku T nani wale ko'u hauoli i kou hoea ana mai la. Ua kuhi au ua liopu pio ia la oe e laua." "Ua hopu pio ia au?" i ninau koke aku ai o 01ando me ke ano kahaha o kona hiohiona. 4i o na kanaka elua a'u i ike ai i keia kakahiaka," wahi a ka luahine me ka nana pono ana i na helehelena o 01ando me he la ua pau kona pihoihoi oiai ua hoi mai la kana hanai me ka palekana.

l4 owai ia mau kanaka? A I heaha ka laoa mea i makemaI ke ai?" | %i He manao wale no ko ? u i I hele mai laua nou, aoie hoi au i i ike owai la laua, oiai aole au i ike ia laua mamua; r u Ua ninau mai anei laua | nour /*Ua lohe au ia laua e kamailio ana noa, oiai au ma kahawai i keia kakahiakanui kahi o'u e auau ana, ua !ohe aku la au ia laua e kamailio ana ma kekahi wahi kokoke i ke kahawai, aka aoie nae laua i ike mai ia'u, a penei ka laua olelo: H)ia no kela e hele la, oia io no, oiai aia ke hele la a komo iloko o ka ululaau. 0 keia kona haie e noho nei me kona makuahine pupuie. E loaa pono ana oia ia kaua/ Ia wa ua haalele iho la laua i kela wahii a hele mai la me ka hookolo ana mahope o koa meheu. Nolaila, i kela wa ua hoi koke mai la au i kauhale nei me ka awiwi, a i knu ike ua hele

io oe na piha loa ia au i ka raakaii/' •' au niea e hopohopo ai makna iianai. He oi.uo, .u halawai 10 nnn nei 00, un ;ne ua inaa kanaka la/' "Aole anei laaa i oiakeniake e hoopoino ia oe?" "Aoie f e hoii wale ana no aaa no kekahi Ilikini, a na manao paha laua na ike an, & oia iho la ko laaa knmn i hnli ae ai ia'u." ia ka ko iaua mea i kamaiiio ai no ke ki i ka pa?** il Malia pah:ikamailio ana laua no ka iiik .41. Malia paha ua kuhihewa oe i ke anomaoli 0 ka lana mau mea i kamailio ai." Aoie i paue mai ka luahine no keia inau < ie!o a 01ando, oiai ua manao iao la no paha oia he pololei na :nea a ka opio 1 kamailio akn ai e like hoi me kona kamaaina mau i ke ano 0 kana haoai. He mea oiaio, aole 0 01ando 1 hoopuka i kela man olelo ma ke auo he makemake maoli nona e huna i ka mea oiaio, aka i hana oia pela i knmu e pihoihoi ole ai ka luahine, a i mea no hoi e hiki ole ai i kona luaui makuahine ke lohe no keia mea ino. Iloko no nae o ia wa ua piha ko 01ando noo--1100 me na manao kupikipikio, oiai ua maopopo e wale mai la no iaia ka hopena e hoea mai ana, oia hoi, e imihala ia ana oia ma ke ano he mea pepehikanaka.

MOKUNA YĪU. KA HOPU IA ANA. He elua la mahope mai o na ruea a kakou i ike ai ma ka mokuna i liala, ua liuliu ae la ka opio 01ando ma ia kakahiaka no ka hele ana iloko o ka ululaau no kana hana mau he ki holoholona. Me kana pu raifela raa kona poohiwi, ua oili aku la oia maiioko aku o kona hale noho, a iaia hoi i hoea aku ai ma kahi kokoke i ka puka pa o waho, aia no hoi kana mau ilio ke ukali la mahope o ko laua kahu me ka pina hauoli, oiai ua maopopo ia laua ke ano o ka huakai. Ia wa ua ike aku la oia i ka hoea ana mai mailoko mai o ka ululaau na kanaka he umi paha a oi, aole no nae he ano puiwa ae o ko ka opio naau i ka ike ana aku oua o ka makai nui kekahi o ka oihana makai o ke kulanakauhale, a oia hoi ma ke poo o ka huakai. "Aloha maikai oukou e na keoniniana," wahi a 01ando i pahola koke aku ai i ke aloha i na malihini i ko lakou kokoke ana rrai. "Ke kamailio pu nei anei au me 01ando Kaaka? v i ninau mai ai ke alakai o ka puali makai me ke ano keonimana imua o ka opio. oiaio, oia no ko'u iuoa," a īa wa pu no hoi ka opio i alawa ae ai kona mau maka ma o a maauei o ka puah makai me kona manao aia pu la iwaena o ia poe na kanaka elua ana i halwai pu ai ma ke kakahiaka o ka la ana i kanu ai i ke kino make o ka ilikini, eia nae ua hoomaopopo koke iho la oia aole laua malaiia. "Ina o oe io o 01ando Kaaka, alaila ke kono aku nei au ia oe e ka opio e' hele pu ae me na makai o ke kulanakauhale o Jamestown i keia wa ano." "E hele i Jamestown no keaha?" i ninau aku ai ka opio. "E pane aku i kekahi hihia ino ekaeka i hapala wale ia aku maluna ou e ka opio, nolaila e hoomaopopo oe e ka opio, aole au i hele mai nei e lawe ia oe me ka ehaeha ole o ko'u naau, aka o ka hooko wale no ka ? u ika oihana" wahi a ke alii makai oluolu.

"E oluolu oe e hoiko mai ia'u, heaha la ke ano o ka hihia?" i ninau aku ai ka opio. ke kanaka opio, na ike no anei oe i kahi i nalowale ai o kela ilikini maheleolelo i kapaia o Lolowa?" Ina oia ilikini kau e huli nei, alailake hoikeaku nei au ia oe me ke kanalua ole, aole loa oia e loaa ana ma keia ao, no ka mea, ua make oia, mamuli 0 ke ku ana i ka poka o ka o pa, v wahi aOlanelo i hoike aku ai me ka helehelena hopohopo ole. *"Oia iho la ke ano o ka hihia e kuhi ia nei maluna ou f a mamuli no hoi o kou hoike ana mai la i ka mea oiaio, alaila aohe pohihilii i koe." U E hopu ia ana anei au no kela mea? He mea oiaio, na nui ko'u kaumaha i ka make ana o kela ilikini ia'n, aka he mea hiki ole nae ia'u ke alo ae 1 ka hooko ana i ka mea a'u i hana ai, oiai ina aole i make oia ia'n» ina Ia aia au he heana na ka make i keia wa ano. I haua au pela no ke paie ana ia'u īho. Oiai ia'u e hoi mai ana maloko mai o ke alahele pouiiuli mawaena o na olulaan

i ke ahiahi o kela ta ako ne' me ka naiiea» at& boi ua t&e aka Ia au i <* mai o >■-:ckabi man rue*i me he uniu ouohi ia qo ke tigvi oiu kahi kokoke jou ia'u. a i kon pakii koke ana iho aa ike aka la ati e kau pololei ia mai ana ka pu i ko'u puuwai a rae ka hikiwane a pau i loaa ia u ua haoai ae la uu i ka*ti pa uie ka uoopouopoao olea ki aku la, a ia wa i lohe akuai auika nnnulu mai o kekahi leo me he leo uwe la no kekahi mea i eha loa, nolaila aole paha oe e hopu mai ana ia ? u no ko y u pale aua ia u iho?' "E ka opio, ina oia iho la ka mea oiaio, alaila he mea hiki wale no ia ia oe ke wehewehe aku imua o ka aha memek\ a aole o'u kaualua iki e hookuu koke ia mai aiia »o ot\" wahi a ke alii makai manao kaulike. "Pehea auanei e hiki ai ia u ke hooiaio aku ina aole e liiki ana ke manaoio ia mai ka n mau huaolelo haahaaf 4% E ka opio, he mea oiaio ke ehaeha loa nei ko'u naau no keia hana, a oiai aole ia'u kela mana o ka hookuu a me ka hoopai, nolaila, e iawe ana au ia oe e ka opio me ka mokumokuahua o ko'u naau. a e manaoio mai oe o ka hihia mua loa keia a ? i\ i lawelawe ai me ko'u makemake ole. a me he mea la ke hai mai nei kekahi leo ia'u aole loa oe i hewa, aka ua nele uae au i ka maua uo ka hookuu anaaku ia oe. Aka, mai hopohopo e ka opio niaikai, e hele pu oe me a'u, a na kela makua maikai a kaulike e hoolanakila mai ia oe, mai kanalua, e hihnai aku kaua iaia," wahi a ke alii makai puuwai maemae i kamailio nmi ai.

"Ke hoomaikai aku nei au ia oe mai kahi kuliu o ko'u puuwai 110 kou 11001100 kaulike a akaheie me ka haawi ana inai i na manaolana ia'u, aka, eia wale 110 ko u mea kaiunaha, o ka haaiele iho i ko'u makuahine. oiai ina paha e hala ana iaii he hookahi la a oi mai kona mau maka uiai he mea oiaio e niake ana oia iioko o ka naauauwa ana no'u, noiaila e ae inai oe ia'u e hoi hou ae au*iloko o ko'u hale a e hooluolu mua aku i kamanao o ko'n makuahine mamua o kou lawe ana aku ia , u. ,, Ua ae koke aku la fce alii makai i keia noi a ka opio. a ia wa ua huli koke ae la ka opio me na kapuai wawae mama a ualo aku la oia iloko 0 ka liale. Mahope iho o ko 01ando puili ana aku i na iima o kona makuahine meka honi ana ma kona papalina palupaiu nohea, ua pane aku la oia : "E kuu makuahine, e hele ana au i kai o Jamestown, a malia aole paha au e hoea mai ana i keia po f aka e hoi mai ana no nae au e hoopomaikai aku ia oe." "Aole oe e haalele mai ana ia'u ea?" wahi a ka makuahine 1 ninau mai ai me na maka pihoihoi, oiai oia ka raea a kona naau i hopohopo ioa ai, mamuli hoi o ka nalohia ana o kana kane me ka maopopo ole iaia f ua make paha, a i oie, ua haalele loa mai no paha iaia, a no ia mea ua hopohopo mau oia no kana keiki. malia paha o hana ia mai no kana keiki elike me ka mea i hana ia mai ai malufta o kana kaue. "Aole, aoie loa au e haalele ana ia oe e kuu mama aloha. ,, i4 Auwe ! Keike e nei au i na kahoaka o ke kaumaha maluua ou e knu lei aloha. Ke ike aku nei au i ka haloiloi mai o na waimaka ma kou mau lihilihi. E kulou mai e kuu keiki a e holoi aku au i keia hoailona maikai ole, i ole ai e hooko ia na wanana a kela mea be waimaka. Mai uwe īki oe, no ka mea, he kahoaka ia o na haawina kaumaha/'