Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 44, 4 November 1893 — HE MOOLELO Hooniua Puuwai NO OLANDO KAAKA Ka Opio Noho Waonahele. KA HIAPAIOLE O KA PU RAIFERA. Ka Puuwai Waipahe. NONA Ka Umauma i Lalapa ia e ke Ahi o ka Wiwo Ole, a o ka Ui Kaili Puuwai Hoi. [ARTICLE]

HE MOOLELO Hooniua Puuwai NO OLANDO KAAKA Ka Opio Noho Waonahele.

KA HIAPAIOLE O KA PU RAIFERA.

Ka Puuwai Waipahe. NONA Ka Umauma i Lalapa ia e ke Ahi o ka Wiwo Ole, a o ka Ui Kaili Puuwai Hoi.

MOKUNA VIII. KA HOPC IA AKA. Ia wa, puili aku la ke keiki i kona oiakaahine, a mahope o na huaolelo hoolaoa manao i waiho ia aku e ia i koua mama □a honi aku la oia laia a haalele aku ia me na waimaka e kahe makawalu ana ma kona mau papalina i ka ua mea o aloha kupouli iloko o kona pnnwai. Mamna nae o kona haalele ana aku ia loko o kona wahi hale T ua hele mua akn la oia e halawai me kona wahi kaho wahine paele. "E kuu makua hanai a'u i aie nui ai/' wahi a 01ando i pane aku ai, u ke nonoi aku nei au ia oe e ae mai oe, oiai e hele ana au i kai o ke kulauakauhale, a maiia paha aole au e hoea koke mai ana, a ke makemake nei au e malama loa oe i kuu makuahiae elike me no me kan i hana mau ai, a e haawi oe i na manaolana a pau īaia no ko'u hoi koke mai. I na wa a pau ana e ninau ai no'u, e hai aku oe e hoi koke mai ana uo au. a e hoohoihoi mau oe i kou mau helehelena imua ona i na wa a pau, a mai pauj)auaho oe." i4 L hoi koke io mai j\na no oe e kuu 01ando?'- i ninau mai ai ka luahine paele me ka haikea ana ae o kona mau heleheleua.

"Ae, mai hopohopo oe no'u. Aohe pilikia o hoea mai ana no'u, koe wale no malia paha aole e pau koke ka'u hana iloko o na la elua a ekolu paha. I mea hoi e pihoihoi ole ai ko'u makuahine oia au e nonoi aku nei ia oe e hoolana mau aku oe i kona manao."

Me ia mau olelo, ua huli ae la ka opio a komo hou aku la iloko o ke keena a koua makuahine e noho ana, a mahope o kona nonoi ana ae. i na īnana lani e kiai a malama mai i kona luaui makuahine, ua honi hou akn la oia iaia a oili aku la iwaho kahi a ke ahi makai e kakali mai ana nona.

I ko 01ando puka ana aku a ike aku la oia o ke alii makai wale no ke kakali mai ana iaia, aole hoi ka nui o na makai, ua hoohuoi iho la kona naau, a no ia mea ua ninau koke aku laoia i kealii makai:

"Auhea ka hoi ka nui o kou poe makai?" "Ua hoouna e ia aku nei e a'u e hoi lakou, oiai ua maopopo ia'u aole oe o ke ano o ke kanaka a ka poe nana oe i hoopii mai i olelo raai ai. Ua i ae lakou rae ka hoonuinui ana he kanaka limakoko oe, a he mea paakiki ka ke hopu ia oe me ke kahe ole o ke koko. Aka, i ko J u ikemaka ana iho nei ia oe, a i ko'u iohe ana i kau mau hoakaka, ua mihi loa au i ko'n hooiohe ana i kela mau olelo hoopunipuni; a ke hai aku nei au ia oe, ina owau ka lunakanawai, alaila o ka'u olelo hooholo i keia wa ano, o ka hooknu laelae aku ia oe me ka hookaulua ole. E kala pu mai hoi oe ia ? u, oiai ia oe i komo aku nei īloko o kou haie ua hele aku nei au e hoomakakiu ia oe mawaho o ka pukaaniani 0 ke keena o kou makuahine. a i kuu lohe ana a me kuu ike ana i na mea i kuka ia mawaena ou a me kou makaahine, a me na mamala haipnle walohia 1 puana ia e oe imoa o kela makuahine, na hoopiha loa ia ko } n uaau e ka hilahila palena ole. Nolaila, ke holoi nei au i ko'u mau hma mai na haumia o keia hana a u e hooko nei, a no ia mea ke nonoi aku nei au ia oe e knu makamaka maikai e nana mai oe ia'u ma ke ano he hoaloha aole hoi ma ke ano he lona aupuni. Ke lawe nei au ia oe me ka hilahila hiki ole ia'u ke hoomanawanui hou iho. Mahope ihoo ko kaua hoea ana akn īmua o ke poo o ka oihana, e wehewehe aku ana au i ko'u man manao a pau me ka huna ole i kekahi mea, a ina oia e hooknu ole mai ana ia oe, alaila, aole e napoo keia la e kau mai nei ma ke komohana e haalele aaa au i keia oihana awahua, oiai akahi no au a ike io i ka awahua maoli o keia oihana." % u Ke hoomaikai aku nei ati i& oe no ka manao mmimi i

i loaa ia oe no a nei, aka he oiea |X)oo ole paha ia oe ke haaleie i kau hana a uie kou poao no'u nei, oiai he wahi opio ilihune wale iho no au, a aoīe loa e hiki ia'n ke panai aku i na kokua ana ma ko'a aoao ia oe/" "Ke hoike isat nei na aka lani ia'u, aia ko'u waiwai a me ko*n pono a me ka pono o ka'a mau keiki ma ka hooko ana i aoao oka hoopono, a nolaila mai hopohopo qe no u, oiai he wa no ma keia mua aku e noho pn ananei kana iloko o ka olnolu a me ka hao* oli, a no ia mea ke kumakaia nei au i ka'a oihana a me ka pono o ko % o ohana ma oke knpaa aaa mahope oa e kau hoa'loha oiaio; nolaila e nana niai oe ia'a ma ke ano he kanwa hwlohe nau," Oiai keia maa knka ana aia no laua ke hele la ma ko laua alahele no ke kulanakauhaie. I ka hoea ana o ka opio 01ando a me ke alii makai ma ka hale hookolokolo, ua komo loa aku la laua maloko o ke keena o ka Ilamuku, a ia wa ka opio i ike aku ai i na kanaka elua ana i ike ai ma ka luakupapau o ka ilikini, a o laua hoi na hoike ma ka aoao hoopii, a o ka mea nana ka hoopii oia no o Mr. Roseweta Bakale, ka luna aupuni kiekie o ke knlanakauhale. Ia wa ua hoomaka koke na nieuiele ana a ka luna kolonelo. Aka, iloko no nae o na wehe wehe pololei apauaka opio, ua waihoia aku la ka hihia o ka opio imua o ka aha hookoīokolo maoli oka ama, ame ka hookaulua ole ia, ua lawe loa ia aku la ka opio a hoopaa ia iloko o kekahi ona keena paa loa o ka halepaahao.

MOKUNA IX. KA HALAWAI lIOOPAHAOHAO. 0 ko keena i hoopaaia ai o 01ando, oia kekahi o na keena paa loa ma ka panahele ekahi oka halepaahao, aele hoi he wahi e hiki ai ke mahuka;a ua maopopo i na kamaaina a pau o ia wahi, o kela kekahi o na keena paa loa o ua halepaahao la o ka ehaeha. Ua piha paha he hookahi hora aoi mahope mai oka hoopaaia ana o ka kakou hiwa hiwa, a koa wiwo ole, aia hoi, ua nakeke mai la ka laka o ka puka a hemo mai la, a komo mai la o Mr. Resewela Bakale. He kanaka kino puipui ano pahaahaa keia, a ua o mai kekahi mau lauoho hina ma konapoo. He helehelena ano kapukapu, a me na kuemaka e hoopupuku mau ana, e hoike mai ana he kanaka huhu ino ame ka hoomauhala. 0 keia ka iunaaupuni kiekie 0 ke kulanakauhale o Jamestown, a oia no boi ka meanana 1 hoopii īa Olaneio. I ka wa a ka opio i ike aku ai i ka mea i kouio mai, ua hoomaopopo koke iho la no oia he enemi ino loa kona, oiai, ua hoomaopopo koke aku la ia ma na onohi uiaka o kela kanaka, he naau kona i piha me na hana maalea he nui, ahe naau hli ino hoi.

Komo mai la ua Bakale la a kokoke 1 kahi a ka opio e noho aua, b me ka minoaka maalea ma kona inau papalina, ua pane mai la oia: U E ka opio, he hihia koikoi loa keia ou i hopu ia mai ai, aka, ke lana nei nae ko'u manaot e puka aku ana no oe me ka pilikia ole. He mea hiki ole ia J u ke manaoio iho ua hewa oe malalo o keia karaima, oiai he opiopio loa oe, a aole hoi e hiki i kou naau ke upu wale 110 ka hana ana i kekahi hewa eleele e like me keia." 'ina hoi ha ua loaa kela noonoo ia oe, pehea hoi oe i hoopii ai ia'u?" wahi a Olando i ninau aku ai me ka leo kuoo moakaka pono. Aole i manao mna kela Bakale e hoopuka aku ana keia opio i kekahi ninau oia ano imua ona, oiai, oa manao oia e hoka wale iho ana no ka opio e like me ka hapanui o naopio eae a pau ana i maa mau ai no ka mea, he kanaka oia i hopohopo nui ia e ko laila poe, aka, aole pela keia opio.ua ano hoka ke kanaka naan hookano malaio ona huaolelo a 01ando, a ua hiki koke ole iaia ke pane mai "Ue hihiahiki olekeiaia'o ke pale ae, no ka mea, o kela ilikini i make ai, he kanaka oia i noho lawelawe malalo o ke aopuni no kekahi wa loihi. a he iiikim hoi i mahalo nui ia e na kamaaina o keia kulanakauhale, a nolaiia, nahiki oie ia ? u ke pale ae mai ka hopu ana i kou kino, a ke lana nei ko'u naau e hiki ana no ia oe ke pale nou iho, a hoi aku me ka laaakila."

"lua eia ko kaoiike inaloko o keia aina» niaihi, he me» oia--10 e paka io ana no au. oiai, ua oiake no kela ilikioi malalo no 0 kona hoao ana e iawe i ko'n ola/* wahi a 01aodo. "0 ko'u haaoh n«i io;i ia, iua he uiea hiki ia oe ke pale noa iha*' i paae mai ai aa Bakale ia we ka maalea, aka, ua hoomaopopo aka ia no uae ka °P io - . . . „ hele mai nei anei oe e Jir : Bakale e paheoehene mai ia'aP i ninaa koke aka ai ka opio me ka paapuai ana ae o ka ula oheioheio ma kona mau papaiina nohea. Huila koke ae ia na maka o na kanaka ia, a me ke kakah ole, ua pane mai ia oia: i4 O ko*u pahenehene iho ia anei ia o ke ake aku e ianakila oe niai keia kaiainia a koa lima koko i haiui ai ? n "E haalele mai oe i keia keena a e hoi aku rna kou wahi e ke kanaka maaiea hiiahiia oie. a īia'u uo e maiama no\i iiio, walii a 01ando. 4, E ka opio. mai iawe oe ia*a ma ke ano he enemi noa. oiai, ina au e iiio io ana i enemi nou, aiaiia, aoie ou wahi e pakeie ai,* wahi a Bakale me ka mauao paha e makau ana o Oiando iaia, oiai oia ka luna oihana aupmn kiekie loa. Eia nae, ua hoohoka hou ia oia e ka opio noho waokele. "Heaha ka oe? E manao ana anei oe e punihei wale aku ana au mahope o kau mau oielo maalea? I a ike hoi au ooe ko ? u enemi, ahe enemi hoi oe no ka mea hala ole e like me a'u nei, nolaila, okaama.u mea a pau i hoolala ai, e lilo ana ia 1 mea ole. a pela no hoi oe e iilo ai i moa oie. Na keia akua kahikoln e kanpaona mai ia kaua. E like me ke ano oka haua e uku ia mai ai. v

Mauiuli o keia mau olelo walauia a ka opio, ua luki hou ole ia Bakale ke paue hou uuii, aka, ua ake nui nae oia e knka hou me ka opio, oiai, he hopohopo oia malia ua kauiailio paha ka ilikini i ka opio i kekahi mea huna, oia hoi kona kipe aua ika ilikini e hele a powa i ke oia o ka opio, nolaila, ua hoao hou aku la oia e hoomalimali ia Oiaudo. aka, ua hoopau loa o 01ando i ke kuka ana me keia kanaka, a ua ike no ka opio i ka uianao o keia kanaka maalea.

Mahope iho oka hoao hou ana o ua Bakale la e kamailio hou aka i ka opio, ua huli ae la oia a haalele mai la ike keena o Olando i hoopaapio ia'i. īka hala ana o ua kanaka la, ua noho hou iho la ka opio maluna o ka punee, a ua lioohala oia ia mau hora o ka auina la ma ka noonoo ana no koua makuahiue, a me ka ui nohea Ada. Aole i pau.