Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 47, 25 November 1893 — Page 2

Page PDF (2.11 MB)

This text was transcribed by:  Kelly Murray
This work is dedicated to:  Newly Married John & Mary Ann Mercado

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

MA KE KAUOHA.

            Ua hookohuia aku o F.S.Lyman a me S.L.D@ i keia la, i mau iaia no ka Papa o na Komisina Pa no ka Apana o Hilo Mokupuni o Hawaii.

            E ia ka Papa i keia wa:  Benjamin Brown, F.S.Lyman, S.L.D@

J.A.KING.  Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Nov. 22, 1893.  2460-3

 

Ua hookohuia aku o A.G.M. Robertson, Esp., i keia la, i Komisina no na ala Liilii a me na Pono Wai no ka Apana o Wailuku, mokupuni o Maui, ma kahi o S.E.Kaina i waiho mai.

J.A.KING, Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Nov. 20, 1893.

 

Na Koho i Sila ia.

            E apo ia aku no e ke Keena o ke Kuhina Kalaiaina a hiki i ka hora 12 awakea o ka Poakahi, Dekemaba 4, 1893, na koho no ke kukulu ana i ka Halepaahao ma Kohala Akau, Hawaii.

            Aia na kii a me na kuhikuhi ana ma ke Keena o ka Luna o na Hana Hou, a aia pu no hoi ma ke Keena o C.H.Pulaa Hope Makai nui o Kohala Akau.

            E kakauia mawaho o kela a me keia koho, Koho no ka Halepaahao o Kohala.

            Aole i hoopaa ke Kuhina Kalaiaina iaia iho e ae i ke koho haahaa loa a koho e ae paha.

J.A.KING, Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Nov. 18, 1893.  2463-3

 

HOOLAHA PA AUPUNI.

            I kulike ai me ka Pauku 1, Mokuna XXXV. o na Kanawai o 1888, ke kukulu nei au i keia ia a hookaawale i pa hoopaa no na holoholona helehewa ma Olaa.  Apana o Puna, Hawaii, ina ka apana aina i ona ia e D.Moku, e kokoke ia i ke alanui Aupuni, a ma kahi he 12 1/2 mau milo mai Hilo mai.

 

            I kulike ai me ka Pauku 2, Mokuna XXXV. o na Kanawai o 1888, ke hookohu nei au ia DAVID MOKU i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni maluna ae, Apana o PUna Hawaii.

J.A.KING, Kuhina Kalaiaina, Keena Kalaiaina, Nov. 23, 1893.  2469-3t

 

HOOLAHA A KALUNA AUHAU

            E hiki ana ka Luna Auhau o ka Apana o Wailuku, Maui, ma na wahi a ma na ia malalo iho no ka ohi ana o na auhau:

            Ma Makena Poalua, Novemaba 21.  Waihee, Poaha, Nov. 23.  Waikapu, Poalima Nov. 24.  Kahului, Poakahi Nov. 27.

            Ma na la e ae a hiki i Dekemaba 15, (koe na la Sabati) e loaa no ka Luna Auhau ma kona keena ma Wailuku.

            Ma na Poaono, e paniia ana ke keena oihana ma ka hora 12 awakea.

            O na auhau a pau i oi aku i ka $10 e hookaaia ma ke dala gula o Amerika Huipuia.

WM.T.ROBINSON,

            Hope Luna Helu a me Auhau o ka apana o Wailuku, Maui.  Wailuku, Nov. 6, 1893.  2467-4

 

Kuai Kudala o na Laikini Awa.

            E kuai ia aku ana ma ke kudala akoa ma ka POAHA, la 7 o Dekemaba, 1893, keia mau Laikini Awa no ka manawa o Hookahi makahiki mai Ianuari 1, 1894:

Oahu

Ewa me Waianae 1, Koolaupoko 1.

Maui

Lahaina 3, Wailuku 2, Makawao 1, Hana 1, Molokai 1.

Hawaii

Kau 1, Hamakua 1.

Kauai

Waimea 1.

 

            E kuai ia aku ana na Laikini Awa o Oahu ma ka la i oleloia maluna, ma ka hora 12 awakea, mamua o ke alo o Aliiolani Hale.

            O ko na Mokupuni o Maui, Hawaii a me Kauai, e kuai ia aku ana ma ko lakou mau apana iho ma ka la maluna ae, ma ka hora a ma kahi e hookaawale ia aku ana o na Maka Nui a i ole ko lakou mau hope paha.  Ina e loaa ana kekahi kumu maikai ke hoololi i ka la e kuai ai, e haawi ia aku ana no he manawa kupono e hoolaha ai ma na pepa hoolaha alanui ma na mau apana la.

            Na Kumukuai Kiekie-No Lahaina a me Wailuku, he $300 no ka laikini hookahi, a no na laikini o na apana @ mamua aenei, @ ia, he $100 o ka laikini hookahi.

            Ke Ano-E hoahu e ia mai ka iwakaluakumamalima hapa-haneri i ka wa e haule a ka hamare, a e lilo wale keia mau dala haawi mua ke hookaa piha ole ia mai ke koana o ke dala o ka laikini maloko o na la he @ mai ka la aku i kuai ia ai.

J.A.KING, Kuhina Kalaiaina.  Keena Kalaiaina, Nov. 3, 1893.  2467-4t

 

            A HA HOOKOLOKOLO Kaapuni Apana Elua o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o KEWALO (k) no Kipahulu, Maui, i make kauoha ole.

            Ma ka heluhelu a me ka waiho ia ana mai o ka palapala noi a Kaluahinui Kauimakaole (w) a me Paahao Keohu e hoike ana ua make kauoha ole o Kewalo (k) no Kipahulu, Maui, ma Kipahulu, Maui, i ka la - 0 - @, a e noi ana e hooholoia ka waiwai i na hoolina.

            Ua kauoha o ka POAKAHI ka la 4 e Dekamaba, M.H. 1893, ma ka hora 10 kakahiaka, oia ka manawa i kohoia no ka hoolohe ana i ua noi la imua o ua lunakanawai la ma ka Hale Hookolokolo ma Wailuku, Maui, a ma ia manawa a ma ia wahi no e hele mai ai na mea a pau i pili e hoike mai i ke kumu, ina he kunu oiaio ko lakou e ae ole ia ai ua noi la.  A o keia kauoha e hoolahaia ma ka olelo Hawaii i ekolu pule maloko o ke KUOKOA, nupepa me Honolulu.

            Kakauia me Wailuku, Ko Hawaii Pae Aina.  Oct. 31, M.H. 1893.

Na ka Aha:  GUODALE ARMSTRONG,  Kakauolelo Aha Hookolokolo Kaapuni Apana Kiua.

 

            A HA HOOKOLOKOLO KAAPUNI APANA Ekahi o ko Hawaii Pae Aina.  Ma ka hooponopono waiwai.  Ma ka hana o ka waiwai o MAHOE (W) O Ewa, Oahu, i make.

            He kauoha e hoolahaia a me ka hoolaha ana no ka hoolaio i ka palapala kauoha.

            O kekahi palapala i oleloia oia ka palapala kauoha hope loa a Mahoe (w) o Ewa, Oahu  I maka ua waihoia mai ma ka la 4 o Novemaba, A.D. 1888, i keia aha hooponopono waiwai a me ka palapala e noi ana e hoopukaia ka palapala lunahooponopono waiwai ia C.P.Kanakanui, i waihoia mai o….

            Ke kauohaia nei o ka POALIMA, la 5 o Dekamaba, A.D. 1893, hora 10A.M. o ia ia, ma ke Keena Hookolokolo o ua aha la ma Honolulu.

            Kakauia ma Honolulu, Ko Hawaii Pae Aina.

Nov. 4, 1893  F.WUNDEMBERG,  Hope Kakauolelo o ka Aha Kaapuni Apana Ekahi.

 

KA NUPEPA KUOKOA KE ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

No ka Makahiki $2.00, No Eono Mahina 1.00.

Kuike ka Rula

PUKA ANA               1Pule   2Pule   3Pule   4Pule   5Pule   6Pule

Iniha..                          $1.50   $2.00   $2.50   $3.00   $3.50   $4.00

Iniha..                          2.00    2.75    3.50    4.00    4.50    5.00

Iniha..                          2.50    3.50    4.50    5.00    5.50    6.00

Iniha..                          3.00    4.00    5.00    6.00    6.75    7.50

Iniha..                          3.50    4.75    6.00    7.00    8.00    9.00

Iniha..                          4.00    5.50    7.00    8.00    9.00    10.00

            O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, a hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo la.

 

HOOPUKAIA I KA HAWAIIAN GAZETTE CO. 

H.M. WHITNEY, Luna Nui.  J.U. KAWANUI, Luna Hooponopono.

No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.

POAONO, NOVEMABA 25, 1893.

 

He Mana Hooko koka Elele Kuhina Willis

            Elua olelo ana nui a ke Kuhina Amerika Willis i hoopuka ai iloko o keia mau la.  O kekahi, oia kona olelo i ka nupepa "Hoku" i pai ia ma kekahi kolamu e ae, penei:-

            "Aole loa he mea nana e hoololi i ke kulana e ku nei no kekahi mau hebedoma lehulehu i koe."  Ua lawe mai au me a'u i kekahi mau hoonaauao ana mai ke aupuni mai o Amerika Huipuia no ke kulana o Hawaii nei."

            Ma kekahi la mamua iho, ua hoike aku ke Kuhina Willis i ke Komite o ka Hui Amerika, penei:

            "O ke kahua hana a Amerika Huipuia no keia Pae-moku, ua pau iho nei i ka hoolala ia, a o ua mea a pau e hanaia a i olelo ia paha maanei aohe waiwai.  Aole au i hele mai maanei mamuli o ke ano e like me ka Mr. Blount i hele mai ai.  Ua hele mai nei au e hana."

            He ano like keia mau olelo.  Eia ke ano.  Ua hoomanaia o Mr. Willis e Peresidena Kaliavalana me ka mana nui maluna o ke Aupuni Hawaii, e hooko i kekahi mau hana maanei.  O ko Mr. Willis palapala hookohu i haawi ia ai ia Peresidena Dole, ua hai ia malaila o kona mana Elele Kuhina wale no.  Mahope mai nae, ua hoike mai kela i kekahi poe mawaho o ka Hale Aupuni. he mana okoa kekahi i loaa iaia, he mana hooko, e a me ka Peresidena.  He mana alii kona maluna o Hawaii nei.

            He ano like no hoi keia mea a Mr. Willis i olelo ai i ka mea kakau o ka nupepa "Hoku."  "O na hoao ana a kekahi kanaka a mau kanaka paha e hoohaunaele e upiki koke ia aku no ia a hoopai ia."

            O ka hoopai i na hewa he hana hooko kela; nolaila, ua maopopo he mana hooko ko Kalivalana i hoomana aku ai i kona Kuhina Willis maluna o ke Aupuni o Hawaii nei.

            Aohe maopopo ia makou kekahi kanawai e hiki ai i ke Poo o kekahi aupuni ke hoomana aku pela.  He aupuni ikaika nae o Amerika Huipuia e hooko i kona manao maluna o keia aupuni liilii.  Nolaila o ka hoomanawanui wale no ka Hawaii nei a hiki i ka la o keia Mana Hooko nui e kukala mai ai i kana mea e hana ai.

 

Heaha la ko ke Kuhina Willis hana nui e hooko ae ma Hawaii nei.

            Ua hunaia ka hana ma Hawaii nei a Mr. Willis i kauoha ia ai e hooko.  Malia paha aia a hiki mai ka moku lawe leta, alaila, loheia ko Kalivalana kukala ana i kela mea.

            O kela olelo waea ma Nu Zilani e olelo ana no ko Kalivalana, haku ana i elele palapala e hoihoi ana i ke aupuni alii, aohe oiaio.

            Nolaila, he pohihihi loa ka Mr. Willis hana i kauohaia ai e ka Peresidean Kalivalana.  Aole hiki ia kakou ke hoomaopopo, aka, e hoomanawanui no a kukalaia mai.

            Ua olelo aku ke Kuhina Amerika i kela Komite o ka Puali Amerika, penei:  "He kanaka Amerika oiaio loa au, aohe he mea hiki ia'u ke lawe a hapai i keia oihana he luna aupuni hooko, ina he kue ia hana i ko'u kahua hana mau.

            Ma keia mau olelo, he mea maopopo, aole he hoihoi moi ka hana a Mr. Willis i hele mai ai maanei, no ka mea, aohe hana e like me kela i kue loa i ka manao o kekahi kanaka Amerika hoihoi.  Aohe makemake o na kanaka Amerika i ke aupuni moi.  Ina e hoopau ia kekahi moi ma kekahi aina, a kukulu ia ke aupuni Ripubalika, alaila o ka hoihoi ae i kela aupuni moi, he mea ukiuki loa ia na kanaka Amerika.

            I kekahi mau makahiki i hala iho nei, ua hoopau ke aupuni nui o Berazila i kona aupuni moi:  na kipaku i ko lakou moi elemakule e hoi i Potugala, ke aupuni o na kupuna.  He nui ka hauoli ma Amerika Huipuia no ka hoopau ia ana o kela moi, he kanaka hoopono a me ka lokomaikai.  Aohe makemake lakou i moi, he mea kue loa ia i ko lakou manao.

            I keia mau la iho nei, ua kui ae ka lono, o kela luna mokukaua kipi o Adimarala Mello, ma Berazila, e imi ana oia e hoihoi aku i ke kaikamahine alii a ka elemakula moi i hoopau ia a i make.  Ua lohe ia no hoi e kokua ana na aupuni o Europa mamuli o ko Mello manao.  Ma ka lohe ana i kela mea, ua kauoha aku ko Peresidena Kalivalana i kona Elele Kuhina ma Rio Janeira e papa ikaika aku ina e hapai ia kekahi hana oia ano.

            Ma kela mea, e ike ai kakou a pau, he kue loa o Kalivalana a me na kanaka Amerika a pau i keia hana i ka hoihoi i ka Moiwahine i pau.  Aole loa kela Peresidena i hoouna mai i kona Elele Kuhina maanei e hooko i kekahi kauoha o ia ano.  He ukiuki loa na kanaka Amerika ke lohe lakou i kela hana.  He mea hiki ole loa no hoi kelahana kohu ole i ke Kuhina Willis, he kanaka Amerika oiaio loa oia.

            Ma ko makou manao, e kakoo ana ke Kuhina i ke Aupuni Kuikawa, a e kukulu ana i ke aupuni hoomalu maluna iho i onipaa ai.  Alaila e nui ana ka maluhia, a e pomaikai like ana na kanaka a pau ma Hawaii nei.

 

Ke mau nei ka ike ole ia o ka ke Kuhina Willis mea e hana ai.

            Mahope iho o ka hoonoho ia ana o ko makou mau manao i kahakaha ai, ua pae mai maluna o "Irmgard" ka olelo waea mai Wasinetona mai o Novemaba 3, a e loaa no mawaeana o na mea hou o na aina e ma ka pepa o keia la.

            Ua maopopo lea keia mea he lono kamailio wale no, aole hiki ke hilinai ia, no ke kumu, aole he kohu like me ko Mr. Willis mau olelo ponoi maanei, "Ua hele mai nei au e hana."  He mana hooko kana i hoike mai ai ma ia olelo ana.

            Nolaila, ke mau nei ka noho kanalua ana.  Aole i hoouna aku o Peresidena Kalivalana i kana hoolala kahua hana no Hawaii a hiki i ka wa e akoakoa hou mai ai ka Ahaolelo Lahui ma Dekemaba ae nei, a aole no hoi ia e kukala ana i kana mau olelo hoonaauao ia Mr. Willis.  Aia a hoopuka mai ke Kuhina Amerika maanei, alaila lohe kakou.

 

Hakalia na hana no Hawaii nei.

            Ua heluhelu kakou a pau i na lono nupepa i hoopukaia no ke kahua hana a Peresidena Kalivalana i hoolala ai no Hawaii nei, aka o ka oiaio, aole i puka maoli mai.  Ma kela mau olelo, ua maopopo ka hoopanee ia ana o ka kakou mau hana a hiki i ka makahiki hou o 1894.  O keia hoolala hou ana i ke kulana o ke aupuni ma kona mau ano pili ia Amerika Huipuia, he hana nui.  Aole e hiki na kuka kuikahi no ia mea ke hoolala ia me ka pupuahulu.

            Aole i puka mai ma ke akia na hana a Kalivalana i noonoo ai e hoike mai i ke Aupuni Hawaii nana e ae aku ai.  he nui nae a lehulehu io na mea e lohe ia nei.  Ua pili kekahi i ke Kuikahi Panailike, oiai ua kokoke e pau ka manawa o kela kuikahi mua.  He mea nui kela no Hawaii, o ka hookomo aku i kona kopaa a me kona laiki ma Amerika me ka auhau dute ole.  Ua makemake no hoi o Hawaii e ae ia ke ko paa aiai loa e komo aku me ka auhau ole ia a me na mea e ae no hoi i hoouluia maanei.  he nui ka hoolala ana no kela mau mea.

            O Amerika Huipuia no hoi kekahi, he mau pono kona i makee loa ai ma Hawaii nei.  Malaila kekahi mau hoolala ana e hakalia ai ka hana kuikahi.  Ua makee loa o Amerika e noho mana nui oia maluna o keia paemoku.  E lawe ana oia i ka mana, aole nae me ka hana ole i kuikahi e hoopomaikai mai ai i keia aupuni.  Ua makemake o Amerika i kela awa lai a palahalaha o Puuloa i wahi e maluhia ai no kona mau mokukaua ma keia moana.  Aole nae i manao ia aupuni makamaka e pakaha wale me ka panai ole mai i na pomaikai kaulike.  Ina e lilo ke Awa o Puuloa ia Amerika, alaila me na puali koa e hoomalu ia ai i ole e pio i kekahi enemi.  He mau papu no hoi kekahi e kukulu ia ai malaila, me na pukuniahi nunui e pale aku ai i na moku o na enemi.

            Me ke kuikahi e hoolala ia ai keia mau mea a pau.  Aole kela he hana hikiwawae.  Ina ua ae o Kalivalana i ka hoohui aina, alaila aohe manawa loihi e pau i ka hooholo ana i na hana.

            O na mea a pau a ka Elele Kuhina Amerika e hoopuka mai ai, e lawe ana keia aupuni a noonoo me ke akahele, a e hooholo ana mamuli o ka manao a me ke kahua hana e noho lanakila nei ma Hawaii.  He nui no ka hoomanawanui i keia hoapaapa ia o ka hana.  He mea nae ia e hele ai na manao pono a me ka oiaio a lokahi loa a me ka ikaika mamuli o kela kuhua hana nui i kukulu ia ai ke Aupuni Kuikawa i ka la 17 o Ianuari, 1893.

 

He Nohoalii Kulanalana loa ko Hawaii ke kukulu hou ia.

                        Ua hele ka nohoalii o Hawaii i hookahuliia i ka la 17 o Ianuari a popopo haalele loa.  Aole hoi ke kahua e kukulu hou ai iaia i onipaa ai.  Ua like loa kela nohoalii me kekahi waapa i ili i ka pohaku a nahaha.  Ina hookomo hou ia i ke kai, aohe e lana, no ke komo mau mai o ka liu a piholo.

            Ua maopopo keia mea i ka Moiwahine i pau.  He pono i na mea a pau e heluhelu i kela kamailio ana a Liliuokalani i kekahi o kona poe makamaka koikoi.  Aohe i akaka ka oiaio o kona kamailio maoli ana pela, a aole no hoi paha he oiaio ko ke Kuhina Willis kamailio ana iaia ia mea.  Ua maopopo nae, ua ike lea ka Moiwahine i pau, ina e hoihoi ia ana oia maluna o ka nohoalii e kekahi aupuni kuwaho, alailae hookahuli koke ia ana ke ole kela aupuni e kakoo mau iaia me ka ikaika a me ka makaala.

            Ua like pu no hoi ka manao kue o kanaka ia Kaiulani ke hoonohoia mai oia maluna o ka nohoalii.  Ua pau ka nohoalii ua nahaha, ua helelei, aole hiki ke kapili hou ia.  ua hala loa ihope ke au o na Moi ma Hawaii nei.  Ina ua hele mai o Mr. T.H.Davies e huli nohoalii no kela kaikamahine, e hoi ana oia me ka hoka.

            Ina paha he oiaio kela olelo, ua palapala aku o Mr. Willis ma Wasinetona e ninau aku no ka pono e hooia aku ia Liliuokalani e kakoo iaia me na puali koa, alaila ua maopopo loa e hoole loa ana ka Peresidena.  Eia ke kumu.  O ka hoohiki ana pela, he hana kuikahi no ia.  Aole e hiki kela mea i ka Peresidena ke ole e ae mai ka Aha Senate.  Ina e hooia ana o Kalivalana pela, aohe mana o ia hooia ana e lilo ana i mea ole, ke ole e ae mua mai ka Aha Senate.  Ina e hilinai aku o Liliuokalani i kekahi hooia a Amerika huipuia i hooholo ole ia e ka aha Senate, he hilinai lalau loa ana kela e poino ai.  Ua maopopo loa aole e e ana o Liliuokalani e noho iho maluna o kela nohoalii i poke ia na wawae o kahului wale aku.

 

Ka Make ana o Kaimana Wahine.

            Ma ke ahiahi Poakahi nei, hora 7:30, ua kuu mai la ke aho o Mrs. Anna Maria Dimond, ka hoa pili hapauea o keia ola ana o Mr. Henry Dimond, i ke 85 a oi o kona mau makahiki.

            Ua hanau ia oia ma ke kulanakauhale o Nu Ioka i ka la 19 o Mei, M.H. 1808.  Ua mare ia oia me Henry Dimond i Novemaba 3, 1834, a ua pae mai ma Honolulu i Iune 1835, me Koana ma a me Holo ma.  Ma ka make ana o E.O. Holo, o Kaimana ma wale no na mea i koe o kela huakai i hele pu mai ai.

            He wahine haipule loa keia a ua hooikaika no ma kekahi mau hana misionari, he wahine naauao a me ke aloha.

            He eha a laua keiki i koe e ola nei, oia o Generala W.H. Dimond ma Kapalakiko, ka wahine a kauka Minuteole, ka wahine a Henry Waterhouse a me Ailuene, H. Dimond e noho pu nei me na makua.  He ekolu no hoi moopuna, he mau kaikamahine na kauka Kini.  O ka wahine opio a Mr. Toma Hopena kekahi o lakou.

            He eha pule i hala aku ka loohia ana i ka ma'i.  No kona ano luahine loa ke kumu.  Ua aneane pau loa na makua misionari kahiko i ka hoi loa i kela aoao.

            I ke ahiahi Poalua nei, ua malama ia e Rev. E, G. Beckwith ke anaina pule kupapau maluna o ke kino make o Mrs. A.M. Dimond, ma ka hale noho o Mr. Henry Waterhouse, kana huuona.  A mahope o ka pau ana o na hana haipule, ua manele ia aku la no ka ilina o Maemaa, i ukali ia e na pilikana, na makamaka a me na hoaaloha, a i hoohanohano ia e na hapai pahu Peresidena Dole, Hon. W.O. Smith, Rev. S.E. Bishop, C.M. Cooke, W.W. Hall a me G.P. Castle.

 

Na Olelo a Kekahi Hoalauna o ka Moiwahine i pau.

            Ua hoike mai ka nupepa "Hoku" i ka Poakolu i na olelo kamailio o kekahi mea koikoi loa o ka poe anee alii penei:  -

            "Ua olelo mai ka Moiwahine, ma kona launa ana me ke Kuhina Amerika Willis, ua hoakaka aku ka Moiwahine i pau i kona manaopaa, aole e ae e hoihoi iaia maluna o ka nohoalii ke ole e hoohiki ia mai iaia, na ke Aupuni Amerika e hoomalu mai me ka ikaika o kona puali koa.  Ua maopopo i ke alii aohe ona ikaika e hiki ai ke pale i na enemi, ke ole e kakoo mai kekahi aupuni nui kuwaho iaia, a ma aole pela e pokole loa ana kona mana alii.  Aole ke alii i hai mai ia'u i ka ke Kuhina i pane mai ai.  Oia no paha kela mea i ike ole ia mamua a Willis i palapala aku nei i Wasinetona."

            "Ua hoakaka mai ke alii ia'u, e haalele koke ana ke Kamaliiwahine Kaiulani ia Enelani a holo mai i Hawaii nei.  A hiki mai oia ia nei, e kuka hou ana me Amerika Huipuia, a hooholo hou no na hana ma Hawaii.  'Malia paha,' wahi a ke alii, "no ka nui o ka inaina o ka poe haole Amerika maanei," e makemake ana o Amerika Huipuia, e kukulu hou i ka nohoalii o Hawaii, me ka Hooilina maluna.  Ina pela, alaila e pii mua ana ka Moiwahine maluna o ka nohoalii, alaila, haalele koke aku me ka haawi ia mai o ka puu dala nui.  Ke hooikaika nei o Mr. Davies ma keia hana."

 

Ka Hookeai me ka wanana Olohewa.

            He palapala ka makou mai na Hono mai a piilani e olelo ana penei: eia ka poe anee alii o Lahaina ke hamama nei na waha e pule ana i ke Akua no ka moi i kipakuia.  ua kauoha mai nei o Bila Aila e hookeai na mea a pau. nolaila ua hookaawale ia ka Poalima i hala iho la no ia hana.  O A.Makekau ke kaula wanana, "ke hookeai nei kakou, ua hoihoiia ae la ke alii."  O kahi leta a Bila, oia ke kumu o keia wanana olohewa.  ua lena ke kui a ua ulu ko kea, a ina e ole ana o Makekau a ka i koko, aole no ia e ike ana ua hoihoi ia ka mea a ke Akua i kipaku ai.

 

Make Emoole.

            O Mose Waikau, he aipuupuu na ka Moiwahine i pau a me kana kane, e noho mau ana ma ko laua wahi noho ma Waialua, Oahu nei, ua hoomanawanui oia i ka ehaeha i na malama eono i hala ma o kekahi puu nui la i kupu ae ma kahi he ekolu iniha ka mamao mai ka puuwai mai.  Ua hoemi ia no keia eha ma ka haawi ia ana o kekahi laau e ke kauka, eia nae, me kela mau hana maikai no nae i haawi akahele ia e Kauka Alvarez, ua koi ikaika e hoopahu i kela puu.  Ua ao ia akuo Waikau ina e pahu ka puu, alaila e lilo ana ia i kumu make koke nona.  Nolaila, i ka hebedoma i hala, olai ke Kauka e kaawale ana ma Koolaupoko, ua hoohole iho ia o Waikau e hou ponoi i ka puu.  Aole i pau lea kana hana i hou ai, ua puni oia i ke koko mai ka puu mai, a make iho la me ka ike lea ole i na hana ehaeha o kona hana pupuahulu.

 

            E haawi ana ka Puali Hana Keaka kuloko i "po lea o Hala'lii" maloo o ka Hale Mele hou i keia po Poaono.  Aia i keia puali na hoakaaka e pau ai na alu o na papalina i ka molio.

 

NUHOU KUWAHO

            Ma ke ku ana mai a ka mokupea "Irmgard" o keia kakahiaka, mai Kapalakiko mai, ua loaa mai keia mau mea hou malalo iho nei:

NA MANAO KAMAILIO WALE IA NO HAWAII NEI.

            Wasinetona, Nov. 8.  -Aole i hoouna aku ka Peresidena i ka Ahaolelo Lahui i kea elele palapala pili ia Hawaii mamua o ka hookuu ia ana o na Ahaolelo.  Aole hoi e hoolaha ia ana kekahi mea e pili ana i ke kahua hana a ka Peresidena, a me mea i kauoha ia i ke Kuhina Willis, a akoakoa hou mai ka Ahaolelo Lahui i Dekemaba.  Alaila ia wa e waiho ia mai ai na mea a pau imua o lakou, a e hoolawa ia ai no hoi na mea hoonaauao hou mai he lehulehu a Mr. Willis e houluulu ai a hooili aku i ka oihana o ko na aina e.

            Ke puka liilii mai nei i kela la keia la na kumu e maopopo ai aole i holopono ka hana a Mr. Blount ma kana oihana Komisina kuikawa i Hawaii, aole no hoi i oluolu na luna aupuni iaia.  He pono e loaa na olelo hoike hou aku mai a Willis mai mamua o ka makaukau ana o ka Peresidena e hoouna aku i ka Ahaolelo i na olelo hoomaikeike aku i ka Ahaolelo Lahui ma keia kumuhana koikoi.

            Ua manaoia e hoike aku ana paha ke Kuhina Willis i ke Aupuni Kuikawa, aole e hoomana ana ka Peresidena iaia e hooholo kuikahi pu me lakou e hoolauna a e pomaikai ai ma na hana kalepa a hiki i ka wa e hoapono ia ai kela Aupuni Kuikawa ma ke koho balota ana o ka lehulehu.

            O ka ninau no ka hoohui aina ua hele a kaawale loa aku he mea ole.  Ua maopopo loa keia mea i na lala o ke Aupuni Kuikawa.  Ke hooikaika nei lakou e loaa mai ke aupuni hoomalu ia.

            Ua kauoha ia o Mr. Willis e hele mamuli o ke alanui o ka hokai ole aku, ke ole na hana e pono ai ke pale ana i na hokai ana mai o na aina e.  Ma keia hana a me na mea e ae no hoi, ua haawi ia ka mana piha iaia.

 

HOOPANEEIA NA AHAOLELO LAHUI.

            Wasinetona, -Novemaba 3.  Ua hoopanee ka halawai kuikawa o ka Ahaolelo Lahui i ka hora 3 o keia la.  Elua hana nui i hooholoia, o ka hoopau i ke kanawai kala keokeo a Seremana a me ka Bila a McCreary e hooloihi hou ana i eono malama no na Pake e hoopaa ai i na inoa.

 

HE PEPEHI KANAKA E ALUALU NEI IA KALIVALANA.

            Wasinetona, Novemaba 4:  -Ua hoonohonoho ia kekahi poe makai kiu e kiai i ka hale o ka Peresidena, me na aahu i like me ko na kanaka e ae, a i like ole me ko na makai.  Ke imi nei kekahi kanaka ano ahiu e pepehi i ka Peresidena e like me kela kanaka ino nana i ki pu ia Harisona, ka Mekia a Poo-Kulanakauhale o Kikako.

            He kanaka eli dala keokeo keia, ua hai aku ma Idaho i kona manao e kipu ia Kalivalana.  ua ike ia kela kanaka ua hiki mai ma Wasinetona.  Ke makaala loa nei na Ilamuku a me na makai i ke ola o ka Peresidena.

 

LUKU NUI MA SANTANDER SEPANIA I KE DAINAMITA.  -PAU KE KULANAKAUHALE I KE AHI.

            Sepania, Nov. 4.  -Ma ke kulanakauhale o Santander, ua ku mai kekahi mokuahi me ka ukana dainamita.  Aohe i ike na luna aupuni malaila i kela mea e makaala loa ia ai.  Ma ke ahiahi pau iho la ua moku la i ke ahi.  Hooikaika nui ka poe kinai ahi e hoopio o pau na moku e ae a me na hale i ke ahi.  Malaila ke Kiaaina a me ka poe koikoi a pau.  Pahu iho la ke dainamita iwaena o lakou.  Nahaha na moku, na hale a me na uapo a pau e pili kokoke ana.  Hoonaueue ia ke kulanakauhale okoa me he olai ino loa la.

            Ua pau ka hapanui o na luna koikoi i ka make.  Lele ke ahi a haule maluna o na hale a pau ka poe kinai ahi i ka make.  E pau ana paha ka hapanui o ke kulanakauhale i ke ahi.  He 300 make i hoomaopopo ia, a ua mahuahua ka poe i eha.  Ua loaa ke kupapau o ke Kiaaina a me kekahi poe luna nui e ae.

 

PIO KA MOI O LOBEN GULA.

            Ladana, Noveamaba 3.  -Ua pio o Loben Gula, ka Moi o ka poe Matabela i aa kaua aku ai i na koa Beritania ma Aferika Hema.  he 300,000 kona poe kanaka.

 

KELA ME KEIA.

            Ua hoopuka ae o Peresidena Peixoto o Berazila he kuahaua e kukala ana, ua hoopuni ia ke aumoku kaua kipi a eia ke hoopaahao ia la maloko o ke awa o Rio de Janeiro.

            Aia ke hele palahalaha ia kekahi lohe, ua hoolala ia kekahi kuikahi malu mawaena e Amerika Huipuia a me Berazila maloko oia aelike i hoopaa ai o Amerika Huipuia e kokua ia Berazila e kue loa aku i ka hoihoi hou ia ana o ke aupuni alii ma Berazila ma na wa a pau, a e kue pu aku i na poe kipi ina e noi ia mai e hana pela.

            Ua hooia aku na Amabasadoa o Rusia a me Farani ma Wasinetona i ke Aupuni Repubalika nui o Amerika Huipuia, aole e komo aku ana ko laua mau aupuni e kokua a hoohoihoi aku paha i na poe kipi o Berazila.

            Ua kauoha ia ka mokukaua holo "Ripubalica" o ka poe kipi o Berazila e Adimarala Mello, ke poo o na kipi, e holo e huli mahope o ka Tiradentes.

            Ua hoole ae ke Kuhina aumoku kaua o Amerika Huipuia Herbert I ka oiaio ole o ka lohe e laha lalau nei i ko Amerika Huipuia kuai aku i na manuwa ia Berazila.

            Ua kauoha ia ka mokukaua Amerika holo Nu Ioka, e holo aku oia i Rio de Janeiro, a malaila e noho ai. 

            Aia ko Potugala poe waiwai ke hoouna la i na dala a me na lako kaua i ke aumoku o ka Adimarala kipi o Berazila Mello.

            Ua hooholo ia mai nei he aelike lahui e Rusia, Farani a me Sepania e kue loa ana ia Enelani ai ka loaa ana aku iaia he wahi kapuai lepo ma Moroco, Aferika.

            Ua kipu ia mai a make loa, he elua mai hoole Farani komohewa ma ka palena aina mawaena o Farani a me Geremania e na koa kiai Geremania i hoonoho ia ma na palena o ia mau aina nui a lako kaua nui wale.

            Ua holo ia mai nei e ka mokuahi Campania o ka Laina Cunard, mai Nu Ioka a hiki i Queenstown Enelani, iloko o 3 mau la, 9 mau hora a me 80 mau minute.  O keia ka huakai holo loa i ikeia mawaena o ia mau awa elua.

            Ua wawa ia ma Kapalakiko, ua hoolilo aku la ka Ahahui Hooholo Mokuahi o Amerika Akau i kona mau mokuahi a pau i ka Hui Hooholo Mokuahi o ka Pakipika.

           

NU HOU HOPE LOA.

            Ma ke ku ana mai o ka makuahi "Warrimoo" i ke kakahiaka onehinei (Poalima) mai Vanekouwa mai, ua loaa maiia makou na mea hou, penei:

            Ua hooholo o Peresedena Kalivalana e hoihoi hou ia Liliuokalani maluna o ka nohoalii o Hawaii.  No keia hana a ka Peresidena, ua haalele he elua o kona mau Kuhina, oia na Kuhina Kalaiaina a me Mahiai, Eia ke lawe ia mai nei na kauoha a ka Peresidena ia Kuhina Willis ma ka Monowai.

            Ua piha inaina ka aina holookoa o America Huipuia no keia hana a ka Peresidena, a ma ke koho balota no ke Kiaaina o ka mokuaina o Ohia, ua haalele loa ia ka moho Democarata i ka huelo a ua puka ino loa o Makinele i Kiaaina Ripapalika me 40,000 ka oi.

            Ma ke koho balota Meia no ke Kulanakauhale i noho mana ia e na Democarata no umi makahiki i hala na kiola loa ia ka moho Meia Democarata, a ua puka he Meia Ripupalika.

            Ua lohe wale ia, ma ke kauoha e hoouna ia mai nei na ke Kuhina maanei e hooko, ua papa ia oia aole e hoihoi me ka mana o na kou.

            O ke koho balota Kiaaina o ka mokuaina Democarata o Nu Ierese, ua pau aku la i ka huli ma ka aoao Ripubalika, a ua haalele ia mai la na Democarata e pu e i ke anu.

            O ke koho balota Kiaaina o ka mokuaina o Peniselavenia ua eo aku la i na Ripubalika, oiai nae he Kiaaina Democarata ko ia mokuaina i keia wa.

 

Ka Powa ia ana o Meia Harisona:

            Ua pepehi mainoino ia o Carter Harisona, ka Meia o Kikako, ma kona hale noho ma ia kulanakauhale, e kekahi (picture: Carter H. Harrison.) haole puuwai eleele ma ka la 28 o Okatoba, hora 7:30 ahiahi.

            E kamailio olioli ana ka Meia me kana mau keiki, a kanika bele o ka puka komo.  Kanalua ke kaikamahine kauwa i ke ano o ke kanaka ma ka puka.  O kona hooke mai no ia iaia, a komo mai iloko.  Lohe o Harisona iaia, komo mai a ninau, "heaha kau?"

            Aohe pane leo mai o ka malihini, aka kipu koke mai oia i ka Meia me ka pu-panapana.  Ku ka poka ma kona umauma, hikaka ia, kipu hou mai ka powa a ku ka poka ma kona opu.  Hikaka aku ka Meia iloko o ke keena paina.  hahai loloa aku ka puuwai lokoino iaia a kipu hou.  Hopu aku o Harisona i ka pu, a ua nahaehae nae ka lima i ka poka.  O kona hina no ia a make koke iho.

            Holo mai ke kalaiwa-kaa o Harisona, kipu hou aku ka powa iaia, aole nae i ku i ka poka.  Holo aku la ka powa a alualua aku ke kalaiwa, aole nae i loaa.  Ua holo pololei ka pepehi kanaka i ka hale o na makai i hoomalu lakou iaia no kona makau o pepehi mainoino ia e na kanaka.  O kona inoa o Prendergast.

            Ua hoolewa ia o Harisona ma Novemaba 1, a ua hele nui mai na kanaka i kona hoolewa.

            Ua hoopalau ia ka Meia a e mare koke ana ia Miss Howard o Nu Oleana, he kaikamahine ona miliona.  ua aneane e pupule kela kaikamahine no keia ulia poino.

            O ka waiwai he iwakalua miliona o keia kaikamahine, ua loaa ia i kona makuakane Mr. Howard ma ka hana piliwaiwai kaulana o ka Loteri o Louisiana, he dala pakaha wale no ka lehulehu mai o ka poe ilihune.