Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 48, 2 December 1893 — Page 4
| This text was transcribed by: | Uilani Paalua Campana |
| This work is dedicated to: | William H. and Ruth L. Paalua |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
KA NUPEPA KUOKOA
KO HAWAII PAEAINA I HUIIA
No ka Makahiki $2.00
No Eono Mahina 1.00
Kuike ka Rula
HOOPUKAIA E KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
H.M. WHITNEY, LUNA NUI.
J.U. KAWAINUI, LUNA HOOPONOPONO
No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.
Poaono, Dekemaba 2, 1893.
NA LETA
Aole o makou makemake e lawe i ke koikoi o na hala no na manao i hoopuka ia malalo o keia poo e ko makou poe mea kakau.
PAU KA OE HANA, PIO KA OE AHI
(HOOPAU ANA.)
Ka wanana a Isaia ke Kaula no Babalona Nui, a e like ai hoi me ka wanana a na Kaula no Hawaii nei ma na helu mua e pili ana i ka Babalona Hawaii i haule hia aku nei ma ka la 14 o Ianuari.
E noho ekemu ole oe, a e hele aku hoi iloko o ka pouli e ke kaikamahine o ko Kaledea, no ka mea, aole oe e kapa hou ia he haku wahine o na aupuni. Isaia 47:5.
E na makamaka heluhelu, ke hoakaka nei au mai ke kukulu mua ia ana o ko kakou aupuni a hiki i kona haulehia ana ma ka ia 14 o Ianuari, ma ke ano he mau alii hanau o ka aina na Moi, a i hookumu ia i ke au o ka naauao a me ka malamalama o ka nu hou maikai o ka euanelio a Iesu ko kakou Haku.
E hoomaikai ia o Iehova ke Akua o Serna a o Kanaana no kana kauwa.
E ke kanaka Hawaii i hoonaauao maikai ia, nou ke Akua o Iehova, a i mea e maopopo ai ia oe, e heluhelu iho oe me ka noonoo akahele i ka’u mau wehewehe e pili ana i ka hookumu ia o kou hale aupuni e Hawaii. He kamahao, a he luaole ka Iehova kukulu ana, hookumu ana a hoonoho ana i ko kakou. Pae Aina iwaena o ka palahalaha a me ka nani o keia Moana Pakipika, a hoonoho no ina paia pa ou e Hawaii ma kahi oluolu loa, a i kapaia ka Poai oluolu Akau.
A he mea hoopahaohao mai no i kou noonoo e ke kanaka i hoonaauao ia, a i ole ia i ke kanaka i lilo i Karistiano naauao ma ka baibala, a olelo iho, he keu io no ke ano pahaohao, he 12 mau mokupuni o Hawaii, aole anei ua hoonoho ia na palena aina o Kanaana e like mo na keiki he umikumamalua o Iakoba, aole anei pela kou pahaohao, ua like na mokupuni o Hawaii me na keiki he umikumamalua a Iakoba. A eia no kekahi mea hoopahaohao i ke kukulu ana i ko kakou moku aupuni.
Nau ponoi no e Hawaii i kii aku i ka pohaku kumuy o ke kihi no ke kukulu ana i kou hale aupuni maluna o keia moai a nani o ka Pakipika. Iloko o ka pouli konoele ou e Hawaii, aia ke leo nahe malie o Iesu ma na pepeiao o Henry Opukahaia o ku a kau maluna o keia moku, a e holo i Amerika i ola oe a me kou lahui.
Hoko o ka M. H. 1820, ua lawe mai o Binamu a me Kakina i na pohaku kihi ala malalo o keia luakini pohaku o Kawaiahao e ku nei, a pela i lawe hele ia ai a pau na mokupuni he umikumamalua ou e Hawaii. Ua hala aku o Kamehameha I, mawaho o na palena o ke kukulu ia ana o ke kahua o ko kakou moku aupuni o ka malamalama o ka naauao a me ka euanelio maikai a Iesu, aka, ua wae mua ke Akua iaia e hookumu i kahhua mua o ko kakou mau kanawai. Mamalahoa. E hele ka elemakule a moi i ke ala, pela no hoi ka luahine a moe i ka ala.
O Kamehameha II, ka Moi nana i ao aku i ka hoonoho ana i ka pohaku kihi o kou hale aupuni. A mamuli o kona ae oluolu ana i keia pohaku kumu a ka poe hana hale i haalele wale ai, ua nonoi aku o Binamu ma i kona oluolu e nana mai i keia pohaku nani, ua pane mai oia, aia a hala elima makahiki, huli aku au o nana i kena pohaku.
A pehea la o Kamehameha II? Ua waiho na iwi o Kamehameha i Kahiki. A o Kamehameha III, ka mea i kapaia ka lokomaikai nui, ka mea i olelo iho, o ke kanaka pono o ko’u kanaka ia. O ko’u aupuni he aupuni palapala. Ua noho Moi oia maluna ou e Hawaii, a ua kuui paa ia kona aloha iloko o ka puuwai o na makaainana ponoi o ka aina a me na malihini ponoi o ka aina a me na malihini o ka aina e. Aole no kona pono, aka, ua waiho aku oia i ka hooponopono ana o ke aupuni ma ka lima o ka poe pono, a o kona kino iho ho kana i hana no kona lealea iho, nolaila, ua kupaa mau kona noho aupuni ana a hiki i ka hooluolu ana o kona kino lepo.
Ke au o na Kamehameha IV, a me V, ua kaulana keia mau Moi no ka naauao a me ke kupaa, he kau ka weli ke nana aku i na maka, nolaila ua ki in o Henry kuene i ka pu o Kamehameha IV, ma Lahaina a make. A ma kekahi moolelo ia no keoa mau Moi, he pepehi wale i ko laua mau kanaka aialo, aole aloha o ka lahui ia laua.
O ka Moi William Lunalilo, hookahi makahiki wale no kona noho Moi ana, a ua haawi aku ia i kona hooponopono aupuni ana i ka poe pono a mahaloia o ka aina. A i kona make ana, ua kanikau ka lahui nona.
O ka Moi Kalakaua, kekahi keia o na Moi oluolu a piha lokomaikai, a i kona au i ula mahuahua ai ka waiwai o ka aina, a i noho ai na lana aupuni poo kapulu ma na oihana kuhina, a i kapaia ke au kapulu o Kipikona. A i kona au i hoomakala ai ke kukulu ana i keia Hui Naua, a kona Hooilina Moi i malama iho nei a hiki i kona haulehia ana. A ua hala ia me ke aloha ia e na Hawaii ponoi.
No ka Moiwahine Liliuokalani, aole oe e kapa hou ia he haku wahine o na aupuni, Isaia 47:5, ma ka hapa hope. Ua pono loa ke kapaia ko kakou Moiwahine, he Haku Alii wahine o ka Moana Pakipika, ma na moolelo a ka poe makaikai honua e kipa nei i o kakou nei, ua kapa mai lakou o ka Mahinaai o ka Moana Pakipika, a he Paresaito hoi o ka Moana Pakipika.
Ua ike pono kakou ke komo nui mai nei na waiwai kalepa o na aupuni a pau o ka honua iloko ou e Hawaii, i oi aku i kela Babalona nui a Nebukaneza i kaena ai, a ke makaleho mai nei na aupuni nui o ka honua ia oe e Hawaii, me ka manao maanei e hoolulu ai ko lakou mau waiwai kalepa nui, a me ko lakou mau mokukaua, ka momi makamae a Amerika e waiho hema hema mai nei. No ka mea, aole oe e kapa hou ia he haku wahine o na aupuni, Isaia 47:5, ma ka hapa hope. E hookomo hou ana kakou i ninau, No keaha la ke kumu e kapa hou ole ia ai he Haku Alii wahine no ka Moana Pakipika?
Ke ku mai nei o Isaia ke Kaula a kala me kona leo maopopo e pili ana i ka poino o na alii hewa. Auwe ka poe kau i na kanawai hewa a me ka poe kakauolelo i kakau i na mea kekee, i kipaku i ka poe kaumaha mai ka hoapono ia aku a kaili aku hoi i ka pono o ko’u poe kanaka poino, i pio ia lakou na wahine kanemake, a hao wale hoi ina keiki makua ole. Pehea la ouokou e hana ai i ka la o ka hoopai ke hiki mai ka makemai kahi loihi mai? Ia wai oukou e holo ai no ke kokua ia mai? Mahea oukou e waiho ai i ko oukou waiwai i haalele ia e a”u? E kulou no lakou malalo me na mea pio, a e hina hoi malalo me na mea i luku ia. Aole nae i huli aku kona huhu no keia mau mea a pau, aka, ke o mai nei no kona lima i keia manawa, Isaia 10:1-4. A ike oe e alii ana ka Mea Kiekie maluna o ke aupuni kanaka, a e haawi aku no oia ia mea i kana mea e manao ai, Daniel 4:25, hapa hope.
Nolaila, ua maopopo loa ia kakou, ua lilo keia Babalona nui ia Dario ke Alii o Peresia, pela no ka lilo ana unei o ka Babalona o Hawaii ma ka lima o S. B. Dole, Kakina a me Kamika ma, e like me kela wanana a Daniel. E haawi aku no oia ia mea i ka mea ana i manao ai. Hoohuiaina.
Na Mea Hou Like Ole o ke Kahua Ma’i Lepera.
E Mr. Lunahooponopono: Aloha oe.
Eia mai au me na hunahuna mea hou like ole o ke kahua ma’i lepera nei, a na kou oluolu ia e pahola ae imua o na kini puni mea hou o kaua.
Ma ka la 31 o Okatoba i hala, ua hiki mai la ke kauka Iapana ma ke Panalaau nei me na hiohiona o ka hauoli. Ma na hora oia ahiahi, ua launa mua aku la oia me kona hoa o ka oihana kauka oia no ka eueu o lapana Dr. M. Gogo. O ka makamua keia o ko laua ike ana i kekahi a me kekahi; ua noho laua maanei no ka pule hookahi, a ua hoolauna mua o Dr. Goto iaia ma ka home o na keiki “Damiano Home,” ua launa me na makuhine a me Jas. Datton a me Rev. L. L. Conrady, a ma kekahi la ae, ua hookipa ia mai la i ka home o ka maha, kahi e noho aku ana na opio i kapaia e ka lehulehu ma ka inoa hooheno, na opio o “Lahainaluna Seminary.”
I ka hoolauna ana aku me makou, ua kono mai la o Dr. Goto ia makou e nana ia e keia kauka, ua apo aku la makou i ke kono a ka makua puuwai hamama.
Ma ka nana ia ana o makou, ua ku i ka mahalo me ka hauoli e mahalo pu ana ia Dr. Goto no kona loea ma ka lapaau ana i ka ma’i lepera. Alaila ua loaa he mea nana e hooia aku ana i ka oiaio o na hana o Dr. Goto, aole oia ma ke ano hoopilimeaai ma ka like ana o ko laua ili, ma kona ike kauka no. Mahalo nui.
NO KA AGENA O KA PAPA OLA.
Ma na la mua o keia mahina ua hiki kino mai o C. B. Reynold, ma ka Panalaau nei, i hele mai nei oia e nana i ke kahua ma’i a me na mea e pili ana i ka home hou o na keiki. Ua ike maka iho nei i na mea pau, a me ka wehe ia ana o ka hale kuai hou e ku nei ma Kalaupapa, a he nui wale aku aole e hiki i keia peni ke kuekaa wale aku.
NO KA HALE KUAI O KE KAHUA MA’I.
Ua pau ae nei ke kuai i ana o ka hale kuai kahiko ma ko Panalaau nei, oia no ka hale kuai e ku nei ma Kalawao, ka hale i ike ia e na lehulehu a pau a me na ola i ale ia e ka opu o ka honua. Ua kukulu ia keia hale no na makahiki loihi, aole hoi i maopopo i ka mea kakau ka mahina, me he la mahope mai paha o ko Bila Auana wa e noho Luna nui ana. Nui ke aloha o na kupa o ua aina nei, nona keia wahi hooheno: “Aohe kanana ia ka ai ape, Aia o Poka i ka lauahi.”
Pela iho la keia wahi home kahiko, ua hao aku la o Poka, lauahi na lima o ka Akolea, noho ana i Kalaupapa. I oki oe i ko uka nei poe e hoka ana, nona hou neia wahi hookaau: “Aohe nana he mauu Hilo. He mauu kewai ai a ka lio.” Ua lilo iho la o Kalawao i mauu Hilo, he mauu kewai.
NO NA OHANA BIPI WIWI A MEYER.
He nui ka namunamu o na ma’i i ka olala o ka bipi a ka agena o ke Panalaau nei, no kona lawe mai i kana bipi wiwi a na makou ka e ai aku, ua like paha makou me na ilio aole paha e pono pela, e ai hoi paha i ka mea maemae aole hoi e like me keia. I na kau mua, ua loaa ia makou na bipi momona a maikai, aka i keia mau la hoi, he mau mea olala. Kupono iho ia wahi mele a kahiko: “He bipi wiwi no Pialu.” Alualu io aku la ke hele la a koe na iwi.
NO KA HOME O DR. M. GOGO.
Eia no na keiki a Kauka Goto ke noho nei ma ko lakou home, oluolu maikai na ola kino o na mea a pau, nani na helehelena ke nana aku, aole hoi pela i na la i aui aku la, ua hele ia a noho ke aka, i keia mau la ua hoi mai a ke kii kanaka, ua kalai no o Lualii ma a koe hakina, oia no ia e manuheu nei, a oia keia wahi hookaunu: “Kalai wale o Lualii ia Mana, Ike i ka pupuka la haalele.” Pela iho la makou na hakima a ka ma’i lepera.
He mau hakina makou na ka ma’i lepera. Ua loaa pono iho la makou i ke mele aia keiki eueu ma ka haku mele, oia o Kaehu. Penei kekahi mau wahi lalani i loaa i kou mea kakau:
“E aha ia ana o Hawaii,
E ne-i mai o ka lepera,
Ma’i hookae a ka lehulehu.
Ili-ulaula, Ili-keokoo
Kuhikuhi mai hoi na lima.
E hele oe ma Molokai,
Aina o ka Ma’i Lepera.”
A he nui wale aku na hooheno o keia mele. Ua oiaio keia mele aia keiki no ka hookae ia o makou, eia nae ia Dr. Goto, aole ia i hookai mai ia makou, ua haha ia me kona mau lima, oia ke kauka ola ka lahui iloko o ka pilikia e noho ne. Eia ka e loaa ana he maha ia makou, ka poe iloko o ka luahi o ka make mau loa.
Ka nui o makou i keia wa ma keia home, he 36, o na kanaka like ole. O makou o ka poe mua ke pii nei makou i ka 6 mahina, o ka poe hope loa mai nei 1 mahina, ke pii awiwi nei ko lakou palekana i keia mau la, ua nui ka mahalo i na Mana Lani i ke kokua kokoke i ka wa popilikia. Ua loaa no he wahi hooheno i na keiki a kauka Gogo. Penei ke kaunu ana.
Hiki mai e ka lono lohe Kalawao, E i ae e ke ola a hiki mai. Ke au mai nei i ke kai loa, Na ale holunape hoi o Kaiwi. J. B. M. Kapule. Kalawao, Molakai, Nov. 16, 1893.
MAI HAMAKUA MAI.
Honokaa, Nov. 15 – He nui ka ia maanei, maloo maopopo loa ke ko, a ua hele no hoi ke ko helu ekahi a koe o ka muo, aohe lau. Me he la ua puhi ia ke ko i ke ahi o na mahiko a pau o Hamakua nei. Ke auwane nei na kamaaina i ka huli i ka wai e inu a me ka hoohainu holoholona ma ka ululaau. He mea i ike ole ia, wahi a ka poe kahiko mai ko na wa i hala e aku.
I ka la 12 aku nei, ma ka wiliko o Paauhau, ua moku ka wawae o kekahi Iapana kumakahiki i ke kaa-ahi. Ua hai ia mai au, ua oki ia kela lala o ke kino i poino.
I ka wanao hora 2 o ka la 15 nei, ua pau i ke ahi kekahi hapa o ka hale wiliko o Kukuihaele. Ua hoomaka ke ahi ma ka laina ko o kapuahi, oiai ke kiai po iloko no oia hale. Ua poino kekahi mau mea paahana, me he ia he $3,000 a $5,000 ana paha na poho, a e hala ana paha he malama hookahi. Ua manao ka luna nui, aole he ahi puhi kolohe ia.
Inehinei a me keia la, ua hookuu ia ka papa hana o Honokaa. O ke kumu, aohe hana e lawelawe aku ai, oiai, ua pau no na apana aina ko i ka waele ia e na kukuna wela o ka la.
He kulana emi ka noho ana o na kamaaina o keia wahi. Aole he nui o na kanaka, o ka Iapana ka nui. Malihini.
A keia Poaono ae, Dekemaba 2, o ku mai ai ka mokuahi Arawa, pani o ka Miowera, mai Kikane pololei mai, no ka holo loa i Victoria.
HE LETA ANO NUI!
NA KE KAMAHELE MAKAIKAI!
I KA REPUBALIKA NUI!
(Mai a J. K. Waiamau mai.)
Oswego, N. Y.. Oct. 23, 1893.
Dear Walter: O ka’u huakai i Washington, D. C, oia kekahi o na huakai nani loa i hele ia e a’u. Haalele au ianei i ka hora 9 o ke ahiahi o ka Poalua i hala a hoea he wahi kulanakauhale uuku o Binghamton i ka hora 1:30 o kakahiaka nui Poakolu. Mai laila aku a hiki wale i ka hora 7:30 o ia kakahiaka no, hoea mokou i Hoboken. Nana aku nei au ia New York City he nui maoli no, he mahuahua ioa ae keia ia Chicago kela kulanakauhale kamahao.
Mai Hoboken aku kau ma ka Ferry Boat a hoea i ka Barclay St. hale hoolulu, a ilaila au noonoo i kahi e hele ai. Aia au i New York City ponoi ia manawa.
Nana aku la i ke alanui, ua piha wale no i kanaka o na lahui a pau, ka haole, ke pukiki, ka nika, a hui hui aku no hoi me keia wahi nika, a haunaele loa.
Huli iho nei au iloko o kuu wahi buke hoomanao, a loaa iho nei ia’u ka helu o ka hale hana o ke Kanike la Hawaii 1 New York a David Kanuha i haawi mai ai ia’u mamua o kuu holo ana mai, hauoli iho ia wau ia manawa. Hoomau aku nei no au i ka hele ana ma ke alanui Barclay a hoea i ka hale leta oia ke alanui Broadway ke alanui ano nui o New York a ilaila huli ma ka akau a hahai hele aku nei ma ia alanui me ka malihini a hiki wale i ka loaa ana o ka helu a’u i makemake ai, ninau aku ka hana i ka poe o laila i ia mai ana aohe lakou i ike ia mea. Hoaa hou iho la wau. Iini aku nei ia Joseph Richards ka makuakane o ke kumu poo o ke Kula Kamahameha ma ke alanui Park Row aohe loaa, hoomanao iho la au i ka helu o ka hale noho o Mr. E. H. Allen Kanikela Hawaii, iho hou ma ke alanui Barclay a loaa ka elevated Railway, holo aku nei no eono mile a oi aku paha no ka hapaumi a hoea aku i ka 82 nd St. Lele ilaila hele wawae aku nei a hoea i ka helu 122, ninau aku ka hana, mea ia mai ana aohe noho ilaila, aka, aia mai i ka helu 116. Iho mai la ilaila, a la’u i pii aku ai, oili mai la he kaikamahine, ninau aku la wau ina ilaila o Mr. Allen, ae mai la kela a maopopo iho la ia’u o kana kaikamahine keia mahope mai.
Kono ia mai la au e hele iloko o ka lumi hookipa a hui a launa pu me Mrs. E. H. Allen, ike mai la kela ia’u he keiki Hawaii, a hauoli ka ike ana. Hoea mai o Mr. Allen he mau minute pokole mahope mai a hauoli loa oia i ka ike ana mai.
Kamailio pu me ia no hookahi hora, a kono mai kela ia’u e hele makaikai iloko o ka Metropolitan Museum. Makaikai maua no elua mau hora paha a oi. Aia iloko o keia hale na hoikeike o na ano laau a pau loa o Amerika. Iwaena konu o ka rumi iluna o kekahi papahele, ua kukuluia kekahi apana o ke kumulaau nui o Kaleponi, kona anapuni he 90 kapuai, kona kiekie mamua o ke oki ia ana he 360 kapuai, a he ku i ka nani na mea i hoikeia iloko o keia hale.
Haalele ia laila, komo aku nei maua iloko o Central Park he wahi nani i ulu ia e na ano laau a pau o ia wahi, me na alanui anuunuu e kikee ana i o a ianei, a hiki maua iluna o kekahi hale i kapaia Observatory aia maluna o kekahi kahua kiekie, a ilaila maua huli nana ia New York, kuhikuhi mai kela i na wahi ano nui o New York, he keu aku no ka nui o keia kulanakauhale e huli oe mao a maanei, he mau mile ka loa, aohe no e pau mai ka ikena a ka maka i ka palena pau o keia kulanakauhale.
Hapalua hora paha ilaila, alakai aku la kela ia’u i ka Museum of Natural History, ilaila, hoolaunaia au me ka luna nui o ia hale, a nana maua i wehewehe mai i na mea ano nui o ia hale. Kekahi mau kii o keia hale, ua oi ae no ka nani manua o na kii i Chicago a’u i ike ai ilaila.
Hauoli loa au i ka ike ana i keia mau mea nani. Na mea o ke au kahiko i ka wa o Mose a me Parao, oia hoi na kino make o kanaka, na apana pohaku i kalaila e na kanaka o ia au kahiko me ka nani e hiki ole ai i ka poe o keia au ke kalai, no ka mea na kii kalai o keia au, ua hoohalikelikeia ma ia mau mea mai o ke au kahiko. Kupanaha ka naauao o ia lahui ia wa. Na kii pena, he nani okoa no ia.
Haalele maua ia wahi a iho mai ia ma ka 5 th Avenue no ke kaona. Keia kekahi o na alanui ano nui o Nu Ioka. Aia ma keia alanui na hale noho nani o na ano a pau, a ianei ko’u iini e noho ia auina la aka aohe e hiki; eia nae ua loaa ia’u he mau mea ano nui o ke kukulu ana o ko o nei hale a me ka hoolala ia ana, he mau mea e poina ole ai.
Hoea maua i ka hale noho o ka one miliona Vanderbell, oia kekahi o na hale nani loa o Nu Ioka, aohe i paa loa i ke kukulu ia. Malaila maua i nana ai no 15 minute, a haalele ilaila maluna o ka Elevated Railway no ke kaona.
Hoea maua i waena o ke kulanakauhale haawi mai la kela i kona helu o ke kaona a hele mai la wau i ka hale pai palapala a nupepa o Nu Ioka, “The World” kau ma ka Elevator a hala ana iluna loa o ka puoa. Keia kekahi o @ kiekie loa o keia kulanakauhale. Mai nei aku ua hiki ke ike ia na wahi a pau o ke kulanakauhale o Na Iuka kekahi @@ Brooklyn a me New Jersey. Haalela ia laila, pu aku nei au maluna o ke alahaka nui a kaulana o Amerika, “Brooklyn Bridge” mai kekahi aoao mai o New York a i kekahi aoao o Brooklyn, a ua hiki i na moku nunui o na noo a pau ke holo malalo a kua ma kekahi aoao o keia alaiuka.
Ua hookaawale ia na alanui o na kaa-lio a me @@ mai na alanui hele-wawae ma, a e hele mau ia ana i kela a me keia manawa.
Hiki oe iwaena kona o ke alahaka kilohi aku oe i ka muliwai ma na aoao a elua, e @@ mau ana na moku liilii i kela minute keia minute, na moku-alii liilii e like me “Eleu” he nui wale a me na moku lawe ohua ua piha i kanaka.
Hiki au ma kekahi aoao o ke alahaka, oia ke kulanakauhale o Brooklyn, makaikai ma ua alanui oia wahi a la hoi ana mai, loaa ia’u ke cable car, kau maluna no ekolu keneta, hala ana no Nu Ioka maluna o ke alahaka.
Haalele ia laila, hoi aku nei au e ike ia Mr. Allen, e hoike aku iaia i ko’u manao no ka hoi i Oswego; i mai kela ia’u, e pono au e hele loa i Wasinetona oiai au i ke kulanakauhale o Nu loka kahi i kokoke loa ia wahi, me kona hoike mai no hui la’u a kuhikuhi mai i ke ano ola wahi, ka noho o ke aupuni Amerika a me ka manawa e hiki ai ilaila he elima hora wale no.
Elua a’u mea e noonoo ana ia manawa o ka hoi a o ka hele loa aku i Wasinetona. Aka, ua hauoli loa au i kuu hooholo ana no ka hele a’u i hoike aku ai ia Mr. Allen i ko’u iini no ka hele ilaila.
Lulu-lima pu me ia a haalele ia New York i ka hora 5 o ia la hookahi no a’u i hoea aku ai ilaila.
Hoea ia Philadelphia a me Baltimore i ka po, a hiki i ka hora 10 o ia po no no kapalulu ana makou i Washington.
Puka mai la wau iwaho o ka hale hoolulu kaaahi, aia ma kae o ke alanui na kaa mai na hotele mai a pau loa, e kahea ana me ka leo nui i ka inoa o ko lakou hotele, aka, he mea maopopo ole i ka malihini, o ka hotele hea la keia, o ka hotele hea la kela.
Pono kau wale aku la no au iluna o ke kaa a hala ana i kekahi wahi hotele kokoke i ke capitol.
Moe ilaila, a kakahiaka hora 9, haalele no ka hale aupuni. Hiki ilaila, hoolimalima au i kanaka kuhikuhi a alakai, a hoomakaikai kela ia’u ma na wahi a pau loa me ka hoakaka mai i ke ano o na mea a pau me ke kumukuai o ia mau mea.
He hale nani keia a kaulana, ka loa o keia hale, he 751 kapuai, ke hui ia me na lanai, a he 324 kapuai ka laula, a o ke kahua kahi e ku nei keia hale ua piha ka ekolu eka me ka hapa.
Ke kiekie o ka puoa (dome) mai ka lepo mai a hiki i ke kii o Amerika iluna loa (statue of Amerika) he 288 ke kiekie a o ke ana waena he 135 kapuai. Ua kukulu ia keia puoa i ka makahiki 1856 a paa ia ka makahiki 1863 no na dala he $1000,000. Ke kii o Amerika, 19 kapuai ke kiekie, ua kuaiia no na dala he $24,000 o Amerika mai a Crawford mai, a oia ke kii kaulana a haaheo e kau ala iluna o ka puoa a na puuwai Amerika e hauoli nei. Ke kii kalai o Wasinetona ma ka puka e kome ai iloko o ka Hale Aupuni, he $44,000 dala ke kumu kuai.
Hiki ao iloko o ka rumi o na Makaainana, hoike ia mai ia’u ke aho oia rumi, he rumi nani maoli no. Na wahi a pau loa olalo, ua hoonohonoho ia me na lole weleveka kumukuai nui, a o ka papahele me na lole uliuli kumukuai pii loa o na wahine e makahehi ai i ka hehi wale ia oia mau mea nani.
Alakai ia aku nei au iloko o ka rumi o ka Aha Senate o Amerika, a iloko olaila na hoa e hoomakaukau ana no ka hana. He poe hanohano wale no a pau loa. He rumi aani okoa no keia a ka maka e makahehi ai. No ka manawa ole, aohe au i noho e hoolohe i na kumupaio a na hoa o ka Aha Senate.
Mailaila aku, komo aku nei maua iloka o ka rumi o na kii-kalai o na kanaka kaulana. Keia kekahi o na rumi kupanaha loa a’u i ike ai. Kuhikuhi ia mai oe i kahi e ku ai a hawanawana aku oe i kou hoa he 96 kapuai ka mamao mai ia oe mai, a lohe ana no kela i na mea a pau au e kamailio ai a pela no hoi kela ia oe me ka lohe ole o kekahi poe e ae e kokoke mai ana.
Lawe ia aku nei au a waena konu o ka lumi, i ia mai nei au e hokio. A ua hokio aku nei no hoi au a wawalo ana ka hokio malalo a maluna iho h’u/ He keu ko’u kahaha i ko’u lohe ana i keia mau mea kupanaha.
Wehewehe mai la no hoi kuu wahi alakai, ua hana ia keia lumi i mea e hiki ai i ka leo ke hoihoi hou ia mai a i ka mea e kamailio ana, a pela no hoi me kahi mamao.
Mai ia lumi aku komo maua he mau rumi liilii no na hoa o ka Aha Senate keia mau luni ua kinohinohi ia me na wai gula, dala a keleawe. He nani wale no na mea a pau, a o ka papahele ua hoonohonoho ia me na pohaku uniunihapa o na ano waihooluu like ole a pau, me ke kumu kuai nui.
Haalele ia laila komo aku i ka lumi heluhelu buke a me ka lumi kahi i waiho ia ai na buke kanawai o Amerika Huipula. E huli oe mao a maanei he buke wale no. O ka nui o na buke he 100,000 volumes.
Alakai ia aku nei aua ka lumi mua a’u i komo mai ai, mea ia mai ana au e pii iluna o ka puoa. Haalele mai la kela ia’u a pii aku nei au a hiki i kahi hiki ole aku ke pii, puka i waho he ano lanai ia wahi a nana i keia kulanakauhale nui.
Na alanui o keia kulanakauhale ke hui a pau loa i kahi hookahi, ua like me ka huila kaa ka hui o na laau liilii a pau iwaena kona O Washington Capital ke kikowaena o keia mau alanui a pau. O ke alanui me he la, ua palaina puna ia ka maikai, palahalaha a aloaloa ole, a he nani maoli no.
Ala ma kahi mamao mai ka Hale Aupuni aku kahi i ku ai kela kia hoomanao kaulana o Wasinetona, ke kia hoomanao uinihapa kiekie hookahi i kukulu ia a puni ka honua. He 333 kapuai me 4 iniha ke kiekie. Ua hiki ke pii ia a hoea ia kiekie maloko o ke kia e pii ai. Ma kekahi aoao o ke alanui Pennsylvania ke kula nui o Wasinetona (Smithsonian Institute) a kokoke ia hale kahi i ku ai ka hale hoikeike (National Museum) kekahi o ni hale nani a hiehie o Amerika nei.
Huli mai oe ma kekahi aoao o ka Hale Aupuni ike oe i ka hale hoahu dala o Amerika. Ka hale hoikeike o na mea ulu, ua mea pa’i palapala, na kii pena, ua mea kaua a pela wale aku. He hale okoa no ko na mea a pau.
Elua paha hora ilaila, nee aku nei ka’u huaki no ka hale Keokeo (White House) o ka Peresidena o Amerika. Komo au i na rumi ano nui, a he keu ko’u kahaha i ka ike ana i ka nani o na rumi. Ano kamahao no na nanaina o keia hale. Na mea no a pau a Keoki Wasinetona aia no ilaila, a me he la aia no oia iloko olaila ke ano anoano. Komo ma ka blue-room aia malaila na mea a pau loa he blue wale no, mai ka noho a ka paia o ka rumi. A pela noo me ka rumi Green.
Hookahi paha hora ilaila a hele au ma kekahi aoao o ke alanui oia hoi ka Jackson Park. Noho ilaila he mau minute, hoi mai a loaa kuu wahi paiki, iho a loaa ke kaa-ahi, haalele ia Wasinetona i ka hora 2:30 oia la ahoi mai no New York. Ku i Baltimore he mau minute pokole a neo loa mai a hiki i Philadelphia i ka hora 6 p.m., noho a makaikai i ka hale hoolulu kaa ahi nui o Amerika nei no hapalua hora a haalele hou a hoea i New York City i ka hora 9:30 p.m. Holo maluna o ka Ferry a hiki i Hoboken Station, hahai ia mai ana ua hala ke kaa ahi no Oswego he hapalua hora manua iho, nolaila ua moe au iloko o ke Station a ao ae hora 9 o ke kakahiaka Poalima kau ma ke kaa ahi a hoea ana ianei i ka hora 6:50 p.m.
Ua hookahaha loa ia o Charlie King a me Sam Keliinoi i ka holo o ka’u huakai ia’u i hoea ai i ka hale. Ao ae Poaono, lawe ia au e hoomaikai i na paualaau nani o keia wahi e na hoaloha kula a hiki i ka hora 6:30 p.m., kipa makou i kahi o ka makamaka, a ilaila noho paina. Hoea i ka hale i ka hora 10 o ka po. He huakai hauoli loa keia a’u i hele ai. He nui na mea ano maikai e hahai aku ai aohe nae manawa. Nui na hoaloha o keia wahi, aohe pilikia ina he keiki Hawaii a holo ianei nei (Oswego) e hookipaia ana lakou.
He nui ke anu o keia wahi mamua o Chicago, aka oluolu nae ka noho ano. Ua like au me he ia owau kekahi o na haumana kula o ke kula o Oswego State Normal. Oluolu na kumu a me na haumana. Kono ia makou e kokua aku ia lakou ma na hana hoolaulea, ahahui himeni, (Entertainment) ma ka haawi ana aku ia lakou i kekahi mau leo himeni Hawaii. Nui ko lakou makemake i na himeni Hawaii.
Ua lohe mai au e hooloihi ia aku ana ka wehe ana o ka Fair a komo iloko o keia mahina ae. Ua makemake au e ike hou i na mea hoikeike mamua o ko’u hoi loa ana aku. Aohe maopopo ia’u ko’u manawa e hoi aku ai, no ka mea, aohe i pau na mea a’u e makemake ai e ike. Ua manao au ke holo aku i Chicago e kipa i Detroit e ike ia Mrs. Retan mahope o ka haalele ana i ka wai lele o Niagara.
Maikai ke ola kino o na wahi keiki e noho nei, aohe mai. Ua hauoli loa wau i ka ike una i ko laua hooikaika i ka naauao. O laua na alakai o na hana Karistiano a me na hana hoolaulea o Oswego nei.
Ke hooki nei au me ke aloha ia Papa a me Mama, a me ka ohana no a pau a me na hoaloha pu kekahi. Mai poina i ka haawi i ko’u aloha ia Henry Waterhouse, Kimo, Raymond a me kahi keiki kolohe o Kaimana.
Ia’u i Chicago, haalele mai la o George a me Harry la laila a noho like maua o Fred i ke Gooman Hotel a hiki i ko’u haalele ana ia laila, a noho aku no kela.
Eia no au me ke ola maikai. Me ke aloha, John K. Waiamau.
He la kulaia aupuni ka la 28 o Novemaba nei i ke au o ke aupuni alii o Hawaii nei, ma ke ano la hoomanao no ke kakau inoa ana o na Aupuni o Beritania nui a me Farani malalo o ka aelike e hikii ana ia laua pakahi aole e pakaha wale ia Hawaii, a i ike mai ia Hawaii ma ke ano aupuni kuokoa. Nolaila, ina aole i hookahuli ia ke aupuni alii e na hana ponoi a ko Liliuokalani mau manao uluahewa, ia i keia la 28, ke hoomanao nei kakou i ka Iubile makahiki o ko Hawaii noho ana aupuni kuokoa.
Ua pili wai ia na anee alii e na mea hou ma ka Monowai mai o ka Poalima i hala, no ka mea ua hoihoi ia aku la ka ninau o Hawaii na ka Ahaolelo Lahui e kaana a hooholo. Eia nae na haikea ke Kuhina Gresham a me Blount no ka inaina puni o ka lahui Amerika ia laua. E kuhi aku ana kuhi mai kahi o ka hewa o keia ohumu ino a lakou i ke Aupuni Kuikawa. E kuhi aku ana o Kalivalana na Greshama ka hewa, a e kuhi aku ana hoi o Gresham no J. H. Blount ka hewa, a e hoolii aku ana hoi o Blount, no na kahuna anaana ka hewa no ka hooweliweli iaia ina sole e hoike e hoihoi i ke alii, alaila e pule umi ia ana oia a make.
HOOLAHA HUMAU.
KA AYER SASEPARILA
Oia ka LAAU oi loa o ka maikai no na mai i hookumu ia mai ke koko ino mai. Ua oi loa ae hoi no ka mea, o kona kahua ia hookumu ai o ka
HONODORUSA SASEPARILA OIAIO,
No ka mea, o ka Lau Na Helehele a me na mea a pau i maa i ka hoohuihui ia oia na laau oi loa o ka maikai, a o ka mea hoi ua ike ia ka waiwai ia ma ka lapaau ana i na Ma’i o ke Koko – ua oi ka
AYER SASEPARILA
ma na mea a pau e hooikaika a e kukulu hou ai i ke kino i hoona waliwali ia e ka ma’i a me ka eha.
Ua hoonoono ia ka ai, ua hoopau ia ka ma’i o ka waihona hoowali ai, ua hooikaika ia ke Ake a me ka Puu Hoowali ai, a hoohana maikai ia na lala a pau o ke kino. Ua hookuke ia mai ke kino ae, ka laau make o ka Alaala, ua hooia ia na Eha, na Puha, na Rumatika, na Maihehe, na Huehue a me na ma’i ma ke poo kahe wale o ka nupe, a ma na wahi a pau ke hooia mai nei na Kauka alakai ka maikai o keia laau.
Ke hooia nei la hai, a e hoola no hoi ia oe.
No ke Kunu a me ke Anu o ka
AYER CHERRY PECTORAL
ka laau lapaau alakai o na ohana.
NO KA NALULU, KA LEPOPAA
ka Lena a me kekahi mau mea inoino e ae o ka opu, e lawe i ka
AYER HUAALE CATHARTIC
E makemakenui ia nei e ko ke ao puni. Hoomakaukauia e Kauka J. Ayer & Co., Lowell, Masekuseti.
HOLLISTER & CO.
Na agena oia ka Paeaina Hawaii.
KAKELA ME KUKE
KA HALEKUAI NUI
O NA
WAIWAI LIKE OLE
NA MEA
HANA KAMANA A PAU
Na lalo pili ana kukula hale, Na kepa, Na lei ilio, Na kaulahao ilio, Na pahi, Na opa, Na kope hulu, Na Pulupulu.
PALAU LIO
Na mea mahiai, Na nu ho, Na nu koi, Na kua bipi, Na loi bipi, Na kaulahao bipi, Na owea pa, Na kaa palala, Na mea piuia, Na ipuhio.
MAKAU ME AHO LAWAIA
Na Iliwai, Na kaula, Na hula pena, Na puloani, Na pena, me ka aila, Na kopa, Na aila mahu, Na pakeke.
Na pakekehao, Na kapu hao, Na pauda, Na kukaepele, Na uwiki, a me Na ipukukui.
MIKINA HUMUHUMU KAULANA
WILCOX, & GIBBS HOOKAHI LOPI.
KA REMINGTON, ELUA LOPI.
A me na ukaea he nui loa, o kela ano e me keia ano.
KAKELA ME KUKE
2396-@