Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 50, 16 December 1893 — Page 4

Page PDF (2.04 MB)

This text was transcribed by:  Carmela Bozina
This work is dedicated to:  Trevor Martin Montessori

 

Ka Nupepa Kuokoa

KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.

 

KA

NUPEPA KUOKOA

 

Ko Hawaii Paeaina i Huiia

 

No ka Makahiki          2.00

No Eono Mahina                     1.00

Kuike ka  Rala

 

HOOPUKAIA @ KA

HAWAIIAN GAZETTE CO.

H. M. WHITNEY, Luna Nui

J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono

@ Honolulu, Oahu, Lokou a pau.

 

POAONO, DEKEMABA 16, 1893

 

KA HIHIA O WUNDENBERG

 

PAU KONA NOHO OIHA NAKAKAUOLELO ANA.

 

Olelo Hooholo a ka Aha Kiekie

 

            Penei ka wehewehe ana o ka Aha Hookolokolo Kiekie no ka hihia o F. W. Wundenberg no kona kue ana i ke Aupuni Kuikawa. Ua hoopokole iki ia na olelo.

            Mamuli o ka Pauku 59 o ke Kanawai e hooponopono hou ana i ka oihana hookolokolo, e l@ki ai ke hoopauia na kakauolelo a apu no ka hana hemahema a hew a au paha. e na lunakanawai o ka Aha Kiekie.  Ua maopopo aole e pono e kipaku wale ma ke lealea o na lunakanawai, aka, e hoopauia mahope o ka hoike maopoia ana o ka hibia a me kona ninau ana i na hoike kue iaia, a me ke pale aku.  Nolaila, aole like ke kulana oihana o na kakauolelo ma ka Oihana Hookolokolo me na mea ma na oihana e ae, he hiki lakou ke hoopau wale ia mamuli o ka makemake ooooo na mea nona ka mana hookohu. Ua huli ia keia hihia ma ke ano holookoa.  Aole no i paa makou e lawelawe me ke ano cehia a me ke koikoi o ka hookolokolo karaima; aka, ua malama nae makou i ka hana mamuli o na rala on na aha hookolokolo.

            O na hewa i hoikeia mai e ka loio aupuni, oia na olelo a keia mea hoopii ia i kamailio aku ai i kekahi poo i hoakakaia na inoa, malaila i hoikeia ai kona kue a me ka inaina i ke Aupuni Knikawa; oia man olelo he mea o lilo ai keia aupuni a me kona poe luna nui i ka hoowahawaha ia.

            O kekahi o  na kumu hoopii. oia no kekahi olelo hoakaka ana i haawi ai ia J. H. Blount, Komisina Amerika, i hoikeia mai he lokomo, he wahahee a me ka hoolalau.  Ua pane mai ka mea pale me ka hoole ioa.  Ua haiia [ mai na huaolelo a pan ana i olelo ai ia Blount.  Aole nae i loaa kekahi hoike uana e hooiaio.  Ua ninau ia ak@ ka mea hihia no kana olelo ia Blount, ua hoole mai oia aole e hoike mai i kekahimea e hoohihia ai iaia iho.

            Ua ninau ia na hoike no na olelo e ae i hihia ai, a ua ninau hoohuahualau ia.  Aohe on a makemake e hai mai i na mea a pau i hoike is mai

            Ma ko makou nana ana, ua maopopo ke kuinu o kona hoololi manaoana, oia no kona hookeke no ka loaa oleo ka oihana Hamuku iaia, ka mea ana i upu ai e haawiia nona.

            O ka põe a pau e lawelawe ana malalo o ke aupuni, ua pono e kokua aku me ka noho aloha aku.  He mea kew no ka poe mea oihana koikoi malalo o ke aupuni ke kamailio ma ke ano hoohalahala aku iaia a me ka hoonawaliwalli i kona mana.  Aole keia he ninau paio no na hana kalaiaina he me keia e pili ana i ke kahua o ke aupuni.

            O keia mea pale ua hoopaa ia e noho ma ke ano hoomaikai a me ka mahalo i keia aupuni, no ka mea, ua hoomau ma kona oihana malalo o ke aupuni.  Pela ka pono o ka poe a pau e lawelawe ana malalo o ko hai hana, e hoomaikai aku, aole e hoino.  Aka oia nei,  us hoohiki paa "e kokua a e malama aloha io i ke Aupuni Kuikawa o ko Hawaii Pai Aina."

            Mamuli o ka mea i loaa mai ma keia huli ana, ke kauoha aku ne makou e kapae ia aku ka mea hiha mai kona oihana aku he Hope Kakauolelo o ka Oihana Hookolokolo a me ke Kakanolelo a ka Ahahookolokolo Kaipuni Akahi, a ke hooko ia nei pela.

 

Kakaninoaia } A.F. Judd, R.W. Bikderton, W.F. Frear

 

NA LETA

{Aole o makou makemake e lawe ia ke @ o na hala no n@ manao i hoopu@aia maiaio o kela poo e ko makou poe ka@}

 

Na Hunahuna Mea Hou o Kona-akan

 

Jos. U. Kawainui Esq. Honolulu. Aloha oe:

 

            E oluolu oe e hookomo iho ma kahi kaawale o kau n@ pepa i kela mea wahi huaolelo e kau ae la maluna, i ike mai ain na hoaloha mai ka la hiki ma Kumukahi a hiki aku i ka mole olu o Lehua.

            Ma ka la 30 o Nov, iho nei, ua ike ia aku ka mokuahi C R Bishop e hookomo mai ana ma ke awa o Kailua, me ka maopopo niua ole e hoea mai ana keia moku i ka manawa i maa mau ole i na kanaka o ka apana o na Kona nei.  Nolaila, ua hoopuiwaia ka manao o na mea a pau, oiai, ua loaa mua mai ka lohe i Kone nei e hoihoi ia ae ana ka ka Moiwahine i ka noho alii.  Nolaila ua hele ino na mea a pau ma ke awa o Kailua e ike a e loha in a mea hou o ka moku, nana aku no no oe i na wahi kauna anee alii holo naauno a hiki ana i Kailua ninau ka mea hou, hai ia mai ana ke moku kii pipi, aole hoi o ka mea i lohe ia e hoihoi ia ae ana ka Moiwahine i ka noho alii.  Ia manawa us ike ia aku la ua mau wahi kauna aloha aina e hoi ana me ka manao hoihoi ole a me ka nukunuku pu a me ka olelo iho aohe waiwai  a keia moku i holo mai nei, kai no  paha ua hoihoi ia aenei ka Moiwahine i ka noho alii, makepono la hoi keia may wawai o ka hele ana mai nei i ke alanui.  A mamuli o ka hoopunipuni ana mai on na wahi luina o C.R. Bishop me ka olelo mai  he moku keia i kii mai nei ia na ka poe haole manawa no ka hoomakaukau i ka wa e hoihoi ia ae ai ka Moiwahine ma ka noho alii ne ka maikai.  Nolaila ua ano pau ko lakou mau manao pioloke, aka no na keike o ka hui hoohui aina o Kona nei he oia mau no lakou i na wa a pau ua iliwai ia ka manao ma na ano a pau he hookahi wai o ka like, he lani iluna he honua ilalo, aohe mea nana e hooni.

            Ua kokolo ka mole i ka papaku o ka honua, a ua ike pu ia aku no hoi na alakai ok ka hui hoohui aina he mau lehelehe hauoli mau ko lakou e haiamu ia ana e ka nani me ka nohea, i ke kipehi mau ia e ka ehu kai o ua Kona nei.

            Ma ka la 5 o Dekemaba, ua hopu ia kekahi wahi kepani kuke a C.D. Miller no ka hoao ana e lawe i ka puole lole o kekahi  wahine kepani malama keiki a Miller, me ka manao e hoomahuka pu iaia.  Na J.K. Nahale a me D. Namauu is lawe iaia ma ka hale paahao o Kailua e hoopaa ai no ka hookolokolo ia i keia mau la aku.

            A ma ka la 6 ae ua hoea hou ae uo o J.K. Nahele me ke keiki ona miliona o ka mokuaina o Vancouver ma Kaleponi, e hoomakaikai i ka mahi kope o Kona akau.  Heaha la ia i ke keki hoohui aina, pua ka uwahi, imua a lanakila, hui pu iho hoi me Sam.  Haanio ke pailaka nani kela, hulali ka hao.  O ka inoa o keia haole o Frank P. Hyman.  Ma kahi o J.K. Nahale i hoomoe ia ai kona poo.  He ma'u wahi mea hou ia o na Kona nei.  Me na keki on@u hua me@ala ko'u aloha.                       D.A.K.

            Hawaiian Coffee & Tea Co., N. Kona, Dek.7, 1898.

 

Ke kulana o na Ma'i Lepera ma ka P@nal@@@ o ka Khaeha

 

MR. L@NAHOOPONOPONO

Aloha oe:

 

            Me oe mau ko'u iiui, nolaila eia hou mai no wau me na hunahuna materia hooui puuwai o na hoa puni mea hou, mai ka la hiki ma Haehae, a ka mo@e olu o Lehua.

 

NO KE KULANA O NA MA'I LEPERA.

 

            Mai ka hookumu ia ana o ka Panalaau a hiki i keia wa, ua nui ka pilikia iloko oia mau la, aka ua palekana na ma'i i keia wa, oiai, ua unu ia mai a kokoke.  Hoko o kela au a na ma'i i noho mai ai aloe ka hale kahi e hoopunana ia ai na ola, aia iloko o na pa kamaaina, pele iho la ka noho ana ia wa, a nau ponoi no e hoolako nou iho, o ka peo ilihune o lakou ka poe ilihune o lakou ka peo pilikia loa.  Ma na la hope mai a hiki i keia i keia mau la, ua palekana, ua ola ka noho  ana o na ma'i, ua ai a ono, ua inu a lealea, aka, i kela mau la i anui aku la ua loaa he kaniuhu ina ma'i, o@ai, aia lakou iloko o ka pilikia, aloe i kokoke mai na mea a pau.  O ka ai ia mau la, aia in a Waikolu e kiloi ia ai, aia ia wahi ma kahi haiki mai Ka lawao aku, he inoino ke alahele .  Eia an poino, maluna, iho, he mau pohaku, lepo, laau, a pela aku, a makai mai hoi ke kai, oia ka mea pilikia loa ma keia alanui hele.  Ua nui na ala i poino, aole  i na poina wale ia, aia no he kahawai ma Waikolu, oia wahi ia ou e poino ai, in a e nui ana ka wai aole no e loaa ke pai ai, oiai, aia ka ai mao o ke kahawai, nui ka pilikia.  Iloko oia mau la, aia ke ola in waapa, aia a hiki mai la ka waapa manao ke ola, a me kou ikaika a pau e loaa ai kau wahi pai ai, aole plea i keia mau la, "ua unu ia mai a ke alo," loaa iho la ia wahi hoohena.

            "Ua pau ka hana a Kauhikoa, Ua Kau ke poo i ka uluna."

            A no ka nui mai o na leo uwalo o na hoa kanaka e noi ana i ka ahaolelo e imi ia i pono no na makaainana iloko o ka ehaeha. A ua hooko ia ia leo noi a na makaainana, ua noi na hoa e noho ne i keia aina e hookikaika i pono, oia na mea e pili ana i ka wai, a ua loaa ka wai in a mma'i a hiki @ keia wa.

            I ke au o na la i hala aku la, ua inn ia ka wai, aia ke kumuwai ma Waileia, oia i ke au e noho luna nui ana o Mr. William Tagsdale (Bila Auana) a ma@lla@la mai ka  wai o na mai'i e noho ana i Kalawao aole e like me keia wa ka noho nui ia o Kalaupapa, i kela wa hoi o Kalawao nei kahi noho nui ia.

            Nui na pilikia oia mau la hoomanawanui no na hoa kanaka, auwe aloha ino!  Iloko no ka oia mau la, nui ka inoino o na ma'i, aia na pepeiao in a poohiwi, o na maka na anoe pela na helehelena na anoe.  Ua oi loa aku ka pilikia, uapay na lala i ka paipai iam na lima, na wawae, a eia ke may nei no ia may haawina a hiki i keai mau la.

            I ka wa ou e hiki ai maanei, aole nae i nui loa na pilikia, aka, biki mai la ia nei, anoe mai la na helehelena, loaa hou mai in a ma'i o keia aina, kunakuna, ahaaha, he mau haawina like ole keia, ka ma'i nana e hoanoe loa mai ia oe, o ke kunakuna hoi, na like ia ano ma'i me ke kanaka  ua inu awa a mahuna, ka hele a kuakea, loaa iho la ia wahi mele a kamalii, "papaa piele palainapuna."  Pela no hoi ka ahaaha, oia ma'i pilikia, ke hele la a hee na pilali, oia no oe la o ke kumu kukui ua hele a paa pono i ka pilali, pela iho la no keia.

            I kou wa e hiki malihini mai ai, aole oe e hele koke aia a loihi na la e noho ai, alaila, holoholo oe ma ke alanui, a ma na kauhale, no ka mea, he ano e ke au o ka aina, aole pela kou home, ma keia wahi he maikai ole ke ea, ma ia mau kumu no i loaa mai ai keia may haawaina.  Ina o ka peo e hookuli ana i ka olelo a na kamaaina, e ike ana no oe ia mau ouli, e hooko ia ana no.  O kou hele ana i ka makani a me ka ua ma ia mau ano iho la e loaa ai in a mea i hoike ia maluna.  Eia ka olelo aia wahi kamaaina lepera, o Lepo kona inoa, a nana ia wahi olelo kaulana.  Na wahi manu a lepo, oia o hakole ma, pele iho la na ano o ua aina nei o ka luuluu,

ina o ka mea noho me ke akahele e loaa no na haawina o ka maemae.  Eia nae he mea ole ia man ao ana in a ma'i, aia no ka lakou la o ka lauahi, loaa hou iho la ia wahi mele a na kaikamahine o Kalawao.  "Aloha nana, he upena lauahi," pela okoa iho la no i keia mau la e naue nei.

            Ia oe e hiki mai ai ma Kalaupapa aia na kamaaina e kali ana o ka pau ae o ua inoa i ka hea ia a kaawale know home, a koe iho la kekahi poe, kii mai la na hoa kanaka e hoihoi ia me lakou e noho ai, eia ka mea hilo ia oe e noho aku ai me lakou la a hala na la o ka pono, na pau aku la kau wahi pono, na pau aku la kau wahi pono, a na nele iho la oe, eia, mai kou hopena e hoi ana oe i ka Hankipila e noho ai, oia no keia home a na olohe a Dr. Goto e noho nei.

            Ia oe no e noho aua me lakou la ma, o oe iho ka mea nana e kii ke pai ai, ka ia, pipi, in a he mau la ua iho, ike ae nei lakou la ia mau haawina, e paa ana na poo in a hainaka, e ma'i ana i kela wa, o ka ma'i nui iho la kela o ka ua, pea ka wahie a nau e pii ana i ka pali, a o na kamaaina, ke kau la ke poo i ka uluna o We lehu ka malama, nui no ka naanao, a pilikia oe ka naaupo, (malihini.)

            Eia ke kau leo ia oukou a o'u mau hoa o ka puupuu hookahi e ao kanaka e pono ai, ma keia mau hooakaka pokole ana  a koou hoa kanaka.  Ina oe e hookuli ana me oe no ia, o kou maikai loa e hoi mai oe a noho i ka hale o ka Papa Ola, ka hale leo ole ia, no'u ia a na'u e haalele a make paha.

            Aole i nele ka Papa Ola i ka home.  Ina nae he mau hoa ko'u o ka hele ana mai, e pono no e hoi no a noho pu.  Ina he mau kamaaina kupono kou noho ana, i na hoi he ake ma ka loaa, aole i kupono, aole i apono mai na Lani.

            "Nolaila, e nihi ka hele i ka uka o Puna," o loaa auanei kaua i ka hauna laau a Kawelo.  Ia oe e kuu hoa i loaa i ka ehaeha e noho aua mai Hawaii a Niihau, mai no a holo e pee, aka, e ku a maloelole e hele no ka Panalaua nei, kahi a na hoa e noho aku nei.  O ka puka keia o ka maha me ka oluolu.  Ina a pane ia mai ana wau me keia mau hooakaka ana, alaila e hoike aku no keia pen@ me ka wiwo ole.  Ilo ko o keia mau la, ua hiki mai he hoola nou e Hawaii.

            Hookahi wale no mea nui oka noho ana o keia aina, o ke aloha ohana, oia wale no ka puolo kaumaha i oi aku mamua o ka mihona dala, aka, ma ka noho ana, he maikai, aia no ia oe kou pilikia o ka puni lealea a pokole na la, o na he manao kou i kou wahi kino, e loihi no na la.

            Ualawa keia mau wahi anoai, a na oukou ia e kaana pono iho, aole no i pau na mea ano nui o ka Panalaau nei.

            J.B.M. Kapule

Kalawao Molokai Nov. 23, 1893.

 

Ka noho Moi o Hawaii

 

MR. LUNAHOOPONOPONO;

            Aloha oe:

 

            Aole loa he hookahi mea ke kanaka e kamailio mau ai i oi aku mamua o ka noho Moi i i keia mau la,  a ua hele maoli no hoi a hahana ka paio ana o na aoao kalai aupuni elua.

            Eia no hoi ko'u manao maoli ma keia, oiai na hoaloha e nui ana ka leo i ke Akua, aia la i ka wa hea e hoihoi mai ai ke Akua i ka noho Moi o Hawaii.  He ike maoli no ko'u, ua pau loa maoli ka poe e aloha huhewa nei i ka Moiwahine i ka haalele i ke Akua, a ke noke nei na leo hoalohaloha i ka pule, ka pai a me ke kaena kohu ole maoli ana ma ka inoa o k Peresidena Kalivalana o Amerika Huipuia.

            O keia ke kumu nui o ko ka poe haipule, aole e hoi hou ka Moiwahine ma ka noho Moi o Hawaii, he mea a pau, aole o Kalivalana he Akua, he kanaka wale iho no oia i hiki loa i ka Ahaolelo Lahui o kona aupuni ke kipaku iaia ma o ka hoopii luna nui ia ana 'la, a na je abi gea ka e @@linai kuhewa nei kekahi poe, he mana ko Kalivalana e hoihoi ai i kekahi wahine kupono ole ma ka noho Moi o Hawaii. Ina paha o ka pule ana a na kana ka naaupo a ia Kakina, in a e aho ia.

            Nolaila, e like no me ka lalau o ka pule a ka poe aia, pela no e uoho ai o Hawaii me ka Moi ole a hiki i ke kanaka Hawaii hope loa, a o na mea a pau hoomoamoa ia no ka hoi ae o ka Moiwahine, e pono e pubi i ke ahi, mamua o ka luhi hewa i mea hoohilahila.

            O na pahuhae nae ka mea maikai loa e kau mua ia ka have hoku iluna, mamua hoi o ka popopo ana a okioki wale ia i wahie a e noho lokahi ho@ na mea a pau me ka noho Moi ole no ka wa mau loa.  O ko'u manao paa keia, no ka mea, he aloha ke Akua a he mea hanaio no hoi ka haole.

            JNO. A. KAMANU.

            (Hawaii Amerika.)

            Kalaupapa, Molokai, Dec. 1893

 

Na Anoai o ka Home o Dr. M. Goto ma Kalawao

 

MR. LUNAHOOPONOPONO;

            Aloha oe:

 

            E oluolu mai oe ia'u e Mr. lunahooponopono, no na mea e pili ana i ka home o na keiki a kauka Goto e noho nei, oia ka Hakupila o ka ehaeha. 

            I na la i aui aku la, a i keia wa he home no ka maha, aka hoi mamua aku aia na hoa kanaka iloko o ka ehaeha, ua nui na ola i ale ia e make ma keia home o ka luuluu.  I keia mau la hoi, he home na no ka maha, ua loaa io no he maha, a oluolu, aole pela i na la i aui aku la, aia lakou iloko o ka luaahi o ka make mau loa.  Ua hiki mai nei he hoola eia ke noho nei, oia no keia kanaka a ke aloha nui wale, nui ke aloha on a la makou na hakina a Lualii i kalai a koe koena, oia no makou e noho aku nei.  Ua hala aku la ia mau haawina o ke kaumaha, eia hoi me ia ma na la i aui aku la.

            Aia iloko oia mau la e noho ana makou me ka haawa a ka luuluu oia na ano like ole o keia ma'i.  Aka hoi, i ka loea kaulana o Iapana, lilo iho ia mau apuupuu i mea ole aia no ka hoi la e hamani mai ana no.  Ke hoaiai aku nei au imua o ka lahui holookoa, he mea oiaio loa keia, no ka poe nai e manao ana he loaa he oluolu iaia.  A no ke kananka e mau@auna ana i kona ola kino, e pokole ana no na la.  Ua puni oia mamuli o no lealea pau wale.  No makou iho, eia ke pii aenei ka maha, aole hoi au e olelo ana e pau loa a e ana keia pilikia, o na mana lani wale no kai ike ia mea, o ka loihi o na la maanei a ike hou i na e-a oluolu o ua aina nei o ka pilikia.

            Ma keia mau la e naue nei, oia ka mahina hope o ka makahiki, oia no keia la a'u e ka kau nei.  E hoike piha aku ana au ma na mea ano nui o keia halemai e noho ia nei.  I ka wa i ka luna mua nana i malama, aole i loaa na rula maemae aka, i keia luna hou, ua malama ia na rula.  O ka luna mua, oia no o John Travis.  Nui ka namunamu o na keiki no ka' pono ole o kana mau hana, aole pela i keia luna hou.  Ua lawe maoli oia i na rula keonimana; o keia luna hou.  Ua lawe maoli oia i na rula keonimana; o keia luna hou, oia no o T. K. Nathaniel.  I kona mau la e noho nei, aia oia ma ke alanui o ke alakai ana o ka pono kaulike me na keiki a me ke kauka.

            Nui ka oluolu o na keiki a ohaoha mau lakou iaia.  I ke kanaka mua hoi aole pela, in a e noi aku na keiki e hele e ike i na ohana, me ka ae mai me ka pono ole, in a e hookuu ana i kekahi poe,  a aua i kekahi poe, loaa o kuamu, iho la ke puna laiki a pela wale aku

            I key mau la hoi, aole pela, ua ae ia na mea a pau e hele a e malama pono i na rula.  Nui no na rula i kuhikuhi ia i na keiki, eia ia mau rula ma ka hale kauka, e kau nei ia mau rula oia na mea e noonoo ai na keiki.  He rula ka ai ana auau ana, inu laau ana, moe ana, hoomaemae ana i na hale moe, i ka hale aina, hale auau, o na kamaa lepo waiho mawaho o na hale.  Nui ka mahalo o ke kauka i na mea a pau.  Kupono no ke kapa ia ana o makou, na keiki o Lahainaluna, aole ne makou keia aka, na ka poe mawaho keia mau mea a pau, aole au me na manao haku wale iho no, aia au malama o ke kakele ana me ka oiaio.  No kekahi wa aku, hoike hou aku no i na mea hou o ka halemai nei.

            Owau no me ka oiaio.

            J.B.M. Kapule.

Hospital, Kalawao, Dec. 8, '93.

 

Na A@@@i o Lihue

 

MR LUNAHOOPONOPONO:

            Alohe oe:

 

            Ma ka la 25 o Novemaha iho ne i hala, i kau aku ai o J.K. Smith o Koloa ma ka Mikahala no Honolulu, a niau loa aku oia no Amerika no ekolu mahina, alaila hoi mai, a o ke keike lalawai o Lihue ka hope Puuku o ka hui kokua kahu i keia wa, oia no W.H. Rice.

            Ma ka hora 4 o ka wanaao Sabati i hala, la 3 o keia mahina, i haalele mai ai o E. Kaaloa i keia ola ana. He kapena maikai oia no ka apana o Koloa no na makahiki loihi i kaahope ae ne, o Kaua loku o Hanalei kona wahi paa.  He kanaka oia i hoonaauao maikai ia, ua noho kumu kula oia ua kekahi manawa ma Hanalei; apau ia, ua ao kanawai oia me J. Kakina, a ua loaa no ka ike iaia ma ke kanawai.  A ua noho kupakako no ka hale kuai hui o na kanaka o Hanalei.  A no know koho ia ana mai e ke aupuni i kapena ma kai no Koloa, ua hoi aku oia e malama ia hana.  He kanaka maikai oia, a he akahele ma ka malama ana i ka oihana o ke aupuni.  A no kekahi mau makahiki i hala ae nei, ua pakele mai kona ola mau kekahi lima koko mai, a ua mau no ka malamaana

ik ka hana.  A no na makahiki loihi i hala ae nei, ua loaa oia ka ma'i "henae."  Ua nui no na hooikaika ana i loaa mai ka palekana, eia nae, ua oi loa aku no ka ikaika o ka mai maluna on a.  A ma ka mahina o Novemaba, ma na pule hope, ua uee mai oia ma kekahi wahi o Lihue nei, ma ke alakai hoopunipuni a kekahi kahuna wahine Hawaii, o Mai kona inoa.  A malaila oi a lawelawe ia ai e ua kahuna la, a hiki i know haalele ana mai i keia ola ana.  Ua haalele iho oia he wahine a he mau keiki a me ka ohana, e paiauma ana ma keia ao.  He elua mau kaikamahine e laua, aia i ke Kula o Maunaolu, Makawao, Maui, kahi i hoonaauao ia ai, me ka ike ole i ka hanu hope o ko Iaua makuakane; aloha no.  He hoahanau oia me kana wahine no ka ekalesia o Hanalei, a maka la 25 o Aug. makahiki 1890, ua hookuuia aku laua e hui pu me ke apo aloha karistiano, i mau hoahanau no ka ekalesia o ka Haku ma Koloa, i ka wa o Rev. J. H. Mohoe ke kahu, a ma ia kulana karistiano no oia a hala aku la ma kela ao, e like me kela hoike a ka buke nui, "Nana no i haawi mai a nana no i lawe aku, e hoomaikaiia ka inoa o Iehova ke Akua."

            Eia ke liuliu nei na kumu papa o ke Kula Sabati o Lihue nei i keia mau la, no na haawina i ka la 24 o keia mahina.  Imua e na opio, na ka miki a me ka eleu ka lanakila.

            He mau paa mare kekahi e hooheno mai nei i keia mau la, a me he mea la e hoau ana paha mamua ae o ka la karikimaka, a i ole ia i ua la no paha, ua hiki he moe na ka laau loa, he mea mahaloia ka hoi ka mare no na mea a pau, a e hoopaumaele ole ia kahi moe.

            Ma ka la 6 iho nei o keia mahina, ua hanau mai be keikikuna, ua hanau mai he keikikane nui puipui na Mrs. Mileka Akiona mai, o Nawiliwili, eleu no ke keiki o Kina, a e hua hou iho no, ua hiki he Aupuni Kuikawa keia.

            Eia kekahi kaiko o Lihue nei ke kaalo mau nei me kana pepa komite kakauinoa no na hana hoohauoli o ka la karisimaka, oia hoi, he kukini wawae, heihei waapa, heihei waa maoli, me waa papa, a pela aku.  A no ka nui o ka hana of ia la, e manaoia ana, e hoopanee aku ka paina luau o ka hui paio  a me ke halawai haipule o ka apana o Nawiliwili a ma ka la l o Januari. 1894, e hiki mai ana.

            JOSEPH K. HOOHUIAINA,

            Lihue, Kauai, Dek. 9, 1893.

 

Na Hooheno o ke Kai Malino @ Ehu.

 

"Hooheno keia pua Melekule,

Ka pua mae ole ke k@@i koi."

            Eia i Hookena ne kekahi haole kahi i kilohi ai i na awaawa a me na kualono, no ka makaikai ana i na aina kanu kope.

            Ua haalele mai i keia @a ana, he bebe na Mr. a me Mrs. Kahalekulu i ka Poaha November 23, 1893.  Aloha wale ia pua i ka ako e ia mai.

            I kekahi la, oiai au e kiei halo ana, ike aku la au i kekahi ma lede a nana ana i ka nupepa puka la Kuokoa, a loihi ka laua kilohi ana, hene iho la ka laua aka, a no laua paha neia wahi hooheno. "Lou aku lou mai Italia.  Hene iki ka aka a Kelemania Ka pahuna a ke akamai, Ua kupono la i ko piko, Ke newa nei ko pewa hiu."

            Anuanu nee mau po o kakou, no ka hiki mai no paha i na po anu.  Aohe mana he mauu hilo, aia ka pono o ke ao ae, hoopumehana aku i ka wela o ka la.

            Lilo no ke eo i ke keiki o "Puna paia ala i ka hala."  A ka la 21 o Dekemaba ae ne oia e hipuu ia ai me kana ewa.

            He oia mau no na keiki o ke kula paio o Hookena i ke alo pali.  O ke kumu paio i kakele ia i ka Poakolu nei, oia keia: o Jesu a me Melekikekeke, owai o lana ka mea oi?  Olelo hooholo a ka luna hoomalu Mrs. K. Punika@a, o Melekikeke ka oi. Ha! "Hihi kaunaoa hihi i Mana, aloha wale ia laau kume ole."

            Piipii kai ko makou wahi maki nui me ka loio J. K. Kaupu o Honolulu mai nei, maloko o ka hale hookolokolo o Hookena nei. "Mai noho oe a hana mai, I ka wai ua lana malie."

            I hapa makuakau iho no ko ka makai nui in a na hoihoi ia i Kauai i na pali o Kalalau, aka nana paha i puana ae neia mau wahi laina mele i kona hoa paio. "Kumeka kamaa ike ole, Pili pu ka hila i ka moena."

            Ua hookohu io ia mai nei no na keonimana i noi aku nei i mau noteri lehulehu, o ka hana ana ia a ka mikimiki hoi puolo i ka home.

            Ua pau ae nei i ka hana ia ke kahua lealea o na keiki o ke Kai Molino new, e lilo ana paha keia kahua i makeneki nana e ume mai i na poe puni lealea mai kekahi pea a kekahi pea o ka aina. "Hookena no e ka oi, helu ekalii o ka nam."

            HALE NIWELA.

 

            Eia ke hoopii nei o Keawehaku W., hepilikana no Akahi w. i @nake imua o lunakunawai kaapuni Whiting, e hoole loa i kela palapala kauoha a Akahi i hana ai no Mrs. Bernice Pauahi Bihop@, a i hoolaiolu e ka aha hooponopono waiwai i ka 1877, aole ia palapala kauoha na Akahi, a e olelo ana ua make kauoha ole o Akahi.  O keia palapala kauoha e paonioni ia nei, ua hooili aku ia i kekahi mau aina no Pauahi Bihopa, a mai Pauahi aku hoi ia ke Kula Kamehameha.  Ua hoomaka ka noho o keia hihia i ka Poakahi nei.

 

            I ka wa e nakulu ai oloko o ka opu me ka eha, a hele moku ke lepo, alaila, e hoao i ka CHAMBERLAIN'S COLIC, CHOLERA a me DIAI ROEA REMEDY laau lapaau a e ol aki ana kow mahalo ke ike oe i kona ho@ na.  He oluolu, palekana a puhili ole.  He oluolu, palekana a puhili ole, He 25 a ne @0 keneta o ka omole, a e kuai ia no ma na halehuai lapaau a pau.  BENSON SMITH & CO., na Agena ma ko Hawaii Pai Aina. tf.

 

            "O ka oi ma ke ao holookoa."  Oia ka W.D. WOODRING O BORDLY, KENETUKE,  e hookaulana nei no ka Chamberlains's Cough Remedy (Laau Kunu).  Ke kamailio nei oia ma know ike ponoi iho i ka inu ana, oiai o kona a me ke kona ohana ola ana mai nei no ia mai ka loaa ana i ke kunu koikoi loa a me ke anu, a ua hooholo oia o kela laau lapauu ka oi ma ka honua nei.  E kuai ia no ma na Halekuai Laau Lapaau a pau.  O BENSON, SMITH & CO., na Agena ma ko Hawaii Pai Aina.

tf