Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 50, 16 December 1893 — Ke kulana o na Ma'i Lepera ma ka Panalaau o ka Ehaeha. [ARTICLE]

Ke kulana o na Ma'i Lepera ma ka Panalaau o ka Ehaeha.

MIL LrxAHoopoxopf»xo: , Aioha o?: Me oe mau ko'u iinCnoiaila. 5 eia hou mai no wau me na ; hunahuna materia hooni puut vrai o na hoa puni mea hou, | mai ka ia hiki ma Haehae, a | ka mole olu o Lehua. j KO KE KH-ASA. OKA MA*I \ LEPERA. Mai ka hookumu ia ana o ka Panaiaau a hiki i keia wa r ua nui ka piiikia ilokooia mau 1% aka, ua palekana na ma'i i keia wa, oiai f ua unu ia mai a kokoke. lioko o kela au ana ma f i i noho mai ai aole ka haie kahi e ho<9punana la ai na ola, aia lioko ona pa pohaka, a me na pupupu o na kamaaina, pela iho ia ka noho ana ia wa, a nau ponoi no e hoolako nou iho, o ka poe iiihune o iakon ka poe piiikia loa. Ma na la hope mai a hiki i keia i keia mau ia, na palekana, ua oia ka noho ana ona ma'i. ua ai a 6no r ua inu a leaiea, aka t i kela mau la i aui aku ia ua loaa he kaniuhu ina ma i, oiai,

aia lakou iioko oka pilikia, aole i kokoke mai na mea a pau. oka ai ia mau la, aia ma Waikolu e kiloi ia ai, aia ia wahi ma kahi haiki mai Ka iawao aku ? he inoino ke alaheie a he nui na keakea e aiai mai ana ma ke alahele. Eia na poino, maluna iho, he'man pohaku, lepo, iaau. a peia aku, a makai mai hoi ke kai. oia ka mea piiikia ioa ma keia a.anui hele. Ua nui na ala i poino, aole ona poino wale ia, aia no he kahawai nia Waikolu, oia wahi iaou e poino ai, iua e nui ana ka wai aole no e loaa ke pai ai, oiai, aia ka ai mao o ke kahawai, nui kapilikia. Iloko oia mau la, aia ke ola ina waapa, aia a hiki mai la ka waapa manao ke ola, a me kou ikaika a pau e loaa ai kau wahi pai ai, aole pela i keia mau la, "ua unu ia mai a ke alo," loaa iho la ia wahi" hooheno.

<% Ua pau ka hana a Kauhikoa, Ua kau ke poo i ka uluna."

A no ka nui mai o na leo uwalo o na hoa kanaka e uoi ana i ka ahaolelo e imi ia 1 pono no na makaainana iloko o ka ehaeha. Aua hooko ia ia leo noi a na makaainana, ua kala ia ia pilikia. Ikawa i noho ae ai na Hon. J. Nakaleka a me A. P. Paehaole, ua noi na hoa e noho nei i keia ama e hooikaika i pono, oia na mea e pili ana i ka wai, a ua loaa ka wai ina ma'i a hiki i keia wa.

I ke au o na hi i hala aku la, ua inu ia ka wai, aia ke kumuwai nui Waileia, oia i ke au e noho luna nui ana o Mr. William lvagsdale (I3ila Auana) a maihula niai ka \vai o na ma'i i loaa ai ka wai, oiai na ma'i e nolio ana i Kalawao, aole e

like me keia wa ka noho nui ia o Kalaupapa, i kela wa hoi o Kalawao nei kahi noho īiui ia. Nui na pilikia oia niau la hooinanawanui no na hoa kanaka, auwe alolia ino! iloko no ka oia niau la, nui ka inoino o na ma*i, aia na pepeiao ina poohiwi, o na maka ua anoe pela ua helehelena tia

anoe. Ua oi loa aku ka pilikia, ua pau oa lala i ka paipai ia, na linia. na wawae, a eia ke mau nei no ia mau haawina a hiki i keia inau la.

I ka wa ou e hiki ai maauei, aole nae i nni loa na piiikia. aka, hiki mai la ia nei. anoe mai la na helehelena, loaa hou mai ina ma'i o ua aina nei. Eia na uia'i o keia »'iina, kunakuna, ahaaha. he mau haawinalikeole keia, ka ma'i naua e hoanoe loa mai ia oe, o ke kunakuna hoi, m iike ia auo ma'i me ke inu awa a mahuna, ka hele a kuakea, loaa iho la ia wahi mele a kamalii, u papaa piele paiainapuua. M Pela no hoi ka ahaaha, oia mai pilikia, ke hele !a a hee na pilali, oia no oe la oke kumu kukui tia hele a paa pono i ka pilali, pela iho la no keia.

I kou wa e hiki maiihini mai ai, aole oe e hele koke, aia a loihi na la e noho ai, alaiīa, holoholo oe ma ke alauui, a ina na kanhale, no ka mea, he ano e ke au o ka aina, aole pela kou home, ma keia wahi ne maikai ole ke ea T ma ia mau kumu 110 i loaa mai ai keia mau haawina. Ina o ka poe e hookuli ana i ka olplo a na kamaaina, e ike ana no oe ia mau ouii, e hooko ia anano. Okou heleanai kamakania me ka ua ma ia mau ano iho la e loaa ai ina mea i hoike ia maluna. Eia ka olelo aia wa hi kamaaina lepera, o Lepo kona iuoa, a nana ia wahi olelo kauiana. Na wahi manu a iepo. oia o hakole ma, pela iho ia na ano o ua aina nei o ka luuluu.

iua o ka mea ooho me ke akabele e loaa no »a haawina o ka maemae. Eia nae. he mea ole ia icaa ao ana i»a raa % i. aia do ka lakoo la o ka laoahi. loaa hoo iho la ia wahi niele a na kaikaniahiae o Kalawao. "Aohe nana. he upeoa lauahi." pela okoa iho ia no i keia mau fa e oaae nei.

Ia oe e hiki mai ai ma Kalaapapa aia na kamaaina e kaii ana o ka pau ae o na iaoa ika hea ia a kaawale kona home, a koe iho la kekahi poe, kii mai la na hoa kanaka e hoihoi ia me lakon e noho ai. eia ka mea hiln ia oe e noho akn ai me lakon la a hala na la oka pono, ua pau aku la kan wahi pono, a tsa nele iho la oe t eia , mai kou hopena e hoi ana oe i ka Hankipila e noho ai, oia no keia home a na olohe a Dr. Goto e noho nei.

la oe no e noho aua uie la* kou la ma. o oe iho ka mea nana e kii ke pai ai r ka ia. pipi, ina he mau la ua i!\p. ike ae nei lakou la ia mau haawina f e paa ana na }>oo ina hainaka. e ma'i ana i kela wa, o ka ma i nui iho la kela o ka ua, pela ka wahie a nau e pii ana i ka pali, a o na kamaaina, ke kau la ke poo i ka nluna o We lehu ka malama, nui 110 ka naauao, a pilikia oe ka naaupo« (malihini.)

Eia ke kau leo ia oukou e o'u mau hoa o ka puupau hookahi e ao kanaka e pono ai, ma keia mau hooakaka pokole ana a kou hoa kanaka. Ina oe e hookuli ana me oe no ia, o kou maikai loa e hoi mai oe a noho i ka hale o ka Papa Ola, ka haie leo ole ia, no'u ia a na'u e haalele a make paha. Aole i nele ka Papa Ola i ka home. Ina nae he mau hoa ko'u o ka hele ana mai, e pouo no e hoi no a noho pu. Ina he niau kamaaina kupono ko'u, alaila ua pono no kou-noho ana, i na hoi he ake ma ka loaa, aole i kupono, aole i apono mai na Lani.

" Nolaila, e nihi ka hele i ka uka o Puna," o loaa auanei kaua i ka hauoa laau a Kawelo. Ia oe e kuu hoa i loaa ika ehaeha e noho aua mai Hawaii a Niihau, raai no a holo e pee. aka, e ku a maloelole e hele no ka Panalaua nei, kahi ana hoa e noho aku nei. 0 ka puka keia o ka mah& me ka oluolu. Ina e pane ia mai ana wau ma keia mau hooakaka ana, alaila. e hoike aku no keia peni me ka wiwo ole. īloko o keia mau la. na hiki mai he hoola nou e Hawaii.

ilookahi wale no mea nui o ka noho ana o keia aina, o ke aloha ohana, oia wale no ka pnolo kaumaha i oi aku mamna o ka miliona (lala, aka, ma kanoho ana, he maikai, aia no ia oe kou pilikia o ka puni lealea a pokole na la, i na he manao kou i kou wahi kino, e loihi no na la. Ualawa keia mau wahi anoai, a nrt oukou ia e kaana pono iho, aole no i pau na mea ano nui o ka Panalaau nei. J. B. M. Kapule Kalawao Molokai Nov. 23,1593.