Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 52, 30 December 1893 — Page 2
| This text was transcribed by: | Sally Vrana |
| This work is dedicated to: | Kumu Carol Silva |
Ka Nupepa Kuokoa
KE KILOHANA POOKELA NO KA LAHUI HAWAII.
MA KE KAUOHA.
Ua hookohu ia aku o D. H. KAHAULELIO ESQ. i keia la i Notari no ka Lehulehu no ka Apana Hookolokolo Kaapuni Ekolu o ko Hawaii Pae Aina.
J. A. KING.
Kahina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dec. 9, 1893.
2472-3
KEENA O KA PAPA OLA.
Honolulu, december 18, 1893.
No ka mea, ua puka ae ka mai Piva Ula ma ka Mokupuni o Hawaii, nolaila ua manao ka Papa Ola, no ka pomaikai o ka lehulehu, he mea pono e hoolaha aku i keia malalo nei:
NA HOAILONA O KA MAI FIVA ULA.
Ua hoomaka ka mai Fiva Ula me ka nalulu ma ke poo, luai ana, eha ma ka poo, a me ka pii ikaika ana o ka wela. Iloko o umi-kumamalua a iwakalua-kumamaha hora puka koke mai he ano paupau makalii ulania ma ke poo moa, a holo koke no a puni ke kino holookoa. Mahope o ke kolu o ka la na emi a nalowale ka ula. Mahope o ka ewalu la na hoomaka ka ili e hemo hunahuna makalii ma ke kino, a me ke papaa nunui ma na lima a me ka wawae. No eha a eono pule e hemo ai ka ili. Mai ka wa o puka mai ai ka ula a hiki i ka wa e pau loa ai ka hemo ana o na hunahuna ili he wa lele ia o ka mai fiva ula. Aia iloko o na hunahuna ili maloo ka anoano o ka mai, a oia ka mea nana a hoolaha aku ka mai fiva ula.
Ke ike ia na hoailona o ka mai fiva ula iluna o kekahi e@ ike me ia i hoakaka ia ma luna ae e pono e hoike koke ia ae imua o na Luna o ka Papa Ola.
W. O. SMITH,
Peresidena o ka Papa Ola.
190-3 2473-3
Hoolaha Pa Aupuni.
Ua hookohu ia o D. K. Kapili i keia la i Luna Pa Aupuni no ka Pa Aupuni ma Hilo, Hawaii, ma kahi o J. McCarty i waiho mai.
J. A. King,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina, Dec. 22, 1893.
2474-3
Kuai o ka Hoolimalima o na
Aina Aupuni ma Kau,
Hawaii.
I ka Poalima, Ianuari 19, 1894, hora 12 awakea ma ka alo iho o ka Hale Mana Hooko, e kuai ia aku ai ma ke kudala akea ka hoolimalima o na aina Aupuni e waiho nei mawaena o Moaula a me Keaiwa, a e moe ana mai ke kai a i ka @aina he 7500 kapuai mauka o ke poo o ka aina o Hionaa, Kau, Hawaii, nona ka ili he 4200 mau eka, oi iki aku a emi mai paha.
Manawa: He 10 makahiki hoolimalima.
Uku kiekie: He $250 o ka makahiki, e hookaa mua ia ma na hapalua makahiki.
E hookoa ia i ko Aupuni ka pono i na wa a pau e lawe i 300 mau eka ma ka puunui a ma ka hapa paha, ina e makemake ke Aupuni a aole no ka mahi ia e ka Hui Mahiko o Pahala.
E haawi ia aku no keia nina i ka mea o lilo ai mai Mei 7, 1894 aku.
J. A. KING,
Kuhina Kalaiaina.
Keena Kalaiaina. Dec. 20, 1894.
2474-3
Hoolaha a ka Lunahooponopono
Waiwai.
O KA MEA NONA KA INOA MALALO IHO, ka Lunahooponopono ma ka palapala kauoha o ka waiwai o Robert Brown o Kaneohe, Oahu, i make, ke hoolaha aku nei i ka poe a pau he mau koina ka lakou i ka waiwai o na Robert Brown @a, e waiho koke mai i ka mea nona ka inoa malalo iho iloko o na malama eono mai ka la aku o keia hoolaha @ a i ole ia @ hoole mau loa ia aku no.
WILLIAM O. SMITH,
Lunahooponopono ma ka Palapala Kauoha o Robert Brown i make.
Honolulu, Dec. 1@, 1893. 2474-4
OLELO HOOLAHA.
E IKE AUANEI NA KANAKA A PAU MA keia palapala owau o J. W. Punihaole o Kahonaiki, N. Kona, Hawaii. ma keia ko papa loa aku nei au i na mea a pau loa, aole e hoaie mai i kuu wahine i mare ia, oia o Mrs. Ana Punihaole, oiai ua hele a haalele mai oia ia’u me ke kumu ole, o ka poo a pau e hoaie ana iaia @ ili no maluna o lakou ko lakou poh@, aole loa au e uku.
J. W. PUNIHAOLE.
Kohanaiki, N. Kona, Hawaii, Dec. 20, 1893.
2474
Kuai a ka Ilamuku.
MAMULI o ka manu i loaa ia’u malalo o kekahi palapala ohi waiwai i hoopuka ia e ka Aha Kaapuni, Apana Hookolokolo Ekahi o ko Hawaii Pae Aina, ma ka la 13 o Novemaba, M.H. 1893, e kue ana ia J. Ka@aikawaha a me Pekolo, na mea hoopii ia, no ka pomaikai o ka “Hui Hawaiian Carriage,” mea hoopii, no ka huina o $@37.86 , ua hoomalu ia e a’u, a e kuai aku ana hoi ma ke kudala mamua iho o ka Hale Hookolokolo ma ka Apana o Waialua, Oahu, ma ka hora 12 awakea o ka Poalima, la 12 o Ianuari, 189@, i ka mea koho kiekie i na pono a pau, na kuleana a me na mahele a pau o J. Ka@aikawaha a me Pekelo i olelo ia ae la, na mea hoopii ia maloko o keia mau waiwai malalo iho ke ole o uku @ ia mai ka olelo hooholo i hai ia ae la, ka ukupanee, na koina a me na lilo.
Eia na waiwai e kuai ia aku ana: 8 lio kane, 3 lio wahine, 3 lio keiki, 1 hoki, 4 bipi keiki, 18 kaulahao, 1 iho kaa bipi kahiko, 2 kaalio kahiko me na lako ili, 7 paa lei bipi, 1 mea ku’i hao, 1 pahu kamana, 2 mahelo iloko o ka Hui aina o Waimea, Oahu, @30 no ke kea, 8 bipi kauokaa, 4 bipi wahine, 2 bipi ohi kane, 2 bipi ohi wahine, 1 kaa huila palala, 2 kaa bipi me na lako, 4 huila kaa kahiko, 3 palau, 3 pu-a pili, 1 hao hoopaa, 7 loi kalo me ka ai, (@ mahina.)
K. G. HITCHCOCK, Ilamuku.
Honolulu, Oahu, Dec. 11, 1893. 2472-4
Hoolaha Hooko o ka Moraki a
me ke Kuai.
KE HOOLAHAIA aku nei ka lohe i na mea a pau, i kulike ai me ka mana kuai maloko o kekahi moraki i hana ia i Iulai 19, A. D. 1887, @ LUKIA (k) a me GEORGE MEHEWAOLE o Honolulu, Mokupuni o Oahu, ia Robert McKibbin o Honolulu no, hoopaa ia ma ke Keena Kakau Kope Buke 109 a ma na aoao 78, 79 a me 80, ke makemake nei o Robert McKibbin ka mea @ paa nei i ka moraki e hooko aku no ka uhakiia o ka aelike, ole ka hookaa ole la o ka ke kumupaa a me ka ukupanee i ka wa e hookaa ai.
Nolaila, ke hoolaha ia aku nei ka lohe, o kela mau aina, na pono hoaaina a me na pono pilikana maloko o ua moraki ia e kuai ia aku @ ma ke kudala akea ma ka hale kudala o James F. Morgan ma alanui Moiwahine, Honolulu, i ka POAKOLU, la 27 o Dekemaba, A. D. 1893, ma ka hora 12 awakea o ia la.
E ia ka waiwai i paa maloko o ua moraki ia:
1—o Ke@a apana aina e waiho la ma @aukalo ma Honolulu a nona ka ili@ 70 hapa 100 o ka eka, a oia hoi ka aina i kuhikuhi la iloko o ka Palapala Sila Nui Helu 7093 Kuleana Hoona Aina Helu 1189 ia Kahili no Kapulani ke kaikunanae o Lukia a makuakane hoahanau o ua George Mehewaole la.
2—O kela mau apana aina o waiho ia ma Honolulu, nona ka ili he @ mau apana kuea, a oia na apana 1, 2 a me 4 i kuhikuhi ia iloko o ka Palapala Sila Nui Helu 1@ Kuleana Hooha Aina Helu 1@, a oia mau aina kai hoolilo ia aku @ ua Lukia nei malalo o ka inoa o Lukia Keawe @ H. T. Reyno@s ma ka palapala i kakauia i ka la 8 o Iulai, 18@7, a i kope la ma ka Buke 105 a ma na aoao 176-7.
ROBERT MCKIBBIN,
Mea @ paa nei i ka Moraki.
Kuike ke dala. Na uku hana palapala i ka mea e lilo ai. No na mea i koe, e ninau ia J. M. MONSARRAT, Loio o ka mea e paa nei i ka moraki.
Kakauia ma Honolulu, Dekemaba 2, 18@.
21@-4
KA NUPEPA KUOKOA
ME
Ko Hawaii Paeaina i Huiia
No ka Makahiki $2.00
No Eono Mahina 1.00
Kuike ka Rula
PUKA ANA 1 2 3 4 5 6
Pule Pule Pule Pule Pule Pule
Iniha $1.50 $2.00 $2.50 $3.00 $3.50 $4.00
2 Iniha 2.00 2.75 3.50 4.00 4.50 5.00
3 Iniha 2.50 3.50 4.50 5.00 @.50 6.00
4 Iniha 3.00 4.00 5.00 6.00 6.75 7.50
5 Iniha 3.50 4.75 6.00 7.00 8.00 9.00
6 Iniha 4.00 5.50 7.00 8.00 9.00 10.00
O na Olelo Hoolaha a pau e hoouna ia mai ana no ka Hoolaha maloko o keia Nupepa, a hoouna pu mai me ka auhau, a ina aole, aohe hookomo @a.
HOOPUKAIA A KA
HAWAIIAN GAZETTE CO.
H. M. WHITNEY, Luna Nui.
J. U. KAWAINUI, Luna Hooponopono
No Honolulu, Oahu, Lakou a pau.
POAONO, DEKEMABA 30, 1893.
Ka Kakou Nupepa.
Ma keia helu o ka kakou pepa e puka aku nei, e piha ai ke Kanakolu Kumamalua o na makahiki o ke ku ana o keia nupepa mai kona hookumu ia ana mai i kinohi mai.
Ua ku oia mai kona wa opioio loa mai a hiki i kona a i kanaka makua ai. He nui na nupepa i kakele pu mai ma keia kahua palahalaha, aka, aohe o lakou hookahi i hookanaka makua iho a pau e no i ka ako e ia aku e ka mai-kau o ia oihana, a ke kanalua ole nei makou i ke kahoahoa ae, aole hookahi nupepa Hawaii i ka wa i hala, aole hoi i ka wa ano a aole loa i ka wa e hiki mai ana e alualu mai e ku e like ka loihi o ke ola ana me ko keia nupepa.
O ka makahiki e pau nei, he makahiki kamahao ia ma ka moolelo o ko kakou aina, a no ia ano e, nolaila, ua mahae ka noonoo o ka lahui. Aka, o ke KUOKOA, ke alakai nei oia ma ke alahele e loaa ai he onipaa a he pomaikai no na mea a pau e noho ana maluna o ka lepo o Hawaii, e like me kona lilo ana i pukaua no ke Kuikahi Panailike a hiki i ko ka lahui ike ana i na pomaikai o ia kumuhana. Aka, aole makou i hookae aku i ka poe i like ole ko lakou noonoo me ko makou.
Oiai k@ hoea aku nei kakou i ka pahu hopu o ka 1893, nolaila ke manao nei makou, e hoopoina ae kakou i na opu keemoa o ka wa i hala, a e nana aku no ka wa pomaikai nui e haale mai nei i keia mua koke iho no.
E hoomau aku ana keia pepa i ke kakele ana imua o ka lahui i keia makahiki ae, me ka hooi ae a hoomau aku i ka hoonuanua i kona mau kolamu me na manao alakai naauao, na manao haku loea, na manao unuhi kuliu, na mea hou kuloko a me kuwaho, na palapala kakau ia mai, na moolelo kahiko o Hawaii nei, na moolelo hooniua puuwai a me kela a me keia mea e anoi ia ai ka pepa, e like no me ka mea @ olelo ia nei, o ka nupepa KUOKOA ke alakai o na nupepa Hawaii ma na ano a pau.
A mamua o ka lele loa ana o keia makahiki a me ka puka hou ana aku o ka pepa mua i keia hebedoma ae e hanau mai ana he makahiki hou, nolaila, ke pahola aku nei makou i ko makou mau hoomaikai ia oukou a pau e na luna, na poe lawe pepa, ua poe hoouna mea hou mai a me ka poe no a pau i haawi mai i na kokua ia makou i keia huaolelo e puana ia ai he hookahi wale no manawa iloko o ka makahiki,
Aloha Hape Nuia oukou a pau!
O ke Kumuhana Hawaii ka
Mea Hapai mua ia ma
ka Ahaolelo Lahui.
Ma ka la 4 o Dekemaba nei i akoakoa hou ai ka Ahaolelo Lahui o Amerika Huipuia. He mau hana hooponopono ma ka la mua, a ma ka la 5, ua hoala ia mai me ka ikaika e Luna Senate Dolph o Oregona ke kumuhana o Hawaii me ka hoahewa loa ana i ko Kalivalana manao e hoihoi i ka Moiwahine.
Ma ka la 6 mai, ua lawe mai o Luna Senate Hoar o Masekuseta he olelo hooholo e kauoha ana i ka Peresidena e haawi koke mai i ka Aha Senate i na olelo hoakaka a pau loa e pili ana i ke kumuhana o Hawaii. Eha wale no mea kue i ua olelo hooholo la ma ka aoao o Kalivalana i ka wa i noonoo ia ai. Ua hoole lakou malia aole paha o Kalivalana i kauoha ia Willis e hoihoi i ka Moiwahine me ka ikaika o na lako kaua.
O Luna Senate Hill, he Demokarata, ka mea kue ikaika loa ia Kalivalana no kona hapai ana i na hana kuwaho me ke kuka pu ole me ka Aha Senate.
Ua hele a makau loa ka aoao o Kalivalana, a ua hooholo lokahi ia ka elele hooholo a Luna Senate Dolph.
Ma ia la hookahi no hoi, ua lawe mai o Lunamakaainana Hitt he elua mau olelo hooholo e kauoha ana i ka Peresidena e haawi koke mai i na palapala hoakaka a pau; a o ka lua, e hoahewa loa ana i ka hana hokai i kekahi Aupuni makamaka me ka manao hookahuli iaia a e hoonoho aku i Aupuni Moi.
Ua hooholo koke ia na olelo hooholo. Nolaila, ua maopolpo ka lokahi o na hale elua o na Ahaolelo Lahui i ke kue i ka hoihoi Moiwahine. Aole e hiki i ka Peresidena k kue ia lakou. Ua haule loa kona manao hoihoi alii.
Ka Elua o na Olelo Hooholo
a Luna Senate Hoar.
Ma ka la 11 o Dekemaba, ua lawe hou mai o Luna Senate Hoar i kekahi olelo hooholo loihi. Penei kona ano nui ma ka hoopokole ana:
E noi ia ka Peresidena e hoakaka mai i ka Aha Senate, ina paha ua hookohuia kekahi mea i Elele ma Hawaii mahope o Maraki 4, me ka waiho ole ia o kona inoa na ka Aha Senate e apono aku; a ina paha ua hooia ia kela mea e ka Peresidena o Hawaii; a ina paha ua hoomana ia kela Elele ma na hana mawaena o keia Aupuni a me ke Aupuni o Hawaii; a ina paha ua hoomana ia kela mea e hooholo no ka hoolele ana iuka i na puali o na mokukaua Amerika malaila, a me ka hoihoi hou ia lakou i kai; a ina paha ua hoomana ia kela mea e kuka pu me kekahi kanaka a mea kakau nupepa no na hana ponoi o ke Aupuni Hawaii; a ina paha ua kauoha ia kela mea e imi i na olelo hoike a kekahi poe no ke ano o ka hookumu ia ana o kela aupuni a no kekahi mau hana e ae paha o kela aupuni; a ina paha ua hookohu ia a hoomana ia kekahi mea pela, e hoakaka mai hoi ka Peresidena i ka Aha Senate ina paha ua hana ia pela i ka wa e akoakoa pu ana ka Aha Senate, me ka hoomau ia paha ma ko lakou wa e akoakoa ana; a ina paha ua hoakaka ia aku kela hookohu ana a me ka hoomana ana i ka Aha Senate i ko lakou wa i akoakoa pu ai; eia no hoi ina paha ua ae mai kekahi mea a ua hapai i ka Oihana Komisina a Kuhina Aupuni paha me na mana i oleloia maluna; a ina paha makekahi launa ana a palapala ana paha me ke Aupuni o Hawaii a me kekahi kanaka paha, ua kapa aku kela mea iaia he Komisina oia no Amerika Huipuia.
He loihi ka paio ana ma keia olelo haoholo a Hoar. Oolea ko Luna Senate Frye oMaine hoahewa ia Blount he kanaka wahahee loa, a he kokua ia Stevens.
Ma ka aoao o Kalivalana ua olelo o Vest, he kanaka hoopololei loa o Blount, a o ke Aupuni Kuikawa oia no ke Aupuni ponoi o Hawaii e noho nei. Ina e kii aku na puali mokukaua o Amerika iaia, he kaua maoli kela, aole hiki ke hana ia ke ole e ae aku ka Ahaolelo Lahui. Aohe manao o Vest ua kauoha o Gresham e hoihoi me ka ikaika o na puali kaua.
Ua hoomau ia ka paio o koe ka hooholo loa ana.
Ua Lawe ka Moku Ahailono
Corwin i ka Olelo Pane
a Dole ma ia Willis.
Ma ka hora 4 o ke kakahiaka la Sabati Dekemaba 24, ua holo aku ka moku ahailono uuku “Corwin” i Kapalakiko me ka puolo palapala a ke Kuhina Willis, e hoakaka ana i ke Kuhina nui Gresham i kana mau hana ma Honolulu nei. O kana mea ano nuii palapala aku nei, oia no kona noi ana ia Dole ma e hoihoi ae i ka Moiwahine, a me ka ke Aupuni Kuikawa palapala pane aku ma ka hoole ana aku.
Ma ka Aha Kuka nui o ka Poalua nei, ua hooholo ia ke ano nui o ua palapala la. Ua hoomaka koke o Dole ma e haku i kela palapala me ke akahele, e hai pololei ana i na mea kupono apau. Ma ka Poakolu a me Poaha mai, ua hoomau lakou ma kela hana. O Mr. Hatch kekahi i kokua nui mai me kona naauao kanawai. Poalima mai, ua ku mai o Hon. L. A. Kakina, a ua kakoo ikaika mai mamuli o kona kamaaina i na manao o ka poe luna aupuni ma Wasinetona. Auwina la Poaono ua pau i ka haku ia ka olelo pane, a ua akoakoa hou mai ka Aha Kuka a heluhelu ia i mua o lakou aka he mau hooponopono uuku kai hookomo ia, alaila ua hana awiwi ia na kope ma ke kakau lima pai, a kokoke i ke aumoe, ua hoouna ia ka palapala i ka lima o ke Kuhina Amerika; nana hoi i hoouna loa aku i Kapalakiko maluna o ke “Corwin.”
He 18 na aoao o kela palapala a he loihi no hoi, ua like me na aoao ekolu o ka nupepa puka la. Ua huna loa ia na olelo i kakau ia maloko, no ke kumu, he hana kohu ole ke hoopuka e ia i mua o ka lehulehu na mea i palapala mua ia no Peresidena Kalivalana, o lohe e ka lehulehu mamua o kona heluhelu ana. Aia a maopopo ua hala loa aku imua kela palapala, alaila, e hoopuka ia ana maanei, a e ike ana kakou apau.
Ua Kipa Pokole mai o Hon.
L. A. Kakina.
Ua ku mai maluna o ka Alameda o ka la 22 o Dekemaba nei, ka Elele a me Kuhina Mana Piha o Hawaii ma Wasinetona, oia o Hon. Lorina A Kakina. He mau la pokole wale no kona e noho ai maanei, alaila, hoi awiwi hou aku no Wasinetona. O ke kumu o kona holo ana mai, oia ke kuka pu me Peresidena Dole a me kona poe hoa, a me ka makemake e lohe pono i ko lakou manao a e ikemaka i ke kulana o na hana ma Honolulu nei.
He maikai ko Kakina ola kino a he nui ka makemake o na makamaka e halawai hou me ia. Ua hai lea mai oia aohe kumu e maka’u hou ai, e hiki ana ia Kalivalana ke hoihoi i ka Moiwahine; oiai ua hele a hahana loa ke kue o na hale elua o na Ahaolelo Lahui. Ua piha loa na nupepa o ka aina i ka inaina i kana hana hilahila ole. Ua hele a ikaika loa ka manao o ka lahui a me ka Ahaolelo e papa loa i kela manao hoihoi alii o Kalivalana.
Ua hai mai oia ua pomaikai loa ka aoao hoohuiaina i keia hana hooioi mana o Kalivalana. Ina paha oia i hana akahele me ka olelo wale no, “ua maopopo ia’u, aohe make hoohuiaina,” ina no paha ua ae wale mai ka Ahaolelo iaia, a nalo aku ka ninau o Hawaii, aole e hapai hou ia ke kokua ma keia kumuhana. Aka nae no kona hele ino loa ma ka hooioi ae e hoihoi i Aupuni Moi ma Hawaii, ua ala ino mai ko ka lahui kue, a ua lilo ke kumuhana o Hawaii i mea nui loa e kuka loihi ia ai. Me he la, i ka hakilo ana aku e hoopomaikai nui mai ana ka Ahaolelo ia kakou.
Ma ko Kakina manao, aole i hoomana mai o Kalivalana ia Willis e hoohana i ka mana o na puali mokukaua no ka hoihoi ana i ka Moiwahine. Malia he paipai ikaika wale no kana i haalele ai ke Aupuni Kuikawa. He okoa nae ka manao o Dole ma, ua hoomana ia no o Willis e hana me ka lima ikaika. Nolaila, he pono e kiai mau e pale aku i na enemi. I mau ka makaala.
E Kokua ana anei ke Au-
puni i na mea hoomoa-
moa e lawe i ka Hui
Hoikeike Hawaii ma
Kapalakiko.
Ua noi mai o Hon. L. A. Kakina i ke aupuni e kokua mai i kekahi mau mea e hoikeike ia ai ma ka hoikeike nui ma Kapalakiko aenei i keia Ianuari iho, a pau no hoi ka hoikeike, alaila hoihoi mai. Penei kekahi o ia mau mea:
I mau kii penaia a mau kii hooleleaka o na alii Hawaii a me ka poe koikoi e like me na Kuhina a me na Hoa Aha Kuka. Ka ahuula, i mau kahili a me na mea hoohanohano e ae.
Na na Oihana Aupuni e kokua mai i na mea hoikeike ma na keena oihana.
Ua loaa elua eka aina no Hawaii ma kela Hoikeike nui, a e kukula hou ia ana kela kii o Kilauea i hoike ia ai ma Kikako. He lokowai kekahi malaila e auau ai kanaka Hawaii, a e hookele ai i na waa Hawaii. He mau hale Hawaii kekahi he umi ma ke ano hale kahiko.
Na Mrs. Ailau a me kona poe kokua e ulana malaila i na moena a me na peahi.
He mau pahu wai nunui no hoi kekahi e hooholoia ai na i-a Hawaii. He mano nui kekahi e lawe ola ia aku ana i Kapalakiko.
Aole i noi ia mai ke Aupuni e haawi dala, aka, e kokua mai i kekahi o kona mau mea hoomoamoa e malamaia nei.
He kanaono ka nui o ka poe kokua i ka Hui Hoikeike Hawaii a malaila e moe ai, a e paina ai. He lehulehu na mea kanu o Hawaii e lae ia ana malaila, e like me na loulu, ohe, kope, ko, a pela aku.
Ka Peresidena Kaliva-
lana
ELELE PALAPALA PILIWAI
I NA AHAOLELO LAHUI
No ka Ninau o Hawaii.
E Haawi Pio ana ka Mana
Hooko na ka Mana Kau
Kanawai e hooholo a
hooponopono no
Hawaii.
Ma ke ku ana mai o ka mokuahi “Arawa” mai Vanekouwa mai i ke awakea Poakolu, la 27 o Dekemaba, ua loaa mai ia makou ka elele palapala a Peresidena Kalivalana i ka Ahaolelo Lahui e pili ana i kana mau hana ma Hawaii nei.
Elua mea hou ano nui loa ma keia elele palapala, oia keia:
Akahi—No kona keakea ia ma kana hana i manao ai e hoihoi i ka Moiwahine, nolaila ke waiho nei oia i ke kumuhana o Hawaii a pau na ka Ahaolelo Lahui e noonoo a e hooholo mamuli o ko lakou mana laula. Ua makemake no hoi ka Peresidena e kokua pu me ka Ahaolelo e hooko i ka lakou mea e hooholo ai ma ka wehe a me ka hooponopono ana i na hihia, ina ia no ka pono a me ka pololei.
Alua—O ka mea nana i keakea i ka Peresidena ma kana hana i manao ai, oia no ko Liliuokalani paakiki. Ua hoole loa oia me ka uahoa luli ole i na mea a ka Peresidena i hoolala ai he kupono, oia keia: E huikala ka Moiwahine i ka poe a pau loa i komo ma ka hookahuli aupuni a me ka malama ana mahope mai, e hoapono hoi i na lawelawe hana ana a ke Aupuni Kuikawa, a me ka lakou mau hoolilo a pau hoohana ai.
No ko Liliuokalani hoole paakiki i kela mau hana lokomaikai, ua palapala hou aku o Kuhina Willis i ka Peresidena e ao mai iaia. Oia no kela palapala ma Novemaba 16, maluna o ka Alameda a ke kuhina i hoouna ai.
Ua hoouna mai ka Peresidena i kana mau olelo hoonaauao hou i ke Kuhina Willis maluna o “Corwin” i hiki mai ai ianei i Dekemaba 14, penei: E ao aku o Willis ia Liliuokalani, ina aole ia e ae i kela hana lokomaikai, alaila e hoopau loa ana ka Peresidena i ke kokua ana e hoihoi hou iaia maluna o ka nohoalii.
Aole o Peresidena Kalivalana i lohe aku i na mea i hana hou ia ma Honolulu, a koi pupuahulu e ia mai ai oia e hoike aku. Ua ike kakou maanei, ua hooikaika loa o Willis a hiki i ka la 18 o Dekemaba, he eha mau la, a ua mau no ka paakiki o Liliuokalani e hooko i kona manao lokoino, alaila ua kauoha ia o “Corwin” e holo ia po. Ua hooikaika loa aku o Keo Kaaka a paipai iaia, e ae mai i ka Kuhina Willis noi. Hoopanee hou ia ka holo ana o “Corwin” a ma ka la 19 o Dekemaba, hele hou o Willis a kauoha aku ia Dole ma e hoihoi i kela Moiwahine. Ua hoole loa mai lakou me ke oolea.
Ma keia mea e akaka ai, ina aole i paakiki lua ole o Liliuokalani e hooko i kona manao inaina maluna o Dole ma, ina ua kauoha mua o Willis ia lakou e hoihoi iaia maloko o na la mua o Novemaba i hala.
He mea kupanaha loa keia i olelo ia maluna. Na Kalivalana no i hoakaka mai i keia mau mea imua o ka Ahaolelo Lahui. Ua koho wale ia maanei mamua ua makau o Liliuokalani i ka hoihoi iaia ke ole e hoohiki o Willis e kiai mau aku iaia mahope. Eia ka, he manao inaina! A ua hoolaha ka Peresidena i kela ano inaina pegana loa o Liliuokalani a lohe na kanaka a pau.
ADMIRAL IRWIN. PRESIDENT DOLE. MINISTER WILLIS.
UNCLE SAME AND HAWAII.
Owing to President Cleveland’s determination to restore the monarchy all eyes are now on Hawaii. Among the prominent actors in the present drama at Honolulu are President Sanford B. Dole of the Provisional Government, our Minister, Albert S. Willis, and Admiral John Irwin, in command of our naval forces in Hawaii.
Amerika Huipuia a me Ha-
waii.
Mamuli o ko Peresidena Kalivalana manao uahoa e hoihoi i ke aupuni alii o Hawaii, nolaila, ke haka mai nei na maka a pau ia Hawaii i keia wa. Mawaena o ka poe koikoi loa o na hana i keia manawa ma Honolulu, oia o Peresidena Sanford Ballard Dole o ke Aupuni Kuikawa, ke Kuhina Amerika Albert S. Willis a me Adimarala John Irwin, ke alii moku o na puali mokukaua Amerika ma Hawaii.
Mahae na anee Alii.
Ke lohe ia aku nei, aia he nakulu a me ka lilili mawaena o ka poe anee alii, mamuli o ka paulele loa o Liliu ia Keo Kaaka a hookae loa i kona aha kuhina kuewa. Nolaila ua ehaeha oloko o na naau o na hoe waa i pau ai ka peleleu i ke kahuli, a ua lohe ia ka leo kakana o Bila Konuwela e kalahea ana, “ina i makemake oia i kekahi oleloao, no keaha ka mea hele ole mai i kona mau kuhina no ia mea.”
Ke olelo ia nei, no ko Bila Konuwela ukiuki loa no keia kumu, nolaila ua hele aku oia imua o Liliu e papa ai. Ua apo akahai mai oia i ke kuhina kuewa piha ukiuki, a ua hoohala ia he manawa ma ke kamakamailio ana. Aka i ka wa a Bila Konuwela e hoomaka aku ai e kamailio no ke kulana kalai aupuni, ua hoolalau aku la o Liliu ma na mea e ae. A i ka hope loa, ike iho la o Bila i kona hoka, nolaila liuliu iho la oia e hoi me ka nauki. A iaia i makaukau ai e hoi, ua noi mai la o Liliu iaia e lawe i kekahi palapala mai a ia aku. Ua ae aku oia e halihali ma ke ano keiki hoounauna. Aka iaia i kaa aku ai mawaho a ike mawaho o ka wahi leta na Keo Kaaka ka palapala e hali nei oia, ua piha loa oia i ka nauki.
Na Kokua i ke Aupuni Kuikawa.
Ua hoouna palapala mai o Mr. Edward Brewer o Bosetona ia Mr. A. S. Hartwell o Honolulu ma ka mokuahi “Alameda” o ka Poalima i hala, Dekemaba 22, e haawi makana ana i ke Aupuni Kuikawa o Hawaii ke makemake lakou, he $5,000 mailoko ae o kona waihona ponoi. O keia manawalea i ke Aupuni mai keia keonimana ma, he hoike wikani ia, ua ike maopopo na makamaka o ke Aupuni ma Amerika Huipuia, ua ikaika—ua ikaika loa e hiki ole ai ke hookahuli ia e na hoounauna kue kanawai ia e na puali koa.
Ua hoouna mai he elua mau lede kamaaina o Honolulu nei i ka hebedoma i hala i ka Ilamuku o ke Aupuni, i keia leo kuio o ke kokua, ua makaukau laua me ka $500 pakahi no ka lulu ana e kokua i na lilo o ka hoouna ana i kekahi mokuahi e holo i Amerika e laew i na palapala a ke Aupuni Kuikawa. E nana ae i na kokua a keia mau wahine, a e nalu iho eia na wahine ke komo mai nei e koka i na lilo no ka imi ana e loaa he aupuni onipaa.
Eia hoi kekahi hapa o ka palapala a kekahi mea kino @ noho mai nei ma na kua aku nei o na mokupuni mawaho aku o Oahu nei, penei:
FAR RIGHT PART OF RIGHT COLUMN IN FOLD AND NOT VISIBLE, MANY @’S FOLLOW:
“Eia makou a pau ke ka@ hoomanawanui aku nei e ike @ heaha la ka Amerika Huipuia @ e hana mai ai no ka ninau @ Hawaii; a ma ia manawa, ua makaukau kekahi poe o makou e hapai i na pu no k@ kokua aku i ke Aupuni Kuikawa, ina makou e kahea ia ma@ana. Eia ia’u e paa nei, he eono @ mau pu kaupoohiwi raifela @ me 1500 mau owili poka no ka @ hoopiha ana, ua makaukau @ hookauwa ia malalo o ke Aupuni Kuikawa, ke makemake lakou; a me hookahi kanaka pakahi no ka pu hookahi, h@ manuahi ia. Ua kuikahai makou a pau e like me ko ka Aha Kuka koho ana, e kipak@ ia na anee alii a apu mai n@ oihana aupuni aku a pau, a @ ka auai koke aku ka pono, o @ hoopilikia ole ia mai ko k@ lehulehu mau hana.”
Victoria, B. C.
I ka Mea Mahaloia,
Peresidena Dole:
E ae mai ia’u e hoakaka ak@ i na mea e pili ana no na ko@ kahiko o Amerika i komo iloko o na kaua nui elua. Owai kekahi iloko o na tausani koa @ hahai mahope o na Kenerala Kalani a me Kelemana ma@ Cairo Ilinoi a hiki i ka pa@ ana o ke kaua. A owau me na koa kahiko a pau loa a’a i ku@ ka pu ai me lakou me ka puuwai lokahi a me ke aloha i k@ makou mau hoahanau a pau @ iini nui ke aupuni maikai @ ke hai aku nei au ia oe, in@ e hoomau ana ke kanaka pakaha Grover Cleveland i kana mau hana kue, e ike ana i@ aole loa makou i makemake @ iki i kana hoohaahaa ana i k@ hae a makou i aoha ai, a@ hoi i kauoha ai e huki ilalo makou mau mokupuni. Eia makou a pau i keia manawa h@ ekolu haneri tausani o na ko@ kahiko me ka manao hooka@ e kokua makou i kou aupuni a@ e kuokoa o Hawaii.
E manaoio oe eia makou a pau me oe i na wa a pau @ makemake ia ai no ka oiaio @ a me ka pololei.
Owau iho no,
A. L. WELLMAN.
Kapena hope o ka puali 48 th @
Ills. Inft.
Ohumu ka poe Anee Alii
hookumu Aupuni.
Mai waena mai o ka poe ane@ alii i puka mai ai ka lono, k@ ohumu nei lakou e lele mak@ ma Hilo, a hoopio ia kulana kauhale. Malaila e kukul@ hou ai i ke aupuni o Liliuokalani. E hoomakaukau ia an@ na puali koa maiwaena ae na kanaka Hawaii, alaila hol@ mai i Honolulu nei e kaua @ ia Dole ma.
Aole no paha kela poe i hooholo loa i keia manao, a mali@ e nui ana na mea nana e keakea i ka hooko ana. Hookahi mea maopopo, ua pau ka manaolana o na anee alii ma@ luna o Kalivalana no kona ala@lai ia e na Ahaolelo Lahui. Nolaila ke huli nei lakou i o a@ ianei e makapa ai ma kahi e hooko ia ai ka makemake e hoihoi i ka lakou kumuhinu.
Ma ka nupepa namu Avalakaika @ o ke kakahiaka Poalima nei, i ike hou ia iho ai keia lono houpuupu@ hookahuli aupuni a na Anee Alii e ohumuhumu mai nei e lele poipoi mai maluna o ke Aupuni Kuikawa i keia mau wanaao pouli iho. E hoakoakoa ana na anee alii ma Wasinetona Hale, huki ka hae alii, kukala ke kanawai koa. Ahu no ka pala!