Ka Nupepa Kuokoa, Volume XXXII, Number 52, 30 December 1893 — Ko Chas R. Bishop Manao e Pili ana no ke Kulana o Hawaii nei. [ARTICLE]

Ko Chas R. Bishop Manao e Pili ana no ke Kulana o Hawaii nei.

Ta hoopuka ae ka nupepa Isulletin o Kapalakikoi namanao malalo iho: Ke noho nei o Cha.s. H. liishop iua ka hotele Oeeieiental o keia kulanakauhale, a ua noho oia ma Hawaii no na makahiki lehulehu loa a oia hoi ke noo o ka hale hanako kahiko loa ma ke kulanakauhale o Honolulu. I Hawaii no oia i ka mahina o Aperi!a o keia mekahiki i ka wa a ke Komisina Islount i hele aku nei e nieniele no na mea malaila, aka, aole oia (Bishop) malaila i ka wa o ka hookahuli aupuni i hanaia ai i ka mahina o lanuari i hala. He home nani a niaikai ko Bishop ma Honolulu, a oia kekahi ona kanaka paiahalaha o ka inoa a me na oihana kiekie iloko o na waiwai e ku nei. I kona wa i ninauia aku ai no kona manao e pili ana no ke kulana o na mokupuni, ua kamailio mai la o Bishop i kona nianao imua o ka mea imi moa hou o ka nupepa Bulletin nenei: u IIe mea paakiki loa m u ka hoike ana aku ia oe no na mea aole i ike maopopo ia i keia wa, M walii ana. M Aole no hoi he mea ano nui ko kamailio ae hoaha aku ana la ka hopena o na mea e hanaia aku ana no na mokupuni. E hoi hou ana auei ka Moiwahine ma ke kalaunu, eia nae, ho mea paakiki loa ka hoi hou ae o ke aupuni alii ke ole e malamaia aku oia e keaupuni o Amerika Huipuia nei. A e lilo no paha auanei i meaole ina no malalo oka malama ana ake aupuni o Amerika nei. A ina e like me na mea i haiia mai iau ke manao nei au ua ikaika maoli ka manao o na kanaka ma Honolulu i ke kue loa ana i kela manao e hoihoi hou ae i ka Moiwahine. Aka, iua aole oia i hana i kela hana o ka hookahuli i ke kumukanawai a me kona kipaku aua i ka Aha Kuhina a na kanaka i hilinai nui ai, ina eia no oia ko noho hoomalu nei i keia manawa "

"Pehea la, heaha la keaupuni kupono a maikai no na mokupuni o Hawaii?'' wahi a ka mea kakau nupepa. ,% Ma ka nana al%u i keia manawa o ka hana kupono e puka aku ai mailoko aku o na pilikia o ka hoohui wale no me Araerika a e lilo hoi i Territory. 0 ka pilikia no na limaliana oia wale no ka mea nana e kaohi nei i ka holomua o ka hoohuiaina.,* Aka, he lehulehu wale halawai mai ana malalo p na ano aupuni a pau e ku ana ma Hawaii, aoia wale no ka ninau e noonoo ai, healia la ka hana kupono e hana ai i pau ai ia mau pilikiu. 0 ka mea wale no i makeiuake nui ia o ke kupaa a me ka poe kupono nana e hoomalu a hooiaio mai. 0 ko makou makemake a me ka iini nui aolema ka hana a kekahi poe e aku. aka, o ka hiki mai o ka hopena maikai a me ua lawelawe kupouoana. No keia kumu, ua hiki no i ke aupuui ke ku me ka malama ole mai a ke aupuni o Amenka/' Ua oi aku ka nui o na manao a me na poe i hui ma Honolulu e kue ikaika loa ana i ka hoihoi hou ae ia Liliuokalani a i pakela loa aku hoi ke kue ikaika i ke aununi ulii. 0 na poe wale no i hui e kokua i ke aupuni i keia \ya, a e hoi hou ae i ka Moiwahiue he poe kanaka Enelani kakaikahi wale no a me kekahi wahi poe uuku kue ia Ameiika nei. 0 ko la-

kou manao e koe no peia a biki i ka wa e piha pono ai na makahiki o Kaialani, alaiisu ioa he mea hiki ke lawe ia mai a noonoo no kona pono. Aka, o ka hapanoi o na poe ili keokeo. aohe i tnaopopo ioa keia ninan hoohni.

"0 ka manao hoohoi aina. he kanalaa ole ko'u he oi aku ka ikaika a me ka holomaa i keia wa mamua o ka mahina o lanuan. Iwaena ona poe kana* ka ponoi o ka aina, oia hoi na kanaka Hawaii. aia no he manao iwaena o kekahi o lakon ka manao aloha i ka Moiwahine me ke kuhihewa a hooko hukohu waie iho no. Aka he haawina maa mau ia iwaena o lakou ka hoolohe wale aku no i ka hana a ka poe kankauaiii e like me keia. He leholehu wale na kanaka Hawaii kahiko i kue loa i ka hoohuiama. < "

"Aia ina na mokupuni like ole he nui no na poe i koho ma kela a me keia aoao iwaena o na kanaka Hawaii e like me ke ano o ke aupum a iakou i makemake ai."

0 ke ano o keia poe kanaka, he palahe wale, puniwale, hele wale iho no me ka lealea. Aohe wahi noonoo iki iloko o lakou no ka manawa e hiki mai ana, hookahi no a lakou mea nui oia manawa iho no a lakou e noho ana a pau ae la no ? o ka pau no ia. He poe hiki wale no ke hoohuli ia ma kela a me keia aoao no kekahi wahi mea ano ole, he luli wale a kupaa ole. Aka, iwaena ona kanaka Hawaii kakaikahi i loaa ke kuonoono ahe mau ona aina hoi, ua oi aku ko lakou hauoli a me ko lakou makemake i keia aupuni mamua o ka wa ekaeka hana pono ole a kapulu hoi o ke au e noho ana o ka Moiwahine 1 hoopauia."

E like me ke aloha, a me ka mana ame ke ku ana ona kanaka na lakou i kukulu i ke Aupuni Kuikawa, aohe a kakou ninau no ia poe ma na ano a pau. 0 lakou a pau he poe lakou maluna o kekahi waiwai nui i nolio ona ia e lakou ponoi a he mau keena oihana nui ko lakou a he nui hoi ka waiwai e loaa ana la lakou. Ho mea kaualua ole hoi ke olelo ae, o ka hookahuli aupiuii o lanuari, maniuli uo ia o ke ala liko ana mai o ka poe kuonoouo a waiwai o ka aina me ka lokahi like, a oia hoi ka kekahi poe e olelo nei i ka maikai ole oia mau liana. "0 ke kumu īnaoli no i hiki mai ai o keia mau pilikia aia wale no ia maluna ponoi iho o ka Moiwahine wale noi" Aole loa e hana ia kekalii haua oia ano d e hoohui hoi ke ole e hana ia pela. Aka, o kona hoowahawaha ana i ka Aha Kuhiua i makemake a i mahalo nui ia e ka poe kuonoono o ka aina a me ke kuahaua e hoolaha i Kumukanawai hou me ka manao e hoohaiki i ka pono o ka poe ili keokeo, oia no ka wa i hiki mai ai i ka hopena o kana hana. Aole he poe hohe wale na alakai o ke Aupuni Kuikawa a makau wale o ka wa koke no ia o lakou i paa ai i na mea a pau ma na poho o ko lakou mau lima.

Ua kokua ia ke Aupuni Kuikawa e ka poe waiwai a pau o ka aina a i hooliio ia lakou i hookahi. Aole loa e ae ana ke Aupuni Kuikawa a e hoolohe mai ina e kauoha aku ana ke aupuni o Amerika. Ina e hoihoi hou ia ae ka Moiwahiue me ka malama ole aku o na koa Amenka a o na mokukaua paha, he hana koa loa ia a he ninau kanalua loa iaia. Aole loa hoi he mau kumu e noonoo ai ua loli ae ka manao o na makaainana no ke kue aku mai ka mahina mai o lanuari A ina he mau mea kekahi oia ano, alaila o ka noonoo ana no ke kne aku i na mea kahiko mamuli waie no m o ka loloiahiii a me ka pau wale o ka manawa. 0 kekahi o na kanaka waiwai o keia kulanakauhaie a i ike nni ia, a noua na mokuahi nunui e holoholo nei mawaena o ouei a me Hawaii, aole no

ona makemake i ke Aupani Kuikawa a he makemake oia e hoi hōn ae ka Moiwahine. na olelo ae oia, "ua ike no oia i ka poe nana i kokolu i ke Auponi Kaikawa,'" wahi a ka mea kakau nupepa.

£ ioaa ana no ia oe he ike; hou ma kela mea a me ko la-1 kon knlana e ku nei ma Hawaii. i ka wa a'u e hai akn ai ia oe i kekahi mao kanaka e like me J. B. Stetson f L L' Baker a me kekahi poe kuonoono e ae o ke kulanakanhale o Kapalakiko nei. ua ike ia lakou he poe kokaa, makemake a mahalo i ke Aupuni Kuikawa. Aole poe eae nana e kinai nei i ka hooholo mua ana i ko lakou man pomaikai a me ka waiwai, o ka poe wale no e manao nei e ioaa na pomaikai no lakou ponoi iho a oia ke kumu nui o ko iakon hooikaika e hoihoi ae i ka Moiwahine.